Moeilijke Bijbelteksten: wat was de Mozesberg?

God 14 mei 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over vragen over de berg Horeb in de Sinaïwoestijn.

Het leeuwendeel van de boeken Exodus, Leviticus en Numeri gaan over gebeurtenissen tijdens het verblijf van de Israëlieten bij de berg Horeb in de Sinaïwoestijn. God bevond Zich op die berg en daarom moesten de Israëlieten daar zijn. Maar toch is vanuit de Bijbel over deze berg niet veel bekend.

Waar lag de berg Horeb?
Uitgaande van de hedendaagse geografie zijn maar een klein aantal plaatsen mogelijk. De belangrijkste bergketen ligt in het uiterste zuiden van het Sinaïschiereiland met een uitloper in noordwestelijke richting naar Egypte. Verder zijn er nog enkele bergformaties in het noordoosten, hoewel die verhoudingsgewijs erg klein zijn en veel minder hoog.

Traditioneel wordt aangenomen dat Horeb de zogenoemde Mozesberg (Jebel Moesa) is met een indrukwekkende hoogte van zo’n 2285 meter.

Traditioneel wordt aangenomen dat Horeb de zogenoemde Mozesberg (Jebel Moesa) is met een indrukwekkende hoogte van zo’n 2285 meter. Deze is gelegen in het uiterste zuiden van het Sinaï bergmassief. Toch is die berg niet evident. Maar misschien is het belangrijker om te overwegen waar de berg voor staat.

Woordstudie
De Hebreeuwse naam ‘Horeb’ komt van de werkwoordstam charav dat meerdere betekenissen heeft, zoals ‘verwoesting’, ‘verdroging’ en ‘verlatenheid’. Het woord Horeb komt 17* voor in de Bijbel, waarvan de meeste keren (9*) in het boek Deuteronomium.

Een andere benaming is ‘berg Gods’, maar dat beperkt zich niet tot deze specifieke berg (Ps 68:16). Dan is er ook de benaming ‘berg Sinaï’, dat 19* in de Bijbel voorkomt waarvan al 10* in het boek Exodus. Sommigen denken dat dit een andere berg was dan Horeb, maar in de Bijbel is daarvoor onvoldoende basis. Het woord Sinaï heeft een onzekere oorsprong, maar lijkt te komen van het woord Sin dat ‘maan’ zou betekenen.

De berg Gods
De eerste keer dat Horeb genoemd wordt is wanneer Mozes de kuddedieren van zijn schoonvader Jetro nabij die berg hoedde (Ex 3:1). Dit is opvallend, want Jetro woonde in het land Midjan waarvan wordt aangenomen dat het ten oosten van het hedendaagse Eilat, dus in Noord-Arabië – het huidige Jordanië – lag. Niet op het Sinaï schiereiland dus. Toch zijn er vermoedens dat Midjanitische herders toen ook naar de Sinaï trokken om hun vee te laten grazen.

Roeping van Mozes
Omdat Jetro priester van God was (2:16), kon Mozes weten dat er een berg Gods in de Sinaï lag. Op zo’n heilige plek zouden bijzondere verschijningen, zoals een brandende doornstruik, niet vreemd zijn. Mozes noemde het de “grote verschijning” (3:3). In het moeizame roepingsgesprek van God met Mozes vallen een aantal zaken op.

Het ligt eerder voor de hand dat de berg Gods in de noordwestelijke uitlopers van het Sinaï bergmassief lag (midden-Sinaï). Veel dichter bij de Nijldelta dus.

God zei van de plaats waarop de verschijning plaatshad dat het “heilige grond” was (vs 5). Dat moet wel in verband met de hele berg Gods opgevat worden en niet alleen de omgeving van de doorstruik. De verschijning was dus hoogstwaarschijnlijk op de voet of de helling van die berg. Later wordt die heiligheid herhaald (19:12-13). God droeg Mozes op de Israëlieten uit Egypte te leiden om ze naar die plek aan de berg Gods in de Sinaï te brengen en Hem er te dienen (3:12).

De Uittocht
De Uittocht uit Egypte begon met het verzamelen van de Israëlieten bij de plaats Ra’meses aan de oostelijke Nijldelta. Vandaar trokken ze oostwaarts (12:37). Daar lag voor hen de noordelijke weg naar het land van de Filistijnen. God wilde echter niet dat de Israëlieten meteen slaags zouden raken en daardoor ernstig ontmoedigd zouden worden. Daarom liet Hij hun bij de rand van de woestijn (Etam) afbuigen in zuidwestelijke richting (13:17-18).

De veronderstelde Noordelijke-Sinaïroute naar Jebel Halal of de Midden-Sinaïroute van Ra’meses naar de Rode Zee in de Golf van Eilat voor de waterdoortocht zijn dus uitgesloten.

Door hun scherpe keer leek het alsof ze terugkeerden naar Egypte (14:2). God wilde daarmee ook de farao uitlokken, zodat Hij Zich aan hem en zijn leger kon verheerlijken (vs 4). God bracht de Israëlieten bij een water en liet de Israëlieten door een wonder ’s nachts over de bodem ervan gaan en vernietigde de farao en zijn leger erin (15:19). Egypte was toen definitief geen bedreiging meer voor de Israëlieten.

Het was werd Gods eerste vaste verblijfplaats op aarde sinds de hof van Eden. Dat wijst erop dat Hij Persoonlijk betrokken was op Zijn volk als Vader van de gelovigen.

Op weg naar Horeb
Aan de andere oever van het water trokken de Israëlieten naar de berg Horeb. Na enige tijd trokken ze de woestijn Sin in. Ze waren toen precies een maand onderweg sinds het begin van de Uittocht (16:1). Dit is de eerste tijdsaanduiding sinds de Uittocht.

Volgens de Joodse traditie werd Gods Verbond met de Israëlieten bij Horeb gesloten op de 50ste dag (Pinksteren) sinds hun vertrek uit Egypte. Ze lijken dan de meeste reistijd nog in Egypte te hebben gehad. Omdat ze toen nog vluchtende waren, hebben ze daar ook de grootste afstand afgelegd. Na de waterdoorgang en vernietiging van farao en zijn leger zal hun looptempo lager zijn geworden en rustte ze waarschijnlijk ook veel meer (16:23).

Dan kan het niet anders dat de berg Horeb niet ver van de waterdoorgang lag. Dat blijkt ook wel, want na het verlaten van de woestijn Sin bereikten ze Refiedim waar ze al de berg Gods bleken bereikt te hebben (3:18; 18:5). Alleen waren ze nog niet op de juiste plaats voor de Verbondssluiting.

Plaats van Horeb
In de derde maand sinds de Uittocht (19:1-2) bereikte ze die juiste plaats. Met zo’n grote groep mensen die voorheen slaven waren met kinderen, ouderen en veel vee zullen ze al trekkende geen erg grote afstanden hebben overbrugd. De Jebel Moesa ligt echter op zo’n 350 kilometer van de oostelijke Nijldelta en kan dus amper bereikt zijn. Het traditionele meerderheidsstandpunt – de zuid-Sinaïroute naar Jebel Moesa – is dus niet evident. Ook heeft die berg nog andere tegenargumenten.

Het ligt eerder voor de hand dat de berg Gods in de noordwestelijke uitlopers van het Sinaï bergmassief lag (midden-Sinaï). Veel dichter bij de Nijldelta dus. Van Horeb naar de plaats Qadesj hadden de Israëlieten immers maar 11 dagen getrokken (Dt 1:2).

Horeb had een tijdelijke functie als berg Gods, maar markeerde het principe van de vaste en centrale plaats van godsdienst.

Betekenis van Horeb
God lijkt Zich op Horeb te hebben gevestigd vanaf het moment dat de Israëlieten in Egypte tot Hem gingen roepen (Ex 3:8). Het was werd Gods eerste vaste verblijfplaats op aarde sinds de hof van Eden. Dat wijst erop dat Hij Persoonlijk betrokken was op Zijn volk als Vader van de gelovigen. Dat Hij een berg in de woestijn uitkoos wijst op nederigheid. Hij koos geen schitterende, welvarende en luxe stad. Maar de berg drukt wel afstand uit in de zin van verhevenheid.

God lijkt Horeb bedoelt te hebben als Israëls veilige verblijfplaats tussen de Uittocht en de Inname van het beloofde Land. In die zin lijkt de vertaling ‘verlatenheid’ voor Horeb van toepassing. Het was een onbewoonde plaats. God deed de Israëlieten tot Zich komen op een rustplaats zodat ze zich ongestoord op Hem konden richten, Hij Verbond aan hen kon voorstellen en waar ze de voorwaarden ervan konden uitwerken, zoals de bouw van de Tent van samenkomst (het mobiele heiligdom).

God verliet Horeb vervolgens om in het heiligdom onder de Israëlieten te verblijven. Horeb had dus een tijdelijke functie als berg Gods, maar markeerde het principe van de vaste en centrale plaats van godsdienst. Uiteindelijk werd de Tempelberg van Jeruzalem Gods Verblijfplaats. Maar zelfs daarna hield Horeb de bijzondere betekenis als oorspronkelijke berg Gods (1 K 19:8).

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Britse Lagerhuis
Nieuws

Ochtendgebeden in Brits parlement worden niet afgeschaft

In het Britse Lagerhuis wordt al eeuwenlang elke werkdag begonnen met gebed. Deze gewoonte ligt echter opnieuw onder vuur. Humanists UK noemt de praktijk “oneerlijk” voor parlementsleden die geen christen zijn en pleit voor afschaffing. Toch gaf de h

Nigeria geweld
Nieuws

Nigeriaanse christenen gedood na nieuwe aanvallen Fulani-herders

In Nigeria zijn christenen opnieuw slachtoffer geworden van geweld. Fulani-herders vielen maandagavond twee dorpen aan in de staat Kaduna, waarbij twee christenen werden gedood en drie anderen gewond raakten. Dit melden lokale bewoners aan Christian

Ursula von der Leyen
Nieuws

Haat tegen christenen neemt toe: Spaanse organisatie roept EU op tot actie

De Spaanse organisatie Observatorium voor Godsdienstvrijheid (OLRC) heeft deze week een dringende oproep gedaan aan Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Ze vragen om de aanstelling van een speciale EU-coördinator die haatmisdri

Europese Unie
Nieuws

Hongaarse politica slaat alarm na ‘antichristelijk’ rapport

"Binnen de Europese Unie (EU) wordt goddeloosheid steeds meer zichtbaar", waarschuwt de Hongaarse regeringscommissaris Bernadett Petri. Aanleiding is een rapport van het European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights (EPF), dat volge

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Kenneth Moales Jr
Nieuws

Amerikaanse voorganger overleeft gewelddadige carjacking: "Een wonder dat ik nog leef"

Voorganger Kenneth Moales Jr. uit de Amerikaanse staat Connecticut overleefde eind juni een gewelddadige carjacking in Baltimore. Tijdens de carjacking werd hij door een 16-jarige jongen met een vuurwapen bedreigd. Moales, verbonden aan de Pentecosta

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee, hé? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep m

Ds. D. M. Heikoop
Boekfragment

Wees nuchter en waakzaam: Petrus’ alarm tegen de duivel

Achter alle weerstand die christenen in hun omgeving ontmoeten en achter alle kwaadsprekerij over hen, ziet Petrus één vijand bezig: de duivel (Grieks: diabolos) (vs. 8), de grote tegenstander van God en Zijn gemeente. En daarom roept hij met een tweevou

Meerartikelen

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp: "Het is essentieel om Gods Geest alle ruimte te geven"

Als je wil dat Gods Geest werkzaam wordt in je leven, moet je Hem wel de ruimte geven. Dat stelt spreker en schrijver Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Levenslicht'. Van de Kamp behandelt in deze video Handelingen 19 waar Paul

Don Ceder en Mirjam Bikker
Nieuws

ChristenUnie stelt Kamervragen over onveiligheid Joodse leerlingen op scholen

De ChristenUnie maakt zich grote zorgen over het toenemende antisemitisme binnen het Nederlandse onderwijs. Kamerleden Mirjam Bikker en Don Ceder hebben daarom schriftelijke vragen gesteld aan de minister en staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en

Billy Graham
Nieuws

Excuses voor gebruiken van Graham-preken in anti-Trump-campagne

De politieke organisatie Evangelicals for Harris, inmiddels omgedoopt tot Evangelicals for America, heeft excuses aangeboden. De groep gebruikte preekfragmenten van de in 2018 overleden evangelist Billy Graham in een campagne tegen president Donald T

Ds. W. A. Zondag
Video

Volgens ds. Zondag kun je weten of je wel of niet uitverkoren bent

'Ben ik wel of niet uitverkoren?' Het is een vraag die met name christenen uit de rechterflank van de refogezindte bezighoudt. Volgens ds. W. A. Zondag kun je echter wél weten of je wel of niet uitverkoren bent. In onderstaand preekfragment noemt de

Henk Willem Laan
Video

Henk-Willem Laan aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Henk-Willem Laan is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power. De directeur van Stichting Het Gehandicapte Kind heeft zelf een zoon die meervoudig gehandicapt is. "Joas is mijn geliefde zoon en inspiratiebron, waardoor ik dit werk ben gaan doen. Er

Uitgezet
Nieuws

Amerika zet vader én voorganger na twintig jaar uit: "We zijn uit elkaar gerukt"

Pastor Maurilio Ambrocio is na een verblijf van meer dan twintig jaar in Amerika uitgezet naar Guatemala. De 42-jarige vader van vijf kinderen leidde jarenlang de Iglesia de Santidad Vida Nueva in Florida. In april werd hij tijdens een routinematige

LHBTI
Video

Wat zegt de Bijbel over het LHBTI-denken? Documentaire op komst

In een tijd waarin liefde vooral wordt verbonden aan gevoel, zelfexpressie en identiteit, rijst de vraag: is er nog ruimte voor een andere stem? Wat zegt de Bijbel over liefde, identiteit en waarheid - en hoe verhouden die zich tot thema’s als homose

Syrie
Nieuws

Raad van Kerken vraagt in brief aan ministers steun voor Syrische christenen

De Raad van Kerken heeft in een brief aan het demissionaire kabinet om steun gevraagd voor christelijke minderheden in Syrië. Dat meldt de organisatie zelf op haar website. Reden daarvoor is dat de positie van christenen in het land steeds benarder l

pastor
Nieuws

Baptistenpredikant en gemeentelid vermoord tijdens kerkdienst in Nigeria

Tijdens een kerkelijke bijeenkomst zijn deze week een predikant en een gemeentelid van de Bege Baptistenkerk in Yaribori (Katsina, Noordwest-Nigeria) doodgeschoten. De aanval werd vermoedelijk door islamitische extremisten uitgevoerd. Een vrouwelijke

pakistan
Nieuws

Twee christelijke jongens in Pakistan vrijgesproken van blasfemie na jarenlange rechtszaak

Twee jonge christenen uit Pakistan zijn deze week vrijgesproken van blasfemie. Ze zaten bijna twee jaar vast op basis van valse beschuldigingen. De katholieke jongens Adil Babar en Simon Nadeem waren nog maar 18 en 14 jaar oud toen ze in mei 2023 wer

Jacobs
Column

Voor het bouwen van een brug zijn twee kades nodig

Opperrabbijn Jacobs was in Friesland bij een bijeenkomst als onderdeel van zijn opdracht om bruggen te bouwen. Maar dat bouwen van bruggen gaat vaak erg moeizaam, zo zet hij uiteen in zijn nieuwe onderstaande dagboek. 'Om een verbinding te maken tuss

Jan Pieter Verweij
Opinie

Tegen de stroom in: op zoek naar profetische politiek

Het kabinet is gevallen, de eerste congressen zijn geweest en de eerste lijsttrekkers benoemd. De race is begonnen. Het regent al verkiezingsbeloften: “deze keer niet met de PVV”, “deze keer maken we “het strengste asielbeleid wel waar”, “deze keer r