Farizeeën en ultraorthodoxe Joden zijn toch hetzelfde?

Verdieping 22 september 2024 4 minuten Pieter A. Siebesma
Mensen bestuderen de Bijbel
Unsplash

We kennen allemaal de beelden van ultraorthodoxe Joden bij de Klaagmuur. Lange zwarte jassen, pijpenkrullen, baarden en diep verzonken in hun gebedenboeken. Veel christenen hebben het idee dat ultraorthodoxe Joden hetzelfde zijn als de Farizeeën in de tijd van Jezus. Maar dit is niet zo, want de ultraorthodoxe stroming binnen het jodendom bestaat pas een paar honderd jaar. 

Opvolgers van de Farizeeën?
Je kunt een lijn trekken van het Farizese jodendom uit Jezus’ tijd naar het (ultra)orthodoxe jodendom van nu. De Farizeeën waren de enige stroming van die dagen die het verlies van de nationale staat en de verwoesting van Jeruzalem wisten te overleven. Andere stromingen, zoals de Sadduceeën, verdwenen. 
Dat kwam onder andere door de ‘mondelinge leer’. Dit zijn de geboden die niet rechtstreeks in de Thora staan, maar waarvan men gelooft dat ze al vanaf de tijd van Mozes zijn doorgegeven. Een bekend voorbeeld hiervan is het verbod om melk en vlees in een maaltijd te eten.

Veel meningsverschillen tussen Jezus en de Farizeeën en Schriftgeleerden betroffen voorschriften uit de mondelinge leer. Jezus was een gezagsgetrouwe Jood die de Thora volgde. Ook binnen het (ultra)orthodoxe jodendom is de mondelinge leer heel belangrijk. Je zou ze op dit punt dus opvolgers van de Farizeeën kunnen noemen. Maar voor andere punten geldt dat juist helemaal niet.  

Godsdienstige opvattingen
Zijn de opvattingen en leer van de Farizeeën uit Jezus’ tijd hetzelfde als die van de ultraorthodoxe Joden van nu? Daarop is het antwoord heel duidelijk: nee! Na het jaar 70 hebben de rabbijnen verder gediscussieerd over de mondelinge wet en dit uitgewerkt. Rond 200 n.Chr. werden de mondelinge voorschriften opgeschreven en zo ontstond de Misjna. En van daaruit ontstond weer de Babylonische Talmoed, die nu nog steeds door de orthodoxe Joden wordt bestudeerd.

Wat opvalt, is dat de rabbijnen uit het Talmoedische tijdperk op veel punten heel anders dachten dan de Farizeeën in de tijd van Jezus. 

De Joden in de verstrooiing leefden in diverse landen in Europa en de Arabische wereld en zij werden beïnvloed door hun niet-joodse omgeving, of oefenden er zelf ook weer invloed op uit. Er waren grote Joodse geleerden zoals Maimonides in de 12e eeuw, bekend van zijn geloofsbelijdenis en werken over de Talmoed. 

Of zoals Joseph Karo in de 16e eeuw, bekend als de samensteller van de Sjoelchan Aroech, een praktische samenvatting over hoe je als Jood moet leven. Beide schrijvers hebben een immense invloed gehad op hoe Joden hun godsdienst praktiseren. Maar zij dachten heel anders dan de rabbijnen uit het Talmoedische tijdvak.

Ontstaan van ultraorthodox jodendom
Het ultraorthodoxe jodendom is als aparte stroming pas in de 19e eeuw ontstaan. Mozes Schreiber ofwel Chatam Sofeer stichtte in Slowakije een rabbijnenschool (jesjiva) die als voorbeeld diende voor de rabbijnenscholen die er vandaag zijn. 

Op basis van een uitspraak uit de Babylonische Talmoed formuleerde hij een nieuwe regel: alles wat nieuw is, is verboden door de Thora. 

In de praktijk komt het erop neer dat ultraorthodoxe Joden dezelfde kleding dragen als hun voorouders. Spijkerbroeken zijn verboden. Ze mogen ook geen (achter)namen veranderen, zijn tegen integratie in de maatschappij, volgen geen seculier onderwijs en spreken thuis uitsluitend Jiddisch. 

De gelijkstelling van ultraorthodoxe Joden met Farizeeën is dus even ongerijmd als de gelijkstelling van de discipelen van Jezus of de eerste gemeente in Jeruzalem in Handelingen 2-7 met de hedendaagse Amish of de evangelische beweging.

Slaan de negatieve typeringen uit het NT ook op ultraorthodoxe Joden van nu?
De twistgesprekken van de Here Jezus met Farizeeën en Schriftgeleerden vonden plaats in de 1e eeuw in het kader van een interjoodse discussie. Het zegt iets over díe tijd en díe context, en niet over de tijd erna. 

Het is opmerkelijk dat de Babylonische Talmoed dit negatieve beeld bevestigt. Ze noemt 7 typen van onechte Farizeeën, waaronder zij die Gods geboden vervullen alleen om er zelf voordeel van te hebben; zij die om aan de wereld te tonen hoe bescheiden zij zijn, zulke kleine pasjes maken dat zij hun tenen tegen de stenen stuk stoten en zij die om maar niet naar een vrouw te kijken met hun hoofd tegen een muur oplopen en het bloedig verwonden. Dit komt overeen met wat Jezus heeft gezegd. 

Pieter Siebesma is een van de docenten van IB Studiehuis van Stichting Israël en de Bijbel. Onder de naam IB Studiehuis start Stichting Israël en de Bijbel op 2 november in Wierden weer met de cursus over Gods plan met Israël. De cursus heeft een veelzijdig lesprogramma. Een greep uit de onderwerpen: Het Koninkrijk, terugkeer en herstel van Israël, de verbonden en Gods feesten voor Israël. In 8 zaterdagen worden de grote lijnen van Gods handelen met het Joodse volk besproken, met als belangrijkste lesboek: de Bijbel. Kijk hier voor het lesrooster, de cursusdata en de locatie.

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Britse Lagerhuis
Nieuws

Ochtendgebeden in Brits parlement worden niet afgeschaft

In het Britse Lagerhuis wordt al eeuwenlang elke werkdag begonnen met gebed. Deze gewoonte ligt echter opnieuw onder vuur. Humanists UK noemt de praktijk “oneerlijk” voor parlementsleden die geen christen zijn en pleit voor afschaffing. Toch gaf de h

Nigeria geweld
Nieuws

Nigeriaanse christenen gedood na nieuwe aanvallen Fulani-herders

In Nigeria zijn christenen opnieuw slachtoffer geworden van geweld. Fulani-herders vielen maandagavond twee dorpen aan in de staat Kaduna, waarbij twee christenen werden gedood en drie anderen gewond raakten. Dit melden lokale bewoners aan Christian

Ursula von der Leyen
Nieuws

Haat tegen christenen neemt toe: Spaanse organisatie roept EU op tot actie

De Spaanse organisatie Observatorium voor Godsdienstvrijheid (OLRC) heeft deze week een dringende oproep gedaan aan Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Ze vragen om de aanstelling van een speciale EU-coördinator die haatmisdri

Europese Unie
Nieuws

Hongaarse politica slaat alarm na ‘antichristelijk’ rapport

"Binnen de Europese Unie (EU) wordt goddeloosheid steeds meer zichtbaar", waarschuwt de Hongaarse regeringscommissaris Bernadett Petri. Aanleiding is een rapport van het European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights (EPF), dat volge

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Kenneth Moales Jr
Nieuws

Amerikaanse voorganger overleeft gewelddadige carjacking: "Een wonder dat ik nog leef"

Voorganger Kenneth Moales Jr. uit de Amerikaanse staat Connecticut overleefde eind juni een gewelddadige carjacking in Baltimore. Tijdens de carjacking werd hij door een 16-jarige jongen met een vuurwapen bedreigd. Moales, verbonden aan de Pentecosta

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee, hé? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep m

Ds. D. M. Heikoop
Boekfragment

Wees nuchter en waakzaam: Petrus’ alarm tegen de duivel

Achter alle weerstand die christenen in hun omgeving ontmoeten en achter alle kwaadsprekerij over hen, ziet Petrus één vijand bezig: de duivel (Grieks: diabolos) (vs. 8), de grote tegenstander van God en Zijn gemeente. En daarom roept hij met een tweevou

Meerartikelen

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp: "Het is essentieel om Gods Geest alle ruimte te geven"

Als je wil dat Gods Geest werkzaam wordt in je leven, moet je Hem wel de ruimte geven. Dat stelt spreker en schrijver Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Levenslicht'. Van de Kamp behandelt in deze video Handelingen 19 waar Paul

Don Ceder en Mirjam Bikker
Nieuws

ChristenUnie stelt Kamervragen over onveiligheid Joodse leerlingen op scholen

De ChristenUnie maakt zich grote zorgen over het toenemende antisemitisme binnen het Nederlandse onderwijs. Kamerleden Mirjam Bikker en Don Ceder hebben daarom schriftelijke vragen gesteld aan de minister en staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en

Billy Graham
Nieuws

Excuses voor gebruiken van Graham-preken in anti-Trump-campagne

De politieke organisatie Evangelicals for Harris, inmiddels omgedoopt tot Evangelicals for America, heeft excuses aangeboden. De groep gebruikte preekfragmenten van de in 2018 overleden evangelist Billy Graham in een campagne tegen president Donald T

Ds. W. A. Zondag
Video

Volgens ds. Zondag kun je weten of je wel of niet uitverkoren bent

'Ben ik wel of niet uitverkoren?' Het is een vraag die met name christenen uit de rechterflank van de refogezindte bezighoudt. Volgens ds. W. A. Zondag kun je echter wél weten of je wel of niet uitverkoren bent. In onderstaand preekfragment noemt de

Henk Willem Laan
Video

Henk-Willem Laan aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Henk-Willem Laan is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power. De directeur van Stichting Het Gehandicapte Kind heeft zelf een zoon die meervoudig gehandicapt is. "Joas is mijn geliefde zoon en inspiratiebron, waardoor ik dit werk ben gaan doen. Er

Uitgezet
Nieuws

Amerika zet vader én voorganger na twintig jaar uit: "We zijn uit elkaar gerukt"

Pastor Maurilio Ambrocio is na een verblijf van meer dan twintig jaar in Amerika uitgezet naar Guatemala. De 42-jarige vader van vijf kinderen leidde jarenlang de Iglesia de Santidad Vida Nueva in Florida. In april werd hij tijdens een routinematige

LHBTI
Video

Wat zegt de Bijbel over het LHBTI-denken? Documentaire op komst

In een tijd waarin liefde vooral wordt verbonden aan gevoel, zelfexpressie en identiteit, rijst de vraag: is er nog ruimte voor een andere stem? Wat zegt de Bijbel over liefde, identiteit en waarheid - en hoe verhouden die zich tot thema’s als homose

Syrie
Nieuws

Raad van Kerken vraagt in brief aan ministers steun voor Syrische christenen

De Raad van Kerken heeft in een brief aan het demissionaire kabinet om steun gevraagd voor christelijke minderheden in Syrië. Dat meldt de organisatie zelf op haar website. Reden daarvoor is dat de positie van christenen in het land steeds benarder l

pastor
Nieuws

Baptistenpredikant en gemeentelid vermoord tijdens kerkdienst in Nigeria

Tijdens een kerkelijke bijeenkomst zijn deze week een predikant en een gemeentelid van de Bege Baptistenkerk in Yaribori (Katsina, Noordwest-Nigeria) doodgeschoten. De aanval werd vermoedelijk door islamitische extremisten uitgevoerd. Een vrouwelijke

pakistan
Nieuws

Twee christelijke jongens in Pakistan vrijgesproken van blasfemie na jarenlange rechtszaak

Twee jonge christenen uit Pakistan zijn deze week vrijgesproken van blasfemie. Ze zaten bijna twee jaar vast op basis van valse beschuldigingen. De katholieke jongens Adil Babar en Simon Nadeem waren nog maar 18 en 14 jaar oud toen ze in mei 2023 wer

Jacobs
Column

Voor het bouwen van een brug zijn twee kades nodig

Opperrabbijn Jacobs was in Friesland bij een bijeenkomst als onderdeel van zijn opdracht om bruggen te bouwen. Maar dat bouwen van bruggen gaat vaak erg moeizaam, zo zet hij uiteen in zijn nieuwe onderstaande dagboek. 'Om een verbinding te maken tuss

Jan Pieter Verweij
Opinie

Tegen de stroom in: op zoek naar profetische politiek

Het kabinet is gevallen, de eerste congressen zijn geweest en de eerste lijsttrekkers benoemd. De race is begonnen. Het regent al verkiezingsbeloften: “deze keer niet met de PVV”, “deze keer maken we “het strengste asielbeleid wel waar”, “deze keer r