Moeilijke Bijbelteksten: wat was de Mozesberg?

God 14 mei 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over vragen over de berg Horeb in de Sinaïwoestijn.

Het leeuwendeel van de boeken Exodus, Leviticus en Numeri gaan over gebeurtenissen tijdens het verblijf van de Israëlieten bij de berg Horeb in de Sinaïwoestijn. God bevond Zich op die berg en daarom moesten de Israëlieten daar zijn. Maar toch is vanuit de Bijbel over deze berg niet veel bekend.

Waar lag de berg Horeb?
Uitgaande van de hedendaagse geografie zijn maar een klein aantal plaatsen mogelijk. De belangrijkste bergketen ligt in het uiterste zuiden van het Sinaïschiereiland met een uitloper in noordwestelijke richting naar Egypte. Verder zijn er nog enkele bergformaties in het noordoosten, hoewel die verhoudingsgewijs erg klein zijn en veel minder hoog.

Traditioneel wordt aangenomen dat Horeb de zogenoemde Mozesberg (Jebel Moesa) is met een indrukwekkende hoogte van zo’n 2285 meter.

Traditioneel wordt aangenomen dat Horeb de zogenoemde Mozesberg (Jebel Moesa) is met een indrukwekkende hoogte van zo’n 2285 meter. Deze is gelegen in het uiterste zuiden van het Sinaï bergmassief. Toch is die berg niet evident. Maar misschien is het belangrijker om te overwegen waar de berg voor staat.

Woordstudie
De Hebreeuwse naam ‘Horeb’ komt van de werkwoordstam charav dat meerdere betekenissen heeft, zoals ‘verwoesting’, ‘verdroging’ en ‘verlatenheid’. Het woord Horeb komt 17* voor in de Bijbel, waarvan de meeste keren (9*) in het boek Deuteronomium.

Een andere benaming is ‘berg Gods’, maar dat beperkt zich niet tot deze specifieke berg (Ps 68:16). Dan is er ook de benaming ‘berg Sinaï’, dat 19* in de Bijbel voorkomt waarvan al 10* in het boek Exodus. Sommigen denken dat dit een andere berg was dan Horeb, maar in de Bijbel is daarvoor onvoldoende basis. Het woord Sinaï heeft een onzekere oorsprong, maar lijkt te komen van het woord Sin dat ‘maan’ zou betekenen.

De berg Gods
De eerste keer dat Horeb genoemd wordt is wanneer Mozes de kuddedieren van zijn schoonvader Jetro nabij die berg hoedde (Ex 3:1). Dit is opvallend, want Jetro woonde in het land Midjan waarvan wordt aangenomen dat het ten oosten van het hedendaagse Eilat, dus in Noord-Arabië – het huidige Jordanië – lag. Niet op het Sinaï schiereiland dus. Toch zijn er vermoedens dat Midjanitische herders toen ook naar de Sinaï trokken om hun vee te laten grazen.

Roeping van Mozes
Omdat Jetro priester van God was (2:16), kon Mozes weten dat er een berg Gods in de Sinaï lag. Op zo’n heilige plek zouden bijzondere verschijningen, zoals een brandende doornstruik, niet vreemd zijn. Mozes noemde het de “grote verschijning” (3:3). In het moeizame roepingsgesprek van God met Mozes vallen een aantal zaken op.

Het ligt eerder voor de hand dat de berg Gods in de noordwestelijke uitlopers van het Sinaï bergmassief lag (midden-Sinaï). Veel dichter bij de Nijldelta dus.

God zei van de plaats waarop de verschijning plaatshad dat het “heilige grond” was (vs 5). Dat moet wel in verband met de hele berg Gods opgevat worden en niet alleen de omgeving van de doorstruik. De verschijning was dus hoogstwaarschijnlijk op de voet of de helling van die berg. Later wordt die heiligheid herhaald (19:12-13). God droeg Mozes op de Israëlieten uit Egypte te leiden om ze naar die plek aan de berg Gods in de Sinaï te brengen en Hem er te dienen (3:12).

De Uittocht
De Uittocht uit Egypte begon met het verzamelen van de Israëlieten bij de plaats Ra’meses aan de oostelijke Nijldelta. Vandaar trokken ze oostwaarts (12:37). Daar lag voor hen de noordelijke weg naar het land van de Filistijnen. God wilde echter niet dat de Israëlieten meteen slaags zouden raken en daardoor ernstig ontmoedigd zouden worden. Daarom liet Hij hun bij de rand van de woestijn (Etam) afbuigen in zuidwestelijke richting (13:17-18).

De veronderstelde Noordelijke-Sinaïroute naar Jebel Halal of de Midden-Sinaïroute van Ra’meses naar de Rode Zee in de Golf van Eilat voor de waterdoortocht zijn dus uitgesloten.

Door hun scherpe keer leek het alsof ze terugkeerden naar Egypte (14:2). God wilde daarmee ook de farao uitlokken, zodat Hij Zich aan hem en zijn leger kon verheerlijken (vs 4). God bracht de Israëlieten bij een water en liet de Israëlieten door een wonder ’s nachts over de bodem ervan gaan en vernietigde de farao en zijn leger erin (15:19). Egypte was toen definitief geen bedreiging meer voor de Israëlieten.

Het was werd Gods eerste vaste verblijfplaats op aarde sinds de hof van Eden. Dat wijst erop dat Hij Persoonlijk betrokken was op Zijn volk als Vader van de gelovigen.

Op weg naar Horeb
Aan de andere oever van het water trokken de Israëlieten naar de berg Horeb. Na enige tijd trokken ze de woestijn Sin in. Ze waren toen precies een maand onderweg sinds het begin van de Uittocht (16:1). Dit is de eerste tijdsaanduiding sinds de Uittocht.

Volgens de Joodse traditie werd Gods Verbond met de Israëlieten bij Horeb gesloten op de 50ste dag (Pinksteren) sinds hun vertrek uit Egypte. Ze lijken dan de meeste reistijd nog in Egypte te hebben gehad. Omdat ze toen nog vluchtende waren, hebben ze daar ook de grootste afstand afgelegd. Na de waterdoorgang en vernietiging van farao en zijn leger zal hun looptempo lager zijn geworden en rustte ze waarschijnlijk ook veel meer (16:23).

Dan kan het niet anders dat de berg Horeb niet ver van de waterdoorgang lag. Dat blijkt ook wel, want na het verlaten van de woestijn Sin bereikten ze Refiedim waar ze al de berg Gods bleken bereikt te hebben (3:18; 18:5). Alleen waren ze nog niet op de juiste plaats voor de Verbondssluiting.

Plaats van Horeb
In de derde maand sinds de Uittocht (19:1-2) bereikte ze die juiste plaats. Met zo’n grote groep mensen die voorheen slaven waren met kinderen, ouderen en veel vee zullen ze al trekkende geen erg grote afstanden hebben overbrugd. De Jebel Moesa ligt echter op zo’n 350 kilometer van de oostelijke Nijldelta en kan dus amper bereikt zijn. Het traditionele meerderheidsstandpunt – de zuid-Sinaïroute naar Jebel Moesa – is dus niet evident. Ook heeft die berg nog andere tegenargumenten.

Het ligt eerder voor de hand dat de berg Gods in de noordwestelijke uitlopers van het Sinaï bergmassief lag (midden-Sinaï). Veel dichter bij de Nijldelta dus. Van Horeb naar de plaats Qadesj hadden de Israëlieten immers maar 11 dagen getrokken (Dt 1:2).

Horeb had een tijdelijke functie als berg Gods, maar markeerde het principe van de vaste en centrale plaats van godsdienst.

Betekenis van Horeb
God lijkt Zich op Horeb te hebben gevestigd vanaf het moment dat de Israëlieten in Egypte tot Hem gingen roepen (Ex 3:8). Het was werd Gods eerste vaste verblijfplaats op aarde sinds de hof van Eden. Dat wijst erop dat Hij Persoonlijk betrokken was op Zijn volk als Vader van de gelovigen. Dat Hij een berg in de woestijn uitkoos wijst op nederigheid. Hij koos geen schitterende, welvarende en luxe stad. Maar de berg drukt wel afstand uit in de zin van verhevenheid.

God lijkt Horeb bedoelt te hebben als Israëls veilige verblijfplaats tussen de Uittocht en de Inname van het beloofde Land. In die zin lijkt de vertaling ‘verlatenheid’ voor Horeb van toepassing. Het was een onbewoonde plaats. God deed de Israëlieten tot Zich komen op een rustplaats zodat ze zich ongestoord op Hem konden richten, Hij Verbond aan hen kon voorstellen en waar ze de voorwaarden ervan konden uitwerken, zoals de bouw van de Tent van samenkomst (het mobiele heiligdom).

God verliet Horeb vervolgens om in het heiligdom onder de Israëlieten te verblijven. Horeb had dus een tijdelijke functie als berg Gods, maar markeerde het principe van de vaste en centrale plaats van godsdienst. Uiteindelijk werd de Tempelberg van Jeruzalem Gods Verblijfplaats. Maar zelfs daarna hield Horeb de bijzondere betekenis als oorspronkelijke berg Gods (1 K 19:8).

Praatmee

Beluister onze podcast

#361 Jeffrey & Andries Knevel over SGP-vrouwen, de nieuwe paus en het Joodse volk
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Nirky en Jan
Interview

Zondag is Nirky Postema te gast in Hour of Power

Zondag is het moederdag. In Hour of Power is Nirky Postema te gast. Ze wist dat ze geen kinderen kon krijgen, maar bidt op een dag toch voor een wonder en Nirky wordt zwanger. Na 24 weken verliest ze echter haar kindje. Vervolgens gebeurt er iets wat

Week van het Gezin
Persbericht

Week van het Gezin over verslavende werking van de smartphone

Met het thema ‘Scherm uit, gezin aan’ brengt de Week van het Gezin (11 t/m 17 mei 2025) een actueel onderwerp onder de aandacht. Uit onderzoek en enquêtes blijkt steeds duidelijker dat overmatig schermgebruik door kinderen en jongeren nadelige effect

Maarten van Rossem
Nieuws

Nieuw seizoen ‘Adieu God?’ met Maarten van Rossem, Angela Groothuizen en Rob Jetten

Vanaf zaterdag 10 mei krijgt het bekende interviewprogramma Adieu God? een prominenter uitzendtijdstip. Op de zaterdagavond om 20.05 uur gaat Tijs van den Brink wekelijks in gesprek met een bekende gast over geloof, ongeloof en alles er tussenin. In

Proponent J. P. Bredenhoff
Video

Prop. J. P. Bredenhoff wijst op listige werkwijze satan om christenen van het avondmaal te houden

"Die tegenstander wijst op de omstandigheden en zegt: 'Het wordt helemaal niks.' Maar u moet niet op de omstandigheden letten, maar op de Heere", aldus proponent J. P. Bredenhoff. In een recente preek vertelde de hervormde proponent op welke listige

Nelleke Plomp
Column

Nooit geleerd om te geloven? Wees fier op gelovige opvoeders

‘We hebben alles, behalve iets dat ons mensen samenbindt. Wij zijn geloof niet verloren, we hebben het nooit geleerd.’ Deze woorden van Freya India over jongeren liegen er niet om. Zij is zelf zo’n jongere: een succesvolle en superslimme Engelse onde

witte rook
Nieuws

Leo XIV eerste Amerikaanse paus: "De wereld heeft Christus nodig"

De Amerikaanse kardinaal Robert Prevost (69) is de nieuwe paus. Donderdagavond iets na 18.00 uur kwam er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse kapel. Ruim een uur later werd op het balkon van de Sint Pieterbasiliek bekendgemaakt dat Prevost

Kerk
Nieuws

Protestantse gemeente Zaandam verwelkomt nieuwe dominee: ds. S. A. Blok

De protestantse gemeente te Zaandam heeft een nieuwe predikant: ds. S. A. Blok. De predikant uit Tilburg heeft het op haar uitgebrachte beroep aangenomen. In Zaandam wordt Blok de opvolger van ds. Pieter van der Woel die in 2020 naar Assendelft vertr

Bijbel
Nieuws

Rijkswaterstaat vist enorme Bijbel uit de IJssel

Op Bevrijdingsdag werd er in IJssel bij Zwolle wel een heel bijzondere vondst gedaan. Rijkswaterstaat viste namelijk een enorme Statenbijbel uit het water. Dat meldt RTV Focus Zwolle. De Bijbel is mogelijk gestolen.  Het is puur toeval dat medewerker

Meerartikelen

 ANP/Alberto Pizzoli
Nieuws

Zwarte rook boven Vaticaan: dit is wat we de komende dagen kunnen verwachten

Woensdagavond kwam er zwarte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. Dat betekent dat er nog geen nieuwe paus is gekozen. Vandaag wordt het conclaaf hervat en vinden er vier nieuwe stemrondes plaats. Cvandaag zet kort op een rijtje wat we de

Opperrabbijn Jacobs
Column

Hoe ik de periode rondom 4 en 5 mei beleefde

Het is allesbehalve veilig in Nederland voor Joden die zich durven uit te spreken. Maar toch voelde opperrabbijn Jacobs zich veilig welkom en zelfs bijna helemaal thuis toen hij deze week een bezoek aan Urk bracht. Hij vertelt in zijn nieuwe ondersta

EP
Nieuws

Europees Parlement: antisemitisme en geweldverheerlijking moet uit Palestijnse schoolboeken

Het Europees Parlement roept de Palestijnse Autoriteit op om haar schoolboeken zo spoedig mogelijk op te schonen: zonder antisemitisme of het verheerlijken van geweld tegen Joden. Het Europarlement wil dat de Palestijnen dit doen vóór het begin van h

Biechten
Video

Hoe gaat de biecht in z'n werk? Bekijk deze uitlegvideo

Nog nooit gebiecht of is het lang geleden? In deze video wordt stap voor stap uitgelegd hoe biechten in zijn werk gaat. Wat zeg je precies? Hoe bereid je je voor? En wat kun je verwachten? Bekijk de video van het YouTube-kanaal Credo en klik hier voo

Baptize California
Nieuws

Bijna 8.000 mensen gedoopt op strand in Californië: "Grootste doopdienst ooit"

Dit weekend zijn meer dan 7.750 mensen gedoopt in de Stille Oceaan bij Huntington Beach (Californië). Dat meldt The Christian Post. Het zou volgens de organisatoren de grootste eendaagse doopdienst zijn die ooit in de geschiedenis van de Verenigde St

Corina Nagel
Video

Video: Corina Nagel over nieuw expertisecentrum voor geloofsopvoeding

Veel dominees, jongerenwerkers en kinderwerkers worstelen met de vraag hoe je jongeren betrokken houdt bij de kerk. Om hen tegemoet te komen bundelen drie experts op het gebied van kinderen, jongeren en geloof de krachten in een nieuw expertisecentru

Stichting Israël en de Bijbel
Podcast

Voor veel Joden is Jesaja 53 een onbekend hoofdstuk

Jesaja 53 komt niet voor in het leesrooster van de synagoge en is voor veel Joden een onbekend hoofdstuk. Terwijl juist dit hoofdstuk verwijst naar de Heere Jezus en Zijn verlossingswerk! Jesaja wordt ook wel de evangelist van het Oude Testament geno

Susan Durber
Persbericht

Dr. Susan Durber verzorgt oecumenelezing over eenheid in woelige wereld

Hoe helpt een kerkelijke vergadering van 1700 jaar geleden ons nu in de strijd voor rechtvaardigheid en tegen vrouwenonderdrukking? Tijdens de oecumenelezing van de Raad van Kerken in Nederland op 16 mei neemt dr. Susan Durber, regio-president van de

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant blikt vooruit op verkiezing nieuwe paus: "Moeten we voor hem bidden?"

Momenteel zijn 1,4 miljard rooms-katholieken in afwachting van een nieuwe paus. De witte rook bleef gisteren uit en dat betekent dat er nog geen opvolger is van de vorige maand overleden paus Franciscus (88). In aanloop naar deze voor katholieken bij

Johan en Mathilde de Vries
Video

Dit christelijke gezin vertrekt later dit jaar naar zendingsveld Malawi

Johan en Mathilde de Vries en hun vier kinderen worden in het najaar van 2025 vanuit de hervormde gemeente Papendrecht door de GZB uitgezonden naar Malawi. Zij gaan wonen in Blantyre, een grote stad in het zuiden van het land. Vanuit deze stad zullen

De Hoop
Persbericht

De Hoop viert 50-jarig bestaan met 'Festival van Hoop'

Dit jaar viert De Hoop haar 50-jarig bestaan, een bijzondere mijlpaal die de zorgorganisatie met dankbaarheid wil vieren. Daarom nodigen we iedereen die zich betrokken voelt bij De Hoop van harte uit voor het Festival van Hoop op zaterdag 28 juni in

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp: "Vrijheid is geen vrijbrief om te doen en te laten wat je wilt"

'Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn. Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen, maar dien elkaar in liefde.' In 2023 was dit Bijbelvers uit Galaten 5 de meest gelezen Bijbeltekst op de site van het Nederlands B