Moeilijke Bijbelteksten: Hoe ontstond het godsdienstige koninkrijk Israël?

God 28 juli 2022
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de ontwikkeling van Israël tot godsdienstig koninkrijk.

Met het vestigen van koningschap, dat in Israël moeizaam verliep, was nog geen koninkrijk ontstaan. Dat vergt meer. Het eerste wat nodig is dat de koning zich een stevige positie verwerft. Dat hij een reputatie kreeg door overwinningen en dat er ontzag zou komen voor hem. God legde dat in het hart van de mensen (1 Kr 14:17). Koning David deed daarna wat vervolgens nodig was. Hij organiseerde zijn leger en zijn persoonlijke lijfwacht. Hij droeg zorg voor bestuur, rechtspraak en orde (2 S 8:15-18; 1 Kr 27:1).

Vervolgens moest er een residentiestad worden gevestigd. David zocht er een met een neutraal verleden, dus niet gevestigd in stamgebied van Judah, waarvan hij afstamde. Een stad dus die een stam zou kunnen claimen. Het werd de burcht bij de Kanaänitische stad Jebus (2 S 5:9). Deze stad had ook een strategische ligging; ongeveer in het midden van het beloofde land. Het was ook moeilijk bereikbaar doordat het diep gelegen was in een hoog heuvelgebied. Aan de oostkant beschermd door de Aravah slenk. Daarnaast was Jebus rustig gelegen. Ver van belangrijke handelswegen, waardoor het minder buitenlandse invloeden kende.

Een koning van Israël moest zich vervolgens erin onderscheidden messiaans te zijn. Dat betekent dat hij niet alleen Israëls vijanden moest weten te overwinnen, maar ook de godsdienst zou helpen organiseren. David haalde de ark van het verbond naar zijn residentiestad (6:12) en daarmee Gods actieve aanwezigheid. Daarmee werd Jebus niet alleen het bestuurlijke, maar ook een godsdienstig centrum. De koning begunstigde ook de organisatie van de eredienst (1 Kr 6:31; 16:4; 23:28-24:3).

David haalde de Ark van het Verbond naar zijn residentiestad (6:12) en daarmee Gods actieve Aanwezigheid. Daarmee werd Jebus niet alleen het bestuurlijke, maar ook een godsdienstig centrum.

Plaats van eredienst
Het lijkt erop dat David aan alle vereisten voor het koninkrijk naar Gods wil voldeed. Maar de opmerkzame lezer zal het opgevallen zijn dat er nog een belangrijk punt onvervuld bleef. Tijdens het koningschap van Saul was de tent van samenkomst, voor Israëls eredienst aan God, vanuit Silo (1 S 4:4) naar de omgeving van zijn residentiestad Gibeah overgezet (1 Kr 21:29). Namelijk naar Gibeon ten noordwesten van Jebus.

Waarschijnlijk had dit twee redenen. De ark van het verbond, die thuishoorde in de tent van samenkomst, stond toen in Kirjat-Jearim (1 S 7:2), dat lag op enkele kilometers ten zuiden van Gibeon. Maar waarschijnlijk was Kirjat-Jearim ongeschikt om er de tent van samenkomst op te stellen, waar zich jaarlijks veel Israëlieten verzamelden op de feestdagen.

Het offeren aan God op bergtoppen – offerhoogten – bleek een probleem onder de Israëlieten, omdat de heidense bewoners van Kanaän en omgeving dat ook deden. Het was Israëlitische gelovigen echter niet alleen verboden om een offer te wijden aan wat anders dan aan God (Ex 34:14; Lv 17:7). Maar God had bevolen dat van elk geslacht veedier een deel geofferd moest worden op het altaar in de tent van samenkomst. Daardoor zou alles wat Israël slachtte aan Hem gewijd zijn (verzen 3-6). Er waren wel uitzonderingen (verzen 13-15). Het altaar van de tent van samenkomst werd in die tijd echter als de belangrijkste offerplaats gezien (1 K 3:4).

Het was in de tijd dat Israël nog door de woestijn naar het beloofde land trok geen probleem om bovenstaande bevel, om op het altaar van de tent van samenkomst te offeren, uit te voeren. Alles was toen kleinschalig. Maar toen de stammen verspreid over het beloofde land woonden was dit niet meer uitvoerbaar. Zo waren dus begrijpelijkerwijs de offerhoogten ontstaan, waar Israëlitische priesters de slacht voltrokken en de voorgeschreven offers aan God wijdde.

Maar dat de ark van het verbond uit de tent van samenkomst was gehaald en daardoor op een ander plaats was terecht gekomen gaf een groot probleem. Sommige Mozaïsche offerbepalingen vereisen namelijk ook handelingen waarbij de ark van het verbond nodig is. Meest prominent zijn die van de verzoendag. Daarom liet God weten dat Hij de eredienst zou centraliseren (1 Kr 17:9).

Salomo gaf opdracht voor allerlei bouwwerken. Dit alles droeg bij aan de waardigheid en veiligheid van het Israëlitische koninkrijk.

Salomo’s koningschap
Na de dood van koning David in c.970 v.Chr. waren de eerste daden van zijn opvolger, koning Salomo, erop gericht om zich te wreken tegen allen die tegen zijn vader waren opgestaan. Hij stelde een nieuwe legerleider en hogepriester aan (1 K 2:35).

Maar daarna ging hij tegen Gods bevel in door zich te verzwageren met de Farao van Egypte (Ex 34:16; Dt 7:3; 1 K 3:1). Hij bracht ook offers op de hoogten net zoals het volk omdat er nog geen tempel was gebouwd (vers 3), maar hij offerde ook in de tent van samenkomst in Gibeon en voor de ark van het verbond in Jeruzalem.

God was hem welgezind en daarom had Israël rust van de buurlanden (4:25; 5:4). God gaf hem grote wijsheid gebaseerd op Godvrezendheid (Spr 9:10), meer dan alle wijzen van het Midden-Oosten, zodat er afgezanten kwamen uit allerlei landen om Salomo te raadplegen (1 K 4:31-34; 10:23-24).

Salomo gaf opdracht voor allerlei bouwwerken. Zo werd zijn nieuwe paleis in Jeruzalem gebouwd. Maar ook liet hij vestigings- en voorraadsteden versterken. Hij liet een vloot bouwen in een havenstad bij Eilat. Dit alles droeg bij aan de waardigheid en veiligheid van het Israëlitische koninkrijk.

Tempel van God
Het was Davids wens geweest om voor God een tempel te bouwen, maar Hij had dat aan Salomo toebedeeld die aan dat werk begon nadat hij vier jaar koning was. Toch had God de bouw van een huis voor Hem niet bevolen (2 S 7:7). Het was een wens van mensen. God vond de navolging van Zijn Torah de belangrijkste voorwaarde om onder mensen te wonen (1 K 6:12-13).

Hoewel het redelijk goed begon ontwikkelde Israëls koninkrijk zich uiteindelijk zo dat het gelijk werd aan dat van alle volken.

De tempelbouw duurde ruim zeven jaar. Toen werd de ark van het verbond en tent der samenkomst met al diens onderdelen en gerijen naar de tempel overgebracht (8:4). De centralisatie van de eredienst was daarmee gerealiseerd. God bevestigde dit door Zijn Naam eraan te verbinden (9:3).

Salomo’s val
Niet alleen offerde Salomo op de offerhoogte en verbroederde hij zich met de buurvolken. Hij deed ook alle andere zaken die typisch zijn voor de hoogmoed van het koningschap, zoals te veel aan paarden (4:26; 2 Kr 9:25) & vrouwen (1 K 11:3) en pracht & praal. Zo gebeurde precies dat waarvoor God Israël wilde behoeden door hen bepalingen voor het koningschap te geven (Dt 17:14-20).

Hoewel het redelijk goed begon ontwikkelde Israëls koninkrijk zich uiteindelijk dus zo dat het gelijk werd aan dat van alle volken. Ondanks dat Israël Gods eigendom was. God moest daarom wel optreden tegen Israëls koning, die wel messiaans was maar niet de Messias (1 K 11:9).

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israël genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hé? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ‘een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israël heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israël en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israëls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesië

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesië. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij