Ik heb afgelopen jaar ontdekt dat er waarde zit in het leiden van een ritmisch leven. In het hebben van kleine, maar vaste gewoonten. Ook wel ‘atomic habbits’ genoemd, omdat kleine gewoonten tot grote veranderingen kunnen leiden.

Het begon ongeveer een jaar geleden toen ik een week vrij had genomen om mijn huis te verven. Juist die week bleek het alleen maar te regenen. Echter had ik net een podcast beluisterd over periodiek vasten en de gezondheidsvoordelen daarvan. Dit had mij zo getriggerd en geënthousiasmeerd dat ik meteen het boek kocht, samen met enkele andere boeken met betrekking tot samenhangende onderwerpen. Die week heb ik gebruikt om me op deze onderwerpen (in basis) in te lezen én om een manier te bedenken dit te gaan toepassen.

Het eerste is makkelijk, het tweede minder makkelijk. Nu heb ik eerder redelijk drastische levensstijlkeuzes gemaakt. Zoals toen ik tot geloof kwam en me ontdeed van de zaken die niet bij een leven met God passen. En meer recent - maar inmiddels toch ook alweer enkele jaren geleden - toen ik overstapte naar een op plantaardig voedsel gebaseerd eetpatroon (net als Daniel, zie Daniel 1:12). Niet dat ik principieel tegen vlees eten ben, want waar God ons vrijheid geeft moet je dat als mens niet beperken (1 Tim. 4: 3-5). En zeker niet moraliseren.

Geestelijke of fysieke gezondheid?
En dat raakt aan een thema wat ik wil bespreken. De vraag namelijk of een christen zich wel zo bezig moet houden met zijn gezondheid en gezond leven. Het geestelijke leven staat daar toch boven en heeft de prioriteit? Wat heb je er tenslotte aan om ‘de wereld te winnen, maar schade aan je ziel te leiden’ (Markus 8:36)? Nu lijkt het antwoord wat ik hierop ga geven voor zichzelf te spreken; ik wil namelijk meer over gezondheid en ritmisch leven op deze nieuwe verzamelpagina over levensstijl plaatsen. En inderdaad, God heeft ook het lichaam geschapen en ons heersers gemaakt over het natuurlijke (als wij niet heersen gaat het ons beheersen). Maar ik neem de woorden van Jezus ernstig. Ik meen dat het voeden van de ziel, dat God kennen, Jezus volgen, belangrijker is dan wat dan ook. Maar ook dat dit niet los van elkaar gezien kan worden. Net zoals dat ‘geestelijk leven’ zich niet enkel in de kerk afspeelt, maar het leven doordrenkt.

Overigens schrijft Paulus dat feitelijk ook in 1 Korinthe 6: Weten jullie dan niet dat je lichaam een tempel is van de Heilige Geest? Hij woont in jullie. Jullie hebben Hem van God gekregen. Jullie zijn niet van jezelf! Want God heeft jullie voor een hoge prijs gekocht. Eer God dus met jullie lichaam en met jullie geest, want zij zijn van God.

Dat wil niet zozeer zeggen; “zorg dat je een ‘killer-body’ krijgt waarmee je je op het strand kunt laten zien.” Samen met een ‘I love Jesus’ tattoo. Nee, het wil zeggen dat je je lichaam ten goede gebruikt. Dat wat je eet en drinkt, maar ook hoe je slaapt, wanneer je waakt, hoe je gemeenschap hebt en wat je doet met ziekte, conditie en spieren. Dat je dat doet voor God, ter ere van Hem. Het lichaam gebruikt, niet misbruikt. Anders ben je levend dood (1 Tim.5:6). Je vol en rond eten, bedrinken en ongezond leven waardoor je je leven verkort hoeft ook bepaald niet ter ere van God te zijn.

Je bént een ziel, je hebt een lichaam
Zoals C.S. Lewis eens schreef (in de trant van): Het lichaam heeft geen ziel. Je bént een ziel, je hebt een lichaam. Dat betekent dat wat je denkt, gelooft, voor staat, ook fysiek tot uiting zal komen. En vice versa. Dat wat je in je leven tot stand brengt zal ook geestelijke uitwerking hebben. Maar daarbij moet je wel uitkijken. De vraag is namelijk voor wie je het doet, wat je redenen zijn. Ook in de Bijbel zijn diverse teksten te vinden (neem het boek Richteren) over hoe het volk Israël God steeds weer vergeet na een periode van rust en vrede, en opgaat in de eigen lusten en afgoderij. Het vergt een Richter (meerdere eigenlijk) om hen weer terug te brengen en hen weer te laten richten op God én de levensstijl die daarbij hoort.

Wat is het toch moeilijk voor een rijke om het koninkrijk van God binnen te gaan (Markus 10:23).

De Bijbel laat diverse rituelen en onthoudingen zien (zoals vasten, de oproep de gelovige gemeenschap niet te verzuimen) die een fysieke, praktische component hebben, maar een geestelijke uitwerking geven. Toch blijft ook hier het gevaar dat we teveel opgaan in het een, waarbij we het andere te kort doen. In 1 Korinthe 9:27 spreekt Paulus over het zichzelf harden en aan tucht houden om zich aan de eigen prediking te kunnen houden. Om de wedloop te kunnen uitlopen. Maar soms kun je het goede doen, zonder dat dit bijdraagt aan een gezond geestelijk leven. Een voorbeeld werd me - met een dagkalender - in de schoot werd geworpen:

Vasten schraagt de wil tegenover de begeerte - met zelfbeheersing als loon, en hoogmoed als gevaar - C.S. Lewis.

Psychische of fysieke gezondheid?
En niet alleen werkt dit zo tussen het geestelijke en fysieke leven. Het is ook bekend dat er tussen ons fysieke welzijn en geestelijke welzijn een directe correlatie bestaat. Dat het een het ander beïnvloed. Zoals dat een half uur wandelen ‘natuurlijke antidepressiva’ aanmaakt. Dat als je tijdens het leren handgebaren gebruikt, je beter onthoudt. Iemand een warme hand geven (letterlijk) leidt tot warme gevoelens over die persoon. En, wat ik zojuist leerde tijdens een vodcast over de pijnappelklier: dat je de samenwerking tussen de rechter- en linkerhersenhelft kunt bevorderen door een paar minuten je linker elleboog naar je rechterknie te bewegen in afwisseling met je rechter elleboog naar je linkerknie. Ik heb een tijdje dergelijke voorbeelden verzameld voor een workshop die ik gaf, de voorbeelden zijn talloos.

Ook met betrekking tot vasten en voedsel is dit zo; er is een uitwerking op de hormoonhuishouding, bloedsuikerspiegel, vetverbranding, energiebeleving, immuunsysteem en (het voorkomen van) ziekten. De mens is ongelofelijk complex en geniaal gemaakt en kan niet simpel worden opgedeeld in zijn of haar psychische, fysieke of geestelijke functioneren. De mens is een eenheid die in een omgeving is geplaatst om in haar en met haar te functioneren.

Gezonde levensstijl
En toen ik op het pad kwam van de gezonde levensstijl kwam dit voor mij allemaal samen. Hoe en hoe vaak wij ademen, hoe en wat wij eten, hoe en hoe vaak wij bewegen. Dit alles hangt ook samen met of wij ons bed uit kunnen komen, op de bank voor de tv blijven hangen, tijd kunnen maken om de Bijbel te lezen, gebed prioriteren. Het heeft te maken hoe wij onze wil schaven in vrijheid door beperking. Want het grootste gevaar in deze tijd lijkt wel gemakzucht te zijn en de hang naar genot en geluk. Of is dat van alle tijden?

We wensen geen moeite te doen. We willen afvallen, zonder ons eetpatroon aan te passen. We willen krachtig zijn en uithoudingsvermogen hebben zonder inspanning te leveren. We willen een gezond gebit en blijven snoepen. We willen een krachtig en rijk geestelijk leven zonder te investeren in tijd met God, zijn woord. We willen Zijn naam dragen – zonder Hem te volgen.

Maar het is het wel waard om aan je gezondheid te denken. Jordan Peterson zei eens: ‘behandel jezelf als iemand voor wie je verantwoordelijk bent om te helpen’. En ik denk dat we deze verantwoordelijkheid hebben gekregen over onszelf, zoals over anderen. Heb de ander lief zoals jezelf komt daarmee in een ander licht te staan: Zorg voor een ander als je voor jezelf zorgt. We zijn geneigd beter voor anderen te zorgen al het aankomt op gezondheid. Geld en tijdsinvestering is een ander verhaal. Soms denken we misschien ‘waarom zou ik aan mijn gezondheid werken?’ Maar draai de bewijslast eens om: wat zijn de argumenten om niet aan je gezondheid te werken, om jezelf te verwaarlozen?

Gezondheidsreligie
We leven in een tijd waar in het brein wordt over gestimuleerd en het lichaam onder gestimuleerd (Siebe Hannosset). Een tijd van ‘bullshit jobs’ en van geestelijk leegheid. Maar de mens is een spiritueel wezen. Geschapen om in contact te staan met de Schepper. En voor de niet-religieuze mens ontstaat met een gezondheidsideaal ook al snel een basis voor een bijna religieuze ervaring. Door namelijk tijd en moeite te stoppen in voeding, sport, ademhaling en meer, vormt zich; meer energie, betere slaap, scherpere blik, ‘lekker in je vel’ - zitten. Hier kun je al je tijd en energie in kwijt. Het kan lijken of het leven daarom draait. Je kunt je kennis vermeerderen, steunen op wetenschappelijke inzichten en ideeen over evolutionaire oorsprong. Je kunt de barricaden op en een leefstijlevangelie verkondigen. Een goede boodschap voor een mens onder stress, ziekte, aandoeningen, overgewicht, eenzaamheid en geestelijke leegte.

En alhoewel ik dit zie als groot risico met betrekking tot gezondheidsbewegingen, moeten we niet het kind met het badwater weggooien. want zoals ik eerder schreef: alles is met elkaar verbonden. Wat er in gaat - komt er uit. En zo heb je invloed op je microboom, immuunsysteem, hormoonhuishouding, bloedsuikerspiegel, celherstel (autofagie), vetverbranding en daarmee op je slaap, energie, gevoeligheid, stressbestendigheid, psychische gesteldheid.

Sufjan Stevens zingt ergens ‘You won’t need legs to stand’. Een diepe waarheid. Je hoeft geen benen te hebben om te staan voor wat belangrijk, rechtvaardig en goed is. Maar het helpt natuurlijk wel. En dat is nu net mijn punt: Omdat wij een lichaam gekregen hebben, omdat wij geroepen zijn te heersen over de natuur, omdat overdaad een groot risico is (het werkt misbruik in de hand van macht, voedsel, middelen), omdat wij gezond meer kunnen doen en betekenen dan ziek. Om al die redenen is het goed om ook als opnieuw geboren christen met mate en in zelfbeheersing te leven. Ook als het gaat om voeding en lichamelijke verzorging. Eigenlijk net zo vanzelfsprekend als je handen wassen voordat je gaat eten.

Oefen je geest
In 1 Timotheüs 4:8 zegt Paulus: ‘Oefen je geest in het dienen van God. Het oefenen van je lichaam is niet erg nuttig, maar het oefenen van je geest in het dienen van God is voor álles nuttig. Want er hoort een belofte bij voor het leven nu en het leven in de toekomst.’ Dit schreef Paulus aan de Grieken waarbij sport en spel enorm belangrijk waren. Een ‘gezonde geest in een gezond lichaam’ is geen Bijbelse, maar een Griekse waarheid. Dit moet ons toch bekend in de oren klinken, dus de waarschuwing moeten we ter harte nemen. Als we onze focus leggen op de ‘120’ aardse jaren, verliezen we onze blik op het eeuwige leven. Anderzijds: als we ons volvreten, bedrinken, zonder zelfbeheersing en zelfzuchtig leven (dus ons niet richten op een ‘lang en gelukkig’ leven), denken we dan daarvan geestelijke vruchten te kunnen plukken? Ik moet denken aan een citaat van Keith Green die eens zei: Jezus stond op uit de dood, maar wij kunnen niet eens ons bed uitkomen.

We kunnen het niet tegen elkaar afzetten. We moeten onze blik richten op onze Vader en in wijsheid ons leven leiden. En dan wordt alles zuiver omdat we leven in Zijn wil. Met de vrucht van de Heilige Geest.

En over je geest oefenen gesproken: net als in het gelovige leven kun je denken in ‘dit mag niet of dat mag wel‘. In moralisme en goed/fout denken. Maar je kunt je ook richten op wie jij bent in christus. Op je identiteit. Je doet iets niet omdat het niet mag óf omdat het niet past bij wie je bent. Dat is een groot verschil. Zo werkt het ook met gezondheid en een gezonde levensstijl. Je kunt een taartje niet ‘mogen’ eten omdat je dieet. Je kunt het ook laten staan omdat het niet past bij je gezonde levensstijl.

Verandering
Elke paar maanden zeg ik tegen mijn vrouw dat het tijd is voor verandering. Ze kijkt me dan met een zucht vragend aan; is het weer minder schermtijd? Meer tijd voor de kinderen? Gezonder eten? Meer sporten? Vaker de Bijbel lezen? En inderdaad wil ik graag verbeteringen aanbrengen, dingen veranderen. Als ik weer iets heb gelezen of een inzicht heb gekregen. Maar daadwerkelijk toepassen - en dat volhouden - is nog niet zo gemakkelijk gebleken. Je moet bijzonder veel wilskracht hebben lijkt het wel.

Maar nadat ik was begonnen met periodiek vasten viel ik af fors af. En door meer groenten te eten veranderde de biodiversiteit in mijn darmen. Raad eens: dit blijkt samen te hangen met de zin om te sporten. Wat ik in geen 25 jaar gehad heb kreeg ik nu: een drang tot sporten. Daardoor slaap ik dieper en ging ik van een normaliter avond/nachtmens naar een ochtendritme. En zodoende kon ik in de ochtend als eerste tijd met God doorbrengen, een stukje van de dag offeren, om zo het vuur brandend te houden (Leviticus 6:12-13). Stoppen met me ‘dik en rond’ te eten en in de nabijheid te blijven van mijn Maker. En dat werd gezegend met meer energie en gezondheid.

In deze beweging (flow) ben ik ook begonnen met een oude wens; Hebreeuws leren. Nooit eerder ervaarde ik daar de ruimte of tijd voor. 15 minuten, iedere dag. Na een tijdje kende ik het Alefbet en kon ik al wat simpele woordjes lezen. Maar het was ook makkelijk om die 15 minuten te vergeten op een drukke dag. We hebben tenslotte drukke, volle dagen met werk, (5) kinderen, dieren en alles wat bij het hedendaagse leven komt kijken. Het moet ingesleten worden als patroon, gewoonte, als dagelijks ritme.

Dagritme
Ik bekeek mijn lijstje met alle dingen die ik ooit graag veranderd wilde hebben en besloot daarom een ‘dagritme’ op te stellen. Een manier om een dagelijkse routine op te doen van kleine veranderingen. Zodat gezonder leven, dagelijkse stille tijd, Hebreeuws leren, dit alles – dat het geen bevlieging zou zijn, niet iets tijdelijks, maar een vaste gewoonte. Zodoende ontstond een dagritme welke ik elke dag uitprint (zie hiernaast een voorbeeld).

En samen met dit dagritme viel ik ook in mijn oude valkuil: alles of niets te doen. Daardoor heb ik een paar hele stomme fouten gemaakt - en kennis opgedaan - die ik komende tijd graag wil delen op deze nieuwe verzamelpagina over levensstijl. Ik heb bijvoorbeeld geleerd dat het lichaam briljant adaptief is en nieuw eigen gemaakte gewoonten weinig nut hebben op de langere termijn zonder afwisseling (intermitterend). Sterker nog; het kan schadelijk zijn (hierover later meer).

Ook kwam ik erachter dat een dagritme weliswaar een kapstok is voor nieuwe gewoonten, het is ook een houvast om aan vast te klampen in onzekere, stressvolle tijden. En dat is een diepe valkuil waardoor de reden tot matiging en het ochtendvuurtje brandend houden nu juist dat werd wat ik had willen vermijden: controle proberen te bemachtigen.

Werkelijk vrij
Christenen kennen ritmisch leven door en door. Het zit in het DNA zou ik bijna willen zeggen. Want God is een God van structuur en ritme. Van de offers in het eerste testament tot de benedictijner regels. Van de Bijbelse feesten tot aan het dagritme van dag- en nacht. Van lente tot winter, elk jaar weer. Het is goed om te onthouden, te herinneren en te plannen. Om te zaaien voor het jaar dat komt.

En waar ik eerder ook intensief over heb geschreven: niet kiezen is ook een keuze. Iedereen leeft volgens een bepaald ritme/gewoonte, maar vaak minder intentioneel. Maar het is goed om zinvol met tijd om te gaan. Om te oefenen in zelfbeheersing, onthouding, afzondering. Maar het heeft een keerzijde als dit de nieuwe werkelijkheid wordt, als dit een nieuw houvast gaat worden. Dan wordt het weer religie in plaats van relatie. Controle in plaats van vertrouwen. Dan ga je van heersen en beheersen naar overheerst worden. Het gaat jou beheersen. Je wordt slaaf gemaakt van je eigen ideeën en gewoonten.

Het is goed niet te leven naar je verlangens, maar in vrijheid. En Jezus is de enige die werkelijk vrij maakt. Een leven in vrijheid maakt je vrij van wat je bindt. Je eigen verlangens bijvoorbeeld. Maar het is geen ongebonden leven; het is in verbondenheid met Hem. Jouw verlangens worden steeds meer Zijn verlangens. En zo zal ook een ritmisch leven ingekapseld worden in Hem. Zodat het geen leven in (zelf)controle, maar in afhankelijkheid wordt.

Hoe nu verder? Hoe ga ik hier zelf mee om? Welk dagritme hanteer ik en hoe helpt dat wel of niet? Daarover hoop ik komende tijd meer te gaan schrijven. Heb jij ook ervaringen met dit onderwerp of heb je vragen over wat ik heb geschreven? Leuk als je dan een mailtje stuurt of een bericht hieronder achterlaat!

Erwin de Ruiter publiceerde bovenstaand artikel op de website ZinVolZin.nl en is met toestemming overgenomen door Cvandaag. Neem een kijkje op de website ZinVolZin.nl.