Mijn avonturen in het Amsterdam van het Zuiden

Ze noemen Amsterdam wel eens het ‘Venetië van het Noorden’ (een titel die Amsterdam trouwens moet delen met onder andere Amiens, Brugge, Giethoorn en Stockholm), dus waarom zouden we Venetië niet het ‘Amsterdam van het Zuiden’ noemen? Afgelopen weekend waren we weer eens in Venetië, en dat is altijd een enorme vreugde.

Dit artikel is je cadeau gedaan door cvandaag Premium lid Willem J. Ouweneel.

Word ook lid

Dat zit zo: elke keer als één van onze kleinkinderen twaalf wordt, gaan wij – Gerdien en ik – met dat kleinkind een paar dagen ver weg. Dit was de negende keer; we zijn al in Istanboel (met Wouter), Londen (met Joanne), Rome (met Alma), Stockholm (met Jeroen), Barcelona (met Elza) en Lissabon (met Abel) geweest… en drie keer in Venetië (met Chris, Christianne en nu met Norah)! We worden een dagje ouder, en Venetië heeft als geweldig voordeel dat je er niet zoveel hoeft te lopen als in die andere steden: je kunt bijna alles met de vaporetto doen! Maar dat niet alleen: we zijn dol op Venetië. Als ik ooit uit Nederland verbannen word, ga ik het liefst naar Jeruzalem; maar als dat niet gaat, dan naar Venetië. Het maakt me niet uit waar ik kom te wonen, als het maar niet te ver van het San-Marcoplein is.

Als je er met een kind van een jaar of 12 bent, doe je natuurlijk dingen die kinderen leuk vinden: heeeeeel lang met de vaporetto’s varen, van hot naar her door de stad en ook door de hele lagune, lekker met oma langs de stalletjes flaneren (als je een meisje bent), op het Lido het strand en de zee bekijken, glas uitzoeken op Murano. Maar kinderen vinden ook de duiven op het San-Marcoplein en de gekleurde huisjes op Burano leuk. En natuurlijk eten we de drie P’s: pasta, pizza, patat!

Ik ben er ook meermalen zónder kleinkind geweest, en dan ga ik natuurlijk altijd even in de San Marco kijken, de schitterende Byzantijns-achtige kathedraal aan het San-Marcoplein, die gebouwd zou zijn op de gestolen beenderen van de bijbelse Markus. Ik probeer me in die kerk dan onder andere in te denken hoe één van mijn muzikale favorieten (van 1610) hier ooit bij de première geklonken heeft: de Maria-vespers van Claudio Monteverdi. Ik daag de lezer uit: weet iemand een schoner muziekwerk uit de zeventiende eeuw te noemen!? De tekst van de Maria-vespers is bijna helemaal opgebouwd uit bijbelgedeelten: Psalm 70, 110, 113, 127 en 147, delen uit het Hooglied (die naar oud gebruik op Maria worden toegepast), Jesaja 6, twee versies van het ‘Magnificat’ (de Lofzang van Maria), en verder nog twee buitenbijbelse Maria-hymnen: het Sancta Maria ora pro nobis en het Ave maris stella. Ik zou het dolgraag eens mee willen zingen – maar ja, voor scratch-concerten zal het wel te moeilijk en/of te weinig populair bevonden worden…

Als ik mij vergaapt heb aan de San Marco, ga ik naar een ander, veel kleiner kerkje, de San Giovanni in Bragora, in de wijk Castellio, waar de grote priester-componist Antonio Vivaldi in 1678 gedoopt werd. Twee maanden na zijn doop vond er in diezelfde kerk ook een duiveluitdrijving bij baby Vivaldi plaats! Maar sommige lasteraars beweerden dat er toch altijd iets ‘duivels’ in de ‘rode priester’ is achtergebleven, en dat je dat in zijn muziek kunt horen… Nou ja. Liever neem ik je gauw mee naar wat in de Venetiaanse volksmond ‘Vivaldi’s kerk’ heet: de Santa Maria della Pietà op de fraaie Riva degli Schiavoni. Dat is de kerk waar Vivaldi als priester aan verbonden was. Hier overkwam het hem weleens dat hij tijdens het opdragen van de mis soms ineens ophield om in de sacristie even snel een muzikale inval neer te krabbelen.

Eén van de heerlijke sacrale werken van Vivaldi is de hymne Gloria in excelsis Deo (‘Ere zij God in de hoge’). Dát hoop ik morgen opnieuw mee te zingen in Kampen in de Burgwalkerk (mét o.a. Händel en Franck; kom luisteren om 19:30)! Deze hymne is een vast onderdeel van de vijf delen waaruit de mistekst traditioneel bestaat. Er zijn dus onnoemelijk veel muzikale versies van, maar soms is de hymne ook afzonderlijk op muziek gezet, zoals door Vivaldi; zijn populairste versie is RV 589, ongeveer geschreven in 1715. Helaas is niet bekend waar dit Gloria zijn première heeft beleefd.

Over muziek gesproken: natuurlijk moet ik je in Venetië meenemen naar La Fenice (‘de feniks’), het prachtige oude theater van Venetië, dat na de grote brand van 1996 redelijk fraai als een feniks uit de as is herrezen. Zijn naam heeft het theater te danken aan een eerdere brand (1836), waarna het gebouw voor de eerste keer uit de as herrees! Gelukkig heb ik in de jaren tachtig nog van de akoestiek van het toenmalige theater mogen genieten, en wel tijdens een schitterende liederenrecital van de Duitse bariton Hermann Prey, die al in 1998 overleed (69 jaar oud). Ook Schubert blijkt prachtig te klinken in Venetië!

Nog liever had ik in La Fenice een van de opera’s van Rossini of Verdi gehoord, waarvan verschillende hun première in La Fenice beleefden, bijvoorbeeld La Traviata van Verdi. Dat was in 1853, tijdens de Oostenrijkse bezetting van de regio. Het premièrepubliek wierp rode, witte en groene bloemen op het podium als verwijzing naar de Italiaanse vlag. Ook brulde men Viva Verdi, ‘Leve Verdi’, maar dan opgevat als V.E.R.D.I., Vittorio Emanuele Re d’Italia (Victor Emmanuel, koning van Italië). Deze man zou in 1861 inderdaad koning van Italië worden. Trouwens, pas in 1866 werd ook Venetië onderdeel van het koninkrijk Italië; geen wonder: hoeveel eeuwen (sinds de negende eeuw) was de machtige handelsrepubliek Venetië niet zelfstandig geweest. Een beetje onafhankelijk en eigenzinnig zijn de Venetianen, met hun eigen taal (het Venetiaans), toch altijd wel gebleven…

Christenen die meer diepgang willen kiezen voor cvandaag Premium

Je las net een gratis cvandaag Premium artikel. Meld je aan en start je gratis maand.

Start je gratis maand