Moeilijke Bijbelteksten: wat was de Mozesberg?

God 14 mei 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over vragen over de berg Horeb in de Sinaïwoestijn.

Het leeuwendeel van de boeken Exodus, Leviticus en Numeri gaan over gebeurtenissen tijdens het verblijf van de Israëlieten bij de berg Horeb in de Sinaïwoestijn. God bevond Zich op die berg en daarom moesten de Israëlieten daar zijn. Maar toch is vanuit de Bijbel over deze berg niet veel bekend.

Waar lag de berg Horeb?
Uitgaande van de hedendaagse geografie zijn maar een klein aantal plaatsen mogelijk. De belangrijkste bergketen ligt in het uiterste zuiden van het Sinaïschiereiland met een uitloper in noordwestelijke richting naar Egypte. Verder zijn er nog enkele bergformaties in het noordoosten, hoewel die verhoudingsgewijs erg klein zijn en veel minder hoog.

Traditioneel wordt aangenomen dat Horeb de zogenoemde Mozesberg (Jebel Moesa) is met een indrukwekkende hoogte van zo’n 2285 meter.

Traditioneel wordt aangenomen dat Horeb de zogenoemde Mozesberg (Jebel Moesa) is met een indrukwekkende hoogte van zo’n 2285 meter. Deze is gelegen in het uiterste zuiden van het Sinaï bergmassief. Toch is die berg niet evident. Maar misschien is het belangrijker om te overwegen waar de berg voor staat.

Woordstudie
De Hebreeuwse naam ‘Horeb’ komt van de werkwoordstam charav dat meerdere betekenissen heeft, zoals ‘verwoesting’, ‘verdroging’ en ‘verlatenheid’. Het woord Horeb komt 17* voor in de Bijbel, waarvan de meeste keren (9*) in het boek Deuteronomium.

Een andere benaming is ‘berg Gods’, maar dat beperkt zich niet tot deze specifieke berg (Ps 68:16). Dan is er ook de benaming ‘berg Sinaï’, dat 19* in de Bijbel voorkomt waarvan al 10* in het boek Exodus. Sommigen denken dat dit een andere berg was dan Horeb, maar in de Bijbel is daarvoor onvoldoende basis. Het woord Sinaï heeft een onzekere oorsprong, maar lijkt te komen van het woord Sin dat ‘maan’ zou betekenen.

De berg Gods
De eerste keer dat Horeb genoemd wordt is wanneer Mozes de kuddedieren van zijn schoonvader Jetro nabij die berg hoedde (Ex 3:1). Dit is opvallend, want Jetro woonde in het land Midjan waarvan wordt aangenomen dat het ten oosten van het hedendaagse Eilat, dus in Noord-Arabië – het huidige Jordanië – lag. Niet op het Sinaï schiereiland dus. Toch zijn er vermoedens dat Midjanitische herders toen ook naar de Sinaï trokken om hun vee te laten grazen.

Roeping van Mozes
Omdat Jetro priester van God was (2:16), kon Mozes weten dat er een berg Gods in de Sinaï lag. Op zo’n heilige plek zouden bijzondere verschijningen, zoals een brandende doornstruik, niet vreemd zijn. Mozes noemde het de “grote verschijning” (3:3). In het moeizame roepingsgesprek van God met Mozes vallen een aantal zaken op.

Het ligt eerder voor de hand dat de berg Gods in de noordwestelijke uitlopers van het Sinaï bergmassief lag (midden-Sinaï). Veel dichter bij de Nijldelta dus.

God zei van de plaats waarop de verschijning plaatshad dat het “heilige grond” was (vs 5). Dat moet wel in verband met de hele berg Gods opgevat worden en niet alleen de omgeving van de doorstruik. De verschijning was dus hoogstwaarschijnlijk op de voet of de helling van die berg. Later wordt die heiligheid herhaald (19:12-13). God droeg Mozes op de Israëlieten uit Egypte te leiden om ze naar die plek aan de berg Gods in de Sinaï te brengen en Hem er te dienen (3:12).

De Uittocht
De Uittocht uit Egypte begon met het verzamelen van de Israëlieten bij de plaats Ra’meses aan de oostelijke Nijldelta. Vandaar trokken ze oostwaarts (12:37). Daar lag voor hen de noordelijke weg naar het land van de Filistijnen. God wilde echter niet dat de Israëlieten meteen slaags zouden raken en daardoor ernstig ontmoedigd zouden worden. Daarom liet Hij hun bij de rand van de woestijn (Etam) afbuigen in zuidwestelijke richting (13:17-18).

De veronderstelde Noordelijke-Sinaïroute naar Jebel Halal of de Midden-Sinaïroute van Ra’meses naar de Rode Zee in de Golf van Eilat voor de waterdoortocht zijn dus uitgesloten.

Door hun scherpe keer leek het alsof ze terugkeerden naar Egypte (14:2). God wilde daarmee ook de farao uitlokken, zodat Hij Zich aan hem en zijn leger kon verheerlijken (vs 4). God bracht de Israëlieten bij een water en liet de Israëlieten door een wonder ’s nachts over de bodem ervan gaan en vernietigde de farao en zijn leger erin (15:19). Egypte was toen definitief geen bedreiging meer voor de Israëlieten.

Het was werd Gods eerste vaste verblijfplaats op aarde sinds de hof van Eden. Dat wijst erop dat Hij Persoonlijk betrokken was op Zijn volk als Vader van de gelovigen.

Op weg naar Horeb
Aan de andere oever van het water trokken de Israëlieten naar de berg Horeb. Na enige tijd trokken ze de woestijn Sin in. Ze waren toen precies een maand onderweg sinds het begin van de Uittocht (16:1). Dit is de eerste tijdsaanduiding sinds de Uittocht.

Volgens de Joodse traditie werd Gods Verbond met de Israëlieten bij Horeb gesloten op de 50ste dag (Pinksteren) sinds hun vertrek uit Egypte. Ze lijken dan de meeste reistijd nog in Egypte te hebben gehad. Omdat ze toen nog vluchtende waren, hebben ze daar ook de grootste afstand afgelegd. Na de waterdoorgang en vernietiging van farao en zijn leger zal hun looptempo lager zijn geworden en rustte ze waarschijnlijk ook veel meer (16:23).

Dan kan het niet anders dat de berg Horeb niet ver van de waterdoorgang lag. Dat blijkt ook wel, want na het verlaten van de woestijn Sin bereikten ze Refiedim waar ze al de berg Gods bleken bereikt te hebben (3:18; 18:5). Alleen waren ze nog niet op de juiste plaats voor de Verbondssluiting.

Plaats van Horeb
In de derde maand sinds de Uittocht (19:1-2) bereikte ze die juiste plaats. Met zo’n grote groep mensen die voorheen slaven waren met kinderen, ouderen en veel vee zullen ze al trekkende geen erg grote afstanden hebben overbrugd. De Jebel Moesa ligt echter op zo’n 350 kilometer van de oostelijke Nijldelta en kan dus amper bereikt zijn. Het traditionele meerderheidsstandpunt – de zuid-Sinaïroute naar Jebel Moesa – is dus niet evident. Ook heeft die berg nog andere tegenargumenten.

Het ligt eerder voor de hand dat de berg Gods in de noordwestelijke uitlopers van het Sinaï bergmassief lag (midden-Sinaï). Veel dichter bij de Nijldelta dus. Van Horeb naar de plaats Qadesj hadden de Israëlieten immers maar 11 dagen getrokken (Dt 1:2).

Horeb had een tijdelijke functie als berg Gods, maar markeerde het principe van de vaste en centrale plaats van godsdienst.

Betekenis van Horeb
God lijkt Zich op Horeb te hebben gevestigd vanaf het moment dat de Israëlieten in Egypte tot Hem gingen roepen (Ex 3:8). Het was werd Gods eerste vaste verblijfplaats op aarde sinds de hof van Eden. Dat wijst erop dat Hij Persoonlijk betrokken was op Zijn volk als Vader van de gelovigen. Dat Hij een berg in de woestijn uitkoos wijst op nederigheid. Hij koos geen schitterende, welvarende en luxe stad. Maar de berg drukt wel afstand uit in de zin van verhevenheid.

God lijkt Horeb bedoelt te hebben als Israëls veilige verblijfplaats tussen de Uittocht en de Inname van het beloofde Land. In die zin lijkt de vertaling ‘verlatenheid’ voor Horeb van toepassing. Het was een onbewoonde plaats. God deed de Israëlieten tot Zich komen op een rustplaats zodat ze zich ongestoord op Hem konden richten, Hij Verbond aan hen kon voorstellen en waar ze de voorwaarden ervan konden uitwerken, zoals de bouw van de Tent van samenkomst (het mobiele heiligdom).

God verliet Horeb vervolgens om in het heiligdom onder de Israëlieten te verblijven. Horeb had dus een tijdelijke functie als berg Gods, maar markeerde het principe van de vaste en centrale plaats van godsdienst. Uiteindelijk werd de Tempelberg van Jeruzalem Gods Verblijfplaats. Maar zelfs daarna hield Horeb de bijzondere betekenis als oorspronkelijke berg Gods (1 K 19:8).

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Eucharistie
Nieuws

Episcopaalse priester in gelijk gesteld na communievasten uit protest tegen racisme

Een kerkelijke rechtbank van de Episcopaalse Kerk in de Verenigde Staten heeft priester B. Cayce Ramey in het gelijkgesteld. Hij werd eerder door zijn bisdom in Virginia berispt omdat hij bewust geen heilige communie meer uitdeelde — uit protest tege

Baylor University
Nieuws

Christelijke universiteit ontvangt ruim vijf ton om LHBTI-acceptatie in kerken te bevorderen

De christelijke Baylor University in Texas ligt onder vuur nadat de school bekendmaakte een subsidie van bijna 650.000 dollar (circa 554.500 euro) heeft ontvangen van de progressieve Baugh Foundation. Het geld is bedoeld voor een onderzoek dat moet b

Archeoloog
Nieuws

Nieuwe vondsten versterken bewijs voor Bijbelse locatie van Kana

Een team van archeologen heeft nieuwe bewijzen gevonden die erop wijzen dat Jezus Zijn eerste wonder verrichtte in het dorp Khirbet Qana, en niet op de traditionele plek Kafr Kanna. Het gaat om de bekende gebeurtenis waarbij Jezus water in wijn veran

Ds. J. R. van Vugt
Video

HHK-predikant over omstreden motie Kati Piri: "Wat gebeurt er in ons land?"

GroenLinks-PvdA Kamerlid Kati Piri riep onlangs het kabinet via een motie op om een volledig wapenembargo tegen Israël in te stellen. Piri stelde in haar motie - die het overigens lang niet haalde - ook voor om te stoppen met het leveren van onderdel

Dato Steenhuis
Video

Kan iedere christen spreken en bidden in tongen? Dato Steenhuis geeft antwoord

Het is een vraag die veel gelovigen bezighoudt: is spreken en bidden in tongen een gave voor enkelen, of voor iedereen weggelegd? In een nieuwe video van Groeien in Geloof gaat Dato Steenhuis in op dit onderwerp. Met een open Bijbel en duidelijke uit

Kinderen in Zuid-Soedan
Nieuws

Grote Kerk Elst: Rustpunt én Zegenplek tijdens de Nijmeegse Vierdaagse

Op dinsdag 15 juli vormt de Grote Kerk in Elst opnieuw een geliefd rustpunt op de route van de Nijmeegse Vierdaagse. Wandelaars en toeschouwers zijn van harte welkom voor koffie, thee, koek en fruit, een vriendelijk woord én, dit jaar voor het eerst,

Debby van Galen
Boekfragment

Profetie is geen show: wat leert de Bijbel écht hierover?

Lang niet alle profeten werden als zodanig bekend. Dat komt omdat een profeet niet noodzakelijkerwijs op een specifieke missie werd gestuurd. Ook ontving de profeet niet altijd een opdracht om een boodschap voor de eeuwigheid, of zelfs voor zijn eige

Bert Put en Leendert van den Heuvel
Nieuws

GerGem Dordrecht waarschuwt tegen evangelisten: ‘Ga het gesprek niet aan’

‘Ga niet in gesprek of discussie met deze mensen, dat is vruchteloos en kan hooguit leiden tot escalatie.’ Met deze oproep waarschuwt de kerkenraad van de gereformeerde gemeente in Dordrecht tegen twee evangelisten die de confrontatie niet schuwen. B

Meerartikelen

Avi Mizrachi
Positief nieuws

Mensen in Israël ontdekken: "Jezus is ook de Messias voor Joden"

Terwijl de raketten vanuit Iran neerregenden en haar twee jonge kinderen op straat stonden, gooide D’vora M.B. zich over hen heen als menselijk schild. “We lagen op de grond, in de open lucht, zonder bescherming. Mijn dochter raakte lichtgewond door

Utrecht
Nieuws

PKN spreekt zich uit tegen asielplannen: "Hulp bieden is geen misdaad"

Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer toonde zich afgelopen week voorstander van de Asielnoodmaatregelenwet. Daarin staat onder meer dat illegaliteit én hulp aan illegaal in Nederland verblijvende mensen strafbaar wordt. De SGP stemde voor de wet

Soedan
Verdieping

Soedanese kerkleider over christenen in oorlog en chaos: "Ze zijn bijzonder kwetsbaar"

De oorlog in Soedan is geen hoofdonderwerp in het nieuws. Los van korte updates of een keer een achtergrondverhaal lijkt de strijd en humanitaire crisis zich af te spelen buiten het zicht van de rest van de wereld. Met zeker 11,6 miljoen mensen die i

Spanje
Nieuws

Pastorale hulp mogelijk strafbaar door wetsvoorstel met verbod op conversietherapie in Spanje

De Spaanse Evangelische Alliantie (AEE) slaat alarm over een wetsvoorstel waarin conversietherapieën verboden worden. Volgens de AEE zorgt de nieuwe wet ervoor dat pastorale hulp aan mensen die worstelen met hun seksuele geaardheid of genderidentitei

Forrest Frank
Nieuws

Christelijke muziek aan opvallende opmars bezig in Amerikaanse hitlijsten

In de Verenigde Staten maken christelijke en traditionele popsongs een opvallende opmars in de hitlijsten. Verschillende artiesten met een geloofsachtergrond breken door naar het grote publiek. Volgens het muziekplatform Billboard is er sprake van ee

Overstromingen Texas
Nieuws

Dodental christelijk zomerkamp Texas stijgt naar 27: ‘Onze harten zijn gebroken’

Het dodental na de overstromingen in Texas is maandag opgelopen tot 90. Onder de slachtoffers zijn inmiddels 27 meisjes en begeleiders van het christelijke zomerkamp Camp Mystic bevestigd. Tien meisjes en één begeleider zijn nog vermist. De situatie

Ds. W. van Klinken
Video

HHK-predikant merkt op dat dominees het steeds moeilijker vinden om voor Israël te bidden

De oorlog tussen Israël en Hamas zorgt voor verdeeldheid binnen de kerk. Waar veel christenen zich vanwege de Joodse wortels van de Bijbel met Israël verbonden voelen, zijn er ook christenen die zich achter de Palestijnen scharen. HHK-predikant W. va

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over de Heilige Geest: "Hij wil een intieme relatie met jou"

"Toen jij opnieuw geboren werd, kwam de Heilige Geest ook in jou wonen. De Heilige Geest verlangt ernaar om een intieme relatie met jou te hebben. Neem dus de tijd om de stem van de Goede Herder te leren kennen", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieu

Elvis E
Levensverhaal

Topmuzikant Elvis E groeide op als prins in Nigeria: "God betekent alles voor mij"

Elvis E heeft een bijzonder levensverhaal en vertelde daar afgelopen zondag uitgebreid over bij Hour of Power.  De musicus groeide op in Nigeria en werd als prins geboren. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik

Jacobs
Column

Ik wil geen tijd meer besteden aan kwaadwillende en suggestieve vragenstellers

Wat hij ervan vindt dat er in Gaza concentratiekampen zijn gevonden. Die vraag kreeg opperrabbijn Jacobs voorgelegd door een journalist. Het leidt in zijn nieuwe onderstaande dagboek tot de conclusie dat het beter is om geen tijd te besteden aan kwaa

Ds. Aart Veldhuizen en ds. Derk Blom
Interview

Deze predikanten steunen Rode Lijn-protest bij PKN-gebouw: "Zwijgen is geen optie"

Vandaag trekken tientallen predikanten, kerkelijk werkers en gemeenteleden bij het PKN-dienstencentrum in Utrecht een rode lijn. Zij vinden dat het kerkverband zich onvoldoende uitspreekt tegen de oorlogsvoering van Israël in Gaza en het optreden van

Christie
Persbericht

Christelijke singer-songwriter Christie brengt nieuwe single uit: 'Dit moment'

De christelijke singer-songwriter Christie heeft een nieuwe single uitgebracht: 'Dit moment'. Dit is de eerste single afkomstig van Christie’s nieuwe EP ‘Dichterbij’. De zangeres bracht reeds drie Nederlandstalige albums uit; Ontdekkingstocht (2019),