Moeilijke Bijbelteksten: Jakobs terugkeer naar het beloofde land; waar lag Salem?

God 20 oktober 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over vragen over Jakobs terugkeer naar het beloofde Land en de locatie van Salem in het bijzonder.

Jakob had geen leuk leven. Het begon met een moeilijke jeugd. Hij groeide op met zijn tweelingbroer Ezau die hem overtrof en de aandacht van zijn vader had (Gn 25:27-28). Ezau was de eerstgeborene en die gingen traditioneel voor op alle andere kinderen. Daar kwam bij dat Jakob liever thuis bleef. De wildernis en het jagen trokken hem niet.

Jakob en zijn broer hadden van aanvang aan rivaliteit. Zelfs al in de moederschoot (25:22-23). Omdat Jakob bij de geboorte de hiel (Hebr. ’aqev) van zijn broer beet hield kreeg hij de naam Jakob (Hebr. Ja’aqov – Hielgrijper). Jakob is echter slim en ontneemt Ezau al vroeg zijn eerstgeboorterecht. Dat is niet gunstig voor hun verhouding. Zijn moeder, die juist een voorkeur voor Jakob had, hielp hem met een list de vaderlijke zegen te ontvangen. Ezau overwoog daardoor zelfs zijn broer te vermoorden en daarom raadde Jakobs ouders hem naar de familie in een ander land te vluchten (27:43). Daar verbleef hij zo’n 20 jaar (31:38) en verkreeg er zijn gezin. Maar ook daarvandaan moest hij wegvluchten. Terug naar het beloofde Land, want daar lag een belofte van God (28:13-15).

Vlak voordat Jakob weer het beloofde Land betrad overkwam hem bijzondere (spirituele) zaken.

Wonderlijke terugreis
Vlak voordat Jakob weer het beloofde Land betrad overkwam hem bijzondere (spirituele) zaken. Net zoals bij het verlaten van dat Land (28:11-15). Dit keer kwamen hem engelen tegemoet die daar aan de oostgrens een kampement schenen te hebben. Daarna volgde een worsteling met een engel van God bij de beek Jabboq, waarbij hij stand wist te houden (sarah). Deze engel zegende hem en gaf hem de naam Israƫl (Gods gevolmachtigde), maar maakte hem wel gehandicapt voor de rest van zijn leven (32:24-29). Daarna kon hij zich met zijn broer verzoenen (33:4).

Aankomst in Sjalem of sjalom?
Bij de beek Jabboq trok Jakob de Jordaan over en stak toen tussen de heuvels door naar de regio van Sichem. Precies zoals zijn grootvader Abraham had gedaan toen hij voor het eerst in het land KanaƤn aankwam (12:6).

In de meeste (traditionele) Bijbels staat dat Jakob ā€˜in vrede’ of ā€˜behouden’ (sjalom) bij de stad Sichem aankwam (33:18). In de belangrijkste Hebreeuwse manuscripten staat dit echter niet. Slechts in de betere vertalingen, zoals de King James vertaling (KJV), en in de Septuaginta staat dat Jakob ā€˜tot Sjalem kwam, een stad van Sichem’. Dat meestal het woord sjalom wordt gelezen heeft te maken met de zogenoemde ā€˜Jeruzalemtraditie’ (de overtuiging dat de plaats Sjalem de stad Jeruzalem is). Deze plaats Sjalem (de meeste vertalingen spellen het verbasterd als Salem) was namelijk al eerder genoemd in de Bijbel (14:18). Het was de stad waar Melchizedeq Gods koning-priester was in de tijd toen Abraham nog leefde.

Was dit niet gewoon een schrijffout en was sjalom niet bedoeld? Aangeven dat Jakob ā€˜behouden’ of ā€˜in vrede’ het beloofde Land binnenkwam is ongefundeerd en onduidelijk. Wat betekent dat? Elders in de Bijbel wordt ā€˜behouden’ echter steevast toegepast in de onbepaalde wijs ā€˜om te behouden’ (6:19; 19:19, etc.) en niet met een zelfstandig naamwoord wat sjalom is. De betekenis ā€˜in vrede’ veronderstelt ook de Hebreeuwse woordcombinatie ā€˜be-sjalom’ of ā€˜le-sjalom’ (15:15; 26:29, 31; 28:21; 44:17; Ex 4:18; etc.). Die woordcombinatie ontbreekt in de grondtekst.

Als klap op de vuurpijl is er het argument dat de interpretatie sjalom vereist dat een niet in de grondtekst voorkomend woord wordt toegevoegd.

Uit de context wordt duidelijk dat de beschrijving van de reis van Jakob vanuit Haran naar het beloofde Land in volgorde van plaatsen wordt aangegeven (Haran – Gilead – Mahanaim – Sukkot). Het is in die zin van belang te weten welke plaats hij daarna aandeed in het beloofde Land. ā€˜Sjalem’ dus. Vooral ook omdat het een ā€˜stad van Sichem’ was en niet Sichem zelf.

Als klap op de vuurpijl is er het argument dat de interpretatie sjalom vereist dat een niet in de grondtekst voorkomend woord wordt toegevoegd. Bijvoorbeeld: Behouden ā€˜tot’ de stad (SV) of ā€˜bij’ de stad (NBG).

Belang van Salem
Dat Jakob juist zijn kamp juist bij Salem opsloeg is van belang. Hij koos ervoor om zich te vestigen bij de enige plaats in KanaƤn waarvan, vanuit zijn familiegeschiedenis, bekend was dat God er vereerd werd (14:18). De benaming Salem (vrede (van God)) heeft dus wel een bijzondere geestelijke betekenis.

De regio van Sichem heeft dus een veel oudere heiligheid dan Jeruzalem. Niet alleen Jakob, maar ook Abraham woonde er meteen na het binnengaan van het beloofde Land. Beiden bouwden er altaren (12:7; 33:20). Ook in Israƫls latere geschiedenis bleef Sichem een belangrijke heilige plaats (Dt 11:29; Joz 8:30; 24; Rich 9; etc.).

De KanaƤnitische verering van de God van de Bijbel in Salem bleek echter bij de komst van Jakob inmiddels gecorrumpeerd.

Salems verdorvenheid
De KanaƤnitische verering van de God van de Bijbel in Salem bleek echter bij de komst van Jakob inmiddels gecorrumpeerd. Dat wijst erop dat Melchizedeqs nalatenschap verkwanseld was. Het is dan ook belangrijk dat de Hebreeƫn de mannelijke inwoners van deze stad met de ban sloegen (34:26-29). Daarmee namen ze een voorschot op het latere expliciete bevel van God (Dt 7:2; 20:17). Het Land was immers alleen bestemd voor Gods volk. De KanaƤnieten waren, na de verwoesting van de Sodomieten, de meest goddeloze volken en stammen op aarde.

Blindheid voor Gods wil
Ook op dit punt van Gods ban over de KanaƤnieten bleek Jakob echter een vreesachtige, oude man (34:30). Net als voor Ezau en Laban vreesde hij steeds vergelding. Hij was zelden ā€˜in vrede’ of voelde zich behouden (veilig), maar was zeker moedig en trouw aan God.

Zijn verzet tegen de ban markeert het begin van zijn uitfasering als aartsvader. Net als zijn vader en grootvader zat hij er naast als het gaat om Gods wil over het nalatenschap. Abraham dacht dat het overging op zijn dienstknecht Eliƫzer of op Ismaƫl. Izak dacht aan Ezau. Jakob zag de gezegende toekomst van de Levitische priesters (Nm 25:13) niet (Gn 49:5-7). Dit wijst op hun menselijke beperktheid. Ook niet alles wat aartsvaders dachten, zeiden en deden was van God. De ban blijkt echter Gods wil (35:5).

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

cvi
Nieuws

Waarom het ND berichtgeving over Christenen voor Israƫl niet rectificeert

Het Nederlands Dagblad heeft besloten haar berichtgeving over het onderzoek naar Christenen voor Israƫl (CvI) niet te rectificeren. CvI diende daartoe een verzoek in, maar de krant ziet geen aanleiding om dat te doen. In een uitgebreid statement legt

Diederik van Dijk
Persbericht

Na lang aandringen SGP wordt Transgenderwet eindelijk ingetrokken

ā€œDit is de enige juiste uitkomst", aldus SGP-Kamerlid Diederik van Dijk in reactie op het intrekken van de verruiming van de Transgenderwet. ā€œEr waren twee moties Ć©n een interpellatie voor nodig, maar het resultaat is er.ā€ ā€œKwetsbare jongeren zijn ju

Kamerlid Pieter Grinwis
Persbericht

Aangenomen ChristenUnie-voorstel moet einde maken aan dakloosheid

De Tweede Kamer heeft vandaag met een breed gedragen steun het amendement van Kamerlid Pieter Grinwis c.s. (ChristenUnie) aangenomen, waarmee dakloze gezinnen met minderjarige kinderen worden toegevoegd aan de groepen woningzoekenden die gemeenten ve

Don Ceder
Nieuws

Kamer stemt in met strafbaarstelling illegaliteit: CU-Kamerlid Don Ceder uit stevige kritiek

De Tweede Kamer heeft dinsdag ingestemd met twee wetsvoorstellen die onderdeel zijn van het voorgenomen asielbeleid van het kabinet. Het betreft de strafbaarstelling van illegaliteit en het strafbaar stellen van hulp aan mensen zonder verblijfsvergun

Willem Ouweneel
Video

"Omdat Christus stierf, ben ik gered" - Christenen delen grootste geloofslessen

Wat was de grootste geloofsles die u leerde? Deze vraag stelden wij onlangs aan diverse christenen. Onder anderen CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, SDOK-presentator Richard Groenenboom, theoloog Willem Ouweneel en presen

India
Nieuws

Indiase christenen in zee gedumpt: ā€œWe weten niet of ze nog levenā€

De onzekerheid is ondraaglijk voor Sadeq Shalom en andere Rohingya-christenen in India. Al bijna twee maanden hebben ze niets meer gehoord van hun geliefden die begin mei door de Indiase autoriteiten gedeporteerd werden – zonder waarschuwing en onder

Ds. B. Labee
Video

GerGem-predikant heeft boodschap voor jongeren die moeite hebben met bidden

"Ik hoor het nog wel eens dat jongeren het moeilijk vinden om te bidden. Gebruik dan maar deze woorden: 'Schep mij een rein hart, delg uit mijn ongerechtigheid en vernieuw in het binnenste van mij een vaste geest'", aldus ds. B. Labee. De GerGem-pred

N.T. Wright
Nieuws

Amerikaanse theoloog N.T. Wright: "God overstijgt gender"

De bekende Amerikaanse theoloog en voormalig bisschop van Durham, N.T. Wright, stelt dat God het menselijke begrip van gender overstijgt. Toch blijft het gebruik van mannelijke aanspreekwoorden als 'Vader' en 'Hij' volgens Wright Bijbels gezien veran

Meerartikelen

Bagtowar en Elias
Video

Wat houdt profetie in? Christenjongeren in gesprek

In deze aflevering van de ChristenDOM? podcast gaan Bagtowar en Elias in gesprek over de aard en actualiteit van profetie. De Bijbel staat vol profetieƫn: boodschappen van God, vaak uitgesproken door profeten, die richting geven, waarschuwen of hoop

Hardstyle-dj Sefa
Video

Terugkijken: hardstyle-dj Sefa in gesprek met ds. Bart de Bruin

Hardstyle-dj Sefa ging onlangs met vijf predikanten in gesprek over grote levensvragen en zijn levensstijl. Sefa Jeroen Vlaarkamp (24) treedt op bij grote dancefestivals als Defqon.1 en begeeft zich daarmee in een omgeving die haaks lijkt te staan op

MissieNederland logo
Persbericht

Alliantiedag MissieNederland: ā€˜Vrede in tijden van onrust’

In een tijd waarin conflicten, spanningen en verdeeldheid toenemen, klinkt de stem van Jezus verrassend actueel: ā€œMijn vrede geef Ik uā€ (Johannes 14). Op zaterdag 5 juli 2025 organiseert MissieNederland een Alliantiedag in het VEZ-centrum in Zwolle,

Superbook
Getuigenis

Japanse kinderen leren Jezus kennen door Bijbelse animatieserie: ā€œHet raakte mijn hartā€

In Japan, waar religieuze programma’s op nationale televisie nauwelijks ruimte krijgen, is het uitzenden van een animatieserie over de Bijbel al op zich een wonder. Toch gebeurde het: Superbook, een animatieserie met Bijbelse verhalen, was in de jare

operatiekamer
Column

Overgave in de operatiekamer: wat als je je kind moet loslaten?

Overgave op hoog niveau, dat is wat God van ons vraagt. Niet omdat Hij dat van ons eist, maar omdat Hij weet wat het beste voor ons is. Toen mijn zoontje op 3-jarige leeftijd met een geperforeerde blindedarmontsteking met spoed de operatiekamer in mo

Leo Smits
Opinie

Ziekte als teken van een zwak geloof? Tijd voor een tegengeluid

Er is de laatste tijd veel discussie binnen christelijk Nederland over een leer die stelt dat gelovigen gevrijwaard zouden zijn van ziekte en armoede. Deze zogenoemde gerealiseerde theologie legt sterk de nadruk op wat nu al zichtbaar is van Gods Kon

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels