Dr. Bert Loonstra: "Logisch dat Paulus zei dat vrouwen moeten zwijgen"

‘Laten vrouwen in de gemeenten zwijgen,’ zei de apostel Paulus. “Als hij die richtlijn niet had gegeven zou dat in zijn dagen tot veel ophef en onbegrip hebben geleid hebben geleid,” zegt dr. Bert Loonstra. De christelijke gereformeerde predikant schreef het boek ‘Meedenken met Paulus’. Het gesprek over de vrouw in ambtelijke taken in de gemeente leidt vaak tot heftige discussies. Loonstra onderzocht het gedachtegoed van Paulus.

Dit artikel is je cadeau gedaan door cvandaag Premium lid Jeffrey Schipper.

Word ook lid

‘Door het zwijggebod maakte Paulus verbinding met zijn eigen tijd, in onze tijd creëren we daarmee juist een kloof,’ stelt u. Wat bedoelt u hiermee?
“Iedere tijd heeft een bepaalde culturele kleur. Door de tijd heen verandert die culturele kleur. Wat in de ene tijd vanzelfsprekend is, roept in de andere tijd vragen en weerstand op. In de tijd waarin Paulus leefde was er discussie over de positie van de vrouw, maar de gangbare mening was dat de vrouw ondergeschikt was aan de man en zich aan zijn wil voegde. Het was niet gebruikelijk dat de vrouw zelfstandig naar buiten trad. Dit is dus een hele andere situatie dan de geëmancipeerde tijd waarin wij nu leven, waarin vrouwen een loopbaan ontwikkelen en vaak op leidinggevende posities werken.

Omwille van het Evangelie en vanuit zijn eigen gevoel roept Paulus de vrouw op dat zij zich schikt naar de leidende rol van de man. Dit doet hij met een beroep op de Bijbel. In zijn ogen was dat in het belang van het Evangelie. Als Paulus die richtlijn niet zou meegeven, zou dat binnen zijn gemeenschap tot veel ophef en onbegrip leiden. Buitenstaanders zouden zich dan afvragen: ‘Wat is dat voor club? Daar wil ik niet bij horen!’ En dan zou de kern van het Evangelie uit het zicht verdwijnen en de voortgang van de verkondiging van het Evangelie verstoren. In die zin is zijn richtlijn logisch.”

We zouden vervolgens simpel kunnen stellen: ‘We leven nu in een andere tijd en dus kunnen vrouwen ook in de kerk leidinggeven.’ Waarom is het in werkelijkheid niet zo simpel?
“Als Paulus duidelijke aanwijzingen geeft over de positie van de vrouw kan ik mij voorstellen dat broeders en zusters van mij zeggen dat de Schrift duidelijk is. ‘Het gezag van Christus eist van ons dat we ons aan Paulus’ aanwijzingen onderwerpen.’ Een bijkomende factor is dat Paulus zich op de scheppingsorde beroept.” In deel 2 van dit interview gaat Loonstra hier binnenkort uitgebreider op in.

“Een andere benadering is niet alleen kijken naar zijn strikte uitspraken, maar rekening houden met het hele denken van Paulus. Hoe denkt hij over wetten en regels? Dan blijkt dat Paulus daarover positief én negatief spreekt. De apostel is negatief over de wet zodra voor hem duidelijk is dat een richtlijn als geschreven gebod de verspreiding van het Evangelie in de weg staat. Dan wordt de wet een juk, houdt het mensen gevangen en heeft het een dodende werking.

Op andere momenten is de wet volgens Paulus geestelijk en goed. Wanneer zegt hij dat? Als hij de wet kan verbinden met Christus en de Heilige Geest. Als Gods geboden gelijk staan aan de liefde van het Evangelie en zo uitgelegd kunnen worden, benadrukt Paulus die richtlijn en wijst hij op het gebod van de liefde. Als Paulus aandringt op het onderhouden van de wet, is dat dus in het belang van het Evangelie. In dat geval roept hij op tot dienstbaarheid.”

'De schakel die we nodig hebben is dat we uit Paulus' brieven zelf kunnen laten zien dat zijn uitspraken over de positie van de vrouw betrekkelijk zijn,' schrijft u. Wat bedoelt u met die schakel?
“De uitdaging is ontdekken of wat Paulus schrijft in onze situatie wel of niet van toepassing is,” maakt de predikant duidelijk. “Daarbij wil ik mij ook op Paulus beroepen. Wat ik namelijk niet wil is mij op de cultuur beroepen als iets onvermijdelijks dat boven Paulus en het gezag van de Bijbel uitstijgt. Dus ook voor de stelling dat Paulus’ aanwijzingen voor de vrouw nu niet meer toepasbaar zijn wil ik mij op Paulus zélf kunnen beroepen.

Wat ik in de discussie over ‘de vrouw in het ambt’ mis is een duidelijk fundament in het denken van Paulus. Als je bijvoorbeeld koste wat het kost wilt handhaven dat de vrouw ondergeschikt is aan de man kan dat betekenen dat je ingaat tegen Paulus’ visie op wet en evangelie. Dan wordt de oude regel die in een nieuwe situatie moet functioneren zo’n negatieve wet waar Paulus zo veroordelend over spreekt. Dan kan een richtlijn als een soort externe instantie op je nek drukken, waardoor mannen en vrouwen vervreemden van het Evangelie en de kerk. Dat is nu precies het kwaad dat Paulus signaleert als mensen zich willen vasthouden aan de wet.”

Hoe kan een predikant anno 2018 zo zuiver mogelijk omgaan met veel geciteerde zwijgteksten uit 1 Korinthe 11 en 1 Timotheüs 2?
“Graag wil ik vooropstellen dat de exegese van de zwijgteksten vragen met zich meebrengen die niet echt opgehelderd zijn. In 1 Korinthe 11 spreekt Paulus over vrouwen (met bedekt hoofd, red.) die bidden en profeteren binnen de gemeente. Zij zwijgen op dat moment dus niet. Drie hoofdstukken later zegt de apostel dat vrouwen zouden moeten zwijgen in de gemeente, terwijl het even daarvoor ook over profeteren gaat. Hier lijkt Paulus zichzelf tegen te spreken en zelf kom ik daar niet helemaal uit.

In mijn benadering is dit vraagstuk niet van het grootste belang omdat het toen gangbaar was dat mannen het woord voeren. In onze situatie hoeven we niet bang te zijn dat we de voortgang van het Evangelie verstoren wanneer vrouwen binnen de gemeente spreken vanuit Gods Woord. Dat impliceert dat als er een cultuur is waarin vrouwen leidinggevende en onderwijzende posities innemen dat in principe in de kerk ook zou moeten kunnen. Daar zijn vervolgens opnieuw criteria aan verbonden. Volgens de Bijbel is leidinggeven bijvoorbeeld niet bedoeld om te heersen maar om te dienen. In onze tijd - een andere culturele situatie - kunnen van daaruit andere afspraken worden gemaakt die beter aansluiten bij deze tijd.”

In deel 2 van dit interview bespreekt Bert Loonstra onder andere waarom Paulus zich beroept op de schepping en welke consequenties dat met zich meedraagt. Klik hier om ‘Meedenken met Paulus’ te bekijken of te bestellen.

Christenen die meer diepgang willen kiezen voor cvandaag Premium

Je las net een gratis cvandaag Premium artikel. Meld je aan en start je gratis maand.

Start je gratis maand