Alianna Dijkstra interviewde autistische christenen: "Christenen met autisme vinden naar de kerk gaan vaak moeilijker"

Dagelijks leven4 oktober 2019
Alianna

"Mensen met autisme hebben ondermeer moeite met veranderingen: een nieuwe band, een jeugddienst of een afwijkende liturgie bijvoorbeeld", zegt Alianna Dijkstra. Zij heeft zelf autisme en kreeg als schrijfster tijdens lezingen vaak vragen vanuit de christelijke hoek. Toen haar uitgeverij vroeg of ze weer een boek wilde schrijven was het onderwerp geen moeilijke keuze. Dijkstra schreef het boek Is er een hemel voor autisten? en kreeg prompt vier sterren van Trouw.

Alianna, help ons uit de brand. Is er een hemel voor autisten? 
"Ik geloof niet dat er een hemel specifiek voor autisten is. Ik geloof wel dat er in de hemel geen autisme meer is, net als dat er geen mensen meer zullen zijn die moeilijk een trap op kunnen komen." 

Waarom wilde je dit boek schrijven?  
"Ik heb eerder twee boeken over autisme geschreven en die waren niet per se christelijk. Maar ik heb naar aanleiding daarvan lezingen gehouden en daar kwamen vaak geloofsvragen over autisme naar voren. Eind 2017 kreeg ik het verzoek om weer een boek over autisme te schrijven en toen dacht ik: zou het niet fijn zijn als dat dan over deze vragen kan gaan? Vervolgens heb ik twaalf mannen en vrouwen met autisme geïnterviewd, uit allerlei denominaties. Ik heb hen gevraagd naar hun levensverhaal en al de zaken die ze in hun geloofsleven tegengekomen. Zoals het beleven van hun stille tijd, de preek en de kerkdienst.

"Mensen met autisme zijn niet per se graag alleen zoals sommigen denken"

Daarnaast zijn er vier hoofdstukken die gaan over christelijke professionals en hun werk met mensen met autisme. En er zijn vier hoofdstukken waarvoor ik christelijke organisaties bezocht die iets doen voor deze doelgroep, zoals een prikkelarme kerkdienst die een PKN kerk organiseert en GGZ de Hoop in Dordrecht waar ook mensen met autisme komen. Dus het is een heel divers boek met allerlei verschillende invalshoeken maar het komt in de kern steeds uit op het thema geloven en autisme.

Ik begon vanuit mijn eigen nieuwsgierigheid aan dit boek maar nu ik merk hoeveel het losmaakt bij mensen ben ik ook een soort bewustwordingscampagne begonnen, ik ben een kleine activist geworden. Mensen met autisme zijn niet per se graag alleen zoals sommigen denken. Zij hebben evenveel behoefte aan een fijne gemeente en contacten."

Zijn we niet allemaal een beetje autistisch?
"Er is sprake van een autistisch spectrum. Eerder waren een aantal diagnoses, zoals het syndroom van Asperger en PPD-nos, die in de nieuwe DSM (Handboek voor psychiaters) afgeschaft zijn en allemaal onder de noemer Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) vallen. Maar om een diagnose te krijgen moet je echt veel testen doen en gesprekken hebben. Je krijgt die die diagnose niet zomaar.

"Ik denk dat rust, reinheid en regelmaat voor iedereen goed zijn"

Ongeveer één procent van de totale bevolking heeft autisme. Het heeft te maken met de informatieverwerking in de hersenen, die is verstoord. Mensen met autisme kunnen bijvoorbeeld prikkels minder goed verwerken. Ze hebben er geen goed filter voor zitten. Neem bijvoorbeeld een interview waar ook muziek op de achtergrond te horen is, dan kan iemand met autisme enorm afgeleid zijn en zich moeilijk focussen." 

Heeft het ook met de maatschappij van vandaag de dag te maken?
"Sinds ik de diagnose heb vallen voor mij heel veel dingen op hun plek. Ik realiseerde mij opeens waarom iets niet lukte of waarom ik bepaalde dingen niet volhield. Als iemand overprikkeld is, is hij of zij niet per se een autist. Soms lopen mensen ergens tegenaan in een bepaalde fase van hun leven en wordt het ontdekt. Misschien is er ook een percentage mensen bij wie het nooit onderzocht is en die prima door het leven hobbelen. Als je stress hebt kunnen kenmerken van autisme wel sterker worden. Ik denk dat rust, reinheid en regelmaat voor iedereen goed zijn."  

Je hebt dus een aantal verhalen van mensen met autisme verzameld. Welk verhaal heeft je het meest aangegrepen?  
"Ik vond de diversiteit in beleving van het geloof en de verschillende visies zeer interessant. Zo sprak ik bijvoorbeeld een man die zei dat het geloof vroeger veel duidelijker was. Hij kwam uit de gereformeerd vrijgemaakte kerk. Hij had geleerd dat je geen praktiserend homo mocht zijn en je moet laten begraven en niet laten cremeren. Vervolgens kwam er een man uit die kerk in de media en die dacht er nogal anders over en was erg boos dat homoseksualiteit werd afgekeurd. De autistische man raakte daardoor erg van slag.  

Bijna iedereen die ik sprak hield er ook van om een duidelijke liturgie in de kerk te hebben. Ik sprak een vrouw die moeite had met de gezinsdiensten en andere themadiensten. Toen er opeens een kinderkoor en een nieuwe band in de dienst verschenen was ook dit erg schokkend voor haar. Ze raakte helemaal gestresst. Ze vertelde mij dat ze elke keer in het kerkblad keek of er een normale dienst was want anders kon ze het niet verdragen om naar de kerk te gaan.  

"Autistische bezoekers hebben vaak ook moeite met abstracte taal en symboliek"

Deze voorbeelden hebben zeker te maken met de kenmerken van autisme: moeite met veranderingen en de neiging om nogal rigide te zijn. Zo kreeg ik ook te horen dat "een preek zo lekker duidelijk is omdat hij altijd uit drie delen bestaat." Dat zei iemand die naar de gereformeerde gemeente gaat. Dat vind je natuurlijk niet overal. Maar sommige gemeenteleden met autisme raken dus al behoorlijk gestresst of van slag door een doopdienst. Bij de ene kerk is er ook meer variatie in kerkdiensten dan bij de andere.  

Autistische bezoekers hebben vaak ook moeite met abstracte taal en symboliek. Hoe leg je nou precies genade uit bijvoorbeeld. Je kunt er geen concreet plaatje van maken in je hoofd. Iemand vertelde mij daarover: 'Ik weet dat het iets goeds is want als de dominee erover spreekt dan kijkt hij er altijd heel blij bij'. Begrippen als goedertierenheid, het Lam Gods e.d. zijn lastig. Zulke termen worden heel vaak ook niet meer uitgelegd. We gebruiken ze immers al zolang in de kerk.

Maar dat betekent niet dan mensen met autisme 'minder goed' geloven. Iedereen die ik sprak voor dit boek was een fijne christen die eerlijk zijn of haar eigen verhaal deelde. Het bijzondere vond ik dat het bij iedereen, uit elke denominatie, uiteindelijk altijd om Jezus draaide, en dat Hij gestorven is voor onze zonden. Die boodschap was steeds weer de kern. Prachtig.

Christenen met autisme beleven dingen soms anders en vinden naar de kerk gaan vaak moeilijker. Psalm 139 kwam vaak terug in mijn gesprekken als een psalm die heel goed helpt als je je onbegrepen of eenzaam voelt. God weet precies hoe Hij met je om moet gaan terwijl je omgeving dat misschien moeilijker vindt. Ik vind het naar de kerk gaan ook moeilijk. Er zijn zo veel prikkels.

"Want we zijn leden van hetzelfde lichaam en de kerk is juist een plek waar iedereen zich veilig en thuis moet voelen"

Ik heb wel in de jaren ontdekt dat gemeente zijn ook mogelijk is met vrienden en mensen die om je heen staan. Dat de gemeente niet alleen tussen de kerkmuren zit. Sommige mensen in het boek voelen zich ook heel schuldig dat ze door hun autisme niet naar de kerk gaan. Maar ik heb geleerd dat schuldgevoel bij mezelf los te laten. Ik weet dat als ik straks bij de hemelpoort sta mij niet gevraagd zal worden: 'Hoe vaak ben je naar de kerk geweest?'."

Wat hoop je dat het boek teweegbrengt?  
Ik hoop dat mensen na het lezen van dit boek mensen met autisme iets beter begrijpen. Ik hoop in ieder geval dat ze niet denken te weten wat mensen met autisme denken en voelen maar dat ze hen vragen zullen stellen. Want we zijn leden van hetzelfde lichaam en de kerk is juist een plek waar iedereen zich veilig en thuis moet voelen.  

Ik krijg veel berichten van mensen met autisme die zich door het boek begrepen voelen en het fijn vinden dat ze niet de enige zijn die het meemaken. En ik hoop dat andere kerkleden hen erbij betrekken. Je zult verbaasd zijn van wat ze ook allemaal kunnen doen in de kerk. Misschien niet koffie schenken voor 50 man in tien minuten tijd maar iemand kan bijvoorbeeld heel goed zijn in cijfertjes en die kun je prima betrekken bij financiën van een commissie.

Waar blink jij in uit?
Ik ben zelf goed in schrijven. Toen ik tien was wilde ik al schrijver worden. Ik heb geluk gehad dat ik vrienden heb gekregen waarmee ik de liefde voor schrijven heb kunnen delen en die mij aan de juiste contacten hebben geholpen. En hoe geweldig is het als je uitgever weer aan je vraagt of je een boek wilt schrijven? Ik heb het enorm getroffen met de uitgeverij waar ik voor schrijf. Ik kreeg ook een vier sterren recensie in Trouw voor dit boek, mooi toch? In Is er een hemel voor autisten? staan twintig verschillende verhalen binnen het thema autisme en geloof, en ik hoop dat iedere lezer er in ieder geval bij één iets heeft van 'Hey, daar herken ik iets van mezelf in'."

Foto: Yvonne de Noord

Praatmee

Beluister onze podcast

#305 Patrick & Jeffrey over christelijke PVV-stemmers, winkelen op zondag en de genderkloof
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Poetin en Kirill
Nieuws

Russisch-Orthodoxe Kerk steunt uitspraak Hooggerechtshof over 'extremistische LHBT'ers'

Het Russische Hooggerechtshof verklaarde de LHBTI-beweging onlangs als ‘extremistisch’. Dit nadat het Russisch Ministerie van Justitie vorige week opriep om de beweging in Rusland te verbieden. Verscheidene internationale organisaties, waaronder Amne

Bijbel
Nieuws

Bijna een kwart van de Britse jongeren staat open voor een verbod op de Bijbel

Volgens een opiniepeiling zou bijna een kwart van de Britse jongeren openstaan voor een verbod op de Bijbel. Dat meldt Christian Today. Volgens de ondervraagde jongeren zouden boeken die ‘haatzaaiende taal’ bevatten verboden moeten worden. Daar schar

André Nieuwkoop
Video

Luister naar deze koraalbewerking over Psalm 121 van André Nieuwkoop

Dat organist André Nieuwkoop een begenadigd organist is lijdt geen twijfel. Vorig jaar december liet hij in de Grote Kerk van Dordrecht op prachtige wijze een koraalbewerking over Psalm 121 horen. Aansluitend speelde de organist, in het dagelijks lev

Jezus
Nieuws

Wereldberoemde Jezus-film verschijnt in 2025 ook in animatievorm

De bekende film ‘Jesus’ gaat een nieuw tijdperk in. De film die een inkijkje biedt in het leven en de bediening van Jezus, verschijnt in 2025 ook in animatievorm. Dat meldt CBN News. ‘Jesus' verscheen in 1979 en werd sindsdien door miljarden mensen b

Marawi
Nieuws

Islamitische terreurgroep pleegt bomaanslag op Filipijnse kerk: vier doden en tientallen gewonden

Bij een bomaanslag tijdens op een Filipijnse kerk in de stad Marawi zijn afgelopen zondag vier christenen om het leven gekomen. De islamitische terreurgroep IS heeft de aanslag opgeëist. Naast de doden raakten er ook tientallen christenen gewond.  De

Ds. Arie van der Veer
Verdieping

God kijkt naar ons verdriet met de ogen van Jezus

Moeite en verdriet, het gaat niemand voorbij. De Bijbel vertelt ons dat van al dat leed, al die moeite en verdriet, God ooggetuige is. Hij ziet het. Hem ontgaat niets. Groot maar ook klein verdriet. Hij ziet de man die wanhopig is na het verlies van

Ds. M. Klaassen
Video

Ds. Klaassen verbaast zich over korte rokjes refoleerlingen: "Alsjeblieft, trek een broek aan"

"Ik woon vlakbij een grote reformatorische school en ik zie bijna dagelijks jonge meiden voorbijkomen. Soms met zulke rokjes en dunne panty's eronder, dat ik denk: 'Alsjeblieft, trek een broek aan'", merkte ds. M. Klaassen onlangs op in een preek. De

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp legt uit waarom je identiteit niet door anderen bepaald wordt

"Er zijn heel wat mensen die hun heel leven hebben geleefd naar het beeld van de ander. Ze zijn er nooit aan toegekomen om zichzelf te zijn. David ontdekte dat zijn identiteit niet bepaald wordt door de mening van andere mensen, noch door omstandighe

Meerartikelen

Arjanne Holsappel
Column

Ik ben zeer bezorgd over het huidige christendom

150 jaar na Christus werd er een brief geschreven over christenen. Waar kon je hen aan herkennen? Waarin waren zij anders? “De christenen onderscheiden zich door taal en kledij. Ze gebruiken een afwijkend dialect en leven een uitzonderlijk leven. Hun

PKN-synode
Verdieping

Een uitgebreide terugblik op de generale synode van de PKN

In de vergadering van de generale synode (PKN) op 17 en 18 november in Lunteren stonden Israël en het huwelijk op de agenda. Daarnaast sprak de synode over de opleidingseisen van de dienaren van het Woord. Moet iedere voorganger, predikant én pastor,

gegijzelde Israëli's
Nieuws

Christenen voor Israël vraagt met stille tocht aandacht voor gegijzelde Israëli's

'Op donderdag 7 december om 10.30 uur organiseren we een stille tocht in Den Haag, om aandacht te vragen voor de gegijzelde Israëli's die door Hamas vastgehouden worden in Gaza. We roepen u op om ook te komen!', meldt Christenen voor Israël. Christen

Vrede op aarde
Nieuws

NBG-adventsleesplan 2023: 'Vrede op aarde'

"Vrede op aarde - drie woorden uit het kerstverhaal die veel mensen kennen. Maar wat kun je ermee als vrede ver te zoeken is? Toch is dit de titel van ons digitale leesplan voor advent, de periode die op 3 december is begonnen", zegt Anne-Mareike Sch

Kirgizie
Nieuws

Kirgizië wil rol van kerken ver terugdringen

Kirgizië wil strengere voorwaarden opleggen bij de erkenning van kerken en christelijke organisaties. De bevolking heeft tot 9 december inspraak op een plan dat het aanvragen van een vergunning ernstig bemoeilijkt. Daarna buigt het Kirgizische parlem

Jan van den Bosch
Nieuws

Jan van den Bosch wil succesvol zijn in het helpen van anderen

Wanneer topondernemer Jan van den Bosch gevraagd wordt naar zijn definitie van succesvol zijn dan ontleend hij de betekenis daarvan aan de mate waarin hij anderen kan helpen. Zo heef Jan een Oekraïense vlag in zijn tuin hangen. Toen daar de oorlog ui

Ella van den Brandhof & Remmelt Meijer
Boekfragment

Hoe is je kerkgebouw een toegankelijke plek voor buitenstaanders?

In het eerste deel van ons boek Herkerken schreven we over de boodschap van de lege gebouwen, een hartenkreet van de Tsjechische theoloog en priester Tomáš Halík. De lege gebouwen in coronatijd noemde hij een symbool voor de leegte in de kerken waar

van der staaij
Nieuws

Woede na opmerking D66'er over zingende Van der Staaij: 'Als ik me de hel voorstel, zie ik dit'

Er is op social media woede ontstaan over een opmerking van voormalig D66-Kamerlid Sidney Smeets. Hij deelde een oud filmpje van voormalig SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij en zijn gezin. ‘Als ik me de hel voorstel, zie ik dit’, merkte Smeets

Jacobs en Oudkerk
Column

Dagboek van een opperrabbijn: Betekenisvolle kleinigheidjes

Het is inmiddels maandagochtend vijf uur in de vroegte en ik haast me om dit dagboek, dat ik gisteren had moeten inleveren, alsnog uit mijn digitale vulpen te laten verschijnen. Ik duik hiervoor mijn kalender in om te kijken waar ik de afgelopen dage

Prof. dr. Marc de Vries
Nieuws

Prof. Marc de Vries wordt Eerste Kamerlid voor SGP

Prof. dr. Marc de Vries volgt mr. Diederik van Dijk op als Eerste Kamerlid voor de SGP. Van Dijk wordt op woensdag 6 december geïnstalleerd als lid van de Tweede Kamer en De Vries op dinsdag 12 december als lid van de Eerste Kamer. De Vries is hoogle

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant gelooft dat geaborteerde kinderen in de hemel zijn

Ds. J. Koppelaar gelooft vurig dat geaborteerde kinderen in de hemel zijn. Dat stelde de hersteld hervormde predikant onlangs in een themapreek waarin het ging over de Week van het Leven. Koppelaar maakte daarbij kenbaar dat God je zomaar kan inschak

Fulani herders
Nieuws

Zeven doden door aanval radicale moslims op christelijke dorpen Nigeria

Bij aanvallen van radicale moslims op twee christelijke dorpen in de Nigeriaanse staat Plateau zijn donderdag 30 november zeker zeven christenen om het leven gekomen. De moslimterroristen en Fulani-herders vielen de dorpen midden in de nacht binnen e