Moeilijke Bijbelteksten: Hoe lang duurde Israëls verblijf in Egypte?

God 26 januari 2021 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over Israëls verblijf in Egypte.

Gedwongen door de ernstige hongersnood trok Jakob, de derde patriarch van de Hebreeën, met zijn nageslacht naar Egypte. Maar hij lijkt daarmee geworsteld te hebben. Dit is begrijpelijk. Aan de ene kant werd hij gedreven door een groot verlangen om zijn zoon Jozef terug te zien. Aan de andere kant druiste het in tegen de Landbelofte (Gn 12:7; 26:3; 28:13). Ook was er het oude verbod om het Land te verlaten (24:6) en vooral niet naar Egypte te gaan (26:2).

Vrees voor Egypte
Dat de stokoude Jakob bang was om naar het wereldrijk Egypte te gaan staat letterlijk in de Bijbel (46:3). Jakob verliet zijn kampplaats in Kirtjat-Arba buiten de stad Hebron. Onderweg stopte hij in de heilige plaats Ber-Seba en offerde daar aan God. ’s Nachts zag hij visioenen in zijn slaap waarin God tot hem sprak. Hij bemoedigde Jakob; naar Egypte gaan was Zijn wil. Hij zou met hem meegaan en zorgen dat Jakob/Israël weer zou terugkeren naar het beloofde Land.

Jakobs vrees voor Egypte is begrijpelijk. Hij was Hebreeër. Een trekker die in tenten verbleef.

Jakobs vrees voor Egypte is begrijpelijk. Hij was Hebreeër. Een trekker die in tenten verbleef. In de bebouwde plaatsen had veel zaken gezien die faliekant tegen de gewoonten van zijn vaderen (de ongeschreven Bijbel) ingingen. Ongepaste en ernstig buitensporige zaken. Afgoderij, moord, hoererij, bedriegerij en diefstal.

Hij wist ook wat zijn grootvader Abraham was overkomen in Egypte (12:10-20). Hoe zijn grootmoeder door de Egyptenaren werd begeerd. Dat de Farao hun Egypte uit had gegooid. Ook zal hij gehoord hebben over de toenemende afgoderij en decadentie, wat in Egypte staatsbeleid was. Welke vrome gelovige zou daar willen zijn? Ook al was dat het enige land waar nog voedsel was.

Hereniging Jozef en Israël
Het weerzien met Jozef was erg goed (46:29) en het leek erop dat het verblijf maar zo’n vijf jaar zou zijn (45:11). Uit eigen ervaring scherpte Jozef zijn familie in om vast te houden aan hun Hebreeuwse leven en zich niet met de Egyptenaren te verbroederen. Jozef liet het zo uitkomen dat zijn familie een onbewoond gebied aangewezen kreeg aan de rand van Egypte. Jakobs kamp werd opgezet vlakbij de residentiestad van de Farao. Op die manier konden ze makkelijk contact houden met Jozef.

Israëls verblijf in Egypte
Tijdens de hongersnoodjaren en het herstel erna groeide Israël uit tot een volk. Dat was aanvankelijk gunstig voor de Israëlieten en ook voor Egypte. Jakob was circa 130 jaar oud toen hij zich in Gosen vestigde (47:9) en stierf 17 jaar later (47:28). Jozef overleefde zijn vader ruim 50 jaar, terwijl Jakobs familie in Egypte verbleef. De Bijbel vat het samen met de woorden ‘ze werden vruchtbaar en zeer talrijk’ (SV: 47:27).

De verdrukking van Jakobs zonen duurde dus minstens 80 jaar, maar waarschijnlijk niet veel langer. Toch denken veel mensen dat dit 400 jaar duurde.

Uittocht uit Egypte
In de Bijbel wordt het einde van Israëls verblijf in Egypte aangekondigd door de toenemende verdrukking die een ‘nieuwe Farao’ op Jakobs nakomelingen liet neerkomen (Ex 1:8, 11). Er staat niet bij of dat dit van Godswege kwam. Sommigen denken van wel. Het lijkt er echter meer op dat God reageerde op de niet geringe noodroep van Jakobs nakomelingen die naar Hem uitging (3:7). Zoals altijd doet God dan bezoeking aan de aanstichters daarvan. In dit geval de Farao (vs 10). Indirect was dit al eerder gebeurd, want God had 80 jaar eerder een mannelijk Hebreeuws kind terecht laten komen in het huis van Farao (7:7). Onbewust had hijzelf de redder van de Hebreeën grootgebracht.

Verblijfsduur
De verdrukking van Jakobs zonen duurde dus minstens 80 jaar, maar waarschijnlijk niet veel langer. Toch denken veel mensen dat dit 400 jaar duurde. Dit getal komt uit Gods profetie aan Abraham (Gn 15:13) en lijkt bevestigd door Mozes (Ex 12:40) en Stefanus (Hnd 7:6). Feit is dat Jozef 110 jaar oud werd (Gn 50:26) en toen leefde het volk van Jakob in welvaart en voorspoed in Egypte.

Jakob vond Jozef weer terug in het tweede jaar van de hongersnood (47:18). Toen was Jozef 39 jaar, want hij was 30 jaar toen de zeven jaren van welvaart over Egypte kwamen (41:46-47). Jozef kon dus minstens 70 jaar persoonlijk voor Jakob en zijn nakomelingen zorgen. Dit past ook bij de vermelding dat Jozef de nakomelingen van Efraïm tot in het derde geslacht zag (50:23).

Over het voorgeslacht van Mozes staat geschreven dat hij het derde geslacht van Levi, de zoon van Jakob, was (Ex 6:16-20). Het kan niet precies afgeleid worden hoe groot de tijdspanne is van deze nageslachten. Dit kan decennia variëren, bijvoorbeeld door veel voorkomende onvruchtbaarheid. Maar periode van 400 jaar is veel te lang.

Het is opmerkelijk dat Jozef de generatie (de vierde) van zijn familie heeft gezien die het beloofde Land zou bezitten!

Mozes leidde zijn volk uit toen hij zo’n 80 jaar oud was, dus de verdrukking maar ook de Uittocht begon dus vanaf de derde generatie sinds Jakobs komst naar Egypte. Niet lang na de dood van Jozef. Het totale verblijf van de Hebreeërs lijkt dus maar zo’n 200 jaar te hebben geduurd.

Het betekent dus dat de tijdsperiode van 400 jaar in de profetie aan Abraham geteld is vanaf het moment van uitspreken ervan, toen Abraham circa 100 jaar oud was, tot aan de inname van het beloofde Land door Israël. De apostel Paulus bevestigt dit ook (Gal 3:16-17). Het is opmerkelijk dat Jozef dus de generatie (de vierde) van zijn familie heeft gezien die het beloofde Land zou bezitten!

Evaluatie
Waarom is het belangrijk de verblijfsduur van Jakob en zijn nakomelingen in Egypte te weten? Om meerdere redenen, maar vooral dat de Bijbel consistent is en dat menselijke Bijbelinterpretatie soms verbeterd moet worden. Volgens de belofte aan Abraham zou de vierde generatie van de nakomelingen die als vreemdelingen in een land zouden leven naar het beloofde Land terugkeren (Gn 15:16). God ontzegde echter de Uittochtsgeneratie (volgens bovenstaande de derde generatie) door hun weerspannigheid de toegang tot dat Land en liet hen omkomen in de Sinaïwoestijn (Nm 14:29). Deze belofte aan Abraham blijkt dus exact vervuld.

Ook is het van belang voor de datering van de Uittocht. De tijdsduur tussen de Uittocht en de ingebruikname van de tempel van Salomo zou zo’n 480 jaar zijn (1 K 6:1). Koning Salomo’s tempelbouw wordt gedateerd in circa 950 v.Chr., dus dan zou de uittocht aan het einde van 15de eeuw voor Christus  gedateerd moeten worden. Het kan dus niet kan samenvallen met Farao Ramses II (1295-1213), wat traditioneel wordt aangenomen, maar gebeurde in het begin van Egyptes Nieuwe Koninkrijk (18de dynastie). Wellicht verwijzen de Bijbelwoorden ‘een nieuwe koning’ (Ex 1:8) ernaar.

Deze datering betekent dat de Inname van het beloofde Land aan het begin van de veertiendde eeuw voor Christus (40 jaar na de uittocht; Nm 32:13) plaatsvond en dat sluit aan bij de archeologische vondsten van bijvoorbeeld Jericho. Een grondige verwoesting van deze stad is in die tijd vastgesteld. Het betekent ook dat de Richterentijd bijna dubbel zo lang was (ruim 300 jaar) is geweest, zoals de Bijbel ook lijkt te bevestigen, dan traditioneel wordt aangenomen.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israël genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hé? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ‘een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israël heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israël en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israëls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesië

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesië. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij