Moeilijke Bijbelteksten: Hoe effectief waren de Richters uit het Oude Testament?

God 24 januari 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel is een evaluatie van het optreden van de Richters.

Als de Bijbelgegevens over de Richtertijd worden opgeteld dan zou die zo’n 400 jaar hebben geduurd. Daar komt nog de tijd van de geschiedenissen van Richteren 13-21 bij. De tijdsduur daarvan is echter onbekend. Deze ruim 400 jaar is onaannemelijk.

Uitgaande van de Bijbelgegevens over de rust die Richters zouden hebben verkregen voor Israƫl, dan zouden de Israƫlieten daardoor hele lange perioden hebben gekend van vrede en welvaart. Het lijkt dan een uitzonderlijk godsvruchtige en gezegende periode te zijn geweest, terwijl de rest van de wereld te maken had met onrust, geweld en chaos.

Richters heroverwogen
Het is echter aannemelijker dat de Richterentijd ruim 100 jaar korter duurde (circa 1355-1043). Dat is altijd nog zo’n 180 jaar langer dan wat traditioneel daarvoor wordt gerekend. Tweederde van die tijd kan ā€˜rust’ hebben bestaan, doordat Richters buitenlandse vijanden en nationaal optreden van de IsraĆ«lieten binnenlandse vijanden hebben bestreden.

Om dit te onderbouwen wordt de Bijbel zo geĆÆnterpreteerd dat de Richters niet in heel IsraĆ«l (onder alle 12 stammen), maar slechts tegen regionale problemen optraden. Onder bepaalde stammen van IsraĆ«l en vooral en op de eerste plaats ten behoeve van de eigen stam van de Richter. De herhaalde onderdrukking van ā€˜IsraĆ«l’ zoals dat in de Bijbel wordt genoemd betrof dan niet steeds het hele volk IsraĆ«l. Zo’n regionale onderdrukking werd wellicht toen wel collectief ervaren. Het was immers duidelijk dat die van Godswege kwam of dat Hij het toeliet.

Ook wordt er in dit artikel van uitgegaan dat de tijdsperioden waarin bepaalde Richters actief waren overlappingen hadden met andere Richters. Dat blijkt bijvoorbeeld als Samgar, die waarschijnlijk optrad in het stamgebied van Naftalie, wordt genoemd tijdens het optreden van Ehud (3:31-4:1). Verder is het de vraag of in de Bijbel niet alleen de belangrijkste Richters zijn genoemd. Er zijn namelijk aanwijzingen dat er meer waren.

Overzicht Richters
De bovenstaande interpretatieve uitgangspunten en aannames leiden tot het volgende overzicht van het optreden van de in de Bijbel genoemde Richters.

Uiteindelijk riep Israƫl tot God voor uitredding en deed alle afgoden weg. Dit wijst misschien op een ernstige eredienst in de tent van samenkomst.

De eerste Richter na het terugtreden van Jozua als algehele leider over de Israƫlieten is Otniƫl uit de stam Judah (Jz 15:17; Rich 1:13). Hij was 40 jaar Richter (3:11) in zijn regio. Daarna kwamen de Israƫlieten (waarschijnlijk zijn hier hoofdzakelijk de Judeeƫrs bedoeld) door hun zonden 18 jaar onder invloed van de Moabieten (vers 14). Moab grensde immers aan het stamgebied van Juda.

Daarna zond God Ehud uit de stam Benjamin als Richter die hun (de Judeeƫrs en Benjaminieten) van de Moabieten verloste, zodat zij 80 jaar rust hadden (vers 30). Samgar, waarschijnlijk van de stam Naftalie, trad in diezelfde tijd op tegen de Filistijnen die de noordelijke stammen onderdrukte (vers 31).

Daarna kwamen de (noordelijk wonende) Israƫlieten, zoals de stam Naftalie, door (hun terugval in) zonden 20 jaar onder invloed van de KanaƤnitische koning van Hazor (4:3). Maar God zond door de dienst van de profetes Deborah de Richter Baraq, van de stam Naftalie, en die versloeg de koning van Hazor, zodat Israƫl (vooral de stam Naftalie) 40 jaar rust had (5:31).

Aan het einde van de 80 jaar rust bewerkt door Ehud zondigde de Israƫlieten (de Judeeƫrs) weer en daardoor kwamen ze zeven jaar onder de macht van Midjanieten (6:1). Toen riep God Gideon uit de aan Judah grenzende stam Manasse zodat hij hen bevrijdde en 40 jaar rust bewerkte (8:28).

Israƫl (de stam Manasse) verviel in afgoderij en een lid uit de familie van Gideon, Abimelech, riep zich na Gideons dood uit tot koning van de stad Sichem en doodde al zijn broers. EƩn wist er echter te ontkomen. Dat was Jotam. Hij profeteerde over hem en vluchtte naar het zuiden van het beloofde Land.

Tijdens hun leven brachten ze rust voor hun eigen stam en vaak ook voor andere aangrenzende stammen. Maar al kort na hun dood keerde alles weer terug naar het oude.

Abimelech regeerde drie jaar in Sichem en bracht ellende aan Israël (vooral voor de stam Manasse), zoals Jotam had geprofeteerd. Na hem kwam Tola uit de aangrenzende stam Issakar (10:1) en daarna Jaïr uit de stam Manasse (Overjordaanse Gilead) die God als Richters liet optreden in Israël (de stam Manasse; 10:3). Ze gaven het 45 jaar rust (door hun gecombineerde optreden).

Maar daarna verviel (een deel van) Israƫl weer in afgoderij en toen gaf God hen 18 jaar lang over aan onderdrukking van Filistijnen en de Ammonieten. Uiteindelijk riep Israƫl tot God voor uitredding en deed alle afgoden weg. Dit wijst misschien op een ernstige eredienst in de tent van samenkomst (vss 10-16).

Toen dreef Gods Geest Jefta uit de stam Manasse (Gilead) aan tegen de Ammonieten (11:29) en liet Hem hen overwinnen. Hij was zes jaar Richter. Daarna trad Ibsan uit de stam Judah zeven jaar op, Elon uit de stam Zebulon 10 jaar en Abdon uit de stam EfraĆÆm acht jaar (12:8, 11, 13).

Daarna deden de (westelijke stammen van de) Israƫlieten weer kwaad en gaf God hen 40 jaar over aan de Filistijnen (13:1). In die periode liet God Simson uit de stam Dan 20 jaar als Richter tegen de Filistijnen optreden.

Evaluatie Richteren
De Richters blijken effectief te zijn, maar minder efficiƫnt. Tijdens hun leven brachten ze rust voor hun eigen stam en vaak ook voor andere aangrenzende stammen. Maar al kort na hun dood keerde alles weer terug naar het oude. Blijkbaar lieten ze geen of amper een godsdienstig nalatenschap ter verbetering na of wisten dat niet te borgen. Het waren dan ook niet zozeer godsdienstige leraren, maar leiders om (regionale) problemen op te lossen.

Het was echter niet in de aard van de godsdienst van de Israƫlieten om hun hoop te vestigen op leidende personen, zoals de Richters. Israƫl vestigde hun hoop op Gods handelen.

Het was echter niet in de aard van de godsdienst van de Israƫlieten om hun hoop te vestigen op leidende personen, zoals de Richters. Dat was iets wat juist gebruikelijk was bij heidense volken. Israƫl vestigde hun hoop op Gods handelen. Ook gaat het Bijbelboek niet zozeer over de Richters, maar over de godsdienstige geschiedenis van Israƫls stammen na de inname van het beloofde land.

Tijdens het grootste deel van de Richterentijd kwam Israƫl niet verder dan te vertrouwen op Zijn ingrijpen tegen verdrukking van heidense buurvolken, terwijl zijzelf naar eigen inzicht bleven leven met een grote kans op zondigen. De kohaniem (Israƫlitische priesters) en de oudsten valt dus meer te verwijten. Zij lieten blijkbaar na om Israƫl op te voeden, zodat God steeds weer een Richter moest roepen.

Als de Richters inderdaad slechts tegen regionale problemen optraden, dan wijst dat er op dat het godsdienstige verval van heel IsraĆ«l in de Richtertijd veel minder groot was, dan wat een oppervlakkige Bijbellezing verondersteld. Dat sluit ook aan bij de gedachte dat de Richters hoofdzakelijk regionaal tot zegen waren. De ā€˜rust’ die verkregen werd slaat dus in Bijbelse zin op godsdienstig welvaren; vrijheid om het Verbondsleven te handhaven.

Opvallend is wel dat het boek Richteren eindigt met het nationale optreden tegen een ernstige misdaad van de Benjaminieten in Gibea. Hiertegen trad geen Richter of leider op, maar de volksraad in Mizpah (Rich 11:11; 20:1). Het ging immers om een misstand binnen Israƫl zelf.

Het boek Samuƫl, wat aanvankelijk ook nog de Richterenperiode beschrijft, opent met de rol van het centrale heiligdom in Silo; de tent van samenkomst (1 S 1:3, 21). Ook dat wijst op een groeiend besef van nationale eenheid. Dit besef zal ook het gevolg zijn geweest van de natuurlijke groei van het aantal Israƫlieten.

Opmerkelijk is dat kohaniem en Levieten, de godsdienstige leidslieden, toen zo’n kwaadaardig gedrag blijken te hebben gehad. Dat verklaart dan waarom er geen goed godsdienstig onderricht bestond onder de IsraĆ«lieten zodat dit het hun naar eigen inzicht leven zou corrigeren. Er traden toen ook weinig profeten op (3:1).

Toen de Richter Samuel (7:15) als profeet werd erkend (3:20) wist hij tijdens een periode van onderdrukking door Filistijnen opnieuw de nationale volksraad in Mizpah bijeen te brengen (7:5). Maar toen Samuƫls zonen Joƫl en Aviejah, die hij als Richters had aangesteld om hem op te volgen, zich misdroegen begonnen de oudsten van Israƫl te vragen om een koning over hen aan te stellen als Richter (8:5).

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israƫl genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hƩ? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ā€˜een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israƫl heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israƫl en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israƫls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesiƫ

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesiƫ. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij