Moeilijke Bijbelteksten: hoe ontwikkelde profetie zich?

God 18 maart 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de opkomst van Bijbelse profeten.

De periode tussen de inname van het beloofde land en het aanstellen van de eerste koning over Israël wordt achteraf de Richterentijd genoemd. Het was de tijd waarin Israël een onafhankelijke godsdienstige natie was dat op centraal niveau losjes geleidt werd door de (hoge)priesters en de raad van oudsten. Een soort van republiek in de zin van decentraal (stam- en lokaalgericht) landsbestuur zonder koning of centrale leider. Zo was het door God bedoeld.

Profetie in de Richterentijd
Dit betekende echter niet dat Israël goed functioneerde en elke Israëliet volkomen op de weg van God was. Slechts één rotte kan het geheel aantasten (1 Kor 15:33). Omdat het bederf van Israël toenam liet God hen prikkelen door buurvolken, zoals Filistijnen en Amorieten.

Daarnaast liet God kritisch van Zich horen onder de Israëlieten. Daartoe traden er in de Richterentijd (vaak naamloze) profeten op (Rich 6:8). Mannen en vrouwen, zoals Debora (4:4), die van Godswege Israël waarschuwde voor hun afdwalen. Richters profeteerden soms ook, omdat ze zulke gaven en talenten hadden. Maar hun ambt was niet dat van profeten.
Er traden ook engelen op met een profetische boodschap (2:1; 6:12; 13:3).

Een profeet van God is iemand die geïnspireerd of onder invloed van de Heilige Geest namens God spreekt, dingen doet of laat of wonderen verricht.

Woordstudie
Het Hebreeuwse woord voor profeet is 'navie‘ dat zo’n 290* in de Bijbel voorkomt en is afgeleid van de stam nava‘ – profeteren. Een profeet van God is iemand die geïnspireerd of onder invloed van de Heilige Geest namens God spreekt (Dt 18:18), dingen doet of laat of wonderen verricht (Nm 11:29). Het is dus iemand die God op een specifieke manier vertegenwoordigd in gunstige of ongunstige zin. Een profeet draagt dus de autoriteit van God uit (Nm 11:29) en daarmee is die dus een levend bewijs van het bestaan van God.

Een navie‘ ontvangt op verschillende manieren boodschappen en opdrachten. Het kan via een droom of visioen (Nm 12:6) of een (in)directe goddelijke openbaring. De navie‘ verkondigt Gods boodschap ook op verschillende manieren. Het kan via een mondelinge boodschap (Dt 18:18), via een teken of een wonder (Dt 13:1) of via een uitbeelding.

Profeteren heeft in Bijbelse zin ook de betekenis van het zich in geestvervoering (de Geest die de controle overneemt van de uitingen van de profeet) verheerlijken van God (Nm 11:25; 1 S 19:24).

Overigens kan dit laatste ook in tegengestelde zin. Ook boze geesten kunnen iemand in geestvervoering brengen zodat deze dingen laten horen waarover diegene die profeteert geen controle heeft (Jr 14:14). Er waren dus ook al vroeg valse profeten actief, zoals Bileam. Soms ook als tegenpolen van Gods profeten.

Het Nederlandse woord ‘profeet’ komt van het Griekse woord 'profetes'. Nadeel van dit Griekse woord is diens verband met de Griekse mythologie en religie, wat geen Bijbelse basis heeft en er per definitie strijdig mee is.

Profeten waren meer intern en Richters meer extern gericht.

Opkomst van profeten
Toen de Israëlieten ervan overtuigd waren dat ze beter af zouden met een eigen koning net als de buurvolken kwam er een einde aan Israël als ‘republiek’. Opvallend is dat er vanaf toen ook geen (lokaal werkende) Richteren meer door God worden gezonden. Maar omdat de instelling van een koninkrijk niet Gods wil was en de eerste koning al gelijk van Hem afviel nam het optreden van profeten toe. Deze soort van profeten bleken bewakers van Israël als natie en diens leidslieden.

In zekere zin kan deze soort van profeten worden als de opvolgers van de Richteren. Alleen was hun functie anders. Logisch want in de Richterentijd had Israël geen centrale leider en de komst van koningen had een andere inrichting van de Israëlitische samenleving tot gevolg. Het centraal bestuur werd door het laatste versterkt. Profeten waren ook meer intern en Richters meer extern gericht.

Ontwikkeling profetenfunctie
In de Bijbel komt duidelijk een ontwikkeling van de profetie naar voren. Abraham werd als eerste door God een profeet genoemd (Gn 20:7). Maar hij was nogal een ander soort profeet dan bijvoorbeeld de latere profeet Jesaja. Abraham had niet het ambt van profeet. Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat het profeteren qua inhoud zich ontwikkelde, maar ook met de omstandigheden en het doel ervan.

Abraham was een Hebreeuws profeet. Dat betekent dat hij familiehoofd (patriarch) was met een missie van God. Namelijk om aartsvader te worden van een apart volk van God. Maar Abraham trok door het land Kanaän als vreemdeling zonder één vaste verblijfplaats. Zijn leven lijkt op dat van de tegenwoordige Bedoeïen.

Mozes werd ook profeet genoemd, maar dat was ook het gevolg van zijn unieke contact met God die heel vertrouwelijk en direct was

Vervolgens wordt Aäron, de broer van Mozes, een profeet genoemd (Ex 7:1). Daarbij lag het accent van de profetie op het verkondigen of aanzeggen van zaken. Aäron was bestemd om de eerste hogepriester te worden en dat ambt heeft per definitie de gave van profetie (Jh 11:51).

Mozes werd ook profeet genoemd, maar dat was ook het gevolg van zijn unieke contact met God die heel vertrouwelijk en direct was (Dt 34:10). Daarbij kon hij profeteren in verband met zijn bediening als messias. Maar God liet ook expliciet weten dat Mozes veel meer was dan wat toen als profeet gold (Nm 12:7). Bovenal beschouwden Mozes en Aäron zich nog als Hebreeën, hoewel zij als volk onderdeel hadden uitgemaakt van het wereldrijk Egypte en daardoor anders waren dan de aartsvaderen.

In de Richterentijd spraken profeten tot de Israëlieten. Waarschijnlijk vaak tot diens oudsten die de natie toen leidden. Aan het einde van die tijd traden ‘profeten’ op die door de Israëlieten zieners werden genoemd (1 Samuël 9:9) en blijken er profetenscholen te zijn ontstaan (1 Samuël 10:5). Hun functie blijkt om Israëlieten antwoorden te geven op vragen (1 Samuël 28:6). Maar beiden zijn geen door God gewilde ontwikkelingen, maar religieuze ijver van mensen, want nergens staat in de Bijbel dat deze zaken door Hem was bevolen.

Ambt en (tijdelijke) roeping
Met de dienst van Mozes, Aäron, de priesters, Jozua en de Richteren en profeten had God aan de Israëlieten laten zien dat Hij naast de oudsten ook gelovigen met een speciale roeping aanstelde voor een bepaalde (tijdelijke) functie. Mensen die door God(s Geest) werden gegrepen voor een bepaalde functie.

olgens de Bijbel was Samuel de eerste die het (nieuwe) ambt van profeet op nationaal niveau bekleedde.

Dit was bedoeld om duidelijk te maken dat er onderscheid is tussen de aanstelling in een ambt, zoals kohen (Israëlitisch priester), en voor een speciale (tijdelijke) functie, zoals Richter. Die laatsten vallen sterk op door het bijzondere charismatische optreden. Daarom worden ze bijna altijd met hun naam genoemd in de Bijbel en is hun dienst (uitgebreid) daarin beschreven.

Dit in tegenstelling tot de duizenden ambtsdragers die waren aangesteld, waarvan soms de naam en enkele feiten van hun dienst is beschreven maar vaak ook niet. Dat wijst op het verschil tussen het bekleden van een ambt of een (tijdelijke) roeping.

Een ambt is ook een roepingssoort, maar functioneert meestal voor een langere tijd, op bepaalde wijze (voorgeschreven regels en eisen) en voor een vastgesteld doel. Volgens de Bijbel was Samuel de eerste die het (nieuwe) ambt van profeet op nationaal niveau bekleedde.

Praatmee

Beluister onze podcast

#360 Gerdien Lassche en ds. M. Messemaker over LHBTI en refoscholen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Ds. M. J. Tekelenburg
Nieuws

Hervormde gemeente Woerden verwelkomt nieuwe dominee: ds. M. J. Tekelenburg

De hervormde gemeente van Woerden (Centrum-Oost) mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. J. Tekelenburg (foto) uit Monster heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In Woerden wordt Tekelenburg de opvolger van de in 2023 vertrokken ds. C. J

Jan en Ton
Video

Dominee Ton Heemskerk te gast in Hour of Power

Zondag is het is Pasen! In Hour of Power spreekt Jan van den Bosch met de enthousiaste dominee Ton Heemskerk. Hij legt uit wat Pasen inhoudt en wat dat voor hem persoonlijk betekent. Jarenlang was hij zoekende: "Ik heb Zijn opstandingskracht ervaren,

Ds. W. P. Emaus
Video

Ds. Emaus vertelt waargebeurd verhaal over Luther en een brandende boerderij

In het doopformulier staat dat als we in de naam van de Vader gedoopt zijn, Hij ons met al het goede wil verzorgen en al het kwade van ons zal weren of dat ten goede wil gebruiken. De hervormde predikant ds. W. P. Emaus vertelde op basis daarvan in e

Johan Schep
Video

Johan Schep vertelt hoe Juda vrijwillig slaaf wilde worden in plaats van Benjamin

In de serie 'Jozef' van Growing Faith Nederland behandelt evangelist en Bijbelleraar Johan Schep het levensverhaal van Jozef. Zijn broers verkochten Jozef op jonge leeftijd als slaaf. Uiteindelijk zou Jozef terechtkomen in Egypte, waar hij zou dienen

Engelse kerk
Nieuws

Church of England ziet belangstelling voor kerkdiensten via social media sterk toenemen

De Church of England kijkt met hoop naar de toekomst en dat is niet zonder reden. Het aantal mensen dat via sociale media belangstelling toont voor kerkdiensten is de afgelopen tijd met maar liefst 268 procent gestegen. Dat meldt de kerk op basis van

Yair Strijker
Video

Yair Strijker vertelt over Pesach en hoe Israëli’s deze tijd beleven

Deze week viert het Joodse volk Pesach. Een feest van bevrijding, maar ook met dubbele gevoelens. Waar het feest samen gevierd wordt en zo de mensen verbindt, gebeurt dat dit jaar opnieuw tegen een achtergrond van de doorgaande oorlog. Yair Strijker

De Wereld Rond
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Ellen Wilson-De Pagter

In deze podcastaflevering van 'De Wereld Rond' is deze keer Ellen Wilson-De Pagter te gast. Zij biedt hulp aan minderbedeelde Togolezen. In dit gesprek hoor je hoe Ellen haar man Adjeté leerde kennen. Ze vertelt ook hoe ze haar talenten als zendeling

Matthijn Buwalda
Video

Matthijn Buwalda raakt de kern van Goede Vrijdag met dit eerlijke lied

Goede Vrijdag. De dag die het lot van de mensheid voorgoed veranderde. Matthijn Buwalda brengt de betekenis van Gods offer dichterbij. Hij doet dit op een kwetsbare en eerlijke manier. "Kom me tegemoet, Heer, in mijn denken. En kom me tegemoet, in al

Meerartikelen

Delft
Nieuws

CBS: ontkerkelijking in Nederland zet niet door

De ontkerkelijking in Nederland zet niet verder door. Dat is althans de conclusie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in het vrijdag verschenen rapport Religie 2024. Het aantal mensen dat aangeeft bij een kerk, moskee of synagoge te hore

GlobalRize ontmoetingsdag
Video

Hoe ging het eraan toe op de ontmoetingsdag van GlobalRize? Bekijk de video

Elkaar aanvuren om overal ter wereld de hoopvolle boodschap van het evangelie te verspreiden. Dat was het doel van de jaarlijkse GlobalRize ontmoetingsdag. Een dag vol inspirerende getuigenissen, lofprijzing, gebed en ontmoeting. De aanwezigen werden

China
Nieuws

Negen Chinese christenen krijgen celstraffen en hoge boetes voor verspreiden van Bijbels

Negen Chinese christenen zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen en forse geldboetes vanwege het doorverkopen en verspreiden van Bijbels. De straffen variëren van enkele maanden tot vier jaar cel, en de boetes lopen op tot meer dan 1 miljoen yuan (on

Hans Reinders
Column

Op Goede Vrijdag werd dit danklied dé Psalm van Jezus

Psalm 22 is een Psalm van David zelf. Het is volgens de kerkvader Diodorus van Tarsus (leefde einde vierde eeuw) daarom aannemelijk dat deze psalm vooral over David zelf gaat. Diodorus meende dat alleen vers 2a, waar staat “Mijn God, mijn God, waarom

De Reuver
Preekverslag

Volgens prof. dr. De Reuver voldeed Jezus niet aan Petrus' verwachtingspatroon

Dat Petrus Jezus verloochende was geen daad van angst of lafheid, maar van ergernis. Jezus voldeed niet aan het beeld dat Petrus van Hem had. Dat stelde prof. dr. A. de Reuver in een preek over de verloochening van Petrus. Hij beschreef op indrukwekk

Ceder
Opinie

Situatie in Gaza verslechtert drastisch: hoe nu verder?

Het aanhoudende conflict tussen Israël en de terroristische organisatie Hamas snijdt dwars door harten, ook hier in Nederland. Het geweld, de angst en het intense menselijke leed roepen wereldwijd emoties op. Velen leven mee met Israëlische families

Hugo Bos
Nieuws

Civitas Christiana verliest kort geding tegen Rutgers en moet uitlatingen rectificeren

De christelijke stichting Civitas Christiana moet direct stoppen met het verspreiden van haar ‘Zwartboek Lentekriebels’. Dit heeft de rechtbank bepaald in een kort geding dat was aangespannen door kenniscentrum Rutgers. Volgens de rechter zijn bepaal

Nigeria
Nieuws

Christelijke partijen stellen Kamervragen over oplaaiend geweld Nigeria

SGP en ChristenUnie gaan schriftelijke Kamervragen stellen over het wederom oplaaiende geweld tegen christenen in Nigeria.  Dat maken beide partijen bekend via sociale media. Directe aanleiding zijn islamitische aanvallen op christelijke dorpen in he

Livia Tossici-Bolt
Nieuws

Christen krijgt hoge boete voor aanbieden van gesprek bij Engelse abortuskliniek

De Britse pro-life activiste Livia Tossici-Bolt is veroordeeld tot het betalen van een boete van meer dan 22.000 euro. Dit vanwege het vasthouden van een bord met de tekst “Hier om te praten als je wilt” in de nabijheid van een abortuskliniek in Bour

Transgenders
Nieuws

Brits Hooggerechtshof oordeelt dat transvrouwen niet onder wettelijke definitie van vrouw vallen

Het Britse Hooggerechtshof heeft uitgesproken dat de wettelijke definitie van een vrouw gebaseerd is op biologisch geslacht. Hierdoor worden transvrouwen juridisch niet als vrouwen erkend. De uitspraak is met enthousiasme ontvangen door christelijke

Paula White-Cain en Benjamin Netanyahu
Nieuws

Premier Netanyahu heeft boodschap voor christenen: "Bijbel wordt werkelijkheid in Israël"

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft zich in een interview met de Amerikaanse tv-dominee Paula White uitgesproken over het profetische belang van Israël en de unieke band tussen Israël en christenen wereldwijd. Ook besprak hij de rol van p

nigeria
Nieuws

Hoge rechtbank wijst blasfemiewetten Nigeria af: 'Schending van mensenrechten'

De hoogste rechtbank van de West-Afrikaanse statenorganisatie Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten(ECOWAS) heeft een baanbrekend oordeel geveld over blasfemiewetten in Nigeria. De rechters oordeelden dat bepalingen in de strafwet van de