Hoe je als christen het Bijbelboek Daniël niet zou moeten lezen

Verdieping 12 augustus 2024 4 minuten Evert Leeflang
Evert Leeflang

Ik heb me altijd afgevraagd of de kinderbijbel nou zo’n goed idee was. Natuurlijk, voor een bepaalde fase in het leven is het een zegen, maar daarna? Laatst liep ik weer tegen die vraag aan. Ik wist al van de bekende ‘kinderbijbelmisvattingen’, zoals dat er per se drie wijzen op bezoek kwamen bij Jezus of een gezellige ark met lachende leeuwen, terwijl de wereld vergaat. Wat ik minder scherp had is dat de kinderbijbel je laat denken dat het boek Daniël eindigt nadat Daniël uit de leeuwenkuil is gered. En die misvatting maakt dat we Daniël gaan lezen zoals het niet gelezen wil worden.

Stralen als sterren
Om duidelijk te maken wat ik bedoel stappen we even terug en staan stil bij een hoofdthema uit het boek: de wijze. In Daniël 12:3 wordt een bijzonder beeld voor de ‘wijze’ of ‘verstandige’ gebruikt:

En de verstandigen zullen stralen als de glans van het uitspansel,
en die velen tot gerechtigheid hebben gebracht als de sterren, voor eeuwig en altoos - (NBG51).

De ‘verstandigen’ zijn de voorbeeldgelovigen van het boek Daniël. Wijs zijn en inzicht hebben is waar het in het boek voor een belangrijk deel om draait (vgl. 9:13; 9:22, 11:33, 12:10). Daarom worden Daniël en zijn vrienden ook neergezet als degenen met het grootste inzicht van allemaal (1:4; 1:17; 5:11-14). Wie in ballingschap zit heeft behoefte aan inzicht, aan wijsheid. Het leven is namelijk ingewikkeld en ondoorzichtig. De verkeerde mensen zijn aan de macht en van God is soms zo weinig te zien. Dan is onderscheidingsvermogen onmisbaar. Wijsheid voorziet daarin. De wijzen ‘brengen gerechtigheid’, zoals ons vers stelt. Zij schijnen hemels licht op de zaak, zodat Gods orde in de situatie kan komen.

Cruciaal natuurlijk, maar niet vanzelfsprekend. En dat komt door dat al genoemde lezersprobleem bij dit boek.

Verhalen en visioenen
Vaak worden namelijk de verhalen van Daniël 1-6 en de ingewikkelde apocalyptische visioenen van Daniël 7-12 uit elkaar gehaald. Het eerste deel leest iedereen, maar het tweede deel is alleen voor de waaghalzen onder ons. En dat is letterlijk – om het pleonastisch te zeggen – onwijs onverstandig. Een sleutel tot het verstaan van het boek is dat de twee delen bij elkaar horen. Je moet de verhalen lezen in het licht van de visioenen en de visioenen in het licht van de verhalen. Dat is ook precies wat wijsheid doet: wijzen brengen het apocalyptische in de verhalen van het gewone menselijke leven (hoofdstuk 1-6) en brengen het gewone menselijke leven in de apocalyptiek (hoofdstuk 7-12).

Wat ik bedoel wordt duidelijk uit het optreden van de hoofdpersoon: Daniël.

Daniël inspireert ons om ‘apocalyptisch’ aanwezig te zijn. Rond te lopen als een ster – als mensen met een hemelse glans.

Licht brengen
Dit schilderij van de Britse schilder John Martin (1789-1854) schetst indringend wat er gebeurt als apocalyptiek het dagelijks leven raakt. Let op de verwarring en paniek bij de machthebbers en bezweerders aan het hof als het schrift op de wand verschijnt (klik hier voor een grotere versie). Daartegenover staat Daniël die met zijn uitleg licht laat schijnen en zo helderheid verschaft. En zo doet hij dat niet alleen hier (Daniël 5), maar ook bij de dromen van de koning (Daniël 2 en 4). Dat is wijsheid: het hemelse perspectief op de aardse zaken geven. En dat niet van de buitenwereld afgeschermd, maar juist middenin het dagelijks leven en de samenleving.  

Vandaag dromen onze koningen nog steeds. En onze tijdgenoten zitten vol met ideeën, idealen en ideologieën. En die vragen om duiding. Want niet alleen de Bijbel, maar ook de wereld moet uitgelegd worden. Of het nu gaat om wat welvaart werkelijk is, hoe bang we werkelijk voor migratie moeten zijn of wat werkelijk technologische vooruitgang is. Daniël inspireert ons om daarin ‘apocalyptisch’ aanwezig te zijn. Dat is onthullend (apocalyps betekent ‘onthulling’) aanwezig te zijn. Rond te lopen als een ster – als mensen met een hemelse glans.

Licht ontvangen
Wie licht wil verspreiden moet zelf in het licht staan. En dan blijf je als gelovige niet buiten schot. Dus als Daniël in het tweede deel van het boek zijn visioenen ontvangt gebeurt er dit:

Wijzen zijn geen zelfverzekerde eindtijdpredikers die met hun scenario’s precies weten hoe het allemaal gaat gebeuren.

‘Hier eindigt mijn verslag. Wat mij, Daniël, betreft, mijn gedachten brachten mij geheel in verwarring en ik werd bleek; ik bewaarde wat ik gezien had in mijn hart’ - Daniël 7:28, NBV21.

Waar eerst de bezweerders in verwarring waren is Daniël dat nu! En niet voor het laatst in het tweede deel van het boek: telkens is hij verbijsterd, onzeker of valt hij in onmacht (vgl. 8:27; 10:8-19). Het toont zijn blijvende afhankelijkheid, onwetendheid en ontzag voor God terwijl hij iets geopenbaard krijgt. De openbaring maakt hem niet zekerder, maar afhankelijker.

En zo komt het menselijke in het apocalyptische. Wijzen zijn geen koele, afstandelijke bezweerders die onaangedaan de spotlight op de samenleving zetten. Ze worden bleek bij wat zien. En ze zijn ook geen zelfverzekerde eindtijdpredikers die met hun scenario’s precies weten hoe het allemaal gaat gebeuren. Zulke zekerheid maakt juist blind. De lakmoesproef voor een eindtijdprediker is hoeveel er van Daniël 10 in haar of hem te herkennen is. Als wij wijzen willen zijn, bewaren we de onthulling als een geheimenis in ons hart, om in afhankelijkheid te overdenken wat dit voor vandaag betekent. Zo zijn we stralende sterren – met een licht dat niet van onszelf, maar van de hemel komt.

Evert Leeflang is docent Systematische theologie en Hermeneutiek aan het Evangelisch College. Met de Sprekersroute van het Evangelisch College en het Baptisten Seminarium volg je een toegespitst tweejarig studietraject rondom Bijbel, theologie en spreekvaardigheid. Klik hier voor meer informatie.

Praatmee

Beluister onze podcast

#373 Jeffrey & Petra van de Weetering over Israël, de kerk en geloven vanuit de schuilkelder
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Bijbel
Persbericht

Project Statenvertaling 2027 van start: 'Statenvertaling vraagt dringend om onderhoud'

Statenvertaling 2027 is een project om de Statenvertaling beter leesbaar te maken voor mensen van nu. De eeuwenoude Bijbelvertaling ademt eerbied voor God en spreekt in vertrouwde taal tot de harten van haar lezers. De Statenvertaling zoals die er nu

Nigeria
Nieuws

Terreurkampen van islamitische Fulani-milities in Nigeria vol met christelijke gijzelaars

In Nigeria worden honderden christenen geketend vastgehouden door extremistische Fulani-milities. Dat blijkt uit getuigenissen van overlevenden en rapporten van mensenrechtenorganisaties. Ondanks herhaaldelijke waarschuwingen grijpt de Nigeriaanse ov

moskou
Nieuws

Russische voorganger veroordeeld tot vier jaar strafkamp na preek tegen oorlog

De Russische voorganger Nikolay Romanyuk (63) is deze week veroordeeld tot vier jaar in een strafkamp. De rechtbank achtte hem schuldig aan het doen van “publieke oproepen tegen de veiligheid van de Russische Federatie”. Aanleiding was een preek die

Damesensemble Yerusha
Video

Damesensemble Yerusha zingt op prachtige wijze Psalm 43

"Berust in 's HEEREN welbehagen. Hij doet welhaast Uw heilzon dagen. Uw hoop herleev' naar Zijn gebod. Mijn redder is mijn God.' Deze woorden vinden we in het vijfde vers van Psalm 43. Damesensemble Yerusha vertolkte dit vers op schitterende wijze ti

Evangelist Johan Krijgsman
Video

GerGem-evangelist citeert ontroerende uitspraak van Schotse dominee over Jezus

'U hoort geen preek of Christus ligt - met eerbied gesproken - op Zijn knieën en roept u toe te komen en vergeving te ontvangen.' Deze uitspraak is afkomstig van de Schotse predikant Andrew Gray. In een recente toespraak gebruikte evangelist Johan Kr

Dr. Peter de Jong
Video

Dr. Peter de Jong over de zin en onzin van wetenschap

De wetenschap heeft onze maatschappij veel goeds gebracht. Denk alleen al aan de mogelijkheid om met acht miljard mensen samen te leven op deze planeet. Het is dan ook niet vreemd dat opiniemakers graag verwijzen naar “de wetenschap”. In zijn lezing

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker Rietje van Sluijs deelt ervaringen in podcast

In deze aflevering van 'De Wereld Rond' gaat Gerard in gesprek met Rietje van Sluijs. Samen met haar man Hans diende zij jarenlang als zendelinge in Indonesië. Rietje vertelt hoe ze Gods roeping op haar leven ervaarde, hoe ze Hans leerde kennen en ho

Wilkin van de Kamp
Video

Wat bedoelt Paulus met de gave van geloof? Wilkin van de Kamp legt uit

In deze overdenking legt Wilkin van de Kamp uit wat Paulus bedoelt met de gave van geloof uit 1 Korintiërs 12. Dit bovennatuurlijke geloof is een bijzondere belofte van God voor een specifiek moment of situatie. Aan de hand van Marcus 11 laat Wilkin

Meerartikelen

Jan Hoek en Mart-Jan Paul
Boekfragment

Hoe ontvingen profeten Gods boodschap? 5 uitdrukkingen uitgelicht

Er waren verschillende manieren waarop de profeten Gods boodschap konden ontvangen. We behandelen hieronder diverse uitdrukkingen die gebruikt worden: het horen van een stem, woorden van een engel, Geestvervoering, het komen van de Geest en de hand v

breek de stilte
Nieuws

Open Doors luidt noodklok: "Gruwelijk geweld tegen christenen in Sub-Sahara Afrika"

Geweldsincidenten in landen van Sub-Sahara Afrika zorgen al jaren voor enorme ontwrichting. Volgens de VN en onderzoekers is dit gebied inmiddels het epicentrum van jihadistisch terrorisme. Al jaren vraagt Open Doors aandacht voor deze regio. Met een

Tweede Kamer
Nieuws

SGP en ChristenUnie zien niets in uitbreiding embryo-onderzoek, CDA twijfelt

De Tweede Kamer debatteerde deze week om het verbod op het kweken van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek op te heffen. Dit wetsvoorstel – afkomstig van D66 en VVD – roept de vraag op hoe beschermwaardig het menselijk leven vanaf het prilste beg

abortus
Opinie

Abortus: een vorm van anticonceptie of toch niet?

Het interview met gynaecoloog Gunilla Kleiverda dat verscheen in de NRC van 11 juli roept vele vragen op. Volgens Kleiverda moeten we af van het onderscheid tussen anticonceptie en abortus. Dit identiek verklaren staat voor een hachelijke ontwikkelin

Stier
Interview

Christian Stier over Israël en profetieën: "Bij veel christenen is sprake van een blinde vlek"

Is het moderne Israël de vervulling van profetieën uit het Oude en Nieuwe Testament? En wat betekent dit voor onze houding als gelovigen tegenover het Joodse volk? In zijn boek Israëls terugkeer & herstel stelt schrijver en Bijbelleraar Christian Sti

Sarah en Jan
Video

Beautyvlogger Sarah Marikh aanstaande zondag te gast in Hour of Power

Als beautyvlogger richtte Sarah Marikh zich vooral op de buitenkant. Maar toen ze haar zus radicaal zag veranderen door het geloof, werd ze nieuwsgierig. Ze ging mee naar de kerk, liet zich dopen en maakte een keuze die alles veranderde: "Radicaal va

Ds. M. Messemaker
Video

Ds. Messemaker waarschuwt voor lege prietpraat van de wereld

Laten we de ander weten om Wie het in ons leven draait? Die vraag stelde ds. M. Messemaker in een recente preek. De hervormde predikant merkte op dat we het als christenen misschien veel makkelijker vinden om met anderen te spreken over voetbal of Fo

Sarah Floor
Video

Christelijke zangeres Sarah Floor brengt opnieuw single uit: 'God van Wonderen'

'God van Wonderen', zo heet de derde en pas verschenen single van de christelijke zangeres Sarah Floor. Net als haar eerste twee nummers 'Yeshua' en 'Vrucht van de Geest' werd ook haar derde single opgenomen met muzikanten van de multiculturele gemee

Ayla
Video

Hoe Ayla’s hart veranderde aan boord van een ziekenhuisschip

Als kinder-IC-verpleegkundige stapte Ayla aan boord van de Global Mercy om te helpen levens te veranderen. Wat ze niet had verwacht, was dat haar eigen leven diepgaand zou veranderen. Aan boord ontdekte ze Gods liefde, vond ze genezing en kreeg ze ee

Ds. Kot
God

Ds. Kot via Refoweb: “Rechtvaardigen leven uit geloof én doen goede werken”

In de vragenrubriek van Refoweb reageerde ds. A. Kot (foto) onlangs op een vraag over Mattheüs 25 en Psalm 146, waarin rechtvaardigen worden beschreven als mensen die anderen dienen. De vraagsteller gaf aan dat hij in zijn omgeving wel gelovigen herk

Paul Visser
Video

Volgens ds. Paul Visser is genade all-inclusive: bekijk de video

In een krachtige videoboodschap neemt ds. Paul Visser ons mee in de diepe waarheid van Romeinen 3 en 6. Paulus windt er geen doekjes om: “Allen hebben gezondigd en missen de heerlijkheid van God.” Hoe zwaar we ook wegen in eigen ogen, we worden te li

Naomi Oosterhof
Podcast

Beluister deze podcast over samen geloven in een ongelovige wereld

Hoe leef je als christen in een wereld waar velen je geloof niet begrijpen? In deze aflevering van De Geloofwaardige Podcast hoor je van Naomi Oosterhof (foto) hoe belangrijk het is om elkaar op te zoeken in dat zwoegen. God roept ons niet op tot een