De hel: een goddeloze uitvinding?!

God 27 september 2023 André Piet
André Piet

De laatste tijd is ‘de hel’ een heet onderwerp in de christelijke pers. De theoloog Arnold Huijgen wijdde onlangs zijn inauguratie hieraan. We spreken er te weinig over, zo meent hij, en in preken zou het vaker aan bod moeten komen. Het Nederlands Dagblad vroeg recentelijk een aantal voorgangers hoe zij dit onderwerp in hun kerken ter sprake brachten. Evenals bij Huijgen, blijken ook zij er verlegen mee te zijn. Jezus heeft meer dan wie ook over ‘de hel’ gesproken en ervoor gewaarschuwd, zo klinkt in enkele reacties. Maar wat en waar en hoe ‘de hel’ is wordt nergens duidelijk of concreet. Dat is tragisch, want die onduidelijkheid ligt niet aan de Schrift. Laten we de feiten eens op een rijtje zetten.

Geen hel maar Gehenna
In de Statenvertaling is het woord ‘hel’ de weergave van twee totaal verschillende Griekse woorden: hades (=dodenrijk, Hebr. she-ol’) en gehenna. Voor de bijbellezer zeer verwarrend, want die krijgt de indruk dat het één begrip betreft. De NBG51 heeft die verwarring gecorrigeerd door uitsluitend gehenna weer te geven met ‘hel’. In de NBV is het woord ‘hel’ helemaal verdwenen doordat men het woord gewoon onvertaald heeft gelaten. Dat laatste is wellicht de beste keuze, aangezien gehenna een plaatsnaam is en zulke namen worden in principe onvertaald gelaten. Ze worden hooguit getranslitereerd: Jeroesjalajim wordt in het Nederlands Jeruzalem en Chevron wordt Hebron, enzovoort. Trouwens, Gehenna is zelf is ook een Griekse transliteratie van het Hebreeuwse Gai Hinnom, dat ‘dal van Hinnom’ betekent. Jezus sprak nooit over de hel, maar consequent over Gehenna. Zijn luisteraars begrepen maar al te goed dat Hij daarmee verwees naar het beruchte dal ten zuidwesten van de stad Jeruzalem. Bij Hem treffen we zeker geen vaagheid over ‘de hel’: zijn luisteraars konden er zo naartoe lopen! Letterlijk.

Zijn luisteraars begrepen maar al te goed dat Hij daarmee verwees naar het beruchte dal ten zuidwesten van de stad Jeruzalem.

Kinderoffers
De reden dat Gehenna zo’n berucht dal is, wordt in de Hebreeuwse Bijbel (ons ‘Oude Testament’) uitgebreid toegelicht. Een tweetal goddeloze koningen uit het huis van Juda, Achaz en Manasse, lieten in dit dal kinderen door het vuur gaan (2 Kron. 28:3; 33:6; Jer. 7:31). Deze gruwelijke praktijk die men van de omliggende volken had afgekeken, was kwaad in de ogen van JAHWEH. Volgens de profeet Jeremia werd juist deze praktijk de aanleiding voor Jeruzalems verwoesting (Jer.19:1-8).

Een godslasterlijk concept
De beruchte reputatie van Gehenna is gebaseerd op het feit dat Israëlieten op die plaats hun kinderen ritueel door het vuur lieten gaan. Deze praktijk geldt als de goddeloosheid ten top. Bij herhaling wordt gezegd dat dit idee in Gods hart nooit is opgekomen (Jer.7:31; 19:5). Laat dit goed op u inwerken. Want wat de christelijke theologie heeft gedaan is Gehenna omvormen tot een ‘hel’, waarin God Zelf de gruwelijke daden pleegt die Hij nadrukkelijk als goddeloos kwaad veroordeelt. Met andere woorden de gruwelijkste praktijk ooit, heeft men geprojecteerd op God Zelf! En dat ook nog eens “tot in eeuwigheid”. Dat laatste begrip is een kwestie apart, maar ik volsta hier met de vaststelling dat ‘eeuwigheid’ in de Schrift (Gr. aion) duidt op een wereldtijdperk met zowel een begin als een einde (“vóór de aionen”, “voleinding der aionen”, etc.). Eeuw-ig betekent in de Bijbel niet eindeloos, maar houdt verband met eeuw, aeon.

Gehenna in de toekomst
Wanneer Jezus spreekt van Gehenna, refereert Hij onder andere ook aan het laatste vers van het boek Jesaja. Daar lezen we over het toekomstig vrederijk waarin de volken zullen optrekken naar Jeruzalem en daarbij ook de plaats zullen passeren waarin de onbegraven lijken liggen van goddeloze mannen. Het is bedoeld als een waarschuwing, God laat niet met Zich spotten. Gehenna zal volgens de profeten in de toekomst opnieuw een rol spelen, en voor JAHWEH zelfs heilig zijn (Jer.31:40).
God straft niet om te straffen, maar om recht te zetten en om terecht te brengen.

Jezus’ toevoeging in Marcus 9:48 over Gehenna “waar hun worm niet sterft en het vuur niet wordt uitgeblust” wordt hardnekkig foutief uitgelegd. Met deze opmerking refereert Hij aan Jesaja 66:24 waar sprake is van een verbrandingsplaats bij Jeruzalem waar lijken liggen te ontbinden. Dat is inderdaad een nogal macaber aanblik, maar wel iets totaal anders dan wat de christelijke traditie van ervan heeft gemaakt: een onderaards oord waar zielen worden gefolterd. In de grondtekst van Marcus 9:48 staat ook niet dat het vuur onuitblusbaar is, maar dat het niet wordt gedoofd. Iets heel anders. En dat “hun worm niet sterft” betekent niet dat deze mensen niet sterven, maar de maden die hen aanvreten niet sterven. Maden sterven sowieso niet, maar verpoppen zich.
Kortom, het gangbare begrip van ‘de hel’ staat in alles haaks op wat de Schrift leert over Gehenna.

Hel versus gericht
De Bijbel is er volkomen helder over dat God oordeelt en gericht uitoefent. En dat doet Hij lang niet altijd zachtzinnig. Denk maar aan de zondvloed of aan Sodom en Gomorra. Maar denk erom: Gods oordelen zijn verhoudingsgewijs kortdurend. Psalm 30 vers 6 zegt: “want een ogenblik duurt Zijn toorn, een leven lang Zijn welbehagen”. God zet de dingen recht, precies wat het woord ‘gericht’ ook betekent. Dat proces kan uiterst pijnlijk zijn, maar het heeft altijd het oogmerk van herstel. God straft niet om te straffen, maar om recht te zetten en om terecht te brengen. Gods gerichten zijn daarom ook altijd een uiting van Zijn liefde en trouw. Hij laat niet varen de werken van Zijn handen. Daarom is er geen groter karikatuur van de God van de Bijbel, dan het leerstuk van de hel.

André Piet is Bijbelleraar en heeft sinds 2000 de bijbelstudie-website Goed Bericht onder zijn hoede. Bovenstaand artikel verscheen onlangs op zijn website en is met toestemming overgenomen door Cvandaag.

Wij vragen ons af...

De hel...

Praatmee

Beluister onze podcast

#362 Jeffrey & Ton van der Schans over het GerGem-curatorium en het predikantentekort
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

China
Nieuws

China beperkt religieuze activiteiten buitenlandse christenen

Nieuwe regels van de Chinese overheid beperken de toegestane religieuze activiteiten voor buitenlandse christenen in China flink. Buitenlandse christenen mogen niet langer preken of evangeliseren in China, volgens de nieuwe ingevoerde beperkingen die

Iran
Nieuws

Aanhoudend lijden voor drie christenen in Iran

Gebed blijft nodig voor Joseph Shabazian, Nasser Navard Gol-Tapeh en Amir-Ali Minaei, drie Iraanse christenen die in de gevangenis zijn opgesloten om hun geloof in Jezus. Hoewel er enkele lichtpuntjes zijn in hun situaties, zijn de omstandigheden nog

Sarah Floor
Video

Christelijke zangeres Sarah Floor brengt tweede worshipnummer uit: 'Vrucht van de Geest'

Onlangs verscheen het tweede worshipnummer van de christelijke zangeres Sarah Floor: 'Vrucht van de Geest'. Het lied werd opgenomen met muzikanten van de multiculturele gemeente Hoop voor Noord in Amsterdam. Net als haar eerste worshipnummer 'Yeshua'

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden over teruglopende kerkgang: "Dat kruipt er heel makkelijk in"

Mensen besluiten nooit van het ene op het andere moment dat ze niet meer naar de kerk gaan, stelde ds. G. van Zanden in een recente preek. Volgens de hervormde predikant uit Katwijk is dit iets wat vaak heel geleidelijk tot stand komt. En dat maakt h

Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp is vergeving schenken het loslaten van de hoop op een beter verleden

"Vergeving schenken is het loslaten van de hoop op een beter verleden. Wie vanuit de pijn uit het verleden blijft leven, zal nooit zijn toekomst in bezit kunnen nemen", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met

Palestina
Nieuws

SGP wil duidelijkheid over voorwaarden EU-financiering Palestijnse Autoriteit

De EU heeft recent 1,6 miljard euro toegezegd aan de Palestijnse Autoriteit, maar onder welke voorwaarden precies? En hoe ziet de Europese Commissie erop toe dat deze voorwaarden worden nageleefd? Dat is wat Europarlementariër Bert-Jan Ruissen (SGP)

Bagtowar en Elias
Video

Kan de Bijbel vervalst zijn? Christenjongeren in gesprek

In deze aflevering van ChristenDOM? gaan Bagtowar en Elias in gesprek over de vraag of de Bijbel betrouwbaar is en de Bijbel vervalst kan zijn. Ook hebben ze het over het einde van Markus 16, hoeveel manuscripten er van het Nieuwe Testament zijn gevo

Ds. J.A. van den Berg
Video

Terugkijken: ds. J. A. van den Berg beantwoordt Refoweb-vragen

Ds. J. A. van den Berg is predikant van de hervormde gemeente in Sint Anthoniepolder. Hij staat bekend om zijn schriftgetrouwe prediking, pastorale betrokkenheid en heldere uitleg van Bijbelse thema’s. Op Refoweb beantwoordt hij regelmatig geloofsvra

Meerartikelen

Frank van Oordt
Opinie

Zijn bezoekers van Christenen voor Israël vogelvrij verklaard?

Afgelopen dinsdagavond liepen tweehonderd Nederlanders – jong, oud en vredelievend – door een haag van geschreeuw, intimidatie en haat. Ze kwamen samen in Nijkerk voor een lezing georganiseerd door Christenen voor Israël, zoals we dat al sinds 1980 d

Anna, NEM
Dagelijks leven

Anna werd 'BaanBreker' in het Midden-Oosten: "Ik zag Gods leiding op een onverwacht pad"

Vorig jaar nam Anna deel aan de cursus Midden-Oosten en werd daarna uitgezonden naar Israël. Ze diende er drie maanden als BaanBreker bij Shevet Achim, een christelijke organisatie die Arabische kinderen met een aangeboren hartafwijking opvangt voor

Andries Knevel
Recensie

Hoe vertel je je collega’s over Jezus? Stefan Paas vervolgt zijn zoektocht

Laat ik met de deur in huis vallen, het nieuwe boek van Stefan Paas is een aanstekelijk boek. Het is met visie, vaart en een beetje humor geschreven en wil ons inspireren om het goede nieuws van Jezus (opnieuw) te ontdekken. In 2023 schreef Paas zijn

Chris Develing
Column

Groot nieuw onderzoek naar abortuspil doet meerdere discussies oplaaien

Een Amerikaanse organisatie heeft voor ophef gezorgd na de publicatie van haar paper over ernstige bijwerkingen van de abortuspil. Uit het onderzoek, onder ruim 865 duizend vrouwen, zou blijken dat maar liefst 10,9 procent van hen met zware negatieve

Tijdens een vakantie in Zwitserland neemt de tiener Sven Likkel een duik in ondiep water. Hij raakt vanaf zijn nek verlamd.
Levensverhaal

Sven Likkel raakte verlamd: "Ik moest mijn lichaam opnieuw leren kennen"

Tijdens een vakantie in Zwitserland neemt de tiener Sven Likkel een duik in ondiep water. Hij raakt vanaf zijn nek verlamd. De nu 23-jarige Sven is daarom bij alles afhankelijk van anderen. ,,God heeft het ongeluk niet voorkomen, en tóch vertrouw ik

Ruben en Jan
Interview

Zondag in Hour of Power is documentairemaker Ruben Juch te gast

In Hour of Power is documentairemaker Ruben Juch te gast. Hij volgde een Oekraïense voorganger die naar het front trok en daar in een geloofscrisis belandde. De rauwe werkelijkheid die hij vastlegde, raakte hem diep. Het confronteerde hem met zijn ei

Ds. J. R. van Vugt
Video

HHK-predikant legt uit waarom seks voor het huwelijk volgens hem niet Gods bedoeling is

"Wat kan erop tegen zijn als je voor het huwelijk met elkaar naar bed gaat als je toch al weet dat je van elkaar houdt? Of dat je met elkaar op vakantie gaat en desnoods samen uitprobeert hoe het samenwonen bevalt? Wat is daar nou verkeerd aan?", ald

Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp is vergeving iets anders dan wangedrag vergoelijken

Komt degene die mij pijn deed er niet te gemakkelijk mee weg als ik hem vergeef? Het is een vraag die je misschien wel uit je eigen leven herkent. Wat nu als iemand je jaren geleden schade heeft toegebracht waar je tot op de dag van vandaag onder lij

Lilian Janse
Video

Lilian Janse licht motie over aanpassen SGP-vrouwenstandpunt toe

Afgevaardigden van de SGP-fractie uit de gemeente Vlissingen dienen aanstaande zaterdag op de landelijke partijdag een belangrijke motie in. Als de motie wordt aangenomen, kunnen vrouwen makkelijker politiek actief worden in deze door mannen gedomine

Chris Verhagen
Video

Wanneer verandert Mariaverering in afgoderij? Christelijke apologeet antwoordt

In deze video zoomt Chris Verhagen, initiatiefnemer van het YouTube-kanaal Christelijke apologeet, in op de historische ontwikkeling van de leerstellingen (dogmata) rondom Maria de moeder van Jezus in de Rooms-Katholieke Kerk. Ook zoomt hij in op de

Esther Westerkamp
Video

Volgens Esther Westerkamp is kunst een prachtige manier om God te aanbidden

"Een jongetje liep samen met zijn vader een prachtige, grote kathedraal binnen. Terwijl hij om zich heen keek, zei hij: 'Papa, de meneer die dit heeft gemaakt moet heel veel van God houden'", vertelt Esther Westerkamp. In een videoserie van de IZB be

Massai Regelink
Video

Massai Regelink blikt vooruit op festival tijdens Hemelvaartsweekend

Vanaf Hemelvaartsdag wordt een rustig meertje op de grens tussen Friesland en Groningen vier dagen lang hét terrein van een waar christelijk gezinsfestival. Gezinsdiensten, inspirerende seminars, kinderactiviteiten maar ook optredens van bekende chri