Moeilijke Bijbelteksten: Israƫls leiderschap tijdens eerste bestaansperiode

God 30 november 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over Israƫls leiderschap tijdens hun eerste bestaansperiode (c.1400-586 v.Chr.).

In de Bijbel is er veel aandacht voor het leiderschap; mensen aan welke God Zijn wilshandelen delegeert en die dat ook oppakken. Feitelijk is Adam geestelijk leider als aartsvader van de fysieke wereld. Dat blijkt bijvoorbeeld als hij alles een naam geeft (Gn 2:20, 23). Deze leiderschapsfunctie ging over op Noach en later op de Hebreeuwse patriarchen Abraham, Izak en Jakob.

Verfijning van leiderschap
Doordat God Zich een apart volk schiep, dat genoemd werd naar diens aartsvader Israƫl (Jakob), werd het ook nodig dat leiderschap te verfijnen en passend te maken op Israƫls ontwikkeling.

IsraĆ«ls leiderschap erfde het leiderschap van stamgebonden familiehoofden (patriarchen; Ex 6:14) en toen IsraĆ«l omvangrijk werd gingen hun oudsten (Hebreeuws: zaqen – volkshoofden; 3:16) de stammen leiden. Door hun aanvankelijke welvaart in Egypte kwamen ook mannen van aanzien op (Hebreeuws: nasie; 16:22) die steeds meer invloed kregen onder het volk.

Israƫls leiderschap erfde het leiderschap van stamgebonden familiehoofden en toen Israƫl omvangrijk werd gingen hun oudsten de stammen leiden.

Bij de uittocht werden ook hoofden over het volk aangesteld. Mannen die als aanvoerders (Hebreeuws: sar; 18:25) optraden. Waarschijnlijk naar Egyptisch voorbeeld. Tijdens de tocht naar het beloofde land kwamen daar orde handhavende officieren (Hebreeuws: sjoter; Nm 11:16) bij.

Jozua werd IsraĆ«ls hoogste leider na de dood van Mozes en hij stelde militaire leiders (Hebreeuws: qatsien; Joz 10:24) aan. Voor ommuurde steden die de IsraĆ«lieten innamen of bouwden werden poortwachters aangesteld (Hebreeuws: sjo’er; 2 S 18:26).

Later traden de Richters (Hebreeuws: sjoftiem; Rich 2:16) van Godswege op. Richters waren echter eerder ook als ambt al aangesteld door Mozes op aanraden van zijn schoonvader (Ex 18:25; Nm 25:5). De Richters in de richterentijd hadden echter een bediening (tijdelijk niet door mensen maar door God aangesteld leiderschap).

IsraĆ«l kwam in contact met heersers (Hebreeuws: masjal) die hun bevolking bestuurde en waarvan sommigen koning (Hebreeuws: melech) werden genoemd. De IsraĆ«lieten leek het na zo’n 300 jaar bestaan als natie het juiste moment voor een nationale Richter die als ambtsdrager over hen zou heersen. IsraĆ«l kreeg een koning, zoals al was voorzien (Dt 17:14).

Hun koningen tijdens Israƫls eerste bestaanstijd zijn al in een eerder artikel van deze serie besproken. Daarin werd gesteld dat hun toenemende weerspannigheid tegen Gods wil en steeds boosaardiger optreden ertoe leidde dat God Zich tegen Israƫl keerde. Hij liet Zijn profeten steeds krachtiger waarschuwen voor de gevolgen. Maar uiteindelijk luisterde ze niet meer.

Naarmate de koningen steeds boosaardiger en eigenzinniger werden negeerden zij steeds vaker Israƫls leiders.

De koning overlegden met de oudsten en de andere leiders, omdat die laatsten zijn bevelen moesten steunen en vaak ook realiseren. Maar naarmate de koningen steeds boosaardiger en eigenzinniger werden, negeerden zij steeds vaker Israƫls leiders (1 K 12:8).

Israƫl was door God gevormd. Hij schonk hen ook een eigen land waardoor ze een natie werden. In de kern vormde ze dus een geloofsgemeenschap en moest ook Israƫls leiderschap markeren. De oorsprong van Israƫls geloofsgemeenschap was de roeping van het familiehoofd Abraham (Jak 2:23). Toen hun leiders niet langer aan die roeping voldeden, had Israƫl zichzelf moedwillig gediskwalificeerd. Er kwam logischerwijs een einde aan hun bestaan als natie.

Gods profeten
Minder op fysieke daadkracht gericht was het leiderschap van de profeet. Dit uitte zich hoofdzakelijk in spirituele daadkracht. De grootse profeet uit IsraĆ«ls eerste bestaanstijd was natuurlijk Mozes. Maar God stelde hem zelfs ā€˜boven’ al de profeten. Daardoor was hij eigenlijk geen profeet, maar een messias. Hij was letterlijk Gods representant op aarde (Ex 7:1). Maar deze leiderschapfunctie was nog ā€˜verborgen’ tijdens IsraĆ«ls eerste bestaanstijd.

Het profetenambt kreeg, toen Israƫl in het beloofde land gevestigd was, ook steeds meer een aanzeggende en rechtsprekende functie. In negatieve zin, maar ook positief. Ze lieten Gods oordeel en Zijn wil horen tegenover dat wat de Israƫlieten deden. Er traden nogal wat profeten op en van sommigen wordt in de Bijbel geen naam gegeven (Rich 6:8; 1 Kon 13:11; 20:13; 2 Kr 25:15).

Het profetenambt kreeg, toen Israƫl in het beloofde land gevestigd was, ook steeds meer een aanzeggende en rechtsprekende functie.

Aan het einde van Israƫls eerste bestaansperiode raken Gods profeten steeds meer op de koningen betrokken, omdat die boosaardiger werden en Israƫl steeds meer in gevaar brachten. De profeten spraken ook nog steeds het volk en hun leiders, zoals de oudsten en de priesters, aan.

Naarmate IsraĆ«ls eerste bestaansperiode afliep traden de bekende grote profeten op, zoals Elia en Jesaja. Zij domineren het beeld dat veel mensen hebben over profeten. Opvallend is dat deze ā€˜onheilsprofeten’ profeten plotseling in de Bijbel genoemd worden en daarna weer naar de achtergrond verdwenen. Het gaat immers steeds om Gods leiding en niet om optreden vanuit menselijk initiatief. Hun optreden was de graadmeter van IsraĆ«ls geloofsniveau in negatieve zin. Hij slechter het gesteld werd, des te krachtiger waren de aanzeggingen van de profeten.

Naarmate de profeten steeds resoluter optraden, begonnen Israƫls oudsten hen steeds vaker te raadplegen (2 K 6:32), maar toch lieten de oudsten zich steeds vaker door menselijke inzichten overtuigen.

Valse profeten
Een andere opmerkelijkheid, die in verband staat met de toenemende boosaardigheid van de Israƫlitische koningen, was de opkomst van valse profeten. Zij pretendeerde in Gods naam te spreken, maar spraken de koning en/of het volk naar de mond en waren tegelijkertijd uit op eigen belang. Ook hun komst was voorzien (Dt 13:1-3).

Gods profeten lieten vooral van zich horen als er geloofsafval was. Maar valse profeten traden niet alleen op uit eigen beweging. Het was ook God die hen soms een leugengeest zond, zodat Israƫl echt zou denken dat die namens God profeteerden (2 Kr 18:21). Andere valse profeten werden geleid door satan en zijn demonen.

De priesterkaste was door God aangesteld om als enige de (dagelijkse) eredienst aan Hem uit te voeren. Ze konden als enige vergeving en verzoening voor de Israƫlieten bemiddelen.

Aan het einde van Israƫls eerste bestaansperiode traden steeds vaker Gods profeten en valse profeten tegelijkertijd op. Daardoor konden de Israƫlieten en hun koningen steeds minder goed onderscheiden wat Gods wil was en wat er tegenin ging. Steeds vaker zagen ze dat wat van God kwam voor kwaad aan. Die chaos markeerde het einde van die bestaansperiode.

(Hoge-)priesters
De priesterkaste was door God aangesteld om als enige de (dagelijkse) eredienst aan Hem uit te voeren. Ze konden als enige vergeving en verzoening voor de Israƫlieten bemiddelen. Daarnaast gaven ze hen (geestelijk) onderricht en spraken ze recht.

Toch hielden de (hoge-)priesters zich in principe afzijdig van politieke en militaire zaken. In de Bijbel hebben deze laatste twee zaken echter de uitgebreide aandacht. Gods profeten moesten zich daarmee bemoeien en met de persoonlijke geloofskwaliteiten van de koningen. Het optreden van politieke leiders en profeten staan in Israƫls eerste bestaanstijd op de voorgrond. Dit overstemt het optreden van (hoge-)priesters.

Wie echter nauwkeurig de Bijbel leest zal ontdekken dat de (hoge-)priesters steeds aanwezig waren bij Israƫls belangrijke vergaderingen en cruciale daden verrichtten aan Israƫl. Daar komt nog bij dat sommige profeten ook priesters waren, zoals Jeremia en Ezechiƫl.

Ook kon alleen de hogepriester het hele volk op verzoendag verzoenen. Het sterven en het aanstellen van een nieuwe hogepriester beƫindigde de straftijd van een onschuldige die naar een vrijstad was gevlucht (Nm 35:28). De hogepriester was het belangrijkste en centrale leiderschapsambt van de Bijbelse godsdienst in Israƫls eerste bestaanstijd.

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Bert-Jan Ruissen
Persbericht

Europees Parlement roept op tot betere bescherming christenen in Syriƫ

Het Europees Parlement heeft donderdag met grote meerderheid ingestemd met een gezamenlijke resolutie van vijf fracties waarmee de overgangsregering van Syriƫ wordt opgeroepen christenen en andere (religieuze) minderheden beter te beschermen. SGP-Eur

Pakistan
Nieuws

Ter dood veroordeelde christen in Pakistan na 23 jaar vrijgesproken

Na meer dan twee decennia gevangenschap is de Pakistaanse katholiek Anwar Kenneth onlangs vrijgesproken van blasfemie door het Hooggerechtshof van Pakistan. De man, die kampt met mentale problemen, zat sinds 2001 vast op beschuldiging van godslasteri

Kerk
Nieuws

Grote Duitse kerken verliezen enorme aantallen leden

Het aantal Duitsers dat lid is van de twee grote kerken in het land daalt drastisch. Dat blijkt uit nieuwe cijfers die dinsdag door de Duitse nieuwsdienst Idea werden gepubliceerd. Vooral in het oosten daalt het aantal mensen dat lid is van een kerk

Israe
Nieuws

SGP Staphorst spreekt steun uit aan Israƫl: "Woord 'genocide' is misplaatst en ongepast"

De SGP in Staphorst heeft in de gemeenteraad een statement afgegeven waarin men morele steun uitspreekt aan IsraĆ«l, de inwoners van IsraĆ«l en Joodse Nederlanders. ā€œHet gebruik van het woord genocide en de eenzijdige veroordeling van IsraĆ«l door Neder

Regenboogzebrapad
Nieuws

Engelse christen spant rechtszaak tegen gemeente aan vanwege regenboogzebrapad

Een christelijke vrouw uit het Engelse Camden, Blessing Olubanjo, spant een rechtszaak aan tegen haar gemeente. Aanleiding daarvoor is een zebrapad in de kleuren van de regenboogvlag. Volgens Olubanjo is het zebrapad een politiek statement dat haar r

Ds. D. Breure
Nieuws

Hervormde gemeente Kesteren brengt beroep uit op ds. D. Breure

De hervormde gemeente te Kesteren heeft een beroep uitgebracht op ds. D. Breure. De predikant moet in het Gelderse dorp de opvolger worden van ds. A. Snoek die in 2024 naar het Friese Driesum vertrok. Ds. Breure is sinds november 2020 verbonden aan d

Ds. K. Hoefnagel
Video

CGK-predikant over mensen die zelfmoord plegen: "Laat het oordeel aan God over"

Als iemand zelfmoord pleegt, hebben we als christenen soms al heel snel ons oordeel klaar. Maar volgens ds. K. Hoefnagel is het helemaal niet aan ons om in zo'n geval te oordelen, dat stelde hij onlangs in een preek. De christelijke gereformeerde eme

Amir Tsarfati
Column

Israƫl tart elke logica: God is geen mythe

Er is ā€˜iets’ met IsraĆ«l wat politici en opiniemakers ongemakkelijk maakt. En het is niet wat ze zeggen dat het is. Zij wijzen naar politiek, nederzettingen, grenzen en oorlogen. Maar graaf onder die uitgesproken verontwaardiging en je zult iets diepe

Meerartikelen

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen werden vervuld met Gods Geest

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

PKN-dominees
Nieuws

PKN-predikanten doorbreken met statement stilzwijgen over Gaza

Een groeiende groep predikanten binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) wil niet langer zwijgen over het geweld in Gaza. In een statement roepen zij hun kerk op tot een heldere, morele stellingname tegen het Israƫlische optreden in de Palestij

Jan Schreuder
Interview

Jan Schreuder kwam niet in een rolstoel terecht: ā€œGod heeft mij genezenā€

ā€œHet maakt mij niet uit of iemand wel of niet naar de kerk gaat. Ik vertel aan iedereen dat God mij heeft genezen.ā€ Jan Schreuder, gepensioneerd magazijnmedewerker, ontving zo’n tien jaar geleden een bovennatuurlijk wonder dat zijn leven voorgoed ver

Oude kerk zwaar beschadigd
Nieuws

Joodse kolonisten vallen christelijk dorp op Westelijke Jordaanoever aan

De kerkleiders van Taybeh, het laatste christelijke dorp op de Westelijke Jordaanoever, luiden de noodklok na herhaalde aanvallen die door Joodse kolonisten zouden zijn uitgevoerd. Afgelopen maandag werden een eeuwenoude kerk en een christelijke begr

PVV-leider Geert Wilders
Interview

Grote onrust in Zwolle door komst azc: christenen uit de wijk reageren

Vanaf 2027 krijgt de Zwolse wijk Stadshagen een azc. Maandag stemde de gemeenteraad met ruime meerderheid voor. Niet iedereen is blij met de komst van het azc dat aan 400 mensen plek moet bieden. Honderden Zwollenaren protesteerden - in aanwezigheid

pakistan
Nieuws

Pakistaanse rechter weigert voogdij over christelijk meisje aan moslimontvoerder

Een Pakistaanse rechter heeft de voogdij over een 14-jarig christelijk meisje geweigerd aan de volwassen moslimman die haar ontvoerde, dwong zich te bekeren tot de islam en met haar trouwde. De rechtbank concludeerde dat ze minderjarig was en verklaa

Tom
Nieuws

Zeeuwse politieke partij tegen komst Frontrunners: "We komen toch lekker naar Zeeland"

Frontrunners Ministries breidt uit. De kerk maakte afgelopen periode bekend in zowel Zeeland als Eindhoven een nieuwe kerk te starten. In Zeeland is daar de nodige commotie over ontstaan. De Zeeuwse afdeling van GroenLinks/PvdA wil dat de provincie z

syrie
Nieuws

VS schrapt terreurstatus HTS in Syriƫ; grote zorgen christenen

De Verenigde Staten hebben de terreurstatus van de islamistische militie Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ingetrokken. Die beslissing komt zeven maanden nadat de groep het Syrische regime van Bashar al-Assad omverwierp en de macht greep in Damascus. Christ

prof. dr. Wim Verboom
Nieuws

Prof. dr. Wim Verboom (82) overleden

Op maandag 7 juli 2025 is prof. dr. Wim Verboom op 82-jarige leeftijd overleden. Met zijn heengaan verliest de kerk in Nederland een theoloog die decennialang stem gaf aan het hart van de gereformeerde traditie: de troost van het evangelie in de Heid

Eucharistie
Nieuws

Episcopaalse priester in gelijk gesteld na communievasten uit protest tegen racisme

Een kerkelijke rechtbank van de Episcopaalse Kerk in de Verenigde Staten heeft priester B. Cayce Ramey in het gelijkgesteld. Hij werd eerder door zijn bisdom in Virginia berispt omdat hij bewust geen heilige communie meer uitdeelde — uit protest tege

Baylor University
Nieuws

Christelijke universiteit ontvangt ruim vijf ton om LHBTI-acceptatie in kerken te bevorderen

De christelijke Baylor University in Texas ligt onder vuur nadat de school bekendmaakte een subsidie van bijna 650.000 dollar (circa 554.500 euro) heeft ontvangen van de progressieve Baugh Foundation. Het geld is bedoeld voor een onderzoek dat moet b

Archeoloog
Nieuws

Nieuwe vondsten versterken bewijs voor Bijbelse locatie van Kana

Een team van archeologen heeft nieuwe bewijzen gevonden die erop wijzen dat Jezus Zijn eerste wonder verrichtte in het dorp Khirbet Qana, en niet op de traditionele plek Kafr Kanna. Het gaat om de bekende gebeurtenis waarbij Jezus water in wijn veran