Moeilijke Bijbelteksten: hoe ontwikkelde profetie zich?

God 18 maart 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de opkomst van Bijbelse profeten.

De periode tussen de inname van het beloofde land en het aanstellen van de eerste koning over Israƫl wordt achteraf de Richterentijd genoemd. Het was de tijd waarin Israƫl een onafhankelijke godsdienstige natie was dat op centraal niveau losjes geleidt werd door de (hoge)priesters en de raad van oudsten. Een soort van republiek in de zin van decentraal (stam- en lokaalgericht) landsbestuur zonder koning of centrale leider. Zo was het door God bedoeld.

Profetie in de Richterentijd
Dit betekende echter niet dat Israƫl goed functioneerde en elke Israƫliet volkomen op de weg van God was. Slechts ƩƩn rotte kan het geheel aantasten (1 Kor 15:33). Omdat het bederf van Israƫl toenam liet God hen prikkelen door buurvolken, zoals Filistijnen en Amorieten.

Daarnaast liet God kritisch van Zich horen onder de Israƫlieten. Daartoe traden er in de Richterentijd (vaak naamloze) profeten op (Rich 6:8). Mannen en vrouwen, zoals Debora (4:4), die van Godswege Israƫl waarschuwde voor hun afdwalen. Richters profeteerden soms ook, omdat ze zulke gaven en talenten hadden. Maar hun ambt was niet dat van profeten.
Er traden ook engelen op met een profetische boodschap (2:1; 6:12; 13:3).

Een profeet van God is iemand die geĆÆnspireerd of onder invloed van de Heilige Geest namens God spreekt, dingen doet of laat of wonderen verricht.

Woordstudie
Het Hebreeuwse woord voor profeet is 'navieā€˜ dat zo’n 290* in de Bijbel voorkomt en is afgeleid van de stam navaā€˜ – profeteren. Een profeet van God is iemand die geĆÆnspireerd of onder invloed van de Heilige Geest namens God spreekt (Dt 18:18), dingen doet of laat of wonderen verricht (Nm 11:29). Het is dus iemand die God op een specifieke manier vertegenwoordigd in gunstige of ongunstige zin. Een profeet draagt dus de autoriteit van God uit (Nm 11:29) en daarmee is die dus een levend bewijs van het bestaan van God.

Een navieā€˜ ontvangt op verschillende manieren boodschappen en opdrachten. Het kan via een droom of visioen (Nm 12:6) of een (in)directe goddelijke openbaring. De navieā€˜ verkondigt Gods boodschap ook op verschillende manieren. Het kan via een mondelinge boodschap (Dt 18:18), via een teken of een wonder (Dt 13:1) of via een uitbeelding.

Profeteren heeft in Bijbelse zin ook de betekenis van het zich in geestvervoering (de Geest die de controle overneemt van de uitingen van de profeet) verheerlijken van God (Nm 11:25; 1 S 19:24).

Overigens kan dit laatste ook in tegengestelde zin. Ook boze geesten kunnen iemand in geestvervoering brengen zodat deze dingen laten horen waarover diegene die profeteert geen controle heeft (Jr 14:14). Er waren dus ook al vroeg valse profeten actief, zoals Bileam. Soms ook als tegenpolen van Gods profeten.

Het Nederlandse woord ā€˜profeet’ komt van het Griekse woord 'profetes'. Nadeel van dit Griekse woord is diens verband met de Griekse mythologie en religie, wat geen Bijbelse basis heeft en er per definitie strijdig mee is.

Profeten waren meer intern en Richters meer extern gericht.

Opkomst van profeten
Toen de IsraĆ«lieten ervan overtuigd waren dat ze beter af zouden met een eigen koning net als de buurvolken kwam er een einde aan IsraĆ«l als ā€˜republiek’. Opvallend is dat er vanaf toen ook geen (lokaal werkende) Richteren meer door God worden gezonden. Maar omdat de instelling van een koninkrijk niet Gods wil was en de eerste koning al gelijk van Hem afviel nam het optreden van profeten toe. Deze soort van profeten bleken bewakers van IsraĆ«l als natie en diens leidslieden.

In zekere zin kan deze soort van profeten worden als de opvolgers van de Richteren. Alleen was hun functie anders. Logisch want in de Richterentijd had Israƫl geen centrale leider en de komst van koningen had een andere inrichting van de Israƫlitische samenleving tot gevolg. Het centraal bestuur werd door het laatste versterkt. Profeten waren ook meer intern en Richters meer extern gericht.

Ontwikkeling profetenfunctie
In de Bijbel komt duidelijk een ontwikkeling van de profetie naar voren. Abraham werd als eerste door God een profeet genoemd (Gn 20:7). Maar hij was nogal een ander soort profeet dan bijvoorbeeld de latere profeet Jesaja. Abraham had niet het ambt van profeet. Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat het profeteren qua inhoud zich ontwikkelde, maar ook met de omstandigheden en het doel ervan.

Abraham was een Hebreeuws profeet. Dat betekent dat hij familiehoofd (patriarch) was met een missie van God. Namelijk om aartsvader te worden van een apart volk van God. Maar Abraham trok door het land Kanaän als vreemdeling zonder één vaste verblijfplaats. Zijn leven lijkt op dat van de tegenwoordige Bedoeïen.

Mozes werd ook profeet genoemd, maar dat was ook het gevolg van zijn unieke contact met God die heel vertrouwelijk en direct was

Vervolgens wordt AƤron, de broer van Mozes, een profeet genoemd (Ex 7:1). Daarbij lag het accent van de profetie op het verkondigen of aanzeggen van zaken. AƤron was bestemd om de eerste hogepriester te worden en dat ambt heeft per definitie de gave van profetie (Jh 11:51).

Mozes werd ook profeet genoemd, maar dat was ook het gevolg van zijn unieke contact met God die heel vertrouwelijk en direct was (Dt 34:10). Daarbij kon hij profeteren in verband met zijn bediening als messias. Maar God liet ook expliciet weten dat Mozes veel meer was dan wat toen als profeet gold (Nm 12:7). Bovenal beschouwden Mozes en AƤron zich nog als Hebreeƫn, hoewel zij als volk onderdeel hadden uitgemaakt van het wereldrijk Egypte en daardoor anders waren dan de aartsvaderen.

In de Richterentijd spraken profeten tot de IsraĆ«lieten. Waarschijnlijk vaak tot diens oudsten die de natie toen leidden. Aan het einde van die tijd traden ā€˜profeten’ op die door de IsraĆ«lieten zieners werden genoemd (1 SamuĆ«l 9:9) en blijken er profetenscholen te zijn ontstaan (1 SamuĆ«l 10:5). Hun functie blijkt om IsraĆ«lieten antwoorden te geven op vragen (1 SamuĆ«l 28:6). Maar beiden zijn geen door God gewilde ontwikkelingen, maar religieuze ijver van mensen, want nergens staat in de Bijbel dat deze zaken door Hem was bevolen.

Ambt en (tijdelijke) roeping
Met de dienst van Mozes, AƤron, de priesters, Jozua en de Richteren en profeten had God aan de Israƫlieten laten zien dat Hij naast de oudsten ook gelovigen met een speciale roeping aanstelde voor een bepaalde (tijdelijke) functie. Mensen die door God(s Geest) werden gegrepen voor een bepaalde functie.

olgens de Bijbel was Samuel de eerste die het (nieuwe) ambt van profeet op nationaal niveau bekleedde.

Dit was bedoeld om duidelijk te maken dat er onderscheid is tussen de aanstelling in een ambt, zoals kohen (Israƫlitisch priester), en voor een speciale (tijdelijke) functie, zoals Richter. Die laatsten vallen sterk op door het bijzondere charismatische optreden. Daarom worden ze bijna altijd met hun naam genoemd in de Bijbel en is hun dienst (uitgebreid) daarin beschreven.

Dit in tegenstelling tot de duizenden ambtsdragers die waren aangesteld, waarvan soms de naam en enkele feiten van hun dienst is beschreven maar vaak ook niet. Dat wijst op het verschil tussen het bekleden van een ambt of een (tijdelijke) roeping.

Een ambt is ook een roepingssoort, maar functioneert meestal voor een langere tijd, op bepaalde wijze (voorgeschreven regels en eisen) en voor een vastgesteld doel. Volgens de Bijbel was Samuel de eerste die het (nieuwe) ambt van profeet op nationaal niveau bekleedde.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels

GroenGelovig
Persbericht

GroenGelovig 2025 op zaterdag 18 oktober in De Basiliek in Veenendaal

Op zaterdag 18 oktober vindt in De Basiliek in Veenendaal GroenGelovig 2025 plaats. Het evenement is een initiatief van Tearfund en wil mensen motiveren en handelingsperspectief geven om hun leven en hun omgeving eerlijker en rechtvaardiger te maken.

Syrie
Nieuws

Kerkleider haalt uit naar Syrische president tijdens begrafenis slachtoffers bomaanslag

De Grieks-orthodoxe patriarch van Antiochiƫ, Johannes (X) Yazigi, heeft zich fel uitgesproken tegen de Syrische regering na de dodelijke aanslag op een kerk in Damascus. Tijdens een emotionele uitvaartdienst in de Kerk van het Heilig Kruis legde hij

Meerartikelen

Jacobs
Column

Hoe steeds meer Joodse activiteiten geen doorgang meer vinden in Nederland

Opperrabbijn Jacobs verbaasde zich tijdens zijn bezoek aan Belgrado over de vrijheid voor Joden. De synagoge aldaar hoefde niet beveiligd te worden. Dat is in Nederland weer anders. Sterker nog, hij vertelt in zijn nieuwe dagboek hoe steeds meer Jood

Dr. Steven Paas
Opinie

Theologische verheffing van Israƫl is en blijft riskant

In tegenstelling tot wat Bjorn Lous beweert, bevatten mijn artikelen (zie o.a. mijn eerdere reactie op Bjorn) geen persoonlijke aanvallen, geen verdediging van een superieure ā€˜religie’, geen karikaturale of onredelijke eisen aan Joden en geen uitwerk

Tyler Blevins
Getuigenis

Bekende Amerikaanse gamer: "Mijn band met Jezus wordt steeds sterker"

De bekende Amerikaanse gamer en livestreamer Tyler Blevins, wereldwijd bekend onder zijn online naam Ninja, laat zich steeds openlijker uit over zijn christelijk geloof. Tijdens een recente livestream op Twitch vertelde hij dat hij en zijn vrouw Jess

Babette van Drunen
Interview

Babette verloor haar vader, maar vond de Vader terug: ā€œIk geloof dat ik lang heimwee hadā€

We leerden haar kennen als de vrije geest uit B&B Vol Liefde, een jonge vrouw op zoek naar heling en liefde. Maar achter die ogenschijnlijke vrijheid ging diepe gebrokenheid schuil. Babette van Drunen zocht haar herstel jarenlang in de New Age, tot z

Mordechai Klimer
Interview

Joodse Messiasbelijder over grenzen aan naastenliefde: "Bidden we soms ook voor de duivel?"

Mordechai Klimer is een Messiasbelijdende Jood, geboren in Israƫl als zoon van Holocaustoverlevenden. Hij draagt een boodschap met zich mee die even ongemakkelijk als hoopvol is: over herstel, over verzoening, en over de rol van Israƫl in Gods plan.

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo MƩndez PƩrez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. MƩndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ā€˜Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de ƩƩn zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge