Moeilijke Bijbelteksten: Jakobs terugkeer naar het beloofde land; waar lag Salem?

God 20 oktober 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over vragen over Jakobs terugkeer naar het beloofde Land en de locatie van Salem in het bijzonder.

Jakob had geen leuk leven. Het begon met een moeilijke jeugd. Hij groeide op met zijn tweelingbroer Ezau die hem overtrof en de aandacht van zijn vader had (Gn 25:27-28). Ezau was de eerstgeborene en die gingen traditioneel voor op alle andere kinderen. Daar kwam bij dat Jakob liever thuis bleef. De wildernis en het jagen trokken hem niet.

Jakob en zijn broer hadden van aanvang aan rivaliteit. Zelfs al in de moederschoot (25:22-23). Omdat Jakob bij de geboorte de hiel (Hebr. ’aqev) van zijn broer beet hield kreeg hij de naam Jakob (Hebr. Ja’aqov – Hielgrijper). Jakob is echter slim en ontneemt Ezau al vroeg zijn eerstgeboorterecht. Dat is niet gunstig voor hun verhouding. Zijn moeder, die juist een voorkeur voor Jakob had, hielp hem met een list de vaderlijke zegen te ontvangen. Ezau overwoog daardoor zelfs zijn broer te vermoorden en daarom raadde Jakobs ouders hem naar de familie in een ander land te vluchten (27:43). Daar verbleef hij zo’n 20 jaar (31:38) en verkreeg er zijn gezin. Maar ook daarvandaan moest hij wegvluchten. Terug naar het beloofde Land, want daar lag een belofte van God (28:13-15).

Vlak voordat Jakob weer het beloofde Land betrad overkwam hem bijzondere (spirituele) zaken.

Wonderlijke terugreis
Vlak voordat Jakob weer het beloofde Land betrad overkwam hem bijzondere (spirituele) zaken. Net zoals bij het verlaten van dat Land (28:11-15). Dit keer kwamen hem engelen tegemoet die daar aan de oostgrens een kampement schenen te hebben. Daarna volgde een worsteling met een engel van God bij de beek Jabboq, waarbij hij stand wist te houden (sarah). Deze engel zegende hem en gaf hem de naam Israƫl (Gods gevolmachtigde), maar maakte hem wel gehandicapt voor de rest van zijn leven (32:24-29). Daarna kon hij zich met zijn broer verzoenen (33:4).

Aankomst in Sjalem of sjalom?
Bij de beek Jabboq trok Jakob de Jordaan over en stak toen tussen de heuvels door naar de regio van Sichem. Precies zoals zijn grootvader Abraham had gedaan toen hij voor het eerst in het land KanaƤn aankwam (12:6).

In de meeste (traditionele) Bijbels staat dat Jakob ā€˜in vrede’ of ā€˜behouden’ (sjalom) bij de stad Sichem aankwam (33:18). In de belangrijkste Hebreeuwse manuscripten staat dit echter niet. Slechts in de betere vertalingen, zoals de King James vertaling (KJV), en in de Septuaginta staat dat Jakob ā€˜tot Sjalem kwam, een stad van Sichem’. Dat meestal het woord sjalom wordt gelezen heeft te maken met de zogenoemde ā€˜Jeruzalemtraditie’ (de overtuiging dat de plaats Sjalem de stad Jeruzalem is). Deze plaats Sjalem (de meeste vertalingen spellen het verbasterd als Salem) was namelijk al eerder genoemd in de Bijbel (14:18). Het was de stad waar Melchizedeq Gods koning-priester was in de tijd toen Abraham nog leefde.

Was dit niet gewoon een schrijffout en was sjalom niet bedoeld? Aangeven dat Jakob ā€˜behouden’ of ā€˜in vrede’ het beloofde Land binnenkwam is ongefundeerd en onduidelijk. Wat betekent dat? Elders in de Bijbel wordt ā€˜behouden’ echter steevast toegepast in de onbepaalde wijs ā€˜om te behouden’ (6:19; 19:19, etc.) en niet met een zelfstandig naamwoord wat sjalom is. De betekenis ā€˜in vrede’ veronderstelt ook de Hebreeuwse woordcombinatie ā€˜be-sjalom’ of ā€˜le-sjalom’ (15:15; 26:29, 31; 28:21; 44:17; Ex 4:18; etc.). Die woordcombinatie ontbreekt in de grondtekst.

Als klap op de vuurpijl is er het argument dat de interpretatie sjalom vereist dat een niet in de grondtekst voorkomend woord wordt toegevoegd.

Uit de context wordt duidelijk dat de beschrijving van de reis van Jakob vanuit Haran naar het beloofde Land in volgorde van plaatsen wordt aangegeven (Haran – Gilead – Mahanaim – Sukkot). Het is in die zin van belang te weten welke plaats hij daarna aandeed in het beloofde Land. ā€˜Sjalem’ dus. Vooral ook omdat het een ā€˜stad van Sichem’ was en niet Sichem zelf.

Als klap op de vuurpijl is er het argument dat de interpretatie sjalom vereist dat een niet in de grondtekst voorkomend woord wordt toegevoegd. Bijvoorbeeld: Behouden ā€˜tot’ de stad (SV) of ā€˜bij’ de stad (NBG).

Belang van Salem
Dat Jakob juist zijn kamp juist bij Salem opsloeg is van belang. Hij koos ervoor om zich te vestigen bij de enige plaats in KanaƤn waarvan, vanuit zijn familiegeschiedenis, bekend was dat God er vereerd werd (14:18). De benaming Salem (vrede (van God)) heeft dus wel een bijzondere geestelijke betekenis.

De regio van Sichem heeft dus een veel oudere heiligheid dan Jeruzalem. Niet alleen Jakob, maar ook Abraham woonde er meteen na het binnengaan van het beloofde Land. Beiden bouwden er altaren (12:7; 33:20). Ook in Israƫls latere geschiedenis bleef Sichem een belangrijke heilige plaats (Dt 11:29; Joz 8:30; 24; Rich 9; etc.).

De KanaƤnitische verering van de God van de Bijbel in Salem bleek echter bij de komst van Jakob inmiddels gecorrumpeerd.

Salems verdorvenheid
De KanaƤnitische verering van de God van de Bijbel in Salem bleek echter bij de komst van Jakob inmiddels gecorrumpeerd. Dat wijst erop dat Melchizedeqs nalatenschap verkwanseld was. Het is dan ook belangrijk dat de Hebreeƫn de mannelijke inwoners van deze stad met de ban sloegen (34:26-29). Daarmee namen ze een voorschot op het latere expliciete bevel van God (Dt 7:2; 20:17). Het Land was immers alleen bestemd voor Gods volk. De KanaƤnieten waren, na de verwoesting van de Sodomieten, de meest goddeloze volken en stammen op aarde.

Blindheid voor Gods wil
Ook op dit punt van Gods ban over de KanaƤnieten bleek Jakob echter een vreesachtige, oude man (34:30). Net als voor Ezau en Laban vreesde hij steeds vergelding. Hij was zelden ā€˜in vrede’ of voelde zich behouden (veilig), maar was zeker moedig en trouw aan God.

Zijn verzet tegen de ban markeert het begin van zijn uitfasering als aartsvader. Net als zijn vader en grootvader zat hij er naast als het gaat om Gods wil over het nalatenschap. Abraham dacht dat het overging op zijn dienstknecht Eliƫzer of op Ismaƫl. Izak dacht aan Ezau. Jakob zag de gezegende toekomst van de Levitische priesters (Nm 25:13) niet (Gn 49:5-7). Dit wijst op hun menselijke beperktheid. Ook niet alles wat aartsvaders dachten, zeiden en deden was van God. De ban blijkt echter Gods wil (35:5).

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels

GroenGelovig
Persbericht

GroenGelovig 2025 op zaterdag 18 oktober in De Basiliek in Veenendaal

Op zaterdag 18 oktober vindt in De Basiliek in Veenendaal GroenGelovig 2025 plaats. Het evenement is een initiatief van Tearfund en wil mensen motiveren en handelingsperspectief geven om hun leven en hun omgeving eerlijker en rechtvaardiger te maken.

Syrie
Nieuws

Kerkleider haalt uit naar Syrische president tijdens begrafenis slachtoffers bomaanslag

De Grieks-orthodoxe patriarch van Antiochiƫ, Johannes (X) Yazigi, heeft zich fel uitgesproken tegen de Syrische regering na de dodelijke aanslag op een kerk in Damascus. Tijdens een emotionele uitvaartdienst in de Kerk van het Heilig Kruis legde hij

Meerartikelen

Jacobs
Column

Hoe steeds meer Joodse activiteiten geen doorgang meer vinden in Nederland

Opperrabbijn Jacobs verbaasde zich tijdens zijn bezoek aan Belgrado over de vrijheid voor Joden. De synagoge aldaar hoefde niet beveiligd te worden. Dat is in Nederland weer anders. Sterker nog, hij vertelt in zijn nieuwe dagboek hoe steeds meer Jood

Dr. Steven Paas
Opinie

Theologische verheffing van Israƫl is en blijft riskant

In tegenstelling tot wat Bjorn Lous beweert, bevatten mijn artikelen (zie o.a. mijn eerdere reactie op Bjorn) geen persoonlijke aanvallen, geen verdediging van een superieure ā€˜religie’, geen karikaturale of onredelijke eisen aan Joden en geen uitwerk

Tyler Blevins
Getuigenis

Bekende Amerikaanse gamer: "Mijn band met Jezus wordt steeds sterker"

De bekende Amerikaanse gamer en livestreamer Tyler Blevins, wereldwijd bekend onder zijn online naam Ninja, laat zich steeds openlijker uit over zijn christelijk geloof. Tijdens een recente livestream op Twitch vertelde hij dat hij en zijn vrouw Jess

Babette van Drunen
Interview

Babette verloor haar vader, maar vond de Vader terug: ā€œIk geloof dat ik lang heimwee hadā€

We leerden haar kennen als de vrije geest uit B&B Vol Liefde, een jonge vrouw op zoek naar heling en liefde. Maar achter die ogenschijnlijke vrijheid ging diepe gebrokenheid schuil. Babette van Drunen zocht haar herstel jarenlang in de New Age, tot z

Mordechai Klimer
Interview

Joodse Messiasbelijder over grenzen aan naastenliefde: "Bidden we soms ook voor de duivel?"

Mordechai Klimer is een Messiasbelijdende Jood, geboren in Israƫl als zoon van Holocaustoverlevenden. Hij draagt een boodschap met zich mee die even ongemakkelijk als hoopvol is: over herstel, over verzoening, en over de rol van Israƫl in Gods plan.

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo MƩndez PƩrez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. MƩndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ā€˜Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de ƩƩn zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge