Trap als christen niet in de valkuil van een morele wapenwedloop

Preekverslag 19 september 2024 7 minuten Jan-Jaap van Peperstraten
Jan-Jaap van Peperstraten

Misschien heeft u wel eens meegemaakt dat u kennissen of vrienden had die heel betrokken zijn bij een goed doel. Idealistische mensen! Begaan met de medemens, of met de natuur of met een ver land. Of heel dichtbij, iets wat met de kerk te maken heeft!

Maar na verloop van tijd ziet u mensen veranderen. Ze worden steeds strenger, en niet alleen voor zichzelf, maar ook (of juist!) voor anderen! Het wordt steeds minder plezierig om met hen om te gaan. Je hebt misschien zelfs het gevoel dat je je moet verdedigen als je bij ze in de buurt bent. Over dat je nog (met het vliegtuig) op vakantie gaat, of vlees eet. En je onschuldige hobby? Dat kan echt niet meer, terwijl er zoveel leed is in de wereld! 

En het ergste is, je kan ze moeilijk helemaal ongelijk geven.

Er is heel veel mis in de wereld en het is lovenswaardig om daar wat aan te willen doen! Als je je nergens iets van aantrekt, verdien je ook geen compliment!  Ook dat komen we vaak genoeg tegen:

Zo'n hele morele of rituele wapenwedloop. Daar gaat iets heel erg mis.

Dát is niet míjn probleem!

Het zal mijn tijd wel duren!

Dat is mijn oorlog niet! 

Dat is allemaal makkelijk gezegd. Totdat het wel je probleem is, je tijd niet duurt, of je oorlog wèl wordt. Maar dan is het te laat.

Nee. Stel je voor, een wereld zonder mensen met idealen. Dat zou ook geen pretje zijn..

En toch: alle idealen ter wereld, alle inzet voor het goede doel, steeds strenger, steeds preciezer worden. Zo'n hele morele of rituele wapenwedloop. Daar gaat iets heel erg mis. Maar wat? 

Jezus wil ons daar iets belangrijks over vertellen. Het probleem waar Jezus het over heeft, de voorbeelden die we nu zo kunnen benoemen, die horen bij het leven zelf.

Elke generatie opnieuw kan het goede verwrongen raken, iets wat onmenselijk wordt. We gaan zien waarom. Als je goed wil zijn, dan wil je ook steeds beter worden. Dat is een natuurlijk proces. Je ziet als je iets goeds doet, ook steeds scherper wat niet klopt. Of dat nu iets is aan jezelf of aan anderen. Weinig is dan verleidelijker om te denken: twee keer zoveel, dat is dubbel zo goed

Uiteindelijk zijn er zelfs mensen zijn die niet meer buiten durven komen zonder zich als ze eenmaal thuis zijn zich helemaal onderdompelen.

Voor de joden in de tijd van Jezus was het bijvoorbeeld belangrijk om rein te zijn. Ritueel rein. Dat niks aan je kleefde wat kon afleiden van God: of dat nu een zweem van heidendom was, of de geur van de dood, of een druppel bloed van een dier.

Als je er helemaal wilde zijn voor God dan hield je dat alles ver van je. En om er zeker van te zijn dat er niks meer aan je kleefde werd er ritueel gewassen. Om er maar zeker van te zijn dat je vrij voor God kan staan.

Elke keer als je dan eet, en eten is leven, als je eet ben je dus in contact met de Levende, met God, dan mag en kan dan alleen maar, zo dachten ze, als je zuiver bent. Gewassen bent! Logisch! (of niet?) 

Maar zoals het gaat. Zo denkt de mens al gauw. Twee keer zo veel is dubbel zo goed. En als de mens dat niet uit zichzelf bedenkt, dan ziet hij het wel bij de buurman. Die wast niet alleen zijn vingertoppen, maar ook zijn armen tot aan zijn ellebogen. En zo gauw jij dat ook gedaan hebt wast de buurman al tot zijn oksels! Het kan natuurlijk niet zo zijn dat je achterblijft bij de buurman, dus dan ga je dat ook maar doen. En zo gaat het tegen elkaar op! Je begint met het goede willen doen, maar het gaat van kwaad tot erger. Uiteindelijk zijn er zelfs mensen zijn die niet meer buiten durven komen zonder zich als ze eenmaal thuis zijn zich helemaal onderdompelen. En de reinigingsvaten in de vrome huizen worden groter en groter en groter. Weet u nog, het huwelijk van Kana? Met de grote stenen vaten die daar staan? Daar kunnen honderden liters water in. Allemaal voor de zuivering! Dan weten we zeker, dat is een erg vrome familie!  

Als er een wedstrijd ontstaat, zoals in de tijd van de Farizeeërs, of in de tijd van de seminaristen, of bij de veganisten, dan raken we het zicht op de kern van de zaak kwijt.

En dat is niet alleen iets uit het Jodendom. Ook wij hebben daar in de kerk wel eens last van. Op het seminarie heb ik dat vaak genoeg gezien. Wie kon het meeste vasten? Wie bleef het langste nabidden? En reken maar dat er op elkaar gelet werd! Natuurlijk werd daar niet hardop over gesproken, maar het was een groot onderdeel van de seminariecultuur. Ook daar was het onuitgesproken refrein: twee keer zo veel, dat is vast dubbel zo goed

Maar dat is een valse logica. Als er een wedstrijd ontstaat, zoals in de tijd van de Farizeeërs, of in de tijd van de seminaristen, of bij de veganisten, dan raken we het zicht op de kern van de zaak kwijt. Jezus noemt dat: het hart. Het hart is de kern van de mens. Daar gaat het om en de rest is buitenkant.

Als we willen weten of iets dat we doen goed is of slecht, moeten we dáár te rade gaan. Niet bij een wetboek, of een catalogus met regeltjes en regels. Niet in een exact voorgeschreven voorbeeld, en als we dat allemaal doen, dan zijn we goed, en doen we tweemaal zo veel is het dubbel beter. Neen. 

Wanneer je bidt, doe je dat dan uit dankbaarheid? Of bid je om te laten zien dat je “een echte echte” bent?

Het hart. Jezus vraagt naar het hart, Wat, in die kern, betekent het wat we doen. Zoek je God in wat je doet? Probeer je je medemens goed te doen in wat je doet? Of is er toch (ook….) wat anders aan de hand? Overgiet je je met water om zuiver te worden voor God, of was je je steeds langer om niet bij de buurman achter te blijven?

Wanneer je bidt, doe je dat dan uit dankbaarheid? Of bid je om te laten zien dat je “een echte echte” bent?

Wanneer je vast, doe je dat met een blij gezicht, of om te koop te lopen met een leeg bord? En het hart is listig, het kan ons makkelijk op het verkeerde been zetten. Het kan zelfs van iets dat goed begon iets verschrikkelijks maken. Zelfs iets moois dat onze gedachten op God kan richten, kan verwrongen raken. Ja, het wordt zelfs een afgod! En het ergste is nog dat je daarmee het goede zelf verdacht kan maken! 

Als het goede in handen valt van farizeeën raakt het goede zelf in een kwade reuk! 

Als de goeden steeds onaangenamer worden, is voor veel mensen het antwoord duidelijk! Die vluchten in cynisme!  Wat “goed” genoemd wordt zal wel slecht zijn! Of het goede is zelfs niet te kennen! Betekenisloos! Beter trekken we ons nergens wat van aan! Laten we eten en drinken, want morgen zijn we er misschien niet meer! Nee, als we de kern loslaten, vanuit de gedachte dat we wel twee keer zoveel kunnen doen - en dubbel zo goed kunnen zijn - laten we een hoop narigheid achter in de wereld. 

Al het wassen, bidden, vasten, en demonstreren in de wereld gaan ons niet redden als we iets anders zoeken dan God en het goede.

Twee keer zo veel is dan niet dubbel zo goed. Twee keer zo veel is misschien wel vier keer zo slecht!

Al het wassen, bidden, vasten, en demonstreren in de wereld gaan ons niet redden als we iets anders zoeken dan God en het goede. Alle weldaden die we voor een ander doen tellen voor niks als we denken dat we hemelpunten kunnen scoren, indruk kunnen maken op de buurman of ermee in de krant kunnen geraken.

Het is niet wat je leest, aanraakt of tegenkomt waar je onrein van wordt. Het is wat je er mee doet wat je bevuilt. Maar het omgekeerde is dus ook waar! Pas met een opgeruimd gemoed, een hart waarmee je voor de spiegel kan staan om elke dag weer te bevragen wat er in zit, kan God een bezem door de werkelijkheid heen halen. 

Laten wij dan blijven bidden - maar niet overdreven lang - om zo`n hart. Een hart dat niet angstig, afgesloten, berekenend of rigide is. Geobsedeerd met de enig juiste manier om het goede te doen. Maar een hart dat vrij, open, vragend is: elke keer weer zichzelf spiegelend in het licht van de Levende. Een hart dat bereid is om te groeien, te leren, en het goede na te streven. 

Bovenstaande boodschap is afkomstig van priester Jan-Jaap van Peperstraten en is met toestemming overgenomen door Cvandaag. Klik hier om de website van Jan-Jaap van Peperstraten te bezoeken.

Praatmee

Beluister onze podcast

#360 Gerdien Lassche en ds. M. Messemaker over LHBTI en refoscholen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

pakistan
Nieuws

Christen ter dood veroordeeld na omstreden blasfemiezaak

Een Pakistaanse christen is op Goede Vrijdag ter dood veroordeeld op beschuldiging van godslastering. De zaak roept veel vragen op binnen en buiten de christelijke gemeenschap. De veroordeling wordt gezien als buitensporig, zeker gezien het uitblijve

Abortus
Nieuws

Onderzoek: helft van de ouders beëindigt zwangerschap bij afwijkende uitslag na 13 wekenecho

De helft van de ouders kiest bij een afwijkende uitslag na de 13 wekenecho voor abortus. Dat blijkt uit recent onderzoek. Een afwijking in de hand of een hazenlip is volgens onderzoekers voor sommige ouders zelfs al genoeg reden om een abortus uit te

Duitse kerk
Nieuws

Meer dan een miljoen Duitsers verlieten in 2024 de kerk

Duitsland kent een lange christelijke traditie, waarbij de Rooms-Katholieke Kerk en de protestantse Evangelische Kirche in Deutschland (EKD) de grootste kerkverbanden van het land vormen. Tegelijkertijd laat de samenleving een duidelijke verschuiving

ggin
Nieuws

GGiN verliezen opnieuw leden maar minder dan afgelopen jaren

De Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GGiN) verloren in 2024 opnieuw leden, zij het minder dan in voorgaande jaren. In totaal daalde het ledenaantal van de kerk met 169 leden en doopleden. Dat meldt het Reformatorisch Dagblad dat het jaarboek van

Bijbellezen
Dagelijks leven

Refoweb-vragensteller: 'Spreekt God via een bijbeltekst tot mij?'

Een tienerjongen deelt in de vragenrubriek van Refoweb.nl zijn worsteling met zonde en een gevoel van afstand tot God. Na vergeefs de Bijbel te hebben geopend, bad hij of God tot hem wilde spreken. Bij een tweede poging viel zijn oog op Psalm 37:5: “

Chris Verhagen
Video

Christelijke apologeet zoomt in op 95 stellingen van Maarten Luther

In het jaar 1517 publiceerde Maarten Luther, op dat moment nog een priester binnen de Rooms-Katholieke Kerk, zijn 95 stellingen in Wittenberg. Het blijkt het beginpunt te zijn van de historische Reformatie. Maar waar gingen deze stellingen eigenlijk

Kerk
Nieuws

Stichting Evangelisch Meldpunt start serie voorlichtingsavonden voor veiligere kerkelijke gemeenten

In evangelische- en pinksterkerken is te weinig structureel aandacht voor het herkennen en voorkomen van grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik. Daardoor kan het voorkomen dat incidenten niet goed worden afgehandeld. Dit is mogelijk schadelijk

Layan Abdulkafi
Nieuws

ZOA luidt noodklok voor Jemen: ‘Hongersnood dreigt door stoppen USAID’ 

Jemen staat op de rand van een grote hongersnood. Bijna de helft van de bevolking heeft te weinig eten en dat zal fors oplopen nu USAID is gestopt met hulp aan het land. Voor 2025 is pas 8,3 procent van het benodigde totale noodhulpbudget voor Jemen

Meerartikelen

Rend Collective
Nieuws

Rend Collective komt naar de EO-Jongerendag 2025

EO BEAM kondigde gisteren met trots aan dat Rend Collective komt optreden op de EO-Jongerendag 2025, hét christelijke jongerenevenement van Nederland. Op zaterdag 24 mei komen 15.000 jongeren naar Rotterdam Ahoy voor een dag vol aanbidding en ontmoet

Erik Bakker
Column

De mens zet zichzelf op een voetstuk: durf jij nederig te zijn?

Het lijkt tegenwoordig wel een verplichting om jezelf voortdurend op de borst te slaan en overal trots op te zijn. Trots op je prestaties, trots op je afkomst, trots op je levensstijl en zelfs trots op wat je toevallig hebt gekregen, alsof het allema

Raymond Warnaar op veldbezoek in Karamoja, Oeganda
Nieuws

Scheidend directeur Raymond Warnaar ziet verdeelde Nederlandse kerk: "Richt je op Jezus Christus"

Als kerk in Nederland verliezen we veel tijd met interne discussies. “Die verlammen en vermoeien. Richt je op de gekruisigde en opgestane Jezus Christus.” Het raakt Raymond Warnaar, scheidend directeur van NET Foundation. Na 18 jaar is het voor Warna

opperrabbijn
Column

Een lastig dagboek

Dit wordt een lastig dagboek, want sinds mijn vorige dagboek zijn er twaalf dagen verstreken en never a dull moment, dus een scala van onderwerpen, e-mails en telefoontjes hebben de Jacobs-revue gepasseerd. En nu moet ik dus kiezen om te voorkomen da

LHBTI-demonstranten
Nieuws

Hooggerechtshof VS bespreekt recht van ouders om kinderen af te melden voor LHBTI-lessen

Het Amerikaanse Hooggerechtshof buigt zich momenteel over een belangrijke vraag: mogen ouders hun kinderen afmelden voor LHBTI-lessen op basis van hun geloofsovertuiging? Dat vinden een groep christelijke, islamitische en joodse ouders uit Montgomery

Dominee en verdachte
Nieuws

Rechtszaak tegen verdachte van moord op voorganger van start: ‘We willen gerechtigheid’

De rechtszaak tegen Deshawn Longmire (25), die wordt verdacht van het doodschieten van pastor Ronald K. Mouton tijdens een verkeersruzie, is deze week begonnen. Dat meldt The Christian Post. De familie van de voorganger heeft lang moeten wachten op d

Ton Heemskerk
Interview

Dominee Ton Heemskerk vond zijn vrijheid in Pasen: “Ik was bang voor de dood”

Als kind werd hij badend in het zweet wakker van angst. De boodschap van de kerk – over hel en verdoemenis – maakte hem niet vrij, maar benauwd. Ton Heemskerk, tegenwoordig dominee in Katwijk, is open over zijn verleden en zijn zoektocht naar vrede.

Roelof Ham
Video

In deze video zoomt theoloog Roelof Ham in op het Bijbelboek Joël

Het Bijbelboek Joël is een profetisch boek dat oproept tot bekering en spreekt over zowel oordeel als herstel. Joël beschrijft een verwoestende sprinkhanenplaag als teken van Gods oordeel over Juda en roept het volk op tot vasten en berouw. In de ser

Leander Janse
Video

Volgens Leander Janse kan een christen blij zijn in moeilijke omstandigheden

In deze Bijbelstudie laat Leander Janse zien dat blijdschap en tevredenheid mogelijk zijn, zelfs in moeilijke omstandigheden. Paulus schrijft hierover vanuit de gevangenis en getuigt dat zijn vreugde niet afhankelijk is van zijn situatie, maar gewort

Esther Westerkamp
Video

Esther Westerkamp legt uit waarom pauzes tijdens je gebed nodig zijn

In deze nieuwe serie met Esther Westerkamp worden verschillende onderwerpen rondom gebed besproken. Ze doet dit aan de hand van het woord PRAY. Vandaag beginnen we bij de letter P van Pause. "Als ik bij jou met de deur in huis val met een hele lijst

Annette Huizinga
Interview

Annette helpt mensen met hun verlies: "Ik noem mezelf dominee zonder kansel"

Ze maakte een echtscheiding mee en kwam vervolgens in een burn-out terecht. Wat blijft er over wanneer alles wat je houvast leek, wegvalt? Voor Annette Huizinga, geestelijk verzorger bij het Leger des Heils, was het juist op haar dieptepunt dat God z

Bram de Blouw
Boekfragment

Ik moet er niet aan denken dat mijn vrouw ongelovig zou zijn

Ik was in mijn eerdere baan gewend leiding te geven en te sturen. In ons leven samen met God blijkt dat mijn vrouw meer dan ik gebruikt wordt om de weg van God helder te maken. In het begin vond ik dat nog wel eens moeilijk, zeker als het een weg was