Stefan Paas duidt refocultuur en onderwijsvrijheid: “Als je alles wilt controleren, leg je het leven plat”

Nieuws8 oktober 2021
Stefan Paas

“Kunnen we met elkaar draagvlak houden voor de refocultuur, die diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis?”, vraagt Stefan Paas zich af via Twitter. Het vergrootglas ligt deze week op reformatorische scholen nadat een Kamermeerderheid besloot om de zogeheten identiteitsverklaringen in het onderwijs te verbieden. De hoogleraar missiologie aan de Theologische Universiteit Kampen duidt dit nieuwsbericht via zijn Twitterpagina.

Paas maakt duidelijk dat binnen de reformatorische gezindte cultuurpolitiek een belangrijke rol speelt. “Ze bieden een omgeving waarin men als reformatorisch gelovige zichzelf kan zijn. Dit is een bekend fenomeen in alle tijden en culturen: wil een minderheidsgemeenschap overleven en eigenheid bewaren, dan dient men te investeren in cultuurpolitiek. Denk aan de Joden in Europa die ondanks vervolging, discriminatie, gedwongen bekering/assimilatie erin slaagden een eigen identiteit en cultuur door te geven tot op vandaag, dankzij sabbat, voedselwetten, besnijdenis, etc. Idem dito voor First Nations in Amerika en Australië: voor zover er nog iets van over is, dan dankzij deze cultuurpolitiek.

“Kunnen we met elkaar draagvlak houden voor de refocultuur, die diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis?”

Dat roept bij buitenstaanders, de meerderheidsmoraal, verzet op. Soms gruwelijk, vaker gewoon alledaagse weerzin. Die concentreert zich, afhankelijk van tijd en cultuur, op zaken als: gebrek aan economische productiviteit, dierenleed, foute ideeën, nu ja in het algemeen: 'achterblijven'. De minderheid kan het uitleggen, maar staat altijd op achterstand. Vandaar het belang van die cultuurpolitiek. Als de Joden in ca. 700 CE hadden gezegd dat 'het in je hart zit' of 'dat iedereen zelf moet weten hoe-ie het invult', dan waren ze allang uitgewist door de geschiedenis."

Cultuur beschermen
"Nu naar de refoscholen: die spelen een duidelijke rol in die cultuurpolitiek. Veel focus op wat de meeste Nederlanders (echte protestanten als we zijn) 'uiterlijkheden' noemen. Maar wel heel belangrijk om de gemeenschap in stand te houden. Om die cultuur te beschermen heeft men een drie-factor authenticatie ingevoerd: alleen ouders die lid zijn van bepaalde kerken kunnen hun kind erheen sturen (1).” Ter illustratie deelt Paas dit schoolprofiel van de scholengemeenschap Pieter Zandt. “Ouders tekenen bovendien een identiteitsverklaring waarin een heel 'dikke' identiteit staat (2). Wie deze twee sluizen passeert, komt terecht in een school waar geprobeerd wordt ouderinvloed zo beperkt mogelijk te houden (3). Vandaar bijvoorbeeld de jarenlange weerstand tegen een MR”, stelt de voormalig Theoloog des Vaderlands, verwijzend naar dit artikel.

“Een belangrijke vraag aan de grote meerderheid van de Nederlanders is hier: kunnen we met elkaar draagvlak houden voor een kleine minderheid die graag z'n eigen cultuur in stand houdt, een cultuur die bovendien diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis? Daarbij geldt ook: kunnen we principieel waarderen dat het voor de creativiteit en diversiteit van het nationale debat belangrijk is om 'weerbarstige' minderheidsculturen te beschermen, enigszins vergelijkbaar met instandhouding biodiversiteit voor rijkere ecologie?”

"Ik vind dat scholen, ook refoscholen, zich niet moeten bemoeien met het liefdesleven van hun leerlingen. Net zoals de overheid zich niet moet bemoeien met de identiteit van deze scholen."

Identiteitsverklaringen
Vervolgens gaat Paas in op de identiteitsverklaring van scholen, die een Kamermeerderheid dus een doorn in het oog is. “De Kamer wil het verplicht laten tekenen daarvoor door ouders laten verbieden. De motie is ingediend door partijen die niet onder stoelen of banken hebben gestoken dat ze sowieso af willen van dat hele religieus bijzonder onderwijs. Ik wijs hier maar weer op de geschiedenis: het heeft nimmer ontbroken aan partijen en bewegingen die deze minderheden wilden 'verlichten' of 'assimileren', desnoods met enige dwang. Het is voor hun eigen bestwil, toch, dat die indianen wat hygiënischer worden en zo?

Maar nu even inside-out, want deze scholen hebben ook een probleem. Met zulke hele 'dikke' identiteitsverklaringen, die - naast heel veel moois (echt waar! het zijn mensen die van kinderen houden), ook dit soort passages bevatten, bevries je wel je eigen interne debat. Immers, elke 'insider' weet dat op deze punten er het een en ander beweegt in de eigen achterban en dat in die kerken waaruit hun leerlingen komen er ook mensen zijn die anders denken over zulke zaken. Dat wordt op school ononderhandelbaar verklaard. Zo haal je de dynamiek eruit."

Hoe nu verder?
“Er is geen enkele traditie, ook niet de Joodse, die niet veranderd is, gereageerd heeft op de tijd, zich herzien heeft, etc.”, maakt de theoloog duidelijk. “Zulke processen gaan vaak traag, maar ze gaan wel. Ook in de reformatorische wereld. En die 'dikke' verklaringen verlammen dit. Maar hoe kan de school dan z'n cultuur bewaken? Door zichzelf als deel te zien van de hele refocultuur, die wel degelijk in beweging is. En dan heb je de volgende mogelijkheden: schaf die verklaringen af en laat het bij een selectie op kerken (en beweeg mee met die kerken) (1). Of maak de verklaring veel 'dunner' (2). Vraag instemming met de Apostolische Geloofsbelijdenis, Catechismus, Nederlandse Geloofsbelijdenis en Dordtse Leerregels. Dat zijn geen sociologische maar belijdende documenten en ze bieden voldoende ruimte aan gesprek en veranderende inzichten.

 "Een traditie blijft alleen levend als-ie niet bevriest."

Met die hele 'dikke' verklaringen probeer je eigenlijk de kerken te verbeteren. Je vraagt meer van ouders om te ondertekenen dan veel van deze kerken vragen van hun ouderlingen. Een traditie blijft alleen levend als-ie niet bevriest. Tot slot: ik vind dat scholen, ook refoscholen, zich niet moeten bemoeien met het liefdesleven van hun leerlingen. Net zoals de overheid zich niet moet bemoeien met de identiteit van deze scholen. Als je alles wilt controleren en bepalen, leg je het leven plat. Dus als het gaat om cultuurpolitiek zou ik zeggen: benadruk de issues die op het spel staan, maar laat wel het debat toe. Een gemeenschap blijft niet in stand door uniformiteit, maar door constant gesprek over de culturele issues die haar boeien.

Bij liefde en seks: benadruk het belang van trouw, commitment, tederheid, opofferingsgezindheid, het hart aanzien in plaats van het uiterlijk. En laat het gesprek toe over wat dit betekent in relaties. Maar leg het niet tot in detail institutioneel vast. Bij schepping: benadruk dat christenen naar de wereld kijken als 'schepping', dat zij God belijden als Schepper, Dat zijn de cultuurvormende issues en daarover mag het gesprek plaatsvinden. Maar leg ouders/leerlingen niet vast op een bepaalde theorie, zoals creationisme”, aldus Paas.

Praatmee

Beluister onze podcast

#305 Patrick & Jeffrey over christelijke PVV-stemmers, winkelen op zondag en de genderkloof
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant gelooft dat geaborteerde kinderen in de hemel zijn

Ds. J. Koppelaar gelooft vurig dat geaborteerde kinderen in de hemel zijn. Dat stelde de hersteld hervormde predikant onlangs in een themapreek waarin het ging over de Week van het Leven. Koppelaar maakte daarbij kenbaar dat God je zomaar kan inschak

Fulani herders
Nieuws

Zeven doden bij door aanval radicale moslims op christelijke dorpen Nigeria

Bij aanvallen van radicale moslims op twee christelijke dorpen in de Nigeriaanse staat Plateau zijn donderdag 30 november zeker zeven christenen om het leven gekomen. De moslimterroristen en Fulani-herders vielen de dorpen midden in de nacht binnen e

Haroon Shahzad
Nieuws

Pakistaans familie ondergedoken na delen Bijbeltekst: "Ik leef niet bij mijn gezin"

Ondanks dat een christelijke man afgelopen maand door een rechtbank in Pakistan op borgtocht werd vrijgelaten, zijn de gevolgen van de valse beschuldiging van godslastering enorm voor zijn gezin. De man en zijn familie moesten gescheiden van elkaar o

Kardinaal Raymond Burke
Nieuws

Paus Franciscus is het zat en trekt appartement en salaris kardinaal Burke in

Paus Franciscus heeft besloten de Amerikaanse kardinaal Raymond Burke uit zijn appartement te zetten en zijn salaris in te trekken. Dat meldt het persbureau The Associated Press (AP) op basis van twee anonieme bronnen. Burke stond al jaren bekend als

Wilders
Nieuws

CU wil kabinet met PVV niet steunen, SGP adviseert centrumrechtse regering

De ChristenUnie heeft in een brief aan verkenner Ronald Plasterk bevestigd dat de partij niet in een kabinet plaats zal nemen met de PVV. Ook zal CU geen gedoogsteun geven aan een PVV-kabinet. Voorvrouw Mirjam Bikker schrijft dat ze voor haar partij

Bert Noteboom
Nieuws

Bert Noteboom neemt afscheid van Christelijk Koor Jigdaljahu

De afgelopen koorrepetitie heeft Bert Noteboom het koor laten weten na zo'n tien jaar als dirigent afscheid te gaan nemen van Christelijk Koor Jigdaljahu. 'Als koorvereniging en bestuur mogen we terugkijken op een prachtige tijd met Bert als dirigent

Daan
Video

Daan verliest tijdens genezingsdienst zijn allergie voor katten en honden

Als kind is David helemaal verzot op katten. Maar hen aanraken of zelfs maar in de buurt komen, kan hij vanwege zijn allergie voor katten en honden niet. Tijdens een genezingsdienst in een kerk wordt er speciaal voor Daan gebeden en verliest hij vana

Ds. A. Simons
God

Ds. Simons beantwoordt Refoweb-vraag: 'U valt weer terug in wettische werken'

'Ik kon niet meer op Christus zien. Wetten, twijfels, mensen, cultuur, alles hield me bij Hem weg. Ik dacht: ik kan toch nooit bekeerd worden. Wat snap ik er nog van, wat geloof ik eigenlijk nog? Elke dag bid ik om leiding, probeer ik de Bijbel beter

Meerartikelen

Arthur Alderliesten
Column

Wereldwijde eenheid rond bescherming van het ongeboren leven

Honderdvijfenvijftig landen waren de laatste novemberweek vertegenwoordigd op Malta rond het thema Evangelie en abortus. Ook Arthur Alderliesten was aanwezig, als directeur van Stichting Schreeuw om Leven en leider van de Europese afdeling van organi

Annemarieke
Column

Annemarieke verkent christendom: Een boek van Tim Keller waar geen atheïst door overtuigd wordt

Afgelopen week heb ik In alle redelijkheid van Tim Keller gelezen. Het leek me echt een boek voor mij, alleen al vanwege de ondertitel: Christelijk geloof voor welwillende sceptici. Ik zou mezelf wel als een welwillende scepticus willen omschrijven.

gebedsmoment in parlement Israël
Nieuws

Bijzonder gebedsmoment in parlement Israël

Afgelopen woensdagochtend kwam een groep Knesset-leden, christenen en Joodse leiders bijeen in de Knesset (het Israëlische parlement) in Jeruzalem om te bidden voor Israël, voor de burgers, het Israëlische leger, de regering en de gijzelaars. Deze ‘D

millennials
Nieuws

Onderzoek: Millennialgeneratie snakt naar kerk als rustpunt

Waarom gaan nog millennials naar de kerk? Vanwege het nieuwe seizoen van de EO-podcast Heilige Huisjes heeft de EO dat samen met de Christelijke Hogeschool Ede en de Theologische Universiteit Utrecht laten uitzoeken. Wat blijkt: millennials zijn meer

Dr. J.B. ten Hove
Verdieping

Toekomstige predikanten en belemmerende factoren

Ben je bereid om een theologiestudent te begeleiden bij zijn gemeentelijke stage? Op die vraag antwoord ik van harte ‘ja’. Soms zijn er belemmerende factoren waardoor het niet goed mogelijk is, maar dat was niet aan de orde toen Harmen van der Werf z

IZB logo
Nieuws

IZB-directeur Sjaak van den Berg wil weer aan de slag als gemeentepredikant

IZB-directeur Sjaak van den Berg wil graag weer als gemeentepredikant aan het werk. Dat betekent dat hij in het voorjaar van 2024 verwacht afscheid te nemen bij de IZB. "Het voelt dubbel, want het werk bij de IZB heeft mijn hart, maar de gemeente tre

Peter Tsukahira
Interview

Pastor Peter Tsukahira ziet "geest van Amalek weer opduiken" in Israël en Gaza

"Van Hamasstrijders houden als mensen en voor hun zielenheil bidden is iets anders dan politiek, militair en strafrechtelijk met hen strijden." Pastor Peter Tsukahira is woonachtig in Israël en deed in het verleden dikwijls Nederland aan om uitleg te

Kerkdienst Bijlmer
Nieuws

EO-uitzending van feestelijke kerkdienst vanuit de Bijlmer

In hun mooiste kleding, met het lekkerste eten en met hun beste humeur – voorganger Moses Alagbe vraagt zijn kerkgangers om deze zondag tiptop naar de kerkdienst te komen. Niet per se omdat de dienst op televisie komt, maar omdat de dienst in het tek

Willem Lingeman
Opinie

Christelijke feestdagen?

Met de opening van het kerkelijk jaar is ook het seizoen van de ‘christelijke’ feestdagen weer aangebroken. Kerstfeest, Goede Vrijdag, Pasen, Hemelvaartsdag, Pinksteren; ze komen er weer aan. Er zijn christenen die van mening zijn dat je je aan deze

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp stelt confronterende vraag: "Wie ben je als je ziek wordt?

"Te lang hebben we ons heil in aardse bronnen gezocht, als het gaat om ons uiterlijk, onze prestaties en sociale status. Maar wie ben je als je je werk of gezondheid verliest?", die confronterende vraag stelde Wilkin van de Kamp onlangs in de twaalfd

Ds. Chris Bernard
Nieuws

Ook dominee Bernard stemde PVV: “Nederland raakt gewoon vol”

Vorige week woensdag kwam de PVV als winnaar uit de stembus. De partij van Geert Wilders behaalde liefst 37 zetels. De christelijke partijen, op de SGP na, leverden een flink aantal zetels in. Ook veel christenen hebben naar verluidt op Wilders geste

Algerijnse kerk
Nieuws

Algerijnse dominee belegt 'ongeoorloofde eredienst' en verdwijnt achter de tralies

De Algerijnse dominee Youssef Ourahmane moet een jaar de gevangenis in. Dat meldt Evangelical Focus. De predikant zou in maart vorig jaar een eredienst gehouden hebben in een gebouw dat niet daarvoor bestemd is. Naast de gevangenisstraf, moet de pred