Alianna Dijkstra interviewde autistische christenen: "Christenen met autisme vinden naar de kerk gaan vaak moeilijker"

"Mensen met autisme hebben ondermeer moeite met veranderingen: een nieuwe band, een jeugddienst of een afwijkende liturgie bijvoorbeeld", zegt Alianna Dijkstra. Zij heeft zelf autisme en kreeg als schrijfster tijdens lezingen vaak vragen vanuit de christelijke hoek. Toen haar uitgeverij vroeg of ze weer een boek wilde schrijven was het onderwerp geen moeilijke keuze. Dijkstra schreef het boek Is er een hemel voor autisten? en kreeg prompt vier sterren van Trouw.

Dit is een uitgave van KokBoekencentrum.

Lees en bekijk hier meer over het boek van Hanna Rijken

Alianna, help ons uit de brand. Is er een hemel voor autisten? 
"Ik geloof niet dat er een hemel specifiek voor autisten is. Ik geloof wel dat er in de hemel geen autisme meer is, net als dat er geen mensen meer zullen zijn die moeilijk een trap op kunnen komen." 

Waarom wilde je dit boek schrijven?  
"Ik heb eerder twee boeken over autisme geschreven en die waren niet per se christelijk. Maar ik heb naar aanleiding daarvan lezingen gehouden en daar kwamen vaak geloofsvragen over autisme naar voren. Eind 2017 kreeg ik het verzoek om weer een boek over autisme te schrijven en toen dacht ik: zou het niet fijn zijn als dat dan over deze vragen kan gaan? Vervolgens heb ik twaalf mannen en vrouwen met autisme geïnterviewd, uit allerlei denominaties. Ik heb hen gevraagd naar hun levensverhaal en al de zaken die ze in hun geloofsleven tegengekomen. Zoals het beleven van hun stille tijd, de preek en de kerkdienst.

Daarnaast zijn er vier hoofdstukken die gaan over christelijke professionals en hun werk met mensen met autisme. En er zijn vier hoofdstukken waarvoor ik christelijke organisaties bezocht die iets doen voor deze doelgroep, zoals een prikkelarme kerkdienst die een PKN kerk organiseert en GGZ de Hoop in Dordrecht waar ook mensen met autisme komen. Dus het is een heel divers boek met allerlei verschillende invalshoeken maar het komt in de kern steeds uit op het thema geloven en autisme.

Ik begon vanuit mijn eigen nieuwsgierigheid aan dit boek maar nu ik merk hoeveel het losmaakt bij mensen ben ik ook een soort bewustwordingscampagne begonnen, ik ben een kleine activist geworden. Mensen met autisme zijn niet per se graag alleen zoals sommigen denken. Zij hebben evenveel behoefte aan een fijne gemeente en contacten."

Zijn we niet allemaal een beetje autistisch?
"Er is sprake van een autistisch spectrum. Eerder waren een aantal diagnoses, zoals het syndroom van Asperger en PPD-nos, die in de nieuwe DSM (Handboek voor psychiaters) afgeschaft zijn en allemaal onder de noemer Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) vallen. Maar om een diagnose te krijgen moet je echt veel testen doen en gesprekken hebben. Je krijgt die die diagnose niet zomaar.

Ongeveer één procent van de totale bevolking heeft autisme. Het heeft te maken met de informatieverwerking in de hersenen, die is verstoord. Mensen met autisme kunnen bijvoorbeeld prikkels minder goed verwerken. Ze hebben er geen goed filter voor zitten. Neem bijvoorbeeld een interview waar ook muziek op de achtergrond te horen is, dan kan iemand met autisme enorm afgeleid zijn en zich moeilijk focussen." 

Heeft het ook met de maatschappij van vandaag de dag te maken?
"Sinds ik de diagnose heb vallen voor mij heel veel dingen op hun plek. Ik realiseerde mij opeens waarom iets niet lukte of waarom ik bepaalde dingen niet volhield. Als iemand overprikkeld is, is hij of zij niet per se een autist. Soms lopen mensen ergens tegenaan in een bepaalde fase van hun leven en wordt het ontdekt. Misschien is er ook een percentage mensen bij wie het nooit onderzocht is en die prima door het leven hobbelen. Als je stress hebt kunnen kenmerken van autisme wel sterker worden. Ik denk dat rust, reinheid en regelmaat voor iedereen goed zijn."  

Je hebt dus een aantal verhalen van mensen met autisme verzameld. Welk verhaal heeft je het meest aangegrepen?  
"Ik vond de diversiteit in beleving van het geloof en de verschillende visies zeer interessant. Zo sprak ik bijvoorbeeld een man die zei dat het geloof vroeger veel duidelijker was. Hij kwam uit de gereformeerd vrijgemaakte kerk. Hij had geleerd dat je geen praktiserend homo mocht zijn en je moet laten begraven en niet laten cremeren. Vervolgens kwam er een man uit die kerk in de media en die dacht er nogal anders over en was erg boos dat homoseksualiteit werd afgekeurd. De autistische man raakte daardoor erg van slag.  

Bijna iedereen die ik sprak hield er ook van om een duidelijke liturgie in de kerk te hebben. Ik sprak een vrouw die moeite had met de gezinsdiensten en andere themadiensten. Toen er opeens een kinderkoor en een nieuwe band in de dienst verschenen was ook dit erg schokkend voor haar. Ze raakte helemaal gestresst. Ze vertelde mij dat ze elke keer in het kerkblad keek of er een normale dienst was want anders kon ze het niet verdragen om naar de kerk te gaan.  

Deze voorbeelden hebben zeker te maken met de kenmerken van autisme: moeite met veranderingen en de neiging om nogal rigide te zijn. Zo kreeg ik ook te horen dat "een preek zo lekker duidelijk is omdat hij altijd uit drie delen bestaat." Dat zei iemand die naar de gereformeerde gemeente gaat. Dat vind je natuurlijk niet overal. Maar sommige gemeenteleden met autisme raken dus al behoorlijk gestresst of van slag door een doopdienst. Bij de ene kerk is er ook meer variatie in kerkdiensten dan bij de andere.  

Autistische bezoekers hebben vaak ook moeite met abstracte taal en symboliek. Hoe leg je nou precies genade uit bijvoorbeeld. Je kunt er geen concreet plaatje van maken in je hoofd. Iemand vertelde mij daarover: 'Ik weet dat het iets goeds is want als de dominee erover spreekt dan kijkt hij er altijd heel blij bij'. Begrippen als goedertierenheid, het Lam Gods e.d. zijn lastig. Zulke termen worden heel vaak ook niet meer uitgelegd. We gebruiken ze immers al zolang in de kerk.