Moeilijke Bijbelteksten: hoe ontwikkelde profetie zich?

God 18 maart 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de opkomst van Bijbelse profeten.

De periode tussen de inname van het beloofde land en het aanstellen van de eerste koning over Israƫl wordt achteraf de Richterentijd genoemd. Het was de tijd waarin Israƫl een onafhankelijke godsdienstige natie was dat op centraal niveau losjes geleidt werd door de (hoge)priesters en de raad van oudsten. Een soort van republiek in de zin van decentraal (stam- en lokaalgericht) landsbestuur zonder koning of centrale leider. Zo was het door God bedoeld.

Profetie in de Richterentijd
Dit betekende echter niet dat Israƫl goed functioneerde en elke Israƫliet volkomen op de weg van God was. Slechts ƩƩn rotte kan het geheel aantasten (1 Kor 15:33). Omdat het bederf van Israƫl toenam liet God hen prikkelen door buurvolken, zoals Filistijnen en Amorieten.

Daarnaast liet God kritisch van Zich horen onder de Israƫlieten. Daartoe traden er in de Richterentijd (vaak naamloze) profeten op (Rich 6:8). Mannen en vrouwen, zoals Debora (4:4), die van Godswege Israƫl waarschuwde voor hun afdwalen. Richters profeteerden soms ook, omdat ze zulke gaven en talenten hadden. Maar hun ambt was niet dat van profeten.
Er traden ook engelen op met een profetische boodschap (2:1; 6:12; 13:3).

Een profeet van God is iemand die geĆÆnspireerd of onder invloed van de Heilige Geest namens God spreekt, dingen doet of laat of wonderen verricht.

Woordstudie
Het Hebreeuwse woord voor profeet is 'navieā€˜ dat zo’n 290* in de Bijbel voorkomt en is afgeleid van de stam navaā€˜ – profeteren. Een profeet van God is iemand die geĆÆnspireerd of onder invloed van de Heilige Geest namens God spreekt (Dt 18:18), dingen doet of laat of wonderen verricht (Nm 11:29). Het is dus iemand die God op een specifieke manier vertegenwoordigd in gunstige of ongunstige zin. Een profeet draagt dus de autoriteit van God uit (Nm 11:29) en daarmee is die dus een levend bewijs van het bestaan van God.

Een navieā€˜ ontvangt op verschillende manieren boodschappen en opdrachten. Het kan via een droom of visioen (Nm 12:6) of een (in)directe goddelijke openbaring. De navieā€˜ verkondigt Gods boodschap ook op verschillende manieren. Het kan via een mondelinge boodschap (Dt 18:18), via een teken of een wonder (Dt 13:1) of via een uitbeelding.

Profeteren heeft in Bijbelse zin ook de betekenis van het zich in geestvervoering (de Geest die de controle overneemt van de uitingen van de profeet) verheerlijken van God (Nm 11:25; 1 S 19:24).

Overigens kan dit laatste ook in tegengestelde zin. Ook boze geesten kunnen iemand in geestvervoering brengen zodat deze dingen laten horen waarover diegene die profeteert geen controle heeft (Jr 14:14). Er waren dus ook al vroeg valse profeten actief, zoals Bileam. Soms ook als tegenpolen van Gods profeten.

Het Nederlandse woord ā€˜profeet’ komt van het Griekse woord 'profetes'. Nadeel van dit Griekse woord is diens verband met de Griekse mythologie en religie, wat geen Bijbelse basis heeft en er per definitie strijdig mee is.

Profeten waren meer intern en Richters meer extern gericht.

Opkomst van profeten
Toen de IsraĆ«lieten ervan overtuigd waren dat ze beter af zouden met een eigen koning net als de buurvolken kwam er een einde aan IsraĆ«l als ā€˜republiek’. Opvallend is dat er vanaf toen ook geen (lokaal werkende) Richteren meer door God worden gezonden. Maar omdat de instelling van een koninkrijk niet Gods wil was en de eerste koning al gelijk van Hem afviel nam het optreden van profeten toe. Deze soort van profeten bleken bewakers van IsraĆ«l als natie en diens leidslieden.

In zekere zin kan deze soort van profeten worden als de opvolgers van de Richteren. Alleen was hun functie anders. Logisch want in de Richterentijd had Israƫl geen centrale leider en de komst van koningen had een andere inrichting van de Israƫlitische samenleving tot gevolg. Het centraal bestuur werd door het laatste versterkt. Profeten waren ook meer intern en Richters meer extern gericht.

Ontwikkeling profetenfunctie
In de Bijbel komt duidelijk een ontwikkeling van de profetie naar voren. Abraham werd als eerste door God een profeet genoemd (Gn 20:7). Maar hij was nogal een ander soort profeet dan bijvoorbeeld de latere profeet Jesaja. Abraham had niet het ambt van profeet. Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat het profeteren qua inhoud zich ontwikkelde, maar ook met de omstandigheden en het doel ervan.

Abraham was een Hebreeuws profeet. Dat betekent dat hij familiehoofd (patriarch) was met een missie van God. Namelijk om aartsvader te worden van een apart volk van God. Maar Abraham trok door het land Kanaän als vreemdeling zonder één vaste verblijfplaats. Zijn leven lijkt op dat van de tegenwoordige Bedoeïen.

Mozes werd ook profeet genoemd, maar dat was ook het gevolg van zijn unieke contact met God die heel vertrouwelijk en direct was

Vervolgens wordt AƤron, de broer van Mozes, een profeet genoemd (Ex 7:1). Daarbij lag het accent van de profetie op het verkondigen of aanzeggen van zaken. AƤron was bestemd om de eerste hogepriester te worden en dat ambt heeft per definitie de gave van profetie (Jh 11:51).

Mozes werd ook profeet genoemd, maar dat was ook het gevolg van zijn unieke contact met God die heel vertrouwelijk en direct was (Dt 34:10). Daarbij kon hij profeteren in verband met zijn bediening als messias. Maar God liet ook expliciet weten dat Mozes veel meer was dan wat toen als profeet gold (Nm 12:7). Bovenal beschouwden Mozes en AƤron zich nog als Hebreeƫn, hoewel zij als volk onderdeel hadden uitgemaakt van het wereldrijk Egypte en daardoor anders waren dan de aartsvaderen.

In de Richterentijd spraken profeten tot de IsraĆ«lieten. Waarschijnlijk vaak tot diens oudsten die de natie toen leidden. Aan het einde van die tijd traden ā€˜profeten’ op die door de IsraĆ«lieten zieners werden genoemd (1 SamuĆ«l 9:9) en blijken er profetenscholen te zijn ontstaan (1 SamuĆ«l 10:5). Hun functie blijkt om IsraĆ«lieten antwoorden te geven op vragen (1 SamuĆ«l 28:6). Maar beiden zijn geen door God gewilde ontwikkelingen, maar religieuze ijver van mensen, want nergens staat in de Bijbel dat deze zaken door Hem was bevolen.

Ambt en (tijdelijke) roeping
Met de dienst van Mozes, AƤron, de priesters, Jozua en de Richteren en profeten had God aan de Israƫlieten laten zien dat Hij naast de oudsten ook gelovigen met een speciale roeping aanstelde voor een bepaalde (tijdelijke) functie. Mensen die door God(s Geest) werden gegrepen voor een bepaalde functie.

olgens de Bijbel was Samuel de eerste die het (nieuwe) ambt van profeet op nationaal niveau bekleedde.

Dit was bedoeld om duidelijk te maken dat er onderscheid is tussen de aanstelling in een ambt, zoals kohen (Israƫlitisch priester), en voor een speciale (tijdelijke) functie, zoals Richter. Die laatsten vallen sterk op door het bijzondere charismatische optreden. Daarom worden ze bijna altijd met hun naam genoemd in de Bijbel en is hun dienst (uitgebreid) daarin beschreven.

Dit in tegenstelling tot de duizenden ambtsdragers die waren aangesteld, waarvan soms de naam en enkele feiten van hun dienst is beschreven maar vaak ook niet. Dat wijst op het verschil tussen het bekleden van een ambt of een (tijdelijke) roeping.

Een ambt is ook een roepingssoort, maar functioneert meestal voor een langere tijd, op bepaalde wijze (voorgeschreven regels en eisen) en voor een vastgesteld doel. Volgens de Bijbel was Samuel de eerste die het (nieuwe) ambt van profeet op nationaal niveau bekleedde.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

cvi
Nieuws

Waarom het ND berichtgeving over Christenen voor Israƫl niet rectificeert

Het Nederlands Dagblad heeft besloten haar berichtgeving over het onderzoek naar Christenen voor Israƫl (CvI) niet te rectificeren. CvI diende daartoe een verzoek in, maar de krant ziet geen aanleiding om dat te doen. In een uitgebreid statement legt

Diederik van Dijk
Persbericht

Na lang aandringen SGP wordt Transgenderwet eindelijk ingetrokken

ā€œDit is de enige juiste uitkomst", aldus SGP-Kamerlid Diederik van Dijk in reactie op het intrekken van de verruiming van de Transgenderwet. ā€œEr waren twee moties Ć©n een interpellatie voor nodig, maar het resultaat is er.ā€ ā€œKwetsbare jongeren zijn ju

Kamerlid Pieter Grinwis
Persbericht

Aangenomen ChristenUnie-voorstel moet einde maken aan dakloosheid

De Tweede Kamer heeft vandaag met een breed gedragen steun het amendement van Kamerlid Pieter Grinwis c.s. (ChristenUnie) aangenomen, waarmee dakloze gezinnen met minderjarige kinderen worden toegevoegd aan de groepen woningzoekenden die gemeenten ve

Don Ceder
Nieuws

Kamer stemt in met strafbaarstelling illegaliteit: CU-Kamerlid Don Ceder uit stevige kritiek

De Tweede Kamer heeft dinsdag ingestemd met twee wetsvoorstellen die onderdeel zijn van het voorgenomen asielbeleid van het kabinet. Het betreft de strafbaarstelling van illegaliteit en het strafbaar stellen van hulp aan mensen zonder verblijfsvergun

Willem Ouweneel
Video

"Omdat Christus stierf, ben ik gered" - Christenen delen grootste geloofslessen

Wat was de grootste geloofsles die u leerde? Deze vraag stelden wij onlangs aan diverse christenen. Onder anderen CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, SDOK-presentator Richard Groenenboom, theoloog Willem Ouweneel en presen

India
Nieuws

Indiase christenen in zee gedumpt: ā€œWe weten niet of ze nog levenā€

De onzekerheid is ondraaglijk voor Sadeq Shalom en andere Rohingya-christenen in India. Al bijna twee maanden hebben ze niets meer gehoord van hun geliefden die begin mei door de Indiase autoriteiten gedeporteerd werden – zonder waarschuwing en onder

Ds. B. Labee
Video

GerGem-predikant heeft boodschap voor jongeren die moeite hebben met bidden

"Ik hoor het nog wel eens dat jongeren het moeilijk vinden om te bidden. Gebruik dan maar deze woorden: 'Schep mij een rein hart, delg uit mijn ongerechtigheid en vernieuw in het binnenste van mij een vaste geest'", aldus ds. B. Labee. De GerGem-pred

N.T. Wright
Nieuws

Amerikaanse theoloog N.T. Wright: "God overstijgt gender"

De bekende Amerikaanse theoloog en voormalig bisschop van Durham, N.T. Wright, stelt dat God het menselijke begrip van gender overstijgt. Toch blijft het gebruik van mannelijke aanspreekwoorden als 'Vader' en 'Hij' volgens Wright Bijbels gezien veran

Meerartikelen

Bagtowar en Elias
Video

Wat houdt profetie in? Christenjongeren in gesprek

In deze aflevering van de ChristenDOM? podcast gaan Bagtowar en Elias in gesprek over de aard en actualiteit van profetie. De Bijbel staat vol profetieƫn: boodschappen van God, vaak uitgesproken door profeten, die richting geven, waarschuwen of hoop

Hardstyle-dj Sefa
Video

Terugkijken: hardstyle-dj Sefa in gesprek met ds. Bart de Bruin

Hardstyle-dj Sefa ging onlangs met vijf predikanten in gesprek over grote levensvragen en zijn levensstijl. Sefa Jeroen Vlaarkamp (24) treedt op bij grote dancefestivals als Defqon.1 en begeeft zich daarmee in een omgeving die haaks lijkt te staan op

MissieNederland logo
Persbericht

Alliantiedag MissieNederland: ā€˜Vrede in tijden van onrust’

In een tijd waarin conflicten, spanningen en verdeeldheid toenemen, klinkt de stem van Jezus verrassend actueel: ā€œMijn vrede geef Ik uā€ (Johannes 14). Op zaterdag 5 juli 2025 organiseert MissieNederland een Alliantiedag in het VEZ-centrum in Zwolle,

Superbook
Getuigenis

Japanse kinderen leren Jezus kennen door Bijbelse animatieserie: ā€œHet raakte mijn hartā€

In Japan, waar religieuze programma’s op nationale televisie nauwelijks ruimte krijgen, is het uitzenden van een animatieserie over de Bijbel al op zich een wonder. Toch gebeurde het: Superbook, een animatieserie met Bijbelse verhalen, was in de jare

operatiekamer
Column

Overgave in de operatiekamer: wat als je je kind moet loslaten?

Overgave op hoog niveau, dat is wat God van ons vraagt. Niet omdat Hij dat van ons eist, maar omdat Hij weet wat het beste voor ons is. Toen mijn zoontje op 3-jarige leeftijd met een geperforeerde blindedarmontsteking met spoed de operatiekamer in mo

Leo Smits
Opinie

Ziekte als teken van een zwak geloof? Tijd voor een tegengeluid

Er is de laatste tijd veel discussie binnen christelijk Nederland over een leer die stelt dat gelovigen gevrijwaard zouden zijn van ziekte en armoede. Deze zogenoemde gerealiseerde theologie legt sterk de nadruk op wat nu al zichtbaar is van Gods Kon

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels