De Biblebelt haalde dikwijls het nieuws in coronatijd: vanwege het hoge aantal besmettingen en de lage vaccinatiebereidheid die er zou zijn. Alumnus Jaïr van Rhenen (37) werkt sinds een paar jaar in Veenendaal, een gemeente van bijna 70.000 inwoners met een grote gereformeerde populatie. Hoe blikt hij terug op de twee pandemiejaren? "Veenendaal is een hele hechte gemeenschap waar mensen goed voor elkaar zorgen. Dat betekent ook dat de vele mantelzorgers van coronapatiënten snel besmet raakten. De coronacijfers liepen in deze streek vaak iets voor op het landelijke gemiddelde, dus zeker in het begin waren hier veel zorgen."

Veel gesprekken: van patiënten tot de burgemeester
Aanvankelijk was de vaccinatiebereid in deze gemeente niet zo hoog, maar dat is na verloop van tijd wel veranderd, aldus Van Rhenen. "Rond de 80 procent van de Veenendalers is nu gevaccineerd, dus het beeld dat hier weinig mensen geprikt zijn klopt niet. Ik voerde heel veel gesprekken met patiënten en legde hen uit wat de risico’s zijn als ze het niet doen. Ook had ik samen met andere huisartsen overleggen met de burgemeester over hoe de informatievoorziening nog beter kon."

Eenzaamheid door lockdowns
Veel van zijn patiënten putten troost uit het geloof. "Als je perspectief hebt op een hiernamaals, ga je vaak op een andere manier met ziekte om. Zeker als je ouder bent. Ik zag en zie onder oudere patiënten dus ook veel dankbaarheid, dat hun leven goed is geweest." Hij maakt zich nu vooral zorgen over het welzijn van jongeren. "In mijn praktijk zie ik steeds meer jonge patiënten die last hebben van mentale en psychosomatische klachten. Ze zijn zich erg eenzaam gaan voelen door de lange lockdowns en periodes van isolatie."

Van Rhenen is zelf ook gelovig. In hoeverre is God een onderwerp van gesprek tijdens het spreekuur? "Niet direct, maar ik praat wel geregeld met patiënten over zingeving. Dat is een belangrijk thema voor mensen die bijvoorbeeld last hebben van angstgevoelens of burn-outklachten. We hebben het dan over hun doelen in het leven en of ze voldoende steun hebben. Dat kan natuurlijk van alles zijn: familie, vrienden, meditatie of geloof."

Studie in Leiden
Even een sprong terug in de tijd. Waarom koos hij destijds voor de studie Geneeskunde? "Ik wilde altijd al mensen helpen, dat zorgzame zit gewoon in me. Bovendien studeerde mijn vader, die bedrijfsarts was, ook Geneeskunde." Van Rhenen werd ingeloot in Leiden en had het erg naar zijn zin in zijn studentenhuis. Het verenigingsleven liet hij links liggen. "Ik stak veel energie in het opzetten van een studentenkerk in Utrecht en had via Geneeskunde al een fijne vriendengroep gekregen." De studie beviel, maar de eerste jaren waren nog heel theoretisch. "Geneeskunde begon pas echt goed te leven toen ik aan mijn coschappen begon en met patiënten in aanraking kwam. Toen ging ik extra mijn best doen. De hectiek in ziekenhuizen vond ik machtig interessant. Tegenwoordig hebben studenten eerder contact met patiënten en dat vind ik heel goed."

Tropenarts in Lesotho
Na zijn opleiding tot tropenarts vertrok hij op zijn 27e naar een landelijk ziekenhuis in de bergen van Lesotho, in Zuidelijk Afrika. "Het ziekenhuis had zeven artsen. Ik was daar met vertrouwen naar toe gegaan, maar natuurlijk was dat voor een broekie wel spannend. Als tropenarts doe je vrijwel alles: allerlei soorten operaties, bevallingen en noem maar op." Het werk vereiste extra voorzichtigheid omdat het merendeel van de patiënten hiv had. Hij leerde veel van zijn Afrikaanse collega’s. "Ze leerden mij rustig te blijven in hectische situaties en dat spoed relatief is. Mijn collega zei dan: de patiënt ademt nog steeds, maak je geen zorgen. Hierdoor nam ik de tijd om de situatie in kaart te brengen alvorens direct in de actiemodus te gaan." Maar soms verschilde hun kijk op geneeskunde. "Ze hadden bijvoorbeeld hun twijfels over het gebruik van een vacuümpomp bij een bevalling omdat deze gevaarlijk kon zijn voor het brein van een kind. Terwijl we dat hier juist als een goede ingreep zien als het nodig is."

Terug naar Nederland
Zijn tijd in Lesotho heeft hem blijvend de ogen geopend. "We klagen in Nederland vaak over van alles en ook over de zorg. Dan denk ik weleens: het is niet overal vanzelfsprekend dat er met één telefoontje al na een paar minuten een ambulance op de stoep staat. Het zou fijn zijn als er meer waardering komt voor de zorg en meer acceptatie dat het soms anders kan lopen." En mede dankzij zijn verblijf in Lesotho denkt hij veel verder dan Veenendaal. "Het ging en gaat in Nederland veel te weinig over de noodzaak van vaccinatie in de rest van de wereld. De westerse landen kochten bijna alles op en de rest van de wereld moest achteraan sluiten."

Advies aan studenten
Heeft hij met de wijsheid van nu nog adviezen voor huidige studenten? "Als tropenarts merkte ik de impact van mijn werk op mijn leven. Dat het werk dag en nacht door kan gaan als je bevallingen en spoedoperaties doet. Durf dus ook vooruit te kijken en wees eerlijk. Wil je allround zijn of heel gespecialiseerd zijn en alleen een bepaald type operaties doen? En zijn je drijfveren daadwerkelijk van jou of ben je gevoelig voor wat anderen van je werk vinden, bijvoorbeeld omdat chirurgie een hoge status heeft? Luister dus goed naar jezelf, het gaat om jouw leven."

Bovenstaand artikel verscheen op de website van de Universiteit Leiden en is met toestemming overgenomen door CIP.nl.