Misverstand over de Bijbel: Lucas gebruikt medische taal

Verdieping 21 oktober 2024 3 minuten Pieter J. Lalleman
Pieter J. Lalleman
YouTube

Hoewel in het derde Evangelie niet de naam van de schrijver staat, nemen wij aan dat het geschreven is door Lucas, de persoon die (meteen) daarna ook het boek Handelingen schreef. Dat Lucas de schrijver van beide boeken is, is namelijk de unanieme traditie van de kerk en er is nooit een goed alternatief voor aangedragen. 

Deze Lucas was een medewerker van Paulus (2 Timotheüs 4:11, Filemon 24) en wij lezen in Kolossenzen 4:14 dat hij arts was. Deze mededeling van Paulus doet vermoeden dat de geschriften van Lucas herkenbaar zijn aan een speciaal medisch taalgebruik, maar dat is een misverstand. Het is natuurlijk wel zo dat elke schrijver, en dus ook elke auteur van het Nieuwe Testament, een eigen stijl heeft, maar de stijl van Lucas is niet meer medisch dan die van de anderen.

Honderd jaar geleden weerlegd
Het bewijs voor de aanwezigheid van medisch taalgebruik leek te worden geleverd toen in 1882 een zekere William Kirk Hobart een boek publiceerde over Lucas’ medische taal, maar dat werd al honderd jaar geleden weerlegd door Henry J. Cadbury. Door Lucas gebruikte woorden die Hobart ‘typisch medisch’ vond, bleken niet alleen in medische literatuur maar ook door allerlei andere schrijvers te zijn gebruikt, zoals bijvoorbeeld de Joodse historicus Flavius Josefus, en dus helemaal niet te wijzen op een arts. Cadbury stelde vast dat Lucas best arts kan zijn geweest, maar dat dit niet aan zijn schrijfstijl en woordkeuze kan worden afgelezen.

Later heeft de Nederlandse arts G.A. Lindeboom het werk van Lucas nog speciaal vergeleken met dat van twee artsen uit de oudheid, Galenus en Hippocrates, met hetzelfde resultaat. Het is mij dan ook en raadsel waarom het boek van Hobart nog steeds in druk is.

Ik geef een paar voorbeelden van misverstanden over Lucas’ woordkeus: 

  • Marcus gebruikt voor een verlamde persoon het Griekse woord paralutikos (Marcus 2:3-5), terwijl Lucas 5:24 paralelumenos heeft. Wat Hobart over het hoofd ziet, is dat beide woorden bij dokters uit de oudheid voorkomen.
  • In Lucas 10:30 staat dat rovers iemand ‘halfdood’ (hēmithanē) laten liggen. Dit woord komt weliswaar nergens anders in het Nieuwe Testament voor, maar wel bij heel verschillende schrijvers uit de oudheid, niet alleen in medische boeken.
  • Volgens Handelingen 12:23 werd koning Herodes Agrippa ‘door de wormen gegeten’ zodat hij stierf. In het Grieks staat hier één lang woord, skōlēkobrōtos. Vroeger was dit woord vrijwel onbekend, maar er zijn nu handschriften van alledaagse teksten gevonden waarin het voorkomt. Geen technische term dus.
  • In Lucas 1:2 gebruikt de auteur het woord autoptai, ooggetuigen. Sommigen menen daarin het moderne woord autopsie, lijkschouwing, te herkennen. Dat kan kloppen maar in de oudheid was dit woord nog geen medisch-technische term. Het komt juist veel voor bij historici.  

In zijn Evangelie verbeterde Lucas de woordkeus van Marcus, die simpel Grieks schreef, soms bewust. Dat doet hij echter niet door technische woorden in te voeren. Wel verzacht hij de volgende woorden uit Marcus 5:26 (HSV):

en veel geleden had door toedoen van veel dokters, en alles wat zij bezat, daaraan uitgegeven had en geen baat gevonden had, maar met wie het veeleer erger geworden was - Markus 5:26.

Lucas schrijft in plaats daarvan (8:43, HSV):

En een vrouw die al twaalf jaar bloedvloeiingen had en die al haar bezit aan dokters uitgegeven had, maar door niemand genezen had kunnen worden - Lukas 8:43.
 
Lucas gebruikt ook hier geen medische taal, maar is wel minder kritisch over zijn vakgenoten dan Marcus. Overigens noemt Mattheüs (9:20) de dokters van de vrouw helemaal niet! 
 
Het is ook een misverstand dat de genezingsverhalen van Lucas langer zouden zijn of dat hij er meer zou hebben dan de andere evangelisten. Integendeel, Marcus besteedt een groter deel van zijn tekst aan genezingen (dertig procent) dan Lucas. En door zelf de Evangeliën te lezen kun je zien, dat Lucas echt niet opvallend anders is dan de andere.

Pieter J. Lalleman is schrijver, nieuwtestamenticus en predikant van de Baptistengemeente in Knaphill, Surrey, Groot-Brittannië. Bovenstaand artikel verscheen op debijbel.nl van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap en is met toestemming overgenomen door Cvandaag. 

Praatmee

Beluister onze podcast

#360 Gerdien Lassche en ds. M. Messemaker over LHBTI en refoscholen
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Open Doors - Het teken van het kruis
Video

Open Doors deelt in aanloop naar Pasen prachtige single: 'Het teken van het kruis'

"Ik strek mijn handen uit en roep om U, mijn Heer. U heeft mijn hart gehoord en antwoordt elke keer. Uw woord is het begin en geeft mijn leven zin. Van U komt de genade waar ik mijn rust in vind." Deze woorden zijn afkomstig uit het lied 'Het teken v

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden vertelt over christen die bekering voor zich uitschoof: "Totdat het te laat was"

"Wij hebben nog tijd. Maar eens zal het te laat wezen", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant vertelde in een recente preek over een christen bij wie het nooit tot een bekering kwam. Niet vanwege een prediking waarbij bekering slechts voor

Joël Boertjens
Video

Joël Boertjens: "Overal waar de Rabbi gaat, reist reuring met Hem mee"

"Overal waar de Rabbi gaat, reist reuring met Hem mee", aldus Joël Boertjens. De voorganger van Mozaiek020 zoomde afgelopen zondag in op de bekende gelijkenis van de verloren zoon. Daar waar de jongste zoon het familievermogen verkwist, leeft de ouds

Israëlische vlag met daarachter Jeruzalem
Nieuws

Nieuw onderzoek: Ierse christenen hebben 'zorgwekkende opvattingen' over Joden 

Een nieuw onderzoek naar christelijke opvattingen over Joden stelt dat antisemitisme onder Ierse christenen aanzienlijk hoger zou liggen dan onder Amerikaanse gelovigen. Dat schrijft Christian Today. “Het lijkt alsof we terug zijn in de middeleeuwen"

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp roept je op om te leven uit de wet van de vrijheid

"Telkens als je spreekt en handelt, mag je jezelf afvragen: ademen mijn woorden en mijn daden de vrijheid van Christus? Als je daar door de Geest 'ja' op kunt zeggen, leef je volgens Jakobus volgens de wet van de vrijheid", aldus Wilkin van de Kamp.

Ds. Paul Visser
Video

Videoboodschap ds. Paul Visser: "Jezus werd in het gezicht gespuwd"

"Op het moment dat de waarheid aan het licht komt, barst de woede los. Dat kan gebeuren. In het lijdensverhaal van Jezus, maar ook vandaag de dag", vertelt ds. Paul Visser. "Als jij voor de waarheid uitkomt kan het gebeuren dat het niet verdragen wor

Bram Moszkowicz
Video

Mozaiek020 Ontmoet: in gesprek met Bram Moszkowicz

Onlangs verwelkomde Mozaiek020 tijdens een nieuwe editie van Mozaiek Ontmoet een bijzondere gast: Bram Moszkowicz. De bekende oud-strafpleiter en mediapersoonlijkheid deelde in deze dienst openhartig over zijn leven, zijn zoektocht en het belang van

Dagmar Burggraaf
Video

Dagmar Burggraaf blikt vooruit op het vijfde seizoen van The Chosen

Er komt weer een nieuw seizoen van de populaire serie The Chosen aan. De eerste 2 afleveringen zijn vanaf deze week in de bioscoop te zien. Dagmar Burggraaf van The Chosen Nederland vertelt in het Family7-programma Uitgelicht! wat je kan verwachten i

Meerartikelen

Leander Janse
Video

Leander Janse wijst aan de hand van Filippenzen 4 op Gods nabijheid

In zijn Bijbelstudie over Filippenzen 4 benadrukt Leander Janse hoe actueel Paulus’ woorden nog steeds zijn. Hij wijst op de nabijheid van God – zowel nu als in Jezus' spoedige terugkomst – als bron van hoop. Paulus’ advies is praktisch: pieker niet,

Psalmen Challenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 66

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

keukenhof
Nieuws

SGP springt in de bres voor mantelzorgers: "Ze verdienen onze steun"

Mensen die mantelzorg bieden aan hun naaste moeten niet gekort worden op hun uitkering omdat zij samenwonen, ook niet als zij dat tijdelijk doen om zorg te verlenen. De SGP heeft hiervoor een voorstel ingediend, bestaande uit twee amendementen. Door

Jan Schippers
Opinie

Is een islamitische gebedsoproep hetzelfde als een kerkklok luiden?

Is een gebedsoproep vanaf de moskee hetzelfde als het beieren van een kerkklok? Die vraag houdt de gemoederen bezig nu de fracties van SGP en JA21 in de Tweede Kamer een voorstel hebben gedaan om versterking van het geluid bij gebedsoproepen niet lan

Mariann Edgar Budde
Boekfragment

Genade in gebrokenheid: Paulus ging het lijden niet uit de weg

Aanvaarden wat we niet hebben gekozen, betekent steevast in het reine zien te komen met lijden, een thema dat zowel in joodse als christelijke heilige geschriften veelvuldig aanwezig is. Voor de apostel Paulus, de auteur van de meeste brieven in het

Kees Jan Hooglander (inzet) en Myint Thu
Interview

Zo is het in Myanmar: "Herstel lijkt mogelijk, maar conflicten zitten dieper"

De afgelopen weken stond Kees Jan Hooglander namens ZOA zij aan zij met Myanmarese hulpverleners. De nood in het land is onverminderd hoog, zag hij, en de bevolking is erg geschrokken. “Mensen slapen vaak in tentjes, al is hun huis nog onbeschadigd.”

Jan en Ton
Video

Dominee Ton Heemskerk te gast in Hour of Power

Zondag is het is Pasen! In Hour of Power spreekt Jan van den Bosch met de enthousiaste dominee Ton Heemskerk. Hij legt uit wat Pasen inhoudt en wat dat voor hem persoonlijk betekent. Jarenlang was hij zoekende: "Ik heb Zijn opstandingskracht ervaren,

Ds. W. P. Emaus
Video

Ds. Emaus vertelt waargebeurd verhaal over Luther en een brandende boerderij

In het doopformulier staat dat als we in de naam van de Vader gedoopt zijn, Hij ons met al het goede wil verzorgen en al het kwade van ons zal weren of dat ten goede wil gebruiken. De hervormde predikant ds. W. P. Emaus vertelde op basis daarvan in e

Johan Schep
Video

Johan Schep vertelt hoe Juda vrijwillig slaaf wilde worden in plaats van Benjamin

In de serie 'Jozef' van Growing Faith Nederland behandelt evangelist en Bijbelleraar Johan Schep het levensverhaal van Jozef. Zijn broers verkochten Jozef op jonge leeftijd als slaaf. Uiteindelijk zou Jozef terechtkomen in Egypte, waar hij zou dienen

Engelse kerk
Nieuws

Church of England ziet belangstelling voor kerkdiensten via social media sterk toenemen

De Church of England kijkt met hoop naar de toekomst en dat is niet zonder reden. Het aantal mensen dat via sociale media belangstelling toont voor kerkdiensten is de afgelopen tijd met maar liefst 268 procent gestegen. Dat meldt de kerk op basis van

Yair Strijker
Video

Yair Strijker vertelt over Pesach en hoe Israëli’s deze tijd beleven

Deze week viert het Joodse volk Pesach. Een feest van bevrijding, maar ook met dubbele gevoelens. Waar het feest samen gevierd wordt en zo de mensen verbindt, gebeurt dat dit jaar opnieuw tegen een achtergrond van de doorgaande oorlog. Yair Strijker

De Wereld Rond
Podcast

Zendingswerker deelt ervaringen in podcast: Ellen Wilson-De Pagter

In deze podcastaflevering van 'De Wereld Rond' is deze keer Ellen Wilson-De Pagter te gast. Zij biedt hulp aan minderbedeelde Togolezen. In dit gesprek hoor je hoe Ellen haar man Adjeté leerde kennen. Ze vertelt ook hoe ze haar talenten als zendeling