Moeilijke Bijbelteksten: Israƫls leiderschap tijdens eerste bestaansperiode

God 30 november 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over Israƫls leiderschap tijdens hun eerste bestaansperiode (c.1400-586 v.Chr.).

In de Bijbel is er veel aandacht voor het leiderschap; mensen aan welke God Zijn wilshandelen delegeert en die dat ook oppakken. Feitelijk is Adam geestelijk leider als aartsvader van de fysieke wereld. Dat blijkt bijvoorbeeld als hij alles een naam geeft (Gn 2:20, 23). Deze leiderschapsfunctie ging over op Noach en later op de Hebreeuwse patriarchen Abraham, Izak en Jakob.

Verfijning van leiderschap
Doordat God Zich een apart volk schiep, dat genoemd werd naar diens aartsvader Israƫl (Jakob), werd het ook nodig dat leiderschap te verfijnen en passend te maken op Israƫls ontwikkeling.

IsraĆ«ls leiderschap erfde het leiderschap van stamgebonden familiehoofden (patriarchen; Ex 6:14) en toen IsraĆ«l omvangrijk werd gingen hun oudsten (Hebreeuws: zaqen – volkshoofden; 3:16) de stammen leiden. Door hun aanvankelijke welvaart in Egypte kwamen ook mannen van aanzien op (Hebreeuws: nasie; 16:22) die steeds meer invloed kregen onder het volk.

Israƫls leiderschap erfde het leiderschap van stamgebonden familiehoofden en toen Israƫl omvangrijk werd gingen hun oudsten de stammen leiden.

Bij de uittocht werden ook hoofden over het volk aangesteld. Mannen die als aanvoerders (Hebreeuws: sar; 18:25) optraden. Waarschijnlijk naar Egyptisch voorbeeld. Tijdens de tocht naar het beloofde land kwamen daar orde handhavende officieren (Hebreeuws: sjoter; Nm 11:16) bij.

Jozua werd IsraĆ«ls hoogste leider na de dood van Mozes en hij stelde militaire leiders (Hebreeuws: qatsien; Joz 10:24) aan. Voor ommuurde steden die de IsraĆ«lieten innamen of bouwden werden poortwachters aangesteld (Hebreeuws: sjo’er; 2 S 18:26).

Later traden de Richters (Hebreeuws: sjoftiem; Rich 2:16) van Godswege op. Richters waren echter eerder ook als ambt al aangesteld door Mozes op aanraden van zijn schoonvader (Ex 18:25; Nm 25:5). De Richters in de richterentijd hadden echter een bediening (tijdelijk niet door mensen maar door God aangesteld leiderschap).

IsraĆ«l kwam in contact met heersers (Hebreeuws: masjal) die hun bevolking bestuurde en waarvan sommigen koning (Hebreeuws: melech) werden genoemd. De IsraĆ«lieten leek het na zo’n 300 jaar bestaan als natie het juiste moment voor een nationale Richter die als ambtsdrager over hen zou heersen. IsraĆ«l kreeg een koning, zoals al was voorzien (Dt 17:14).

Hun koningen tijdens Israƫls eerste bestaanstijd zijn al in een eerder artikel van deze serie besproken. Daarin werd gesteld dat hun toenemende weerspannigheid tegen Gods wil en steeds boosaardiger optreden ertoe leidde dat God Zich tegen Israƫl keerde. Hij liet Zijn profeten steeds krachtiger waarschuwen voor de gevolgen. Maar uiteindelijk luisterde ze niet meer.

Naarmate de koningen steeds boosaardiger en eigenzinniger werden negeerden zij steeds vaker Israƫls leiders.

De koning overlegden met de oudsten en de andere leiders, omdat die laatsten zijn bevelen moesten steunen en vaak ook realiseren. Maar naarmate de koningen steeds boosaardiger en eigenzinniger werden, negeerden zij steeds vaker Israƫls leiders (1 K 12:8).

Israƫl was door God gevormd. Hij schonk hen ook een eigen land waardoor ze een natie werden. In de kern vormde ze dus een geloofsgemeenschap en moest ook Israƫls leiderschap markeren. De oorsprong van Israƫls geloofsgemeenschap was de roeping van het familiehoofd Abraham (Jak 2:23). Toen hun leiders niet langer aan die roeping voldeden, had Israƫl zichzelf moedwillig gediskwalificeerd. Er kwam logischerwijs een einde aan hun bestaan als natie.

Gods profeten
Minder op fysieke daadkracht gericht was het leiderschap van de profeet. Dit uitte zich hoofdzakelijk in spirituele daadkracht. De grootse profeet uit IsraĆ«ls eerste bestaanstijd was natuurlijk Mozes. Maar God stelde hem zelfs ā€˜boven’ al de profeten. Daardoor was hij eigenlijk geen profeet, maar een messias. Hij was letterlijk Gods representant op aarde (Ex 7:1). Maar deze leiderschapfunctie was nog ā€˜verborgen’ tijdens IsraĆ«ls eerste bestaanstijd.

Het profetenambt kreeg, toen Israƫl in het beloofde land gevestigd was, ook steeds meer een aanzeggende en rechtsprekende functie. In negatieve zin, maar ook positief. Ze lieten Gods oordeel en Zijn wil horen tegenover dat wat de Israƫlieten deden. Er traden nogal wat profeten op en van sommigen wordt in de Bijbel geen naam gegeven (Rich 6:8; 1 Kon 13:11; 20:13; 2 Kr 25:15).

Het profetenambt kreeg, toen Israƫl in het beloofde land gevestigd was, ook steeds meer een aanzeggende en rechtsprekende functie.

Aan het einde van Israƫls eerste bestaansperiode raken Gods profeten steeds meer op de koningen betrokken, omdat die boosaardiger werden en Israƫl steeds meer in gevaar brachten. De profeten spraken ook nog steeds het volk en hun leiders, zoals de oudsten en de priesters, aan.

Naarmate IsraĆ«ls eerste bestaansperiode afliep traden de bekende grote profeten op, zoals Elia en Jesaja. Zij domineren het beeld dat veel mensen hebben over profeten. Opvallend is dat deze ā€˜onheilsprofeten’ profeten plotseling in de Bijbel genoemd worden en daarna weer naar de achtergrond verdwenen. Het gaat immers steeds om Gods leiding en niet om optreden vanuit menselijk initiatief. Hun optreden was de graadmeter van IsraĆ«ls geloofsniveau in negatieve zin. Hij slechter het gesteld werd, des te krachtiger waren de aanzeggingen van de profeten.

Naarmate de profeten steeds resoluter optraden, begonnen Israƫls oudsten hen steeds vaker te raadplegen (2 K 6:32), maar toch lieten de oudsten zich steeds vaker door menselijke inzichten overtuigen.

Valse profeten
Een andere opmerkelijkheid, die in verband staat met de toenemende boosaardigheid van de Israƫlitische koningen, was de opkomst van valse profeten. Zij pretendeerde in Gods naam te spreken, maar spraken de koning en/of het volk naar de mond en waren tegelijkertijd uit op eigen belang. Ook hun komst was voorzien (Dt 13:1-3).

Gods profeten lieten vooral van zich horen als er geloofsafval was. Maar valse profeten traden niet alleen op uit eigen beweging. Het was ook God die hen soms een leugengeest zond, zodat Israƫl echt zou denken dat die namens God profeteerden (2 Kr 18:21). Andere valse profeten werden geleid door satan en zijn demonen.

De priesterkaste was door God aangesteld om als enige de (dagelijkse) eredienst aan Hem uit te voeren. Ze konden als enige vergeving en verzoening voor de Israƫlieten bemiddelen.

Aan het einde van Israƫls eerste bestaansperiode traden steeds vaker Gods profeten en valse profeten tegelijkertijd op. Daardoor konden de Israƫlieten en hun koningen steeds minder goed onderscheiden wat Gods wil was en wat er tegenin ging. Steeds vaker zagen ze dat wat van God kwam voor kwaad aan. Die chaos markeerde het einde van die bestaansperiode.

(Hoge-)priesters
De priesterkaste was door God aangesteld om als enige de (dagelijkse) eredienst aan Hem uit te voeren. Ze konden als enige vergeving en verzoening voor de Israƫlieten bemiddelen. Daarnaast gaven ze hen (geestelijk) onderricht en spraken ze recht.

Toch hielden de (hoge-)priesters zich in principe afzijdig van politieke en militaire zaken. In de Bijbel hebben deze laatste twee zaken echter de uitgebreide aandacht. Gods profeten moesten zich daarmee bemoeien en met de persoonlijke geloofskwaliteiten van de koningen. Het optreden van politieke leiders en profeten staan in Israƫls eerste bestaanstijd op de voorgrond. Dit overstemt het optreden van (hoge-)priesters.

Wie echter nauwkeurig de Bijbel leest zal ontdekken dat de (hoge-)priesters steeds aanwezig waren bij Israƫls belangrijke vergaderingen en cruciale daden verrichtten aan Israƫl. Daar komt nog bij dat sommige profeten ook priesters waren, zoals Jeremia en Ezechiƫl.

Ook kon alleen de hogepriester het hele volk op verzoendag verzoenen. Het sterven en het aanstellen van een nieuwe hogepriester beƫindigde de straftijd van een onschuldige die naar een vrijstad was gevlucht (Nm 35:28). De hogepriester was het belangrijkste en centrale leiderschapsambt van de Bijbelse godsdienst in Israƫls eerste bestaanstijd.

Praatmee

Beluister onze podcast

#369 Ds. Bram Hofland & ds. John de Groot over de hel, eeuwige straf en het laatste oordeel
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

 Proponent L. Schouten
Nieuws

Preekbevoegdheid verleend aan PKN-proponent door Hersteld Hervormde Kerk

Het breed moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft proponent L. Schouten uit Elspeet per dinsdag preekbevoegdheid toegekend. Dat meldt het kerkverband op haar website. Schouten is al zo’n 35 jaar als proponent actief binnen de voormalige

Willem Lingeman
Video

Echtpaar noemt huwelijk "ƩƩn groot drama": Willem Lingeman reageert

Bijbelleraar Willem Lingeman reageert in een videoboodschap op een pijnlijke huwelijksgeschiedenis van een echtpaar. Volgens het stel was hun huwelijk ā€œzeker niet Gods wilā€ en noemt men het ā€œĆ©Ć©n groot dramaā€. Inmiddels zijn ze gescheiden en beiden he

Apollinaris Darmawan
Nieuws

Indonesische christen op leeftijd vrijgelaten na jarenlange gevangenisstraf

Na meer dan vier jaar gevangenschap is de christelijke bekeerling Apollinaris Darmawan vrijgelaten uit de Kebon Waru-gevangenis in Indonesiƫ. De man werd in november 2024 vervroegd vrijgelaten, nadat hij meerdere strafverminderingen kreeg. Darmawan z

Indonesische vlag
Nieuws

Honderden moslims protesteren tegen bouw Indonesische kerk

In het Indonesische Kalibaru, een dorp in de stad Depok (West-Java), protesteerden op 5 juli honderden moslims tegen de bouw van een christelijke kerk. Dit gebeurde ondanks dat de kerk alle benodigde vergunningen bezit. Op videobeelden is te zien hoe

Ds. P. den Ouden
Video

Waaraan kun je genade in je hart herkennen? HHK-predikant antwoordt

Waaraan kun je herkennen dat er genade in je hart gekomen is? Op die vraag gaf ds. P. den Ouden in een recente preek antwoord. De HHK-predikant uit Katwijk aan Zee gebruikte in zijn antwoord een citaat van Augustinus. De kerkvader had ooit een briefw

Ann Michelle Lee
Video

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee is aanstaande zondag te gast bij Hour of Power. Ze vertelt daar hoe ze God echt leerde kennen. Ook deelt ze haar droom en boodschap voor de jongere generatie. "Ik wil zoveel mogelijk mensen brengen naar het hart v

Mexico
Nieuws

Mexico: een jaar ontheemd en geen zicht op terugkeer

De maand juli markeert de trieste ā€˜verjaardag’ van de vlucht van honderden christenen uit hun gemeenschappen in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Ze moesten vrijwel alles achterlaten: hun land, huizen en dieren. Meer dan honderd christenen - van piepj

Arthur Alderliesten
Nieuws

Dolle Mina’s verstoren bijeenkomst Schreeuw om leven: directeur reageert

Afgelopen maandag verstoorden pro-abortus demonstranten een bijeenkomst van Schreeuw om leven in Gouda. De avond was bedoeld om mensen uit de achterban te informeren over het waken bij abortusklinieken. De circa 25 demonstranten - die zich presenteer

Meerartikelen

Syrie
Interview

Syrische christenen houden stand in vijandige omgeving: "God gebruikt de kerk"

"Voor veel mensen wordt de droom van een islamitische staat in Syriƫ steeds meer werkelijkheid. En daarin is geen plaats voor ongelovigen, zoals christenen." Aan het woord is Ibrahim Lahdo, tot voor kort woonachtig in Syriƫ. Cvandaag sprak met hem ov

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

De wereld kijkt niet naar je preek, maar naar je daden

Tijdens een zendingsreis in Zuid-Afrika kreeg ik onverwacht de gelegenheid om een van de meest gevaarlijke townships in Kaapstad te bezoeken. Kolonel Bazil Vellai, lid van de kerk waar ik te gast was, had ons persoonlijk uitgenodigd om Manenberg - de

Ds. M. van Reenen
Column

Overvolle huizen: spullen verzamelen of schatten in de hemel?

Een verhuizing levert veel op: stress, chaos, drukte, dozen, helpers, een verhuiswagen die de bocht niet kan halen... Maar ook: bezinning. Al die spullen die je uit het ene huis haalt en in het andere weer neerzet, waar komt het vandaan, waar moet he

Kerk van de Heilige Familie
Nieuws

Drie doden bij aanval op katholieke kerk in Gaza: Israƫl start onderzoek

Bij een aanval op de Kerk van de Heilige Familie in Gaza-stad zijn donderdag drie mensen omgekomen en raakten er meerdere gewond, onder wie de priester van de parochie. De kerk, waar sinds het uitbreken van de oorlog honderden christenen schuilen, we

Jan Pool
Column

Dankbaarheid is geen luxe; het is een manier van leven

Het leven kent zowel prachtige als pijnlijke momenten. Onlangs kreeg ik de sleutel van een prachtige auto, een cadeau van een dierbare vriend voor wie ik al vijftien jaar een mentor mag zijn. Ik ontving hem met tranen van ontroering in mijn ogen. Wat

Josephat Gwajima
Nieuws

Tanzania sluit grote pinksterkerk na kritiek op mensenrechtenschendingen

De Tanzaniaanse overheid heeft de grote protestantse kerk Glory of Christ Tanzania Church gesloten. Reden: een preek waarin voorganger Josephat Gwajima sprak over mensenrechtenschendingen in het land. Zes weken na de sluiting is de kerk nog altijd di

Ds. D. J. Budding
Video

Hervormde predikant wijst op kerken waar het evangelie niet ten volle klinkt

Als je op het volmaakte offer van de Heere Jezus ziet, dan mag je weten dat je zalig wordt. Toch zijn er, met name aan de rechterflank van de reformatorische gezindte, christenen die zich afvragen of zij wel zalig kunnen worden. Die worsteling leidt

Wilkin van de Kamp
Nieuws

Wilkin van de Kamp nodigt je uit om de Plaatsvervanger van Jezus beter te leren kennen

"De Heilige Geest is de Geest van Jezus in jou Die het leven van Jezus in en door jou wil leiden", aldus Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God'. De spreker en schrijver nodigt je in deze aflevering - en in de

PƤivi RƤsƤnen
Nieuws

Finse politica overweegt om haar kerk te verlaten na jarenlange LHBTI-strijd

De Finse politica PƤivi RƤsƤnen overweegt een definitief afscheid van de Evangelisch-Lutherse Kerk van Finland. De aanleiding: de groeiende acceptatie van homorelaties binnen de kerk en het recente besluit van een bisschop om kerken open te stellen v

Naomi Oosterhof
Podcast

Wat houdt ware vriendschap in? Beluister deze podcast

In deze podcastaflevering staat Naomi Oosterhof (foto) stil bij een thema dat ons allemaal raakt: vriendschap. Wat onderscheidt een gewone vriend van een broeder of zuster voor het leven? En hoe kijkt God eigenlijk naar vriendschappen? Naomi neemt je

Groot Letter-uitgave
Persbericht

Bijbelvereniging introduceert Groot Letter Nieuwe Testament (HSV)

Sinds vorige maand is bij de Bijbelvereniging het Nieuwe Testament in Groot Letter-uitgave verkrijgbaar. Deze speciale editie is gedrukt in de Herziene Statenvertaling (HSV) en bedoeld voor mensen die gebaat zijn bij grotere letters, zoals ouderen en

Serhii Burlaka met OekraĆÆense militairen
Interview

Serhii werkt voor ZOA én is legerpredikant: "Er is een wonder nodig voor Oekraïne"

Als ZOA-medewerker voorziet Serhii Burlaka mensen in de ā€˜bevrijde gebieden’ rond Cherson (OekraĆÆne) van voedsel. Maar ƩƩn week in de maand werkt hij als legerpredikant aan het front. ā€œIk preek in zo’n week soms maar twee minuten. Het is veel belangri