Hoe je als christen het Bijbelboek Daniƫl niet zou moeten lezen

Verdieping 12 augustus 2024 4 minuten Evert Leeflang
Evert Leeflang

Ik heb me altijd afgevraagd of de kinderbijbel nou zo’n goed idee was. Natuurlijk, voor een bepaalde fase in het leven is het een zegen, maar daarna? Laatst liep ik weer tegen die vraag aan. Ik wist al van de bekende ā€˜kinderbijbelmisvattingen’, zoals dat er per se drie wijzen op bezoek kwamen bij Jezus of een gezellige ark met lachende leeuwen, terwijl de wereld vergaat. Wat ik minder scherp had is dat de kinderbijbel je laat denken dat het boek DaniĆ«l eindigt nadat DaniĆ«l uit de leeuwenkuil is gered. En die misvatting maakt dat we DaniĆ«l gaan lezen zoals het niet gelezen wil worden.

Stralen als sterren
Om duidelijk te maken wat ik bedoel stappen we even terug en staan stil bij een hoofdthema uit het boek: de wijze. In DaniĆ«l 12:3 wordt een bijzonder beeld voor de ā€˜wijze’ of ā€˜verstandige’ gebruikt:

En de verstandigen zullen stralen als de glans van het uitspansel,
en die velen tot gerechtigheid hebben gebracht als de sterren, voor eeuwig en altoos - (NBG51).

De ā€˜verstandigen’ zijn de voorbeeldgelovigen van het boek DaniĆ«l. Wijs zijn en inzicht hebben is waar het in het boek voor een belangrijk deel om draait (vgl. 9:13; 9:22, 11:33, 12:10). Daarom worden DaniĆ«l en zijn vrienden ook neergezet als degenen met het grootste inzicht van allemaal (1:4; 1:17; 5:11-14). Wie in ballingschap zit heeft behoefte aan inzicht, aan wijsheid. Het leven is namelijk ingewikkeld en ondoorzichtig. De verkeerde mensen zijn aan de macht en van God is soms zo weinig te zien. Dan is onderscheidingsvermogen onmisbaar. Wijsheid voorziet daarin. De wijzen ā€˜brengen gerechtigheid’, zoals ons vers stelt. Zij schijnen hemels licht op de zaak, zodat Gods orde in de situatie kan komen.

Cruciaal natuurlijk, maar niet vanzelfsprekend. En dat komt door dat al genoemde lezersprobleem bij dit boek.

Verhalen en visioenen
Vaak worden namelijk de verhalen van DaniĆ«l 1-6 en de ingewikkelde apocalyptische visioenen van DaniĆ«l 7-12 uit elkaar gehaald. Het eerste deel leest iedereen, maar het tweede deel is alleen voor de waaghalzen onder ons. En dat is letterlijk – om het pleonastisch te zeggen – onwijs onverstandig. Een sleutel tot het verstaan van het boek is dat de twee delen bij elkaar horen. Je moet de verhalen lezen in het licht van de visioenen en de visioenen in het licht van de verhalen. Dat is ook precies wat wijsheid doet: wijzen brengen het apocalyptische in de verhalen van het gewone menselijke leven (hoofdstuk 1-6) en brengen het gewone menselijke leven in de apocalyptiek (hoofdstuk 7-12).

Wat ik bedoel wordt duidelijk uit het optreden van de hoofdpersoon: Daniƫl.

DaniĆ«l inspireert ons om ā€˜apocalyptisch’ aanwezig te zijn. Rond te lopen als een ster – als mensen met een hemelse glans.

Licht brengen
Dit schilderij van de Britse schilder John Martin (1789-1854) schetst indringend wat er gebeurt als apocalyptiek het dagelijks leven raakt. Let op de verwarring en paniek bij de machthebbers en bezweerders aan het hof als het schrift op de wand verschijnt (klik hier voor een grotere versie). Daartegenover staat DaniĆ«l die met zijn uitleg licht laat schijnen en zo helderheid verschaft. En zo doet hij dat niet alleen hier (DaniĆ«l 5), maar ook bij de dromen van de koning (DaniĆ«l 2 en 4). Dat is wijsheid: het hemelse perspectief op de aardse zaken geven. En dat niet van de buitenwereld afgeschermd, maar juist middenin het dagelijks leven en de samenleving.  

Vandaag dromen onze koningen nog steeds. En onze tijdgenoten zitten vol met ideeĆ«n, idealen en ideologieĆ«n. En die vragen om duiding. Want niet alleen de Bijbel, maar ook de wereld moet uitgelegd worden. Of het nu gaat om wat welvaart werkelijk is, hoe bang we werkelijk voor migratie moeten zijn of wat werkelijk technologische vooruitgang is. DaniĆ«l inspireert ons om daarin ā€˜apocalyptisch’ aanwezig te zijn. Dat is onthullend (apocalyps betekent ā€˜onthulling’) aanwezig te zijn. Rond te lopen als een ster – als mensen met een hemelse glans.

Licht ontvangen
Wie licht wil verspreiden moet zelf in het licht staan. En dan blijf je als gelovige niet buiten schot. Dus als Daniƫl in het tweede deel van het boek zijn visioenen ontvangt gebeurt er dit:

Wijzen zijn geen zelfverzekerde eindtijdpredikers die met hun scenario’s precies weten hoe het allemaal gaat gebeuren.

ā€˜Hier eindigt mijn verslag. Wat mij, DaniĆ«l, betreft, mijn gedachten brachten mij geheel in verwarring en ik werd bleek; ik bewaarde wat ik gezien had in mijn hart’ - DaniĆ«l 7:28, NBV21.

Waar eerst de bezweerders in verwarring waren is Daniƫl dat nu! En niet voor het laatst in het tweede deel van het boek: telkens is hij verbijsterd, onzeker of valt hij in onmacht (vgl. 8:27; 10:8-19). Het toont zijn blijvende afhankelijkheid, onwetendheid en ontzag voor God terwijl hij iets geopenbaard krijgt. De openbaring maakt hem niet zekerder, maar afhankelijker.

En zo komt het menselijke in het apocalyptische. Wijzen zijn geen koele, afstandelijke bezweerders die onaangedaan de spotlight op de samenleving zetten. Ze worden bleek bij wat zien. En ze zijn ook geen zelfverzekerde eindtijdpredikers die met hun scenario’s precies weten hoe het allemaal gaat gebeuren. Zulke zekerheid maakt juist blind. De lakmoesproef voor een eindtijdprediker is hoeveel er van DaniĆ«l 10 in haar of hem te herkennen is. Als wij wijzen willen zijn, bewaren we de onthulling als een geheimenis in ons hart, om in afhankelijkheid te overdenken wat dit voor vandaag betekent. Zo zijn we stralende sterren – met een licht dat niet van onszelf, maar van de hemel komt.

Evert Leeflang is docent Systematische theologie en Hermeneutiek aan het Evangelisch College. Met de Sprekersroute van het Evangelisch College en het Baptisten Seminarium volg je een toegespitst tweejarig studietraject rondom Bijbel, theologie en spreekvaardigheid. Klik hier voor meer informatie.

Praatmee

Beluister onze podcast

#360 Gerdien Lassche en ds. M. Messemaker over LHBTI en refoscholen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Open Doors - Het teken van het kruis
Video

Open Doors deelt in aanloop naar Pasen prachtige single: 'Het teken van het kruis'

"Ik strek mijn handen uit en roep om U, mijn Heer. U heeft mijn hart gehoord en antwoordt elke keer. Uw woord is het begin en geeft mijn leven zin. Van U komt de genade waar ik mijn rust in vind." Deze woorden zijn afkomstig uit het lied 'Het teken v

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden vertelt over christen die bekering voor zich uitschoof: "Totdat het te laat was"

"Wij hebben nog tijd. Maar eens zal het te laat wezen", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant vertelde in een recente preek over een christen bij wie het nooit tot een bekering kwam. Niet vanwege een prediking waarbij bekering slechts voor

Joƫl Boertjens
Video

Joƫl Boertjens: "Overal waar de Rabbi gaat, reist reuring met Hem mee"

"Overal waar de Rabbi gaat, reist reuring met Hem mee", aldus Joƫl Boertjens. De voorganger van Mozaiek020 zoomde afgelopen zondag in op de bekende gelijkenis van de verloren zoon. Daar waar de jongste zoon het familievermogen verkwist, leeft de ouds

Israƫlische vlag met daarachter Jeruzalem
Nieuws

Nieuw onderzoek: Ierse christenen hebben 'zorgwekkende opvattingen' over Joden 

Een nieuw onderzoek naar christelijke opvattingen over Joden stelt dat antisemitisme onder Ierse christenen aanzienlijk hoger zou liggen dan onder Amerikaanse gelovigen. Dat schrijft Christian Today. ā€œHet lijkt alsof we terug zijn in de middeleeuwen"

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp roept je op om te leven uit de wet van de vrijheid

"Telkens als je spreekt en handelt, mag je jezelf afvragen: ademen mijn woorden en mijn daden de vrijheid van Christus? Als je daar door de Geest 'ja' op kunt zeggen, leef je volgens Jakobus volgens de wet van de vrijheid", aldus Wilkin van de Kamp.

Ds. Paul Visser
Video

Videoboodschap ds. Paul Visser: "Jezus werd in het gezicht gespuwd"

"Op het moment dat de waarheid aan het licht komt, barst de woede los. Dat kan gebeuren. In het lijdensverhaal van Jezus, maar ook vandaag de dag", vertelt ds. Paul Visser. "Als jij voor de waarheid uitkomt kan het gebeuren dat het niet verdragen wor

Bram Moszkowicz
Video

Mozaiek020 Ontmoet: in gesprek met Bram Moszkowicz

Onlangs verwelkomde Mozaiek020 tijdens een nieuwe editie van Mozaiek Ontmoet een bijzondere gast: Bram Moszkowicz. De bekende oud-strafpleiter en mediapersoonlijkheid deelde in deze dienst openhartig over zijn leven, zijn zoektocht en het belang van

Dagmar Burggraaf
Video

Dagmar Burggraaf blikt vooruit op het vijfde seizoen van The Chosen

Er komt weer een nieuw seizoen van de populaire serie The Chosen aan. De eerste 2 afleveringen zijn vanaf deze week in de bioscoop te zien. Dagmar Burggraaf van The Chosen Nederland vertelt in het Family7-programma Uitgelicht! wat je kan verwachten i

Meerartikelen

Leander Janse
Video

Leander Janse wijst aan de hand van Filippenzen 4 op Gods nabijheid

In zijn Bijbelstudie over Filippenzen 4 benadrukt Leander Janse hoe actueel Paulus’ woorden nog steeds zijn. Hij wijst op de nabijheid van God – zowel nu als in Jezus' spoedige terugkomst – als bron van hoop. Paulus’ advies is praktisch: pieker niet,

Psalmen Challenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 66

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

keukenhof
Nieuws

SGP springt in de bres voor mantelzorgers: "Ze verdienen onze steun"

Mensen die mantelzorg bieden aan hun naaste moeten niet gekort worden op hun uitkering omdat zij samenwonen, ook niet als zij dat tijdelijk doen om zorg te verlenen. De SGP heeft hiervoor een voorstel ingediend, bestaande uit twee amendementen. Door

Jan Schippers
Opinie

Is een islamitische gebedsoproep hetzelfde als een kerkklok luiden?

Is een gebedsoproep vanaf de moskee hetzelfde als het beieren van een kerkklok? Die vraag houdt de gemoederen bezig nu de fracties van SGP en JA21 in de Tweede Kamer een voorstel hebben gedaan om versterking van het geluid bij gebedsoproepen niet lan

Mariann Edgar Budde
Boekfragment

Genade in gebrokenheid: Paulus ging het lijden niet uit de weg

Aanvaarden wat we niet hebben gekozen, betekent steevast in het reine zien te komen met lijden, een thema dat zowel in joodse als christelijke heilige geschriften veelvuldig aanwezig is. Voor de apostel Paulus, de auteur van de meeste brieven in het

Kees Jan Hooglander (inzet) en Myint Thu
Interview

Zo is het in Myanmar: "Herstel lijkt mogelijk, maar conflicten zitten dieper"

De afgelopen weken stond Kees Jan Hooglander namens ZOA zij aan zij met Myanmarese hulpverleners. De nood in het land is onverminderd hoog, zag hij, en de bevolking is erg geschrokken. ā€œMensen slapen vaak in tentjes, al is hun huis nog onbeschadigd.ā€

Ds. van Reenen
Column

Pasen in Drenthe: 5 redenen voor hoop

Mij is gevraagd vijf redenen te geven waarom Pasen belangrijk is. Nu ik dit schrijf verblijf ik in Drenthe. Daar heb ik mij de afgelopen dagen af zitten te vragen, of Pasen hier anders is dan op Urk of elders op de Biblebelt. Wat maakt het hier (extr

NGK-synode
Nieuws

Zes theologen uiten bezorgdheid over koers NGK na 'homobesluiten'

Homoseksuele gemeenteleden met een relatie zijn binnen de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) welkom aan het avondmaal en in de ambten, zo werd onlangs besloten tijdens de generale synode. Zes prominente stemmen uit de NGK spreken via het Reformat

Jan en Ton
Video

Dominee Ton Heemskerk te gast in Hour of Power

Zondag is het is Pasen! In Hour of Power spreekt Jan van den Bosch met de enthousiaste dominee Ton Heemskerk. Hij legt uit wat Pasen inhoudt en wat dat voor hem persoonlijk betekent. Jarenlang was hij zoekende: "Ik heb Zijn opstandingskracht ervaren,

Ds. W. P. Emaus
Video

Ds. Emaus vertelt waargebeurd verhaal over Luther en een brandende boerderij

In het doopformulier staat dat als we in de naam van de Vader gedoopt zijn, Hij ons met al het goede wil verzorgen en al het kwade van ons zal weren of dat ten goede wil gebruiken. De hervormde predikant ds. W. P. Emaus vertelde op basis daarvan in e

Johan Schep
Video

Johan Schep vertelt hoe Juda vrijwillig slaaf wilde worden in plaats van Benjamin

In de serie 'Jozef' van Growing Faith Nederland behandelt evangelist en Bijbelleraar Johan Schep het levensverhaal van Jozef. Zijn broers verkochten Jozef op jonge leeftijd als slaaf. Uiteindelijk zou Jozef terechtkomen in Egypte, waar hij zou dienen

Engelse kerk
Nieuws

Church of England ziet belangstelling voor kerkdiensten via social media sterk toenemen

De Church of England kijkt met hoop naar de toekomst en dat is niet zonder reden. Het aantal mensen dat via sociale media belangstelling toont voor kerkdiensten is de afgelopen tijd met maar liefst 268 procent gestegen. Dat meldt de kerk op basis van