Paus Leo riep op tot een hernieuwde inzet voor verzoening: “Wij worden uitgenodigd om het schandaal van onze verdeeldheid te overstijgen. De mensheid die lijdt onder geweld en conflicten roept om verzoening.” Patriarch Bartholomeus voegde daaraan toe dat de herdenking christenen terugvoert naar de bron van hun gemeenschappelijke geloof: “Wij geven hier levend getuigenis van hetzelfde geloof dat de vaders van Nicea beleden. De kracht van deze plaats ligt in wat blijft.”

De dienst kreeg extra betekenis door de verwijzing naar Johannes 17, waarin Jezus bidt om eenheid onder zijn volgelingen: “Dat zij allen één zullen zijn.”

Waarom Nicea vandaag nog telt
Het Concilie van Nicea (325) en de geloofsbelijdenis die daaruit voortkwam, blijven een fundament van het christelijk geloof. Theoloog dr. Wim Dekker benadrukte eerder in gesprek met Cvandaag dat deze belijdenis christenen bewaart bij de kern. “Met de Bijbel mogen we niet alle kanten op”, waarschuwt hij. Volgens hem is de belijdenis van Nicea “een belangrijk ijkpunt. Niemand die zich christen noemt kan hier zomaar achter terug.”

Hij wijst erop dat deze belijdenis uniek is omdat ze door zowel oosterse als westerse kerken wordt erkend. Bovendien maakte Nicea een einde aan grote verwarring over de vraag wie Jezus is. Dekker: “In de mens geworden Jezus hebben we te maken met de eeuwige Zoon van God, niet geschapen maar van hetzelfde wezen als de Vader.” Ook de rol van de Heilige Geest wordt volgens hem helder verwoord: “Hij is Heer en maakt levend.”

Achtergrond: strijd om de identiteit van Christus
Zoals theoloog Hans Reinders beschrijft, kwam Nicea tot stand na een periode van vervolging, verdeeldheid en hevige debatten over de aard van Christus. De kerkvader Athanasius verdedigde vasthoudend de lijn van Nicea en stelde dat Jezus werkelijk God is, in overeenstemming met Johannes 1: “In het begin was het Woord… en het Woord was God.”

Reinders benadrukt dat Nicea een duidelijke grens trok tegen de leer van Arius, die stelde dat Jezus slechts een schepsel was. “Nicea: Jezus is niet gemaakt. Nicea: Jezus is één met God de Vader, door wie alles is gemaakt”, schrijft hij. Hoewel Reinders ook kritisch is op bepaalde historische gevolgen van Nicea, erkent hij dat de bevestiging van Jezus’ goddelijkheid van blijvend belang is. “Het is goed dat dit concilie voor eens en altijd afgerekend heeft met een ketterij die de goddelijkheid van Jezus betwistte.”

Eenheid als opdracht voor vandaag
Tijdens de herdenkingsdienst in Iznik ondertekenden paus Leo en patriarch Bartholomeus een gezamenlijke verklaring. Daarin staat dat de herdenking christenen mag aansporen tot nieuwe stappen richting eenheid: “Het doel van christelijke eenheid is dat wij kunnen bijdragen aan vrede onder alle volken.”

Ze spreken hun zorg uit over de internationale spanningen, maar blijven hoopvol: “Wij verliezen de hoop niet. God zal de mensheid niet verlaten.”