Farizeeën en ultraorthodoxe Joden zijn toch hetzelfde?

Verdieping 22 september 2024 4 minuten Pieter A. Siebesma
Mensen bestuderen de Bijbel
Unsplash

We kennen allemaal de beelden van ultraorthodoxe Joden bij de Klaagmuur. Lange zwarte jassen, pijpenkrullen, baarden en diep verzonken in hun gebedenboeken. Veel christenen hebben het idee dat ultraorthodoxe Joden hetzelfde zijn als de Farizeeën in de tijd van Jezus. Maar dit is niet zo, want de ultraorthodoxe stroming binnen het jodendom bestaat pas een paar honderd jaar. 

Opvolgers van de Farizeeën?
Je kunt een lijn trekken van het Farizese jodendom uit Jezus’ tijd naar het (ultra)orthodoxe jodendom van nu. De Farizeeën waren de enige stroming van die dagen die het verlies van de nationale staat en de verwoesting van Jeruzalem wisten te overleven. Andere stromingen, zoals de Sadduceeën, verdwenen. 
Dat kwam onder andere door de ‘mondelinge leer’. Dit zijn de geboden die niet rechtstreeks in de Thora staan, maar waarvan men gelooft dat ze al vanaf de tijd van Mozes zijn doorgegeven. Een bekend voorbeeld hiervan is het verbod om melk en vlees in een maaltijd te eten.

Veel meningsverschillen tussen Jezus en de Farizeeën en Schriftgeleerden betroffen voorschriften uit de mondelinge leer. Jezus was een gezagsgetrouwe Jood die de Thora volgde. Ook binnen het (ultra)orthodoxe jodendom is de mondelinge leer heel belangrijk. Je zou ze op dit punt dus opvolgers van de Farizeeën kunnen noemen. Maar voor andere punten geldt dat juist helemaal niet.  

Godsdienstige opvattingen
Zijn de opvattingen en leer van de Farizeeën uit Jezus’ tijd hetzelfde als die van de ultraorthodoxe Joden van nu? Daarop is het antwoord heel duidelijk: nee! Na het jaar 70 hebben de rabbijnen verder gediscussieerd over de mondelinge wet en dit uitgewerkt. Rond 200 n.Chr. werden de mondelinge voorschriften opgeschreven en zo ontstond de Misjna. En van daaruit ontstond weer de Babylonische Talmoed, die nu nog steeds door de orthodoxe Joden wordt bestudeerd.

Wat opvalt, is dat de rabbijnen uit het Talmoedische tijdperk op veel punten heel anders dachten dan de Farizeeën in de tijd van Jezus. 

De Joden in de verstrooiing leefden in diverse landen in Europa en de Arabische wereld en zij werden beïnvloed door hun niet-joodse omgeving, of oefenden er zelf ook weer invloed op uit. Er waren grote Joodse geleerden zoals Maimonides in de 12e eeuw, bekend van zijn geloofsbelijdenis en werken over de Talmoed. 

Of zoals Joseph Karo in de 16e eeuw, bekend als de samensteller van de Sjoelchan Aroech, een praktische samenvatting over hoe je als Jood moet leven. Beide schrijvers hebben een immense invloed gehad op hoe Joden hun godsdienst praktiseren. Maar zij dachten heel anders dan de rabbijnen uit het Talmoedische tijdvak.

Ontstaan van ultraorthodox jodendom
Het ultraorthodoxe jodendom is als aparte stroming pas in de 19e eeuw ontstaan. Mozes Schreiber ofwel Chatam Sofeer stichtte in Slowakije een rabbijnenschool (jesjiva) die als voorbeeld diende voor de rabbijnenscholen die er vandaag zijn. 

Op basis van een uitspraak uit de Babylonische Talmoed formuleerde hij een nieuwe regel: alles wat nieuw is, is verboden door de Thora. 

In de praktijk komt het erop neer dat ultraorthodoxe Joden dezelfde kleding dragen als hun voorouders. Spijkerbroeken zijn verboden. Ze mogen ook geen (achter)namen veranderen, zijn tegen integratie in de maatschappij, volgen geen seculier onderwijs en spreken thuis uitsluitend Jiddisch. 

De gelijkstelling van ultraorthodoxe Joden met Farizeeën is dus even ongerijmd als de gelijkstelling van de discipelen van Jezus of de eerste gemeente in Jeruzalem in Handelingen 2-7 met de hedendaagse Amish of de evangelische beweging.

Slaan de negatieve typeringen uit het NT ook op ultraorthodoxe Joden van nu?
De twistgesprekken van de Here Jezus met Farizeeën en Schriftgeleerden vonden plaats in de 1e eeuw in het kader van een interjoodse discussie. Het zegt iets over díe tijd en díe context, en niet over de tijd erna. 

Het is opmerkelijk dat de Babylonische Talmoed dit negatieve beeld bevestigt. Ze noemt 7 typen van onechte Farizeeën, waaronder zij die Gods geboden vervullen alleen om er zelf voordeel van te hebben; zij die om aan de wereld te tonen hoe bescheiden zij zijn, zulke kleine pasjes maken dat zij hun tenen tegen de stenen stuk stoten en zij die om maar niet naar een vrouw te kijken met hun hoofd tegen een muur oplopen en het bloedig verwonden. Dit komt overeen met wat Jezus heeft gezegd. 

Pieter Siebesma is een van de docenten van IB Studiehuis van Stichting Israël en de Bijbel. Onder de naam IB Studiehuis start Stichting Israël en de Bijbel op 2 november in Wierden weer met de cursus over Gods plan met Israël. De cursus heeft een veelzijdig lesprogramma. Een greep uit de onderwerpen: Het Koninkrijk, terugkeer en herstel van Israël, de verbonden en Gods feesten voor Israël. In 8 zaterdagen worden de grote lijnen van Gods handelen met het Joodse volk besproken, met als belangrijkste lesboek: de Bijbel. Kijk hier voor het lesrooster, de cursusdata en de locatie.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Ds. A. J. van den Herik
Interview

Is Israël-Iran oorlog te koppelen aan Ezechiël 38? Ds. A. J. van den Herik antwoordt

De oorlog tussen Israël en Iran houdt de wereld in haar greep. Ook christenen volgen de ontwikkelingen nauwlettend. Sommigen leggen een directe link tussen de oorlog en Ezechiël 38 waarin beschreven wordt hoe 'Gog uit het land Magog' Israël aanvalt.

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Evangelie in zijn gemeenschap.  Cavite, een stad op de Filipijnen, is vooral bekend om zijn beruchte gangsters, zo

Leo Smits
Opinie

Ziekte als teken van een zwak geloof? Tijd voor een tegengeluid

Er is de laatste tijd veel discussie binnen christelijk Nederland over een leer die stelt dat gelovigen gevrijwaard zouden zijn van ziekte en armoede. Deze zogenoemde gerealiseerde theologie legt sterk de nadruk op wat nu al zichtbaar is van Gods Kon

Oscar Lohuis
Opinie

Christelijke directeur verspreidt agressieve laster over Israël

“Israël is de grote agressor, de belichaming van onderdrukking en geweld en roeit hele generaties kinderen uit.” Het zijn nogal grote woorden, opgeschreven door de operationeel directeur van stichting Gave, dhr. Murad Bero, in dit recente Cvandaag-ar

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: “Onmenselijk”

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Meerartikelen

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is één van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

Indonesie
Nieuws

Tientallen christelijke jongeren in Indonesië aangevallen door moslims: "Dit is puur christenfobie"

Wat begon als een vredige christelijke jongerenretraite eindigde vrijdag 27 juni in religieus geweld. In het Indonesische dorp Tangkil, in West-Java, werd een groep van 36 christelijke jongeren door een woedende menigte van ongeveer 200 moslims verja

GroenGelovig
Persbericht

GroenGelovig 2025 op zaterdag 18 oktober in De Basiliek in Veenendaal

Op zaterdag 18 oktober vindt in De Basiliek in Veenendaal GroenGelovig 2025 plaats. Het evenement is een initiatief van Tearfund en wil mensen motiveren en handelingsperspectief geven om hun leven en hun omgeving eerlijker en rechtvaardiger te maken.

Syrie
Nieuws

Kerkleider haalt uit naar Syrische president tijdens begrafenis slachtoffers bomaanslag

De Grieks-orthodoxe patriarch van Antiochië, Johannes (X) Yazigi, heeft zich fel uitgesproken tegen de Syrische regering na de dodelijke aanslag op een kerk in Damascus. Tijdens een emotionele uitvaartdienst in de Kerk van het Heilig Kruis legde hij

Jacobs
Column

Hoe steeds meer Joodse activiteiten geen doorgang meer vinden in Nederland

Opperrabbijn Jacobs verbaasde zich tijdens zijn bezoek aan Belgrado over de vrijheid voor Joden. De synagoge aldaar hoefde niet beveiligd te worden. Dat is in Nederland weer anders. Sterker nog, hij vertelt in zijn nieuwe dagboek hoe steeds meer Jood

Ds. Bram Hofland
Column

Een pijnlijke les: preken doe je altijd eerst voor jezelf

Een preek is altijd eerst voor jezelf. Dit is een waarheid als een koe. Onlangs maakte ik het heel concreet mee dat ik de vruchten van mijn prekenserie over de vrucht van de Geest kon meten bij mijzelf. Al jaren ben ik trots autobezitter, probeer hem

Dr. Steven Paas
Opinie

Theologische verheffing van Israël is en blijft riskant

In tegenstelling tot wat Bjorn Lous beweert, bevatten mijn artikelen (zie o.a. mijn eerdere reactie op Bjorn) geen persoonlijke aanvallen, geen verdediging van een superieure ‘religie’, geen karikaturale of onredelijke eisen aan Joden en geen uitwerk

Tyler Blevins
Getuigenis

Bekende Amerikaanse gamer: "Mijn band met Jezus wordt steeds sterker"

De bekende Amerikaanse gamer en livestreamer Tyler Blevins, wereldwijd bekend onder zijn online naam Ninja, laat zich steeds openlijker uit over zijn christelijk geloof. Tijdens een recente livestream op Twitch vertelde hij dat hij en zijn vrouw Jess

Babette van Drunen
Interview

Babette verloor haar vader, maar vond de Vader terug: “Ik geloof dat ik lang heimwee had”

We leerden haar kennen als de vrije geest uit B&B Vol Liefde, een jonge vrouw op zoek naar heling en liefde. Maar achter die ogenschijnlijke vrijheid ging diepe gebrokenheid schuil. Babette van Drunen zocht haar herstel jarenlang in de New Age, tot z

Mordechai Klimer
Interview

Joodse Messiasbelijder over grenzen aan naastenliefde: "Bidden we soms ook voor de duivel?"

Mordechai Klimer is een Messiasbelijdende Jood, geboren in Israël als zoon van Holocaustoverlevenden. Hij draagt een boodschap met zich mee die even ongemakkelijk als hoopvol is: over herstel, over verzoening, en over de rol van Israël in Gods plan.

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo Méndez Pérez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. Méndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op