Stefan Paas duidt refocultuur en onderwijsvrijheid: “Als je alles wilt controleren, leg je het leven plat”

Nieuws 8 oktober 2021
Stefan Paas

“Kunnen we met elkaar draagvlak houden voor de refocultuur, die diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis?”, vraagt Stefan Paas zich af via Twitter. Het vergrootglas ligt deze week op reformatorische scholen nadat een Kamermeerderheid besloot om de zogeheten identiteitsverklaringen in het onderwijs te verbieden. De hoogleraar missiologie aan de Theologische Universiteit Kampen duidt dit nieuwsbericht via zijn Twitterpagina.

Paas maakt duidelijk dat binnen de reformatorische gezindte cultuurpolitiek een belangrijke rol speelt. “Ze bieden een omgeving waarin men als reformatorisch gelovige zichzelf kan zijn. Dit is een bekend fenomeen in alle tijden en culturen: wil een minderheidsgemeenschap overleven en eigenheid bewaren, dan dient men te investeren in cultuurpolitiek. Denk aan de Joden in Europa die ondanks vervolging, discriminatie, gedwongen bekering/assimilatie erin slaagden een eigen identiteit en cultuur door te geven tot op vandaag, dankzij sabbat, voedselwetten, besnijdenis, etc. Idem dito voor First Nations in Amerika en Australië: voor zover er nog iets van over is, dan dankzij deze cultuurpolitiek.

“Kunnen we met elkaar draagvlak houden voor de refocultuur, die diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis?”

Dat roept bij buitenstaanders, de meerderheidsmoraal, verzet op. Soms gruwelijk, vaker gewoon alledaagse weerzin. Die concentreert zich, afhankelijk van tijd en cultuur, op zaken als: gebrek aan economische productiviteit, dierenleed, foute ideeën, nu ja in het algemeen: 'achterblijven'. De minderheid kan het uitleggen, maar staat altijd op achterstand. Vandaar het belang van die cultuurpolitiek. Als de Joden in ca. 700 CE hadden gezegd dat 'het in je hart zit' of 'dat iedereen zelf moet weten hoe-ie het invult', dan waren ze allang uitgewist door de geschiedenis."

Cultuur beschermen
"Nu naar de refoscholen: die spelen een duidelijke rol in die cultuurpolitiek. Veel focus op wat de meeste Nederlanders (echte protestanten als we zijn) 'uiterlijkheden' noemen. Maar wel heel belangrijk om de gemeenschap in stand te houden. Om die cultuur te beschermen heeft men een drie-factor authenticatie ingevoerd: alleen ouders die lid zijn van bepaalde kerken kunnen hun kind erheen sturen (1).” Ter illustratie deelt Paas dit schoolprofiel van de scholengemeenschap Pieter Zandt. “Ouders tekenen bovendien een identiteitsverklaring waarin een heel 'dikke' identiteit staat (2). Wie deze twee sluizen passeert, komt terecht in een school waar geprobeerd wordt ouderinvloed zo beperkt mogelijk te houden (3). Vandaar bijvoorbeeld de jarenlange weerstand tegen een MR”, stelt de voormalig Theoloog des Vaderlands, verwijzend naar dit artikel.

“Een belangrijke vraag aan de grote meerderheid van de Nederlanders is hier: kunnen we met elkaar draagvlak houden voor een kleine minderheid die graag z'n eigen cultuur in stand houdt, een cultuur die bovendien diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis? Daarbij geldt ook: kunnen we principieel waarderen dat het voor de creativiteit en diversiteit van het nationale debat belangrijk is om 'weerbarstige' minderheidsculturen te beschermen, enigszins vergelijkbaar met instandhouding biodiversiteit voor rijkere ecologie?”

"Ik vind dat scholen, ook refoscholen, zich niet moeten bemoeien met het liefdesleven van hun leerlingen. Net zoals de overheid zich niet moet bemoeien met de identiteit van deze scholen."

Identiteitsverklaringen
Vervolgens gaat Paas in op de identiteitsverklaring van scholen, die een Kamermeerderheid dus een doorn in het oog is. “De Kamer wil het verplicht laten tekenen daarvoor door ouders laten verbieden. De motie is ingediend door partijen die niet onder stoelen of banken hebben gestoken dat ze sowieso af willen van dat hele religieus bijzonder onderwijs. Ik wijs hier maar weer op de geschiedenis: het heeft nimmer ontbroken aan partijen en bewegingen die deze minderheden wilden 'verlichten' of 'assimileren', desnoods met enige dwang. Het is voor hun eigen bestwil, toch, dat die indianen wat hygiënischer worden en zo?

Maar nu even inside-out, want deze scholen hebben ook een probleem. Met zulke hele 'dikke' identiteitsverklaringen, die - naast heel veel moois (echt waar! het zijn mensen die van kinderen houden), ook dit soort passages bevatten, bevries je wel je eigen interne debat. Immers, elke 'insider' weet dat op deze punten er het een en ander beweegt in de eigen achterban en dat in die kerken waaruit hun leerlingen komen er ook mensen zijn die anders denken over zulke zaken. Dat wordt op school ononderhandelbaar verklaard. Zo haal je de dynamiek eruit."

Hoe nu verder?
“Er is geen enkele traditie, ook niet de Joodse, die niet veranderd is, gereageerd heeft op de tijd, zich herzien heeft, etc.”, maakt de theoloog duidelijk. “Zulke processen gaan vaak traag, maar ze gaan wel. Ook in de reformatorische wereld. En die 'dikke' verklaringen verlammen dit. Maar hoe kan de school dan z'n cultuur bewaken? Door zichzelf als deel te zien van de hele refocultuur, die wel degelijk in beweging is. En dan heb je de volgende mogelijkheden: schaf die verklaringen af en laat het bij een selectie op kerken (en beweeg mee met die kerken) (1). Of maak de verklaring veel 'dunner' (2). Vraag instemming met de Apostolische Geloofsbelijdenis, Catechismus, Nederlandse Geloofsbelijdenis en Dordtse Leerregels. Dat zijn geen sociologische maar belijdende documenten en ze bieden voldoende ruimte aan gesprek en veranderende inzichten.

 "Een traditie blijft alleen levend als-ie niet bevriest."

Met die hele 'dikke' verklaringen probeer je eigenlijk de kerken te verbeteren. Je vraagt meer van ouders om te ondertekenen dan veel van deze kerken vragen van hun ouderlingen. Een traditie blijft alleen levend als-ie niet bevriest. Tot slot: ik vind dat scholen, ook refoscholen, zich niet moeten bemoeien met het liefdesleven van hun leerlingen. Net zoals de overheid zich niet moet bemoeien met de identiteit van deze scholen. Als je alles wilt controleren en bepalen, leg je het leven plat. Dus als het gaat om cultuurpolitiek zou ik zeggen: benadruk de issues die op het spel staan, maar laat wel het debat toe. Een gemeenschap blijft niet in stand door uniformiteit, maar door constant gesprek over de culturele issues die haar boeien.

Bij liefde en seks: benadruk het belang van trouw, commitment, tederheid, opofferingsgezindheid, het hart aanzien in plaats van het uiterlijk. En laat het gesprek toe over wat dit betekent in relaties. Maar leg het niet tot in detail institutioneel vast. Bij schepping: benadruk dat christenen naar de wereld kijken als 'schepping', dat zij God belijden als Schepper, Dat zijn de cultuurvormende issues en daarover mag het gesprek plaatsvinden. Maar leg ouders/leerlingen niet vast op een bepaalde theorie, zoals creationisme”, aldus Paas.

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Bert-Jan Ruissen
Persbericht

Europees Parlement roept op tot betere bescherming christenen in Syrië

Het Europees Parlement heeft donderdag met grote meerderheid ingestemd met een gezamenlijke resolutie van vijf fracties waarmee de overgangsregering van Syrië wordt opgeroepen christenen en andere (religieuze) minderheden beter te beschermen. SGP-Eur

Pakistan
Nieuws

Ter dood veroordeelde christen in Pakistan na 23 jaar vrijgesproken

Na meer dan twee decennia gevangenschap is de Pakistaanse katholiek Anwar Kenneth onlangs vrijgesproken van blasfemie door het Hooggerechtshof van Pakistan. De man, die kampt met mentale problemen, zat sinds 2001 vast op beschuldiging van godslasteri

Kerk
Nieuws

Grote Duitse kerken verliezen enorme aantallen leden

Het aantal Duitsers dat lid is van de twee grote kerken in het land daalt drastisch. Dat blijkt uit nieuwe cijfers die dinsdag door de Duitse nieuwsdienst Idea werden gepubliceerd. Vooral in het oosten daalt het aantal mensen dat lid is van een kerk

Israe
Nieuws

SGP Staphorst spreekt steun uit aan Israël: "Woord 'genocide' is misplaatst en ongepast"

De SGP in Staphorst heeft in de gemeenteraad een statement afgegeven waarin men morele steun uitspreekt aan Israël, de inwoners van Israël en Joodse Nederlanders. “Het gebruik van het woord genocide en de eenzijdige veroordeling van Israël door Neder

Regenboogzebrapad
Nieuws

Engelse christen spant rechtszaak tegen gemeente aan vanwege regenboogzebrapad

Een christelijke vrouw uit het Engelse Camden, Blessing Olubanjo, spant een rechtszaak aan tegen haar gemeente. Aanleiding daarvoor is een zebrapad in de kleuren van de regenboogvlag. Volgens Olubanjo is het zebrapad een politiek statement dat haar r

Ds. D. Breure
Nieuws

Hervormde gemeente Kesteren brengt beroep uit op ds. D. Breure

De hervormde gemeente te Kesteren heeft een beroep uitgebracht op ds. D. Breure. De predikant moet in het Gelderse dorp de opvolger worden van ds. A. Snoek die in 2024 naar het Friese Driesum vertrok. Ds. Breure is sinds november 2020 verbonden aan d

Ds. K. Hoefnagel
Video

CGK-predikant over mensen die zelfmoord plegen: "Laat het oordeel aan God over"

Als iemand zelfmoord pleegt, hebben we als christenen soms al heel snel ons oordeel klaar. Maar volgens ds. K. Hoefnagel is het helemaal niet aan ons om in zo'n geval te oordelen, dat stelde hij onlangs in een preek. De christelijke gereformeerde eme

Amir Tsarfati
Column

Israël tart elke logica: God is geen mythe

Er is ‘iets’ met Israël wat politici en opiniemakers ongemakkelijk maakt. En het is niet wat ze zeggen dat het is. Zij wijzen naar politiek, nederzettingen, grenzen en oorlogen. Maar graaf onder die uitgesproken verontwaardiging en je zult iets diepe

Meerartikelen

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen werden vervuld met Gods Geest

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

PKN-dominees
Nieuws

PKN-predikanten doorbreken met statement stilzwijgen over Gaza

Een groeiende groep predikanten binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) wil niet langer zwijgen over het geweld in Gaza. In een statement roepen zij hun kerk op tot een heldere, morele stellingname tegen het Israëlische optreden in de Palestij

Jan Schreuder
Interview

Jan Schreuder kwam niet in een rolstoel terecht: “God heeft mij genezen”

“Het maakt mij niet uit of iemand wel of niet naar de kerk gaat. Ik vertel aan iedereen dat God mij heeft genezen.” Jan Schreuder, gepensioneerd magazijnmedewerker, ontving zo’n tien jaar geleden een bovennatuurlijk wonder dat zijn leven voorgoed ver

Oude kerk zwaar beschadigd
Nieuws

Joodse kolonisten vallen christelijk dorp op Westelijke Jordaanoever aan

De kerkleiders van Taybeh, het laatste christelijke dorp op de Westelijke Jordaanoever, luiden de noodklok na herhaalde aanvallen die door Joodse kolonisten zouden zijn uitgevoerd. Afgelopen maandag werden een eeuwenoude kerk en een christelijke begr

PVV-leider Geert Wilders
Interview

Grote onrust in Zwolle door komst azc: christenen uit de wijk reageren

Vanaf 2027 krijgt de Zwolse wijk Stadshagen een azc. Maandag stemde de gemeenteraad met ruime meerderheid voor. Niet iedereen is blij met de komst van het azc dat aan 400 mensen plek moet bieden. Honderden Zwollenaren protesteerden - in aanwezigheid

pakistan
Nieuws

Pakistaanse rechter weigert voogdij over christelijk meisje aan moslimontvoerder

Een Pakistaanse rechter heeft de voogdij over een 14-jarig christelijk meisje geweigerd aan de volwassen moslimman die haar ontvoerde, dwong zich te bekeren tot de islam en met haar trouwde. De rechtbank concludeerde dat ze minderjarig was en verklaa

Tom
Nieuws

Zeeuwse politieke partij tegen komst Frontrunners: "We komen toch lekker naar Zeeland"

Frontrunners Ministries breidt uit. De kerk maakte afgelopen periode bekend in zowel Zeeland als Eindhoven een nieuwe kerk te starten. In Zeeland is daar de nodige commotie over ontstaan. De Zeeuwse afdeling van GroenLinks/PvdA wil dat de provincie z

syrie
Nieuws

VS schrapt terreurstatus HTS in Syrië; grote zorgen christenen

De Verenigde Staten hebben de terreurstatus van de islamistische militie Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ingetrokken. Die beslissing komt zeven maanden nadat de groep het Syrische regime van Bashar al-Assad omverwierp en de macht greep in Damascus. Christ

prof. dr. Wim Verboom
Nieuws

Prof. dr. Wim Verboom (82) overleden

Op maandag 7 juli 2025 is prof. dr. Wim Verboom op 82-jarige leeftijd overleden. Met zijn heengaan verliest de kerk in Nederland een theoloog die decennialang stem gaf aan het hart van de gereformeerde traditie: de troost van het evangelie in de Heid

Eucharistie
Nieuws

Episcopaalse priester in gelijk gesteld na communievasten uit protest tegen racisme

Een kerkelijke rechtbank van de Episcopaalse Kerk in de Verenigde Staten heeft priester B. Cayce Ramey in het gelijkgesteld. Hij werd eerder door zijn bisdom in Virginia berispt omdat hij bewust geen heilige communie meer uitdeelde — uit protest tege

Baylor University
Nieuws

Christelijke universiteit ontvangt ruim vijf ton om LHBTI-acceptatie in kerken te bevorderen

De christelijke Baylor University in Texas ligt onder vuur nadat de school bekendmaakte een subsidie van bijna 650.000 dollar (circa 554.500 euro) heeft ontvangen van de progressieve Baugh Foundation. Het geld is bedoeld voor een onderzoek dat moet b

Archeoloog
Nieuws

Nieuwe vondsten versterken bewijs voor Bijbelse locatie van Kana

Een team van archeologen heeft nieuwe bewijzen gevonden die erop wijzen dat Jezus Zijn eerste wonder verrichtte in het dorp Khirbet Qana, en niet op de traditionele plek Kafr Kanna. Het gaat om de bekende gebeurtenis waarbij Jezus water in wijn veran