Moeilijke Bijbelteksten: wat iedere christen moet weten over de Richterentijd

God 30 november 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. In dit artikel worden vragen behandeld over de Richterentijd.

Nadat de IsraĆ«lieten onder leiding van Jozua een blijvende positie hadden in het land KanaƤn (Jz 12:24), droeg hij de inname van het Land aan hen over (11:23). Vanaf toen begon feitelijk de periode die achteraf ā€˜de Richterentijd’ is genoemd. In die periode traden Richteren op tegen de wantoestanden in en rond IsraĆ«l.

Woordstudie
Het Hebreeuwse woord sjoftiem wordt vaak vertaald als ā€˜Richteren’ en is afgeleid van de stam sjafat – besturen, wreken of recht uitoefenen. Toch is het een enigszins cryptisch woord. Een sjofet is geen rechter, iemand die rechtspreekt, want dat is een ander ambt in Bijbelse zin. Velen begrijpen niet meer wat een Richter is.

Richteren waren altijd vrome personen die aangedreven werden door de Heilige Geest. Ze traden op ten gunste van de natie Israƫl.

De functie van sjofet blijkt echter veel ouder dan die uit de Richterentijd. Zo werd Mozes tijdens Israƫls verblijf in Egypte gevraagd of hij dacht Richter te zijn (Ex 2:14). Later bleek hij dat te zijn (18:13).

Mozes stelt ook Richteren over hen aan (18:21-26) en gaf die instructies (Num. 25:5; Dt 1:16). Hij gaf ook bevel om na de inname van het beloofde Land Richteren aan te stellen in alle steden (Deut. 16:18). Die zijn blijkbaar ook aangesteld (Jozua 23:2; 24:1).

Maar de Richteren uit de gelijknamige tijd waren buitengewoon en niet zozeer ambtsdragers. Ze waren misschien ook niet officieel in het ambt als Richter aangesteld. Ze hadden een Richterbediening.

Wat is een Richter?
De Richteren uit de gelijknamige tijd waren niet zo zeer helden die op spectaculaire wijze Israƫl bevrijdde van een vijand die hen in een bepaalde tijd bedreigde. Helden in de heidense zin kent Israƫl niet en heeft die ook niet nodig. Israƫl was de enige natie die God eerde en diende. Richteren waren daarom altijd vrome personen die aangedreven werden door de Heilige Geest. Ze traden op ten gunste van de natie Israƫl.

Op enkele uitzonderingen na, zoals in het geval van de Richter Sjimsjon (Simson), waren het personen die op latere leeftijd door God werden aangezet om iets recht te zetten, zoals wraak nemen. Hun verdiensten lijken dus eigenlijk hoofdzakelijk op het vlak van fysiek geweld te liggen. Het waren dus geen profeten of Bijbelleraren.

God stelde Richteren aan om voor een bepaalde periode orde op zaken te stellen in Israƫl.

God stelde Richteren aan om voor een bepaalde periode orde op zaken te stellen in Israƫl. Vaak begon dat om beweging te brengen in een vastgelopen lokaal probleem (binnen een stam). Omdat de bediening van deze Richteren door veel mensen alleen vanuit de spectaculaire kant wordt bekeken, wordt diens opdracht om Israƫl (terug) te brengen tot de Bijbelse godsdienst vaak niet begrepen. Maar alle Bijbelse bedieningen en ambten beogen een godsdienstig doel, dus ook dat van deze Richteren. Pas als Israƫl rust had, zou het in staat kunnen zijn zich weer tot God te wenden. Wie goed leest ziet dat dit ook het resultaat was van hun optreden.

Dus de Richterentijd moet opgevat worden als een Godsvruchtige periode, zolang de Richter actief was (Rich 2:18). Een voorbeeld van die Godsvrucht blijkt uit de wijze waarop de Israƫlitische familie van de Moabitische Ruth een zegen was voor haar en hun omgeving. Zij bekeerde zich daardoor tot de Bijbelse godsdienst (Ruth 1:16; 4:10).

God hoopte dat de Israƫlieten uiteindelijk zonder de Richter zouden kunnen. Toch bleek het herhaaldelijk nodig dat Hij een nieuwe Richter zond na hun smekingen daarom. Israƫl bleek niet in staat het Bijbelse leven te handhaven. Iedereen deed wat oprecht (vroom) was naar eigen inzicht. Het ontbrak hun blijkbaar aan onderwijs en juist begrip van Gods wil. Er traden ook nauwelijks profeten op en de kohaniem (Israƫlitische priesters) verzaakten hun ambt (1 S 2:12-17, 22).

Zo indrukwekkend als Richteren opeens optraden tegen Israƫls vijanden, zo plotseling verdwenen de meesten ook weer uit de openbaarheid. Althans, in de Bijbelverhalen. God lijkt er scherp op te hebben toegezien dat Richteren niet als een soort heiligen zouden worden vereerd. Ze waren immers uitsluitend in dienst van God en na het vervullen van hun opdracht was hun dienst voor Israƫls collectief niet langer nodig.

God hoopte dat de Israƫlieten uiteindelijk zonder de Richter zouden kunnen. Toch bleek het herhaaldelijk nodig dat Hij een nieuwe Richter zond.

Begin en einde Richterentijd
Feit is dat Jozua zelf geen richter was. Vandaar dat volgens de traditie de Richterentijd pas begon na zijn dood (waarschijnlijk ongeveer 1315 v.Chr.). Maar tijdens zijn leven trad de eerste Richter OtniĆ«l al op (Jozua 15:17). De Richterentijd blijkt dus al tijdens Jozua’s leven te zijn begonnen.

Hetzelfde geldt voor het einde van de Richterentijd. Traditioneel zou dat zijn vanaf het aanstellen van Israƫls eerste koning. Maar het was de profeet Samuƫl die dit als Richter deed. De Richterentijd lag dus tussen het optreden van die personen (Otniƫl en Samuƫl) in. Kan het nog preciezer worden afgebakend?

De Richterentijd was de tijd waarin IsraĆ«l geen centrale leider had, maar geleid werd door de oudsten. Jozua was het grootste deel van zijn laatste levensjaren – waarschijnlijk zo’n 40 jaar – geen leider meer over IsraĆ«l. Hij trad zo’n vijf jaar na de inname van het beloofde Land terug (14:10). Dat was het begin van de Richterentijd. Dat lijkt in ongeveer 1355 voor Christus te zijn geweest.

Het aanstellen van koning Saulus is het einde van de Richterentijd zijn. Dat lijkt omstreeks 1040 voor Christus te zijn gebeurd. Dan zou de Richterentijd dus ruim 315 jaar hebben geduurd! Traditioneel zou dat maar zo’n 150 jaar zijn geweest, omdat de uittocht uit Egypte onjuist wordt gedateerd tijdens farao Ramses II. Een langere Richterentijd zou echter passen bij de lange tijd dat de Richteren optraden, namelijk in totaal ruim 250 jaar.

Israƫlitische republiek
In de Richterentijd werd Israƫl geleid door een raad van 70 oudsten (Num. 11:16). Het was toen dus een onafhankelijke republikeinse natie. Ze werden al door oudsten geleid sinds hun verblijf in Egypte (Ex 3:16). Naast de overkoepelende leiding van de oudsten, hadden de families en stammen eigen leiders. Daarnaast waren er nog de kohaniem die verantwoordelijk waren voor het (lokale) godsdienstige onderwijs, de rechtspraak en de eredienst.

Gesteld moet worden dat bijna alle Israƫlitische koningen kwaadaardiger en minder effectief waren dan de Richteren.

In de Richterentijd was de Israƫlitische natie decentraal (op lokaal niveau) ingericht. Het centrale heiligdom in Sieloh, waar jaarlijks de erediensten van de hoogtijdagen werden gevierd, vertegenwoordigde de nationale godsdienstige identiteit. Zaken van landsbestuur die de hele natie aangingen werden besproken in de plaats Mitspah (Rich 20:1).

De benaming ā€˜Richterentijd’ is dus onjuist, want dat suggereert de Richteren de hoofdrol hadden. Maar zij traden alleen af en toe op. Dan stonden zij garant voor een opleving in de welvaart door Gods zegen. De benaming geeft ook het onterechte vermoeden dat er een logische keten van Richteren optraden. Ook dat was niet zo.

Overige verkeerde voorstellingen
De meeste gelovigen stellen zich de Richtertijd voor als een chaotische en gewelddadige periode. Een tijd waarin Israƫl ernstig van God zou zijn afgedwaald. Maar dan worden Zijn geweldige werken in die tijd over het hoofd gezien en al helemaal niet begrepen dat deze tijd een toetsingsperiode was waarvan veel te leren valt.

Wat ook opmerkelijk is dat de Koningentijd, als de ā€˜normale’ periode wordt gezien. Dat heeft ermee te maken dat de Richterentijd als korte, duistere periode wordt gezien dat wel moest uitlopen in de Koningentijd. Toch duurde de Richterentijd zoals hiervoor is aangetoond in werkelijkheid bijna even lang als de Koningentijd, zeker als de vazal-koningschappen eraf getrokken worden. Beiden perioden kenden chaos en geweld.

Gesteld moet worden dat bijna alle Israƫlitische koningen kwaadaardiger en minder effectief waren dan de Richteren. Tijdens het koninklijke bestuur van Israƫl verslechterde Israƫls situatie eerder dan dat het verbeterde in vergelijk met de Richterentijd. Op enkele uitzonderingen, zoals onder de koningen David en Hizkia, na.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

cvi
Nieuws

Waarom het ND berichtgeving over Christenen voor Israƫl niet rectificeert

Het Nederlands Dagblad heeft besloten haar berichtgeving over het onderzoek naar Christenen voor Israƫl (CvI) niet te rectificeren. CvI diende daartoe een verzoek in, maar de krant ziet geen aanleiding om dat te doen. In een uitgebreid statement legt

Diederik van Dijk
Persbericht

Na lang aandringen SGP wordt Transgenderwet eindelijk ingetrokken

ā€œDit is de enige juiste uitkomst", aldus SGP-Kamerlid Diederik van Dijk in reactie op het intrekken van de verruiming van de Transgenderwet. ā€œEr waren twee moties Ć©n een interpellatie voor nodig, maar het resultaat is er.ā€ ā€œKwetsbare jongeren zijn ju

Kamerlid Pieter Grinwis
Persbericht

Aangenomen ChristenUnie-voorstel moet einde maken aan dakloosheid

De Tweede Kamer heeft vandaag met een breed gedragen steun het amendement van Kamerlid Pieter Grinwis c.s. (ChristenUnie) aangenomen, waarmee dakloze gezinnen met minderjarige kinderen worden toegevoegd aan de groepen woningzoekenden die gemeenten ve

Don Ceder
Nieuws

Kamer stemt in met strafbaarstelling illegaliteit: CU-Kamerlid Don Ceder uit stevige kritiek

De Tweede Kamer heeft dinsdag ingestemd met twee wetsvoorstellen die onderdeel zijn van het voorgenomen asielbeleid van het kabinet. Het betreft de strafbaarstelling van illegaliteit en het strafbaar stellen van hulp aan mensen zonder verblijfsvergun

Willem Ouweneel
Video

"Omdat Christus stierf, ben ik gered" - Christenen delen grootste geloofslessen

Wat was de grootste geloofsles die u leerde? Deze vraag stelden wij onlangs aan diverse christenen. Onder anderen CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, SDOK-presentator Richard Groenenboom, theoloog Willem Ouweneel en presen

India
Nieuws

Indiase christenen in zee gedumpt: ā€œWe weten niet of ze nog levenā€

De onzekerheid is ondraaglijk voor Sadeq Shalom en andere Rohingya-christenen in India. Al bijna twee maanden hebben ze niets meer gehoord van hun geliefden die begin mei door de Indiase autoriteiten gedeporteerd werden – zonder waarschuwing en onder

Ds. B. Labee
Video

GerGem-predikant heeft boodschap voor jongeren die moeite hebben met bidden

"Ik hoor het nog wel eens dat jongeren het moeilijk vinden om te bidden. Gebruik dan maar deze woorden: 'Schep mij een rein hart, delg uit mijn ongerechtigheid en vernieuw in het binnenste van mij een vaste geest'", aldus ds. B. Labee. De GerGem-pred

N.T. Wright
Nieuws

Amerikaanse theoloog N.T. Wright: "God overstijgt gender"

De bekende Amerikaanse theoloog en voormalig bisschop van Durham, N.T. Wright, stelt dat God het menselijke begrip van gender overstijgt. Toch blijft het gebruik van mannelijke aanspreekwoorden als 'Vader' en 'Hij' volgens Wright Bijbels gezien veran

Meerartikelen

Bagtowar en Elias
Video

Wat houdt profetie in? Christenjongeren in gesprek

In deze aflevering van de ChristenDOM? podcast gaan Bagtowar en Elias in gesprek over de aard en actualiteit van profetie. De Bijbel staat vol profetieƫn: boodschappen van God, vaak uitgesproken door profeten, die richting geven, waarschuwen of hoop

Hardstyle-dj Sefa
Video

Terugkijken: hardstyle-dj Sefa in gesprek met ds. Bart de Bruin

Hardstyle-dj Sefa ging onlangs met vijf predikanten in gesprek over grote levensvragen en zijn levensstijl. Sefa Jeroen Vlaarkamp (24) treedt op bij grote dancefestivals als Defqon.1 en begeeft zich daarmee in een omgeving die haaks lijkt te staan op

MissieNederland logo
Persbericht

Alliantiedag MissieNederland: ā€˜Vrede in tijden van onrust’

In een tijd waarin conflicten, spanningen en verdeeldheid toenemen, klinkt de stem van Jezus verrassend actueel: ā€œMijn vrede geef Ik uā€ (Johannes 14). Op zaterdag 5 juli 2025 organiseert MissieNederland een Alliantiedag in het VEZ-centrum in Zwolle,

Superbook
Getuigenis

Japanse kinderen leren Jezus kennen door Bijbelse animatieserie: ā€œHet raakte mijn hartā€

In Japan, waar religieuze programma’s op nationale televisie nauwelijks ruimte krijgen, is het uitzenden van een animatieserie over de Bijbel al op zich een wonder. Toch gebeurde het: Superbook, een animatieserie met Bijbelse verhalen, was in de jare

operatiekamer
Column

Overgave in de operatiekamer: wat als je je kind moet loslaten?

Overgave op hoog niveau, dat is wat God van ons vraagt. Niet omdat Hij dat van ons eist, maar omdat Hij weet wat het beste voor ons is. Toen mijn zoontje op 3-jarige leeftijd met een geperforeerde blindedarmontsteking met spoed de operatiekamer in mo

Leo Smits
Opinie

Ziekte als teken van een zwak geloof? Tijd voor een tegengeluid

Er is de laatste tijd veel discussie binnen christelijk Nederland over een leer die stelt dat gelovigen gevrijwaard zouden zijn van ziekte en armoede. Deze zogenoemde gerealiseerde theologie legt sterk de nadruk op wat nu al zichtbaar is van Gods Kon

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels