Moeilijke Bijbelteksten: wat iedere christen moet weten over de Richterentijd

God 30 november 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. In dit artikel worden vragen behandeld over de Richterentijd.

Nadat de IsraĆ«lieten onder leiding van Jozua een blijvende positie hadden in het land KanaƤn (Jz 12:24), droeg hij de inname van het Land aan hen over (11:23). Vanaf toen begon feitelijk de periode die achteraf ā€˜de Richterentijd’ is genoemd. In die periode traden Richteren op tegen de wantoestanden in en rond IsraĆ«l.

Woordstudie
Het Hebreeuwse woord sjoftiem wordt vaak vertaald als ā€˜Richteren’ en is afgeleid van de stam sjafat – besturen, wreken of recht uitoefenen. Toch is het een enigszins cryptisch woord. Een sjofet is geen rechter, iemand die rechtspreekt, want dat is een ander ambt in Bijbelse zin. Velen begrijpen niet meer wat een Richter is.

Richteren waren altijd vrome personen die aangedreven werden door de Heilige Geest. Ze traden op ten gunste van de natie Israƫl.

De functie van sjofet blijkt echter veel ouder dan die uit de Richterentijd. Zo werd Mozes tijdens Israƫls verblijf in Egypte gevraagd of hij dacht Richter te zijn (Ex 2:14). Later bleek hij dat te zijn (18:13).

Mozes stelt ook Richteren over hen aan (18:21-26) en gaf die instructies (Num. 25:5; Dt 1:16). Hij gaf ook bevel om na de inname van het beloofde Land Richteren aan te stellen in alle steden (Deut. 16:18). Die zijn blijkbaar ook aangesteld (Jozua 23:2; 24:1).

Maar de Richteren uit de gelijknamige tijd waren buitengewoon en niet zozeer ambtsdragers. Ze waren misschien ook niet officieel in het ambt als Richter aangesteld. Ze hadden een Richterbediening.

Wat is een Richter?
De Richteren uit de gelijknamige tijd waren niet zo zeer helden die op spectaculaire wijze Israƫl bevrijdde van een vijand die hen in een bepaalde tijd bedreigde. Helden in de heidense zin kent Israƫl niet en heeft die ook niet nodig. Israƫl was de enige natie die God eerde en diende. Richteren waren daarom altijd vrome personen die aangedreven werden door de Heilige Geest. Ze traden op ten gunste van de natie Israƫl.

Op enkele uitzonderingen na, zoals in het geval van de Richter Sjimsjon (Simson), waren het personen die op latere leeftijd door God werden aangezet om iets recht te zetten, zoals wraak nemen. Hun verdiensten lijken dus eigenlijk hoofdzakelijk op het vlak van fysiek geweld te liggen. Het waren dus geen profeten of Bijbelleraren.

God stelde Richteren aan om voor een bepaalde periode orde op zaken te stellen in Israƫl.

God stelde Richteren aan om voor een bepaalde periode orde op zaken te stellen in Israƫl. Vaak begon dat om beweging te brengen in een vastgelopen lokaal probleem (binnen een stam). Omdat de bediening van deze Richteren door veel mensen alleen vanuit de spectaculaire kant wordt bekeken, wordt diens opdracht om Israƫl (terug) te brengen tot de Bijbelse godsdienst vaak niet begrepen. Maar alle Bijbelse bedieningen en ambten beogen een godsdienstig doel, dus ook dat van deze Richteren. Pas als Israƫl rust had, zou het in staat kunnen zijn zich weer tot God te wenden. Wie goed leest ziet dat dit ook het resultaat was van hun optreden.

Dus de Richterentijd moet opgevat worden als een Godsvruchtige periode, zolang de Richter actief was (Rich 2:18). Een voorbeeld van die Godsvrucht blijkt uit de wijze waarop de Israƫlitische familie van de Moabitische Ruth een zegen was voor haar en hun omgeving. Zij bekeerde zich daardoor tot de Bijbelse godsdienst (Ruth 1:16; 4:10).

God hoopte dat de Israƫlieten uiteindelijk zonder de Richter zouden kunnen. Toch bleek het herhaaldelijk nodig dat Hij een nieuwe Richter zond na hun smekingen daarom. Israƫl bleek niet in staat het Bijbelse leven te handhaven. Iedereen deed wat oprecht (vroom) was naar eigen inzicht. Het ontbrak hun blijkbaar aan onderwijs en juist begrip van Gods wil. Er traden ook nauwelijks profeten op en de kohaniem (Israƫlitische priesters) verzaakten hun ambt (1 S 2:12-17, 22).

Zo indrukwekkend als Richteren opeens optraden tegen Israƫls vijanden, zo plotseling verdwenen de meesten ook weer uit de openbaarheid. Althans, in de Bijbelverhalen. God lijkt er scherp op te hebben toegezien dat Richteren niet als een soort heiligen zouden worden vereerd. Ze waren immers uitsluitend in dienst van God en na het vervullen van hun opdracht was hun dienst voor Israƫls collectief niet langer nodig.

God hoopte dat de Israƫlieten uiteindelijk zonder de Richter zouden kunnen. Toch bleek het herhaaldelijk nodig dat Hij een nieuwe Richter zond.

Begin en einde Richterentijd
Feit is dat Jozua zelf geen richter was. Vandaar dat volgens de traditie de Richterentijd pas begon na zijn dood (waarschijnlijk ongeveer 1315 v.Chr.). Maar tijdens zijn leven trad de eerste Richter OtniĆ«l al op (Jozua 15:17). De Richterentijd blijkt dus al tijdens Jozua’s leven te zijn begonnen.

Hetzelfde geldt voor het einde van de Richterentijd. Traditioneel zou dat zijn vanaf het aanstellen van Israƫls eerste koning. Maar het was de profeet Samuƫl die dit als Richter deed. De Richterentijd lag dus tussen het optreden van die personen (Otniƫl en Samuƫl) in. Kan het nog preciezer worden afgebakend?

De Richterentijd was de tijd waarin IsraĆ«l geen centrale leider had, maar geleid werd door de oudsten. Jozua was het grootste deel van zijn laatste levensjaren – waarschijnlijk zo’n 40 jaar – geen leider meer over IsraĆ«l. Hij trad zo’n vijf jaar na de inname van het beloofde Land terug (14:10). Dat was het begin van de Richterentijd. Dat lijkt in ongeveer 1355 voor Christus te zijn geweest.

Het aanstellen van koning Saulus is het einde van de Richterentijd zijn. Dat lijkt omstreeks 1040 voor Christus te zijn gebeurd. Dan zou de Richterentijd dus ruim 315 jaar hebben geduurd! Traditioneel zou dat maar zo’n 150 jaar zijn geweest, omdat de uittocht uit Egypte onjuist wordt gedateerd tijdens farao Ramses II. Een langere Richterentijd zou echter passen bij de lange tijd dat de Richteren optraden, namelijk in totaal ruim 250 jaar.

Israƫlitische republiek
In de Richterentijd werd Israƫl geleid door een raad van 70 oudsten (Num. 11:16). Het was toen dus een onafhankelijke republikeinse natie. Ze werden al door oudsten geleid sinds hun verblijf in Egypte (Ex 3:16). Naast de overkoepelende leiding van de oudsten, hadden de families en stammen eigen leiders. Daarnaast waren er nog de kohaniem die verantwoordelijk waren voor het (lokale) godsdienstige onderwijs, de rechtspraak en de eredienst.

Gesteld moet worden dat bijna alle Israƫlitische koningen kwaadaardiger en minder effectief waren dan de Richteren.

In de Richterentijd was de Israƫlitische natie decentraal (op lokaal niveau) ingericht. Het centrale heiligdom in Sieloh, waar jaarlijks de erediensten van de hoogtijdagen werden gevierd, vertegenwoordigde de nationale godsdienstige identiteit. Zaken van landsbestuur die de hele natie aangingen werden besproken in de plaats Mitspah (Rich 20:1).

De benaming ā€˜Richterentijd’ is dus onjuist, want dat suggereert de Richteren de hoofdrol hadden. Maar zij traden alleen af en toe op. Dan stonden zij garant voor een opleving in de welvaart door Gods zegen. De benaming geeft ook het onterechte vermoeden dat er een logische keten van Richteren optraden. Ook dat was niet zo.

Overige verkeerde voorstellingen
De meeste gelovigen stellen zich de Richtertijd voor als een chaotische en gewelddadige periode. Een tijd waarin Israƫl ernstig van God zou zijn afgedwaald. Maar dan worden Zijn geweldige werken in die tijd over het hoofd gezien en al helemaal niet begrepen dat deze tijd een toetsingsperiode was waarvan veel te leren valt.

Wat ook opmerkelijk is dat de Koningentijd, als de ā€˜normale’ periode wordt gezien. Dat heeft ermee te maken dat de Richterentijd als korte, duistere periode wordt gezien dat wel moest uitlopen in de Koningentijd. Toch duurde de Richterentijd zoals hiervoor is aangetoond in werkelijkheid bijna even lang als de Koningentijd, zeker als de vazal-koningschappen eraf getrokken worden. Beiden perioden kenden chaos en geweld.

Gesteld moet worden dat bijna alle Israƫlitische koningen kwaadaardiger en minder effectief waren dan de Richteren. Tijdens het koninklijke bestuur van Israƫl verslechterde Israƫls situatie eerder dan dat het verbeterde in vergelijk met de Richterentijd. Op enkele uitzonderingen, zoals onder de koningen David en Hizkia, na.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israƫl genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hƩ? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ā€˜een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israƫl heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israƫl en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israƫls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesiƫ

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesiƫ. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij