Moeilijke Bijbelteksten: Waarom krijgt Kaïn meer aandacht dan Abel en Set?

God 11 maart 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de geschiedenis van Kaïn die opmerkelijk genoeg in de Bijbel meer aandacht krijgt dan Adams zonen Abel en Set.

De eerstgeboren zoon van Adam en Eva was Kaïn (Hebreeuws Qajin). Zijn naam komt van de Hebreeuwse stam qanah – verkrijgen. Kaïn is bekend om zijn broedermoord. Veel belangrijker is dat over deze man gesprekken met God in de Bijbel zijn opgenomen. God sprak met Kaïn over zijn offer (Gn 4:6-7) en nadat hij zijn broer Abel had doodgeslagen (Gn 4:9-15). Dat is opmerkelijk, want zijn broers Abel en Set worden als vroom weergegeven op basis van de keuzes die zij maakten, maar hun gesprekken met God staan niet in de Bijbel. Op zich is het logisch dat aan de eerstgeboren zoon meer aandacht wordt gegeven. Hij was immers de rechthebbende om zijn vader op te volgen. In Genesis 4 wordt dit blijkbaar door God ingesteld.

Godsdienstige opvoeding
Van belang is te realiseren dat Gods spreken tegen Kaïn pogingen waren om hem in Zijn wil te houden of erin terug te brengen. Dit is godsdienstige opvoeding. Opvallend genoeg is het niet Adam, zijn fysieke vader, die deze opvoeding geeft, maar God. Adam wordt helemaal niet genoemd in de geschiedenis van Kaïn! Voor God lijkt Kaïn al de positie van Adam te hebben overgenomen.

Geboorte van Set
Vanaf Genesis 4:2 worden er grote stappen gemaakt in het verhaal. In de verzen 1-2 wordt gesproken over de geboorte van twee zonen van Adam en Eva en meteen ook over het beroep dat ze gingen uitoefenen. Vers 3 gaat dus over Adams volwassen geworden zonen. In vers 25 staat dat Eva opnieuw zwanger werd van Adam en een derde zoon werd geboren die ze de naam Set (Hebreeuw Sjet – tot stand brengen). Traditioneel wordt aangenomen dat Eva pas zwanger werd na de dood van Abel. Dit heeft te maken met de gedachte dat seksuele gemeenschap zondig is en dus alleen plaatsvindt als daar een reden voor is. In dit geval herstel van het verlies van Adams erfgenaam. Maar dat is natuurlijk onzin.

De lezer wordt echter op ‘het verkeerde been’ gezet omdat de geboorte van Set pas wordt beschreven na de geschiedenis van Kaïn. Het ligt echter voor de hand dat Set tijdens het leven van Kaïn en Abel werd geboren en dus gewoon samen met zijn broers opgroeide. Wat wel aannemelijk is dat Set een stuk jonger was. Zijn leeftijd en het feit dat hij de derde zoon was maakte dat hij niet ‘in beeld was’ als erfgenaam. Dat veranderde meteen na de dood van Abel en het wegtrekken van Kaïn.

God strafte Kaïn voor zijn zonden. De broedermoord was dan wel de ergste zonde, maar Kaïns zonden begonnen volgens de Bijbel al veel eerder. Hij had blijkbaar een boos hart of in elk geval de woorden van zijn ouders over hun leven met God in de omsloten tuin van Eden niet serieus genomen. Zij zullen hem over God verteld hebben en wat hun roeping als mensen op aarde was (2:15). Abel had die woorden wel serieus genomen en begon met het offeren aan God. Kaïn deed zijn broer na, maar bracht een verkeerd offer. God sprak Kaïn erop aan dat hij moest leren om net als zijn broer Abel en zijn vader te heersen over de zonde (4:7). Hij koos er echter voor om zich door de zondigheid te laten leiden. Dan volgt een andere zonde van Kaïn: hij had geen liefde voor zijn jongere broer Abel (vers 9).

Verdieping van Adams vervloeking
God liet Kaïn dus herhaaldelijk weten dat Hij heel goed wist wat hij dacht en deed. Wat Hij vervolgens Kaïn aanzegde is een verdieping van de vervloeking over Adam (3:17-19). Adam zou dan wel met grote inspanning zijn levensinkomen moeten bewerken, maar voor Kaïn zou de aarde niets meer opbrengen. Hij zou dus moeten zoeken naar voedsel die anderen uit de aarde verkregen en dit afpakken en daarna wegvluchten. Hij zou dan van de ene naar de andere plek zwerven. Hetzelfde bestaan als satan (Job 1:7).

Behoud van Kaïn
Traditioneel wordt Gods bestraffing van Kaïn opgevat als verbanning. Er staat een woord dat van de Hebreeuwse woordstam garasj is afgeleid die ook is gebruikt bij de verbanning van Adam en Eva uit de omsloten tuin van Eden (3:24). Maar het is wel Kaïn die over verbanning spreekt en niet God, zoals bij Adam en Eva. Blijkbaar schermde God het gezin van Adam af voor Kaïn. Dat kan als ‘bewijs’ dienen dat Adam en Eva inmiddels al meer kinderen hadden. Waarschijnlijk zag Kaïn ook in dat zijn vader hem niet alleen streng zou straffen voor de moord op Abel, maar hij ook nooit zijn erfgenaam en opvolger zou zijn. Hij had ‘thuis’ niets meer te zoeken. Wellicht schaamde hij zich ook. Opvallend is wel dat God Kaïn niet volledig in de steek laat, maar ervoor zorgt dat hij zich kan handhaven tegenover de wrekers van zijn geweld. De eerste wreker was natuurlijk zijn eigen vader. God bood hem dus een weg tot herstel (27:40). Het was wel een weg van eigen kracht en geweld. Maar ondanks dat traditioneel Kaïn als fout wordt weggezet worden aan hem 17 verzen besteed. Aan Abel en Set hoogstens twee of drie.

Kaïns nageslacht
Hoe kwam Kaïn vervolgens aan een vrouw? Het noemen van Set wijst erop dat Adam wist dat de heerschappij op aarde bij de man lag. Dan ligt er dus ook nadruk op de zonen die een man verkrijgt voor de opvolging, de erfenis en het voortzetten van de nalatenschap. In 5:4 staat echter terloops dat Adam en Eva niet alleen drie zonen kregen maar in hun lange leven ook vele andere kinderen: zonen en dochters. Het zou dus zomaar kunnen zijn dat Kaïn en Abel opgroeide met een aantal zussen. Het feit dat de Bijbel ze niet noemt sluit die mogelijk niet uit. Zo gedetailleerd is de Bijbelbeschrijving namelijk zelden. Zoals dat gaat in grote gezinnen ontstaan er voorkeuren. De ene trekt beter op met de ander. Het moet haast wel zo zijn geweest dat Kaïn en Abel opgroeide in een gezin met een aantal zussen. Toen Kaïn wegvluchtte van Adams gezin heeft hij blijkbaar gezelschap gekregen van een of meerdere zussen en/of nichten. Een van hen schonk hem zijn opvolger die Henoch werd genoemd. De Bijbel noemt zes generaties na Kaïn en vermeldt bij de laatste dat die in de schoot van Kaïn werden gedragen (Toeval-Qajin). Kaïn leefde dus nog toen Noach door God geroepen werd.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israël genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hé? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ‘een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israël heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israël en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israëls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesië

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesië. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij