Moeilijke Bijbelteksten: Wat betekende Israëls vraag om een koning?

God 31 mei 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de gevolgen van Israëls vraag om een koning.

De oudsten van Israël vroegen de profeet Samuël om een koning over Israël aan te stellen (1 S 8:5). Hun argumenten lijken redelijk. Samuël zou niet lang meer te leven hebben, maar zijn zonen bleken niet zo rechtvaardig als hun vader (vers 3). Wie zou Israël dan na Samuëls dood leiden (in godsdienstige zin), zoals hij had gedaan?

Toch redeneerden de oudsten krom. Het ging er namelijk niet alleen om dat Samuëls nationale optreden voortgezet zou worden. Ze wilden bovenal een koning, omdat ze gelijk wilde zijn aan de andere volken.

Ze wilden bovenal een koning, omdat ze gelijk wilde zijn aan de andere volken.

Daarmee miskenden ze Gods volk te zijn. Dat ze onvergelijkelijk waren met de volken. De komst van een koning zou onherroepelijk ook een afname betekenen van de erkenning dat God de Enige Koning van Zijn volk is (Ps 10:16). Samuël realiseerde zich beiden zaken en was dan ook fel gekant tegen die koningsvraag. Van Godswege waarschuwde hij de oudsten (1 S 8:11-18; 10:19), maar zij hielden vast aan hun vraag om een koning.

Achteraf gezien maakte God, met het aanstellen van de nationale ambtsprofeet Samuël, permanent nationaal leiderschap mogelijk en nodig. Dit kon deels ingevuld worden met een koning die zou optreden als centrale, nationale richter in politieke en militaire zin (8:20). God zou dat dan tegelijkertijd aanvullen met een nationaal profeet voor de spirituele leiding daarbovenuit.

Ontwikkeling Israëls leiderschap
Israël werd oorspronkelijk geleid door oudsten (Ex 3:16) en elke familie door een patriarch (6:13). Ten behoeve van de uittocht stelde God Mozes aan als messiaans volksleider. Die stelde een krijgsleger aan met oversten en legerleiders (18:25).

Toen God hem bekend maakte dat Hij te midden van Israël wilde wonen werd daartoe door Mozes een Israëlitisch hogepriester aangesteld. Die hogepriester werd bijgestaan door diens zonen als dienaren en leerlingen. Deze priesters werden Israëls godsdienstige leiders en leraren.

Later stelde God opzieners aan om Mozes bij te staan in zijn bediening (Nm 11:16). Voor de Inname van het beloofde Land stelde God Jozua als militair leider aan. In Israëls leger werden toen ook aanvoerders (Joz 10:24) aangesteld.

De komst van een koning zou onherroepelijk ook een afname betekenen van de erkenning dat God de Enige Koning van Zijn volk is.

Toen Israël zich definitief in diens toegewezen stamgebieden vestigde, leek messiaans leiderschap overbodig geworden. Maar omdat de priesters en de oudsten niet in staat bleken om Israël trouw te laten zijn aan Gods verbond, kon de zonde de overhand krijgen. Daardoor konden buurvolken Israël steeds meer verdrukken. Daarom stelde God richters, messiaanse beslechters, aan om Zijn orde te herstellen.

Uiteindelijk zond Hij een richter-profeet op nationaal niveau, Samuël, die Israëls leiders op hun verantwoordelijkheden wees en hen tot stappen aanzette die Gods wil bevestigden.

Verlangen naar een koning
Het succesvolle optreden van Samuël had verlangen doen opkomen voor meer nationale identiteit. Er was bezorgdheid dat het bestaande leiderschap dit onvoldoende kon verzekeren.

Mozes profeteerde dat zo’n koningsvraag zou kunnen opkomen en gaf daarom bepalingen zodat koningschap dan naar Gods wil zou zijn (Dt 17:14-20). Daarmee werd benadrukt dat een koning over Israël aanstellen geen bevel van God was.

Gevolgen voor Israël
Israël werd van Godswege gewaarschuwd (1 S 8:9) voor belangrijke gevolgen van het koningschap. Hieronder volgen enkele ervan die ook onderling verbonden zijn:

Het succesvolle optreden van Samuël had verlangen doen opkomen voor meer nationale identiteit.

· Tussen God en de natie
Koningschap zou de neiging hebben om het andere leiderschap in Gods volk te verdringen. De hogepriester in het bijzonder. Dat ligt niet zozeer alleen aan de koning zelf, maar ook doordat het ambt een centraliserende werking heeft (vers 11-17). Maar overmoedige of zelfs ronduit goddeloze koningen van Israël poogden de positie van Israëls geestelijke ambten waar te nemen (13:9; 2 Kr 26:16).

Erger nog, koningschap kan ook een intermediaire functie worden toegedicht tussen God en mensen die in Bijbelse zin strikt toebehoort tot de (hoge)priesters. Dat toedichten is Godslasterlijk (1 S 8:7).

· Koninklijk huis
Een natie stelt niet slechts een koning aan, maar krijgt er ook de niet geringe last van diens familie bij. Binnen koninklijke families vindt altijd een competitie plaats over de troonsopvolging en welke plaats ingenomen wordt in de hiërarchie onder de koning. Dit heeft voor de hand liggende schade aan de voorbeeldfunctie van het koninklijk huis.

· Dynastie
Elk ambt geeft de neiging tot behoud ervan. Koningschap is in principe dynastiek (erfopvolging) georganiseerd in tegenstelling tot veel andere ambten, zoals dat van een Richter.

Koningschap is geen goddelijke maar een menselijke instelling. Daarom neigen koningen ernaar zich allerlei vormen van goddelijkheid aan te meten, ondanks het hiervoor genoemde gegeven dat God het koningschap niet aan Zijn volk heeft voorgeschreven.

Het ambt van koning is in zekere zin permanent en veronderstelt zelfbehoud. Israël kon dus niet zomaar af van een koning en nog minder makkelijk van het koningschap. Het einde van een koning(sdynastie) ging vaak samen met (ernstig) geweld of is er een gevolg van. Maar het was God Die Israëls koning(schap) tolereerde (Dn 2:21).

· Koningstraditie
Een merkwaardigheid van koningschap over Gods volk was de verbinding met het theocratische concept (Gods (in)directe bestuur op aarde). Koningen zouden door hun zalving door een Israëlitisch priester door God zijn aangesteld en dus namens Hem regeren. De zalving wijst echter eerder op het ontvangen van de voor het koningschap nodige inspiratie of vervulling door Gods Geest.

· Heidendom
Koningschap is geen goddelijke maar een menselijke instelling. Daarom hebben veel volken een koning (of iets soortgelijks). Koningen zullen zich aan elkaar meten. Dat is de competitieve eigenschap van het heidendom. Daarom neigen koningen ernaar zich allerlei vormen van goddelijkheid aan te meten, ondanks het hiervoor genoemde gegeven dat God het koningschap niet aan Zijn volk heeft voorgeschreven.

In alles waarin heidense koningen overtraden en zich misdroegen deden Israëls koningen dat in meerdere of mindere mate ook (zie bijvoorbeeld: 2 S 11:3-4; 2 Kr 28:3). Als koning over Gods volk wordt dat echter als lasterlijk (ernstige zonde) aangerekend. Israëls incompetente koningschap eindigde daarom, hoewel in twee delen, in de verbanning van Israël als natie.

Kortom, het koningschap is in Bijbelse zin facultatief en geen vereiste van Godswege. Maar zelfs gelovigen zouden dat vergeten en er een beeld bij maken net zoals de volken doen. Het blijft moeilijk om Gods wil volledig te doen ondanks de herhaaldelijke oproep (Mt 5:48). Ook gelovigen kiezen er steeds weer opnieuw voor Hem te belemmeren. De koningsvraag is daar een voorbeeld van.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israël genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hé? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ‘een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israël heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israël en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israëls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesië

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesië. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij