Moeilijke Bijbelteksten: waarom duurde de Uittocht 40 jaar?

God 29 juni 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de vraag waarom de Israëlieten 40 jaar in de woestijn verbleven na hun vertrek bij de berg Sinaï.

God leidde de Israëlieten van de berg Horeb in de Sinaïwoestijn naar de zuidgrens van het beloofde Land om zo Zijn belofte aan hun aartsvader Abraham waar te maken (Gn 15:18-21). De tocht vereiste 11 dagen lopen (Dt 1:2), maar onderweg sloegen ze op Gods aanwijzing meerdere malen hun kamp op om enige tijd te rusten.

Aangekomen in de plaats Kades (Hebr. Qadesj) gaf Hij opdracht om 12 verspieders het land KanaƤn in te zenden. Toen die na 40 dagen terugkeerden en hun verslag gaven lieten de Israƫlieten Gods roeping los (Nm 14:2-4, 10). God werd hierdoor zo kwaad dat Hij deze Uittochtsgeneratie geen toegang tot het beloofde Land gaf (vss 29-35). Maar toen de Israƫlieten eindelijk weer naar God wilde luisteren, leidde Hij hen zuidwaarts de woestijn in om hen er bijna 40 jaar te laten rondzwerven (vs 33).

Over die lange periode vanaf Israƫls vertrek bij Horeb totdat God hen weer toegang tot KanaƤn gaf bestaat nogal wat onduidelijkheid. Maar er is ook weinig interesse voor. Toch was dit een belangrijke periode. Alleen al omdat de generatie die het meemaakte de pioniers werden van de nieuwe natie Israƫl. Wat maakte die periode verder zo belangrijk en hoe verliep die?

Omdat Israƫl tegen God rebelleerde, zond Hij hen weg van het beloofde land. Israƫls kreeg straftijd opgelegd. Een ongepland intermezzo in de Uittocht.

Vertrek van Horeb
God beval de Israƫlieten ruim een jaar na de Uittocht uit Egypte om de berg Horeb te verlaten (Nm 10:11). Dat was 35 dagen nadat ze het PƩsachfeest (Pasen) voor het eerst gevierd hadden als eredienst in de Tent van samenkomst. God leidde hen in noordoostelijke richting door de wolkkolom. Daarmee werd de draad met de Uittocht weer opgepakt. Het tweede deel ervan was begonnen. Dat ze nog steeds in de Uittocht zaten werd ook tot uitdrukking gebracht in het feit dat hun vertrek viel tijdens het tellen van de PƩsachdagen naar het gebod (Lv 23:15). Het vertrek viel niet toevallig in de Paastijd.

Tweede deel Uittocht
De meeste gelovigen onderscheiden geen tweede deel van de Uittocht. Toch had God van tevoren expliciet over twee delen gesproken; 1. verlossen uit Egypte en 2. doen opgaan naar het beloofde Land (Ex 3:8). De meeste aandacht gaat naar het eerste deel (Van Egypte naar de berg Horeb), omdat dat spectaculair is (10 plagen, de doortocht door de Schelfzee en de indrukwekkende Verbondssluiting). In het eerste deel werd de historische basis gelegd voor Pasen en Pinksteren.

Vergeten wordt echter dat deze feesten pas als eredienst werden ingesteld nadat het eerste deel van de Uittocht was afgesloten (Ex 34:18-22). Ze werden pas voor het eerst gevierd in het heiligdom nadat dit was ingewijd (Nm 9:1-5). Pinksteren lijkt zelfs pas veel later in het tweede deel van de Uittocht voor het eerst te zijn gevierd (28:26). Namelijk pas toen de Israƫlieten in staat waren eerstelingen van hun oogst aan God aan te bieden.

In het tweede deel van de Uittocht ging Israƫl eindelijk rechtstreeks op weg naar het beloofde Land. Immers, toen pas waren ze een godsdienstige natie en konden ze Gods eredienst houden en die dienst is de kern van het Verbondsleven. Vanaf toen kon Israƫls Verbondstrouw worden getoetst.

Opvallend is dat God de straftijd benutte door nadere Verbondsbepalingen te geven over het wonen in het beloofde Land

Pleisterplaatsen
Mozes kende de SinaĆÆwoestijn wel, want hij was er vaak geweest met de kudde van zijn schoonvader Jetro (Ex 3:1). Maar blijkbaar kende hij het noorden van de SinaĆÆ minder goed, want hij nodigde zijn zwager uit om hun gids te zijn (Nm 10:31).

God liet het volk bivakkeren op pleisterplaatsen. In de Bijbel worden er drie genoemd: Tav’era (Verteerde; 11:3), Qivrot-Hattaā€˜awah (Begraafplaatsen van begeerte) en Chatserot (Omsloten ruimten; vss 34-35). Tijdens deze tocht was het volk herhaaldelijk weerspannig en aan het klagen. God bestrafte hen en gaf hen opnieuw (Ex 16:13) vlees van vogels te eten bij het Man waar ze koeken van maakten (Ex 16:35; Nm 11:31). Uiteindelijk bereikte ze hun eindbestemming; Qadesj in de woestijn Paran (13:26).

Opstand in Qadesj
Deze plaats had het eindpunt moeten zijn van Israƫls Uittocht van waaruit ze het beloofde Land zouden innemen. Het liep echter anders. Omdat Israƫl tegen God rebelleerde, zond Hij hen weg van het beloofde land. Israƫls kreeg straftijd opgelegd. Een ongepland intermezzo in de Uittocht.

In de wachtstand
Waar verbleven de IsraĆ«lieten? In Numeri 33 worden 19 pleisterplaatsen genoemd. De plaatsnamen doen vermoeden dat het oases waren en plaatsen om hun kudden te kunnen laten grazen. Voorbeelden: Ritmah – bremstruik, Rimon ParĆ©ts – overvloed van granaatappelen, Livnah – witte populier, Rissah – bevochtigde plaats, Mitqah – Zoete geur (van bomen/planten), Jotvatah – streek van waterbeken en Qadesj-Barnea – wuivend graan. Dus God zorgde voor hen.

Dat God voor hen zorgde blijkt ook daaruit dat ze nog steeds geleid werden door de wolkkolom overdag en de vuurkolom ’s nachts. Hij gaf hun eten en water te drinken. Ze bleven steeds bepaalde perioden op ƩƩn plaats. Ze kunnen echter maar in een klein gebied hebben rondgetrokken, want ze waren omringd door bewoonde landen. (Zuid)oostelijk Egypte, westelijk Edom en Midjan en noordelijk KanaƤn. Ze verbleven dus in de woestijnen Paran (noorden) en Sin (zuiden). Het was gebied dat Mozes heel goed kenden. Het was Midjanitisch voederterrein voor de kudden.

Hun verblijf in de woestijn die 40 jaar had geduurd werd de historische basis worden voor de herdenking ervan tijdens het Loofhuttenfeest.

Opvallend is dat God de straftijd benutte door nadere Verbondsbepalingen te geven over het wonen in het beloofde Land (Nm 15-19). Deze waren zijn niet alleen belangrijk als voorbereiding, maar waren ook een manier om de opgang naar het beloofde Land bij de Israƫlieten in herinnering te houden.

Einde oponthoud
Toen alle Israƫlieten uit de Uittochtsgeneratie waren gestorven in de woestijn, op de families van Mozes, AƤron, Jozua en Kaleb na, bracht God hen weer naar Qadesj. De plaats waar de straftijd was begonnen. Het tweede deel van de Uittocht kon worden hervat, maar een zuidelijke inval bleek geen optie. Daarom zond Mozes boodschappers naar de koning van Edom om vrije doortocht naar de oostgrens van KanaƤn te vragen (20:14). Maar hun Edomitische broeders weigerden niet alleen doortocht, maar reageerden ook agressief.

Daarom gingen de Israƫlieten op weg in de richting van de Dode Zee die gelegen is in de zogenoemde Grote Slenk (Aravah). Onderweg stierf AƤron, de hogepriester van de Uittochtsgeneratie. Maar de KanaƤnitische koning van dat gebeid viel hen aan (21:1), maar Israƫl verdedigde zich. Ook de weg door de Aravah bleek geen optie. God leidde hen toen naar de Rode Zee in het zuiden (21:4).

Vervolg tweede deel Uittocht
God liet de Israƫlieten helemaal om de koninkrijken van Edom en Moab heentrekken.
In Numeri 20-21 worden 9 pleisterplaatsen genoemd tussen Qadesj en de velden van Moab. Opnieuw zijn er aanwijzingen voor oases en plaatsen met begroeiing. Voorbeelden: Zared (Wilgen) en Beā€˜erah (Bron). Opnieuw vroegen de IsraĆ«lieten om vrije doortocht naar KanaƤn. Dit keer aan de Amorieten (21:21-22), maar ook zij vielen hen aan. De IsraĆ«lieten versloegen hen grondig en namen hun gebieden zuidelijk en oostelijk van het koninkrijk Amon in.

Daardoor konden ze ongehinderd hun kamp opslaan in de laagten van Moab aan de Jordaanrivier tegenover Jericho; het eindpunt van de Uittocht. Van daar zouden ze uiteindelijk het beloofde Land innemen. Hun verblijf in de woestijn die 40 jaar had geduurd (Dt 29:5) werd de historische basis worden voor de herdenking ervan tijdens het Loofhuttenfeest (Lv 23:42-43).

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israƫl genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hƩ? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ā€˜een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israƫl heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israƫl en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israƫls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesiƫ

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesiƫ. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij