Hoe je als christen het Bijbelboek Daniƫl niet zou moeten lezen

Verdieping 12 augustus 2024 4 minuten Evert Leeflang
Evert Leeflang

Ik heb me altijd afgevraagd of de kinderbijbel nou zo’n goed idee was. Natuurlijk, voor een bepaalde fase in het leven is het een zegen, maar daarna? Laatst liep ik weer tegen die vraag aan. Ik wist al van de bekende ā€˜kinderbijbelmisvattingen’, zoals dat er per se drie wijzen op bezoek kwamen bij Jezus of een gezellige ark met lachende leeuwen, terwijl de wereld vergaat. Wat ik minder scherp had is dat de kinderbijbel je laat denken dat het boek DaniĆ«l eindigt nadat DaniĆ«l uit de leeuwenkuil is gered. En die misvatting maakt dat we DaniĆ«l gaan lezen zoals het niet gelezen wil worden.

Stralen als sterren
Om duidelijk te maken wat ik bedoel stappen we even terug en staan stil bij een hoofdthema uit het boek: de wijze. In DaniĆ«l 12:3 wordt een bijzonder beeld voor de ā€˜wijze’ of ā€˜verstandige’ gebruikt:

En de verstandigen zullen stralen als de glans van het uitspansel,
en die velen tot gerechtigheid hebben gebracht als de sterren, voor eeuwig en altoos - (NBG51).

De ā€˜verstandigen’ zijn de voorbeeldgelovigen van het boek DaniĆ«l. Wijs zijn en inzicht hebben is waar het in het boek voor een belangrijk deel om draait (vgl. 9:13; 9:22, 11:33, 12:10). Daarom worden DaniĆ«l en zijn vrienden ook neergezet als degenen met het grootste inzicht van allemaal (1:4; 1:17; 5:11-14). Wie in ballingschap zit heeft behoefte aan inzicht, aan wijsheid. Het leven is namelijk ingewikkeld en ondoorzichtig. De verkeerde mensen zijn aan de macht en van God is soms zo weinig te zien. Dan is onderscheidingsvermogen onmisbaar. Wijsheid voorziet daarin. De wijzen ā€˜brengen gerechtigheid’, zoals ons vers stelt. Zij schijnen hemels licht op de zaak, zodat Gods orde in de situatie kan komen.

Cruciaal natuurlijk, maar niet vanzelfsprekend. En dat komt door dat al genoemde lezersprobleem bij dit boek.

Verhalen en visioenen
Vaak worden namelijk de verhalen van DaniĆ«l 1-6 en de ingewikkelde apocalyptische visioenen van DaniĆ«l 7-12 uit elkaar gehaald. Het eerste deel leest iedereen, maar het tweede deel is alleen voor de waaghalzen onder ons. En dat is letterlijk – om het pleonastisch te zeggen – onwijs onverstandig. Een sleutel tot het verstaan van het boek is dat de twee delen bij elkaar horen. Je moet de verhalen lezen in het licht van de visioenen en de visioenen in het licht van de verhalen. Dat is ook precies wat wijsheid doet: wijzen brengen het apocalyptische in de verhalen van het gewone menselijke leven (hoofdstuk 1-6) en brengen het gewone menselijke leven in de apocalyptiek (hoofdstuk 7-12).

Wat ik bedoel wordt duidelijk uit het optreden van de hoofdpersoon: Daniƫl.

DaniĆ«l inspireert ons om ā€˜apocalyptisch’ aanwezig te zijn. Rond te lopen als een ster – als mensen met een hemelse glans.

Licht brengen
Dit schilderij van de Britse schilder John Martin (1789-1854) schetst indringend wat er gebeurt als apocalyptiek het dagelijks leven raakt. Let op de verwarring en paniek bij de machthebbers en bezweerders aan het hof als het schrift op de wand verschijnt (klik hier voor een grotere versie). Daartegenover staat DaniĆ«l die met zijn uitleg licht laat schijnen en zo helderheid verschaft. En zo doet hij dat niet alleen hier (DaniĆ«l 5), maar ook bij de dromen van de koning (DaniĆ«l 2 en 4). Dat is wijsheid: het hemelse perspectief op de aardse zaken geven. En dat niet van de buitenwereld afgeschermd, maar juist middenin het dagelijks leven en de samenleving.  

Vandaag dromen onze koningen nog steeds. En onze tijdgenoten zitten vol met ideeĆ«n, idealen en ideologieĆ«n. En die vragen om duiding. Want niet alleen de Bijbel, maar ook de wereld moet uitgelegd worden. Of het nu gaat om wat welvaart werkelijk is, hoe bang we werkelijk voor migratie moeten zijn of wat werkelijk technologische vooruitgang is. DaniĆ«l inspireert ons om daarin ā€˜apocalyptisch’ aanwezig te zijn. Dat is onthullend (apocalyps betekent ā€˜onthulling’) aanwezig te zijn. Rond te lopen als een ster – als mensen met een hemelse glans.

Licht ontvangen
Wie licht wil verspreiden moet zelf in het licht staan. En dan blijf je als gelovige niet buiten schot. Dus als Daniƫl in het tweede deel van het boek zijn visioenen ontvangt gebeurt er dit:

Wijzen zijn geen zelfverzekerde eindtijdpredikers die met hun scenario’s precies weten hoe het allemaal gaat gebeuren.

ā€˜Hier eindigt mijn verslag. Wat mij, DaniĆ«l, betreft, mijn gedachten brachten mij geheel in verwarring en ik werd bleek; ik bewaarde wat ik gezien had in mijn hart’ - DaniĆ«l 7:28, NBV21.

Waar eerst de bezweerders in verwarring waren is Daniƫl dat nu! En niet voor het laatst in het tweede deel van het boek: telkens is hij verbijsterd, onzeker of valt hij in onmacht (vgl. 8:27; 10:8-19). Het toont zijn blijvende afhankelijkheid, onwetendheid en ontzag voor God terwijl hij iets geopenbaard krijgt. De openbaring maakt hem niet zekerder, maar afhankelijker.

En zo komt het menselijke in het apocalyptische. Wijzen zijn geen koele, afstandelijke bezweerders die onaangedaan de spotlight op de samenleving zetten. Ze worden bleek bij wat zien. En ze zijn ook geen zelfverzekerde eindtijdpredikers die met hun scenario’s precies weten hoe het allemaal gaat gebeuren. Zulke zekerheid maakt juist blind. De lakmoesproef voor een eindtijdprediker is hoeveel er van DaniĆ«l 10 in haar of hem te herkennen is. Als wij wijzen willen zijn, bewaren we de onthulling als een geheimenis in ons hart, om in afhankelijkheid te overdenken wat dit voor vandaag betekent. Zo zijn we stralende sterren – met een licht dat niet van onszelf, maar van de hemel komt.

Evert Leeflang is docent Systematische theologie en Hermeneutiek aan het Evangelisch College. Met de Sprekersroute van het Evangelisch College en het Baptisten Seminarium volg je een toegespitst tweejarig studietraject rondom Bijbel, theologie en spreekvaardigheid. Klik hier voor meer informatie.

Praatmee

Beluister onze podcast

#374 Jeffrey & Patrick over ds. Paul Visser en vermeend grensoverschrijdend gedrag
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Vance
Video

Zien: Amerikaanse vicepresident roept op God te verheerlijken

De moord op de christelijk-conservatieve opiniemaker Charlie Kirk (31) dreunt nog na in de Verenigde Staten. De Amerikaanse vicepresident J.D. Vance presenteerde dinsdag vanuit het Witte Huis The Charlie Kirk Show, de podcast van Kirk die ook na zijn

India
Nieuws

Vaticaan: meer dan 1.600 christenen omgebracht om hun geloof sinds 2000

Een nieuw Vaticaans onderzoek laat zien dat wereldwijd meer dan 1.600 christenen de afgelopen 25 jaar zijn vermoord omdat zij vasthielden aan hun geloof. Het gaat om ten minste 1.624 slachtoffers tussen 2000 en 2025. De studie is uitgevoerd door een

Beeld van Jezus in Rio
Nieuws

Na Amerika zendt Braziliƫ wereldwijd de meeste zendelingen uit

BraziliĆ« staat wereldwijd bekend om haar voetbal, samba en het Amazonegebied. Maar er is nog iets dat het land op de kaart zet: zending. Alleen de Verenigde Staten sturen meer zendelingen uit. Jaarlijks vertrekken er zo’n 38.000 Brazilianen naar het

Tijs van den Brink
Interview

Tijs van den Brink over geloof, journalistiek en hoop: "De situatie is hopeloos, maar niet uitzichtloosā€

Onlangs nam Tijs van den Brink afscheid van de EO om een nieuwe weg in te slaan. Inmiddels is duidelijk dat hij de politiek in gaat en op plek 11 van de kandidatenlijst van het CDA staat. Tijd om terug te blikken, maar ook vooruit te kijken naar zijn

Ds. R. van Kooten
Video

HHK-predikant waarschuwt voor overspel: "Begeren staat gelijk aan de daad zelf"

Als mensen zijn we geschapen met seksuele begeerten. Dit heeft God in onze natuur gelegd. Maar wanneer we de vrouw of man van een ander begeren, zijn we zondig bezig en maken we ons schuldig aan overspel. Voor precies dat laatste waarschuwde ds. R. v

Sharon Dijksma
Nieuws

Burgemeester Utrecht wil dat landelijke politiek ingrijpt bij demonstraties abortusklinieken

De burgemeester van Utrecht heeft de landelijke politiek opgeroepen om nieuwe wetgeving te maken waarmee protesten voor abortusklinieken ingedamd wordt. Dat meldt de NOS. ā€œHet heeft niets met demonstreren te makenā€, stelt ze over de wijze waarop met

Goldenstein
Nieuws

Bejaarde zusters weigeren verblijf in verzorgingshuis en keren terug in klooster

In Oostenrijk hebben drie bejaarde zusters hun oude klooster weer in bezit genomen. Ze zeggen dat ze tegen hun wil in een katholiek verzorgingshuis waren geplaatst. Met hulp van oud-leerlingen keerden ze terug naar klooster Goldenstein in Elsbethen,

Nigeria
Nieuws

Opnieuw bloedige aanval op christelijke gemeenschap in Nigeria

In de Nigeriaanse deelstaat Plateau zijn zondagavond 14 september zes christenen omgekomen bij een aanval van vermoedelijk Fulani-milities. Het geweld trof het dorp Ndimar, in het Mushere-district van Bokkos County. Terwijl gezinnen zich klaarmaakten

Meerartikelen

Daniel Gillissen
Interview

Het huwelijk van Daniƫl Gillissen strandde: "Ik heb het te laat aangevoeld"

Toen Daniƫl Gillissen, adjunct-hoofredacteur van het Nederlands Dagblad, zes jaar geleden van zijn ex-vrouw te horen kreeg dat zij wilde scheiden, kwam dat als een donderslag bij heldere hemel. "Ik realiseerde mij: er is een heel proces aan voorafgeg

Geke van der Sloot
Interview

Urker zangeres maakt vuist tegen antisemitisme: ā€œWegkijken is geen optie meerā€

Hebreeuwse liederen zingen, een petitie aan de Kamer en een boekje dat voor concrete actie moet zorgen. Al jarenlang strijdt de Urker zangeres Geke van der Sloot tegen antisemitisme. Ditmaal brengt ze zaterdag op Urk een groep mensen op de been om sa

Prof. dr. Willem Ouweneel
Column

Leven we als christenen in de eindtijd?

Wat is precies de ā€˜eindtijd’, waar zovelen het vandaag over hebben? Soms duidt het Nieuwe Testament de hele periode sinds de dood en opstanding van Jezus Christus aan met termen als ā€˜eindtijd’ en dergelijke. HebreeĆ«n 1 zegt dat met de eerste komst va

Erik-Jan Verbruggen
Opinie

Anticonversiewet zet homo’s in orthodoxe kerken juist in de kou

De Tweede Kamer stemde vorige week in met de ā€˜Wet strafbaarstelling conversiehandelingen’, in de volksmond ook de anticonversiewet genoemd. Tegen deze wet zijn vanuit christelijk oogpunt heel wat bezwaren aan te voeren. Ongewenst Voor alle duidelijkh

CGK-synode
Nieuws

Licht op groen voor CGK-synode: vier predikanten leggen functie neer

De Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) gaan een nieuwe fase in. Het voormalige synodebestuur heeft besloten de gemeente van Hoogeveen aan te wijzen als roepende kerk voor een volgende synode. Daarmee reageren zij op de oproep van de voorzieningen

Duitsland vlag
Nieuws

Bijna ƩƩn op de drie Duitsers gelooft dat God het universum schiep

Een nieuwe peiling van onderzoeksinstituut INSA-Consulere laat zien dat bijna een derde van de Duitsers (31 procent) gelooft dat God de schepper van het universum is. Daar tegenover staat dat 41 procent dit niet gelooft. Een kwart (25 procent) weet h

Israƫl-Palestijnen
Nieuws

Amerikaanse christelijke leiders spreken zich uit tegen oorlog in Gaza

Meer dan zeventig Amerikaanse christelijke leiders en organisaties hebben een gezamenlijke verklaring ondertekend waarin zij zich uitspreken tegen de oorlog in Gaza. Zij beschuldigen westerse christenen die Israƫl steunen ervan dat zij het zionisme g

Bijbelverhalen in LEGO
Positief nieuws

Bijbelverhalen in LEGO: nieuw project bereikt duizenden jongeren

Een bijzonder evangelisatieproject uit Engeland bereikt steeds meer jongeren met de boodschap van de Bijbel door middel van LEGO-animaties. Sinds kort worden ook Spaanssprekenden aangesproken door dit creatieve initiatief, meldt Christian Daily Inter

Ds. K. Hak
Video

Ds. Hak legt uit waarom hij pas na veertien jaar voor het eerst uit Ruth preekte

Er zijn weinig dominees die uit het Bijbelboek Ruth preken, zo maakte ds. K. Hak in een recente preek duidelijk. Dat geldt overigens ook voor de hervormde predikant zelf. In zijn veertien jaar als predikant preekte Hak nooit eerder uit dit Bijbelboek

Donald Trump
Nieuws

Trump roept Amerikanen op tot gezamenlijk gebed voor het land

De Amerikaanse president Donald Trump wil dat gelovigen in het hele land samen gaan bidden. Eerder deze maand kondigde hij tijdens een toespraak in het Museum of the Bible in Washington het programma ā€œAmerica Praysā€ aan. Volgens Trump is het de bedoe

Bob Vylan
Nieuws

Christenen spreken zich uit tegen optreden Bob Vylan: 'Walgelijk en gevaarlijk'

Dominee Oscar Lohuis heeft fel gereageerd op het optreden van de Britse punkrapper Bob Vylan in Paradiso, Amsterdam. Volgens hem werd er tijdens het concert niet alleen gespot met de moord op de Amerikaanse christen en activist Charlie Kirk, maar ook

Nmecha
Nieuws

Duitse voetbalclub roept christelijke speler op het matje na steunbetuiging aan Charlie Kirk

De Duitse christelijke voetballer Felix Nmecha (24), middenvelder van Borussia Dortmund, ligt onder vuur. Dit komt door zijn uitlatingen op Instagram over de moord op de Amerikaanse activist Charlie Kirk. Zijn berichten, waarin hij zijn medeleven uit