Stefan Paas duidt refocultuur en onderwijsvrijheid: “Als je alles wilt controleren, leg je het leven plat”

Nieuws 8 oktober 2021
Stefan Paas

“Kunnen we met elkaar draagvlak houden voor de refocultuur, die diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis?”, vraagt Stefan Paas zich af via Twitter. Het vergrootglas ligt deze week op reformatorische scholen nadat een Kamermeerderheid besloot om de zogeheten identiteitsverklaringen in het onderwijs te verbieden. De hoogleraar missiologie aan de Theologische Universiteit Kampen duidt dit nieuwsbericht via zijn Twitterpagina.

Paas maakt duidelijk dat binnen de reformatorische gezindte cultuurpolitiek een belangrijke rol speelt. “Ze bieden een omgeving waarin men als reformatorisch gelovige zichzelf kan zijn. Dit is een bekend fenomeen in alle tijden en culturen: wil een minderheidsgemeenschap overleven en eigenheid bewaren, dan dient men te investeren in cultuurpolitiek. Denk aan de Joden in Europa die ondanks vervolging, discriminatie, gedwongen bekering/assimilatie erin slaagden een eigen identiteit en cultuur door te geven tot op vandaag, dankzij sabbat, voedselwetten, besnijdenis, etc. Idem dito voor First Nations in Amerika en Australië: voor zover er nog iets van over is, dan dankzij deze cultuurpolitiek.

“Kunnen we met elkaar draagvlak houden voor de refocultuur, die diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis?”

Dat roept bij buitenstaanders, de meerderheidsmoraal, verzet op. Soms gruwelijk, vaker gewoon alledaagse weerzin. Die concentreert zich, afhankelijk van tijd en cultuur, op zaken als: gebrek aan economische productiviteit, dierenleed, foute ideeën, nu ja in het algemeen: 'achterblijven'. De minderheid kan het uitleggen, maar staat altijd op achterstand. Vandaar het belang van die cultuurpolitiek. Als de Joden in ca. 700 CE hadden gezegd dat 'het in je hart zit' of 'dat iedereen zelf moet weten hoe-ie het invult', dan waren ze allang uitgewist door de geschiedenis."

Cultuur beschermen
"Nu naar de refoscholen: die spelen een duidelijke rol in die cultuurpolitiek. Veel focus op wat de meeste Nederlanders (echte protestanten als we zijn) 'uiterlijkheden' noemen. Maar wel heel belangrijk om de gemeenschap in stand te houden. Om die cultuur te beschermen heeft men een drie-factor authenticatie ingevoerd: alleen ouders die lid zijn van bepaalde kerken kunnen hun kind erheen sturen (1).” Ter illustratie deelt Paas dit schoolprofiel van de scholengemeenschap Pieter Zandt. “Ouders tekenen bovendien een identiteitsverklaring waarin een heel 'dikke' identiteit staat (2). Wie deze twee sluizen passeert, komt terecht in een school waar geprobeerd wordt ouderinvloed zo beperkt mogelijk te houden (3). Vandaar bijvoorbeeld de jarenlange weerstand tegen een MR”, stelt de voormalig Theoloog des Vaderlands, verwijzend naar dit artikel.

“Een belangrijke vraag aan de grote meerderheid van de Nederlanders is hier: kunnen we met elkaar draagvlak houden voor een kleine minderheid die graag z'n eigen cultuur in stand houdt, een cultuur die bovendien diepe wortels heeft in de vaderlandse geschiedenis? Daarbij geldt ook: kunnen we principieel waarderen dat het voor de creativiteit en diversiteit van het nationale debat belangrijk is om 'weerbarstige' minderheidsculturen te beschermen, enigszins vergelijkbaar met instandhouding biodiversiteit voor rijkere ecologie?”

"Ik vind dat scholen, ook refoscholen, zich niet moeten bemoeien met het liefdesleven van hun leerlingen. Net zoals de overheid zich niet moet bemoeien met de identiteit van deze scholen."

Identiteitsverklaringen
Vervolgens gaat Paas in op de identiteitsverklaring van scholen, die een Kamermeerderheid dus een doorn in het oog is. “De Kamer wil het verplicht laten tekenen daarvoor door ouders laten verbieden. De motie is ingediend door partijen die niet onder stoelen of banken hebben gestoken dat ze sowieso af willen van dat hele religieus bijzonder onderwijs. Ik wijs hier maar weer op de geschiedenis: het heeft nimmer ontbroken aan partijen en bewegingen die deze minderheden wilden 'verlichten' of 'assimileren', desnoods met enige dwang. Het is voor hun eigen bestwil, toch, dat die indianen wat hygiënischer worden en zo?

Maar nu even inside-out, want deze scholen hebben ook een probleem. Met zulke hele 'dikke' identiteitsverklaringen, die - naast heel veel moois (echt waar! het zijn mensen die van kinderen houden), ook dit soort passages bevatten, bevries je wel je eigen interne debat. Immers, elke 'insider' weet dat op deze punten er het een en ander beweegt in de eigen achterban en dat in die kerken waaruit hun leerlingen komen er ook mensen zijn die anders denken over zulke zaken. Dat wordt op school ononderhandelbaar verklaard. Zo haal je de dynamiek eruit."

Hoe nu verder?
“Er is geen enkele traditie, ook niet de Joodse, die niet veranderd is, gereageerd heeft op de tijd, zich herzien heeft, etc.”, maakt de theoloog duidelijk. “Zulke processen gaan vaak traag, maar ze gaan wel. Ook in de reformatorische wereld. En die 'dikke' verklaringen verlammen dit. Maar hoe kan de school dan z'n cultuur bewaken? Door zichzelf als deel te zien van de hele refocultuur, die wel degelijk in beweging is. En dan heb je de volgende mogelijkheden: schaf die verklaringen af en laat het bij een selectie op kerken (en beweeg mee met die kerken) (1). Of maak de verklaring veel 'dunner' (2). Vraag instemming met de Apostolische Geloofsbelijdenis, Catechismus, Nederlandse Geloofsbelijdenis en Dordtse Leerregels. Dat zijn geen sociologische maar belijdende documenten en ze bieden voldoende ruimte aan gesprek en veranderende inzichten.

 "Een traditie blijft alleen levend als-ie niet bevriest."

Met die hele 'dikke' verklaringen probeer je eigenlijk de kerken te verbeteren. Je vraagt meer van ouders om te ondertekenen dan veel van deze kerken vragen van hun ouderlingen. Een traditie blijft alleen levend als-ie niet bevriest. Tot slot: ik vind dat scholen, ook refoscholen, zich niet moeten bemoeien met het liefdesleven van hun leerlingen. Net zoals de overheid zich niet moet bemoeien met de identiteit van deze scholen. Als je alles wilt controleren en bepalen, leg je het leven plat. Dus als het gaat om cultuurpolitiek zou ik zeggen: benadruk de issues die op het spel staan, maar laat wel het debat toe. Een gemeenschap blijft niet in stand door uniformiteit, maar door constant gesprek over de culturele issues die haar boeien.

Bij liefde en seks: benadruk het belang van trouw, commitment, tederheid, opofferingsgezindheid, het hart aanzien in plaats van het uiterlijk. En laat het gesprek toe over wat dit betekent in relaties. Maar leg het niet tot in detail institutioneel vast. Bij schepping: benadruk dat christenen naar de wereld kijken als 'schepping', dat zij God belijden als Schepper, Dat zijn de cultuurvormende issues en daarover mag het gesprek plaatsvinden. Maar leg ouders/leerlingen niet vast op een bepaalde theorie, zoals creationisme”, aldus Paas.

Praatmee

Beluister onze podcast

#343 Patrick & Jeffrey over aanhouding evangelist, migratievisie ChristenUnie & de PKN
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Arenda Haasnoot
Video

Video: Ds. Arenda Haasnoot over open brief aan PKN-synode rond Israëlstandpunt

Meer dan honderd predikanten en kerkenraden hebben een open brief gestuurd aan de synodeleden van de Protestantse Kerk in Nederland. Het betreft de PKN-nota ‘Uw Koninkrijk Kome’ die over het Israelisch-Palestijns conflict gaat. Eerder tekende Christe

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp stelt dat je godsbeeld bepalend is voor hoe je naar jezelf kijkt

"Door de jaren heen heb ik gezien dat hoeverre iemand zich God voorstelt bepalend is voor hoe hij of zij in het leven staat. Maar ook hoe iemand naar zichzelf en de ander kijkt", zegt Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin j

Ds. P. den Ouden
Video

Wat is ons houvast als we kampen met ongeloof en twijfel? HHK-predikant geeft antwoord

Waar kun je houvast en zekerheid vinden als je kampt met twijfel en ongeloof? Die vraag stelde ds. P. den Ouden onlangs in een preek. Het antwoord daarop is volgens de hersteld hervormde predikant uit Katwijk aan Zee Gods Woord zelf. Den Ouden: "De H

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel roept je op om te zingen als alles tegenzit

"Ga maar zingen van Gods grootheid en nabijheid op het moment dat je het niet ziet zitten", die oproep doet Ron van der Spoel in een nieuwe video van IZB. Van der Spoel behandelt in deze video Psalm 70, waarin David ondanks tegenslagen tóch zingt van

Ruissen
Nieuws

SGP vraagt spoeddebat in Europees Parlement aan naar aanleiding van geweldsuitbarsting in Amsterdam

Bert-Jan Ruissen, Europarlementariër namens de SGP, heeft een spoeddebat aangevraagd in het Europees Parlement over de gewelddadigheden tegen Joden in Amsterdam afgelopen nacht. Het debat zou dan plaatsvinden op woensdag 13 november of donderdag 14 n

korte film 'Familie Martinez: Colombia'
Video

Colombiaanse familie deelt Jezus' boodschap in gevaarlijk gebied

De korte film 'Familie Martinez: Colombia' gaat over familie Martinez die door God zijn geroepen om het Evangelie te delen op enkele van de moeilijkste en gevaarlijkste plekken ter wereld. Deze korte speelfilm geeft je een idee van de spanning die ev

Trouw en Trump
Nieuws

Hoofdredacteur Trouw: 'Trumps christenen hebben hun geloofwaardigheid verloren'

'Trumps christenen hebben deze verkiezing gewonnen, maar hun geloofwaardigheid verloren', zo stelt Karel Smouter, hoofdredacteur van het dagblad Trouw, naar aanleiding van de verkiezingsoverwinning van de Amerikaanse president Donald Trump. “Veel men

ds. M. Maas
Video

Ds. Maas over het getal 666: "De mens wil als God zijn"

In Openbaring 13 lezen we over het beest uit de zee en het beest uit de aarde. "Achter dit beest gaan mensen schuil. De mens die geschapen is op de zesde dag en met het getal zes wordt aangeduid. Maar men streeft ernaar om van een zesje een zeven, he

Meerartikelen

Boko Haram
Nieuws

Helft slachtoffers van onthoofdingsvideo Boko Haram was christen

Aanhangers van de terreurbeweging Boko Haram, hebben eind oktober een schokkende video gepubliceerd waarin de onthoofding van vier personen wordt vastgelegd. Deze mensen werden eerder ontvoerd in de noordoostelijke staat Borno in Nigeria, een gebied

ds. S. T. Lagendijk
Video

Terugkijken: ds. Lagendijk beantwoordt Refoweb-vragen

In onderstaande aflevering van 'Pastorie online', een programma van Refoweb.nl op de Reformatorische Omroep, is ds. S. T. Lagendijk te gast om te spreken over het thema 'Van dood naar leven'. De predikant verhuisde zo’n drie jaar geleden van de dorpj

Rene de Reuver
Nieuws

Scriba PKN veroordeelt geweld in Amsterdam: 'We staan op voor onze Joodse medeburgers

René de Reuver, scriba van de  Protestantse Kerk in Nederland (PKN), zegt in een officiële reactie ‘met afschuw’ kennis te hebben genomen van het geweld tegen Joodse voetbalsupporters donderdagavond in Amsterdam. Beelden van betiteld wordt als een ‘J

Christian Stier
Video

Israël is Gods uurwerk: hoe laat is het nu?

Als je wilt weten hoe laat het is op Gods profetische tijdklok, dan moet je vooral naar Israël kijken. Alle profeten, apostelen en ook de Heere Jezus Zelf dachten en redeneerden altijd vanuit Israël én vanuit Gods plan met Israël. Maak even tijd voor

nigeria
Nieuws

Islamitisch geweld Nigeria laait opnieuw op: drie christenen gedood

In Nigeria zijn opnieuw christenen om het leven gekomen door toenemend geweld in de centrale regio van het land. Op zondag 3 november werd de 30-jarige christen Fwangshak Lesun uit het dorp Daika, Plateau State, in een hinderlaag gelokt en doodgescho

CHE logo
Nieuws

CHE ook dit jaar in top van beste hogescholen

De Christelijke Hogeschool Ede behaalt dit jaar de tweede plaats in de landelijke Keuzegidsranking van beste middelgrote hogescholen. Met 74 punten scoorde de CHE 1,5 punt hoger dan vorig jaar, toen de CHE op de 4e plaats stond. Daarmee staat de CHE

Johan Roodnat
Nieuws

Johan Roodnat nieuwe voorzitter van SGP-jongeren

Johan Roodnat (22) is deze maand verkozen tot nieuwe voorzitter van SGP-jongeren. Hij neemt het stokje over van Jelmer Kruidenier. Johan Roodnat volgt aan de Universiteit Leiden de master Encyclopedie en Filosofie van het Recht. Naast zijn studie hee

Martin Koornstra
Preekverslag

Volgens Martin Koornstra geeft God overvloedig: “De zegen is mooier dan het wonder”

“Jezus is gekomen om leven in overvloed te geven, en de duivel probeert te stelen wat ons toebehoort. Op alle terreinen van het leven.” Deze les deelde Martin Koornstra onlangs tijdens zijn preek ‘Leven in overvloed’ in de Levend Evangelie Gemeente (

Nigeria
Nieuws

Grote wanhoop onder Nigeriaanse christenen: "Wij worden afgeslacht als dieren"

In Nigeria heerst diepe wanhoop onder christenen. Afgelopen vrijdag en zaterdag (1 en 2 november) zijn in de Nigeriaanse staat Benue zes christenen gedood door Fulani-herders. Twee dagen eerder waren in een nabijgelegen dorp al vijftien christenen om

PKN-synode
Nieuws

PKN-synode aanvaardt rapport Israël en Palestijnse christenen ondanks kritiek

Tijdens de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is een rapport over de houding van de kerk tegenover Joden en Palestijnse christenen aangenomen. De synode verwierp het tegenvoorstel om de nota te splitsen. De nota 'Uw koninkrij

Lilian Janse
Nieuws

SGP Vlissingen wil vrouwen op kieslijst Tweede Kamer: "Wij vinden het de hoogste tijd"

Ze was al de eerste vrouw die zich verkiesbaar stelde voor de SGP, maar als het aan de lokale fractie van Vlissingen ligt, wordt Lilian Janse ook de eerste vrouw op de kieslijst voor de Tweede Kamer. Dit besluit nam de lokale fractie woensdagavond ti

Inge Verhoef
Nieuws

Christelijke media-organisatie brengt hoop: "Miljoenen Arabieren zien geen uitweg"

Terwijl de spanningen in de Arabische wereld oplopen, heeft Arab Vision, een christelijke media-organisatie, een ander geluid. “Juist nu, met de oorlog en de crisis, hebben wij een ander verhaal te vertellen”, zegt Inge Verhoef, internationaal direct