De hel: een goddeloze uitvinding?!

God 27 september 2023 AndrƩ Piet
AndrƩ Piet

De laatste tijd is ā€˜de hel’ een heet onderwerp in de christelijke pers. De theoloog Arnold Huijgen wijdde onlangs zijn inauguratie hieraan. We spreken er te weinig over, zo meent hij, en in preken zou het vaker aan bod moeten komen. Het Nederlands Dagblad vroeg recentelijk een aantal voorgangers hoe zij dit onderwerp in hun kerken ter sprake brachten. Evenals bij Huijgen, blijken ook zij er verlegen mee te zijn. Jezus heeft meer dan wie ook over ā€˜de hel’ gesproken en ervoor gewaarschuwd, zo klinkt in enkele reacties. Maar wat en waar en hoe ā€˜de hel’ is wordt nergens duidelijk of concreet. Dat is tragisch, want die onduidelijkheid ligt niet aan de Schrift. Laten we de feiten eens op een rijtje zetten.

Geen hel maar Gehenna
In de Statenvertaling is het woord ā€˜hel’ de weergave van twee totaal verschillende Griekse woorden: hades (=dodenrijk, Hebr. she-ol’) en gehenna. Voor de bijbellezer zeer verwarrend, want die krijgt de indruk dat het ƩƩn begrip betreft. De NBG51 heeft die verwarring gecorrigeerd door uitsluitend gehenna weer te geven met ā€˜hel’. In de NBV is het woord ā€˜hel’ helemaal verdwenen doordat men het woord gewoon onvertaald heeft gelaten. Dat laatste is wellicht de beste keuze, aangezien gehenna een plaatsnaam is en zulke namen worden in principe onvertaald gelaten. Ze worden hooguit getranslitereerd: Jeroesjalajim wordt in het Nederlands Jeruzalem en Chevron wordt Hebron, enzovoort. Trouwens, Gehenna is zelf is ook een Griekse transliteratie van het Hebreeuwse Gai Hinnom, dat ā€˜dal van Hinnom’ betekent. Jezus sprak nooit over de hel, maar consequent over Gehenna. Zijn luisteraars begrepen maar al te goed dat Hij daarmee verwees naar het beruchte dal ten zuidwesten van de stad Jeruzalem. Bij Hem treffen we zeker geen vaagheid over ā€˜de hel’: zijn luisteraars konden er zo naartoe lopen! Letterlijk.

Zijn luisteraars begrepen maar al te goed dat Hij daarmee verwees naar het beruchte dal ten zuidwesten van de stad Jeruzalem.

Kinderoffers
De reden dat Gehenna zo’n berucht dal is, wordt in de Hebreeuwse Bijbel (ons ā€˜Oude Testament’) uitgebreid toegelicht. Een tweetal goddeloze koningen uit het huis van Juda, Achaz en Manasse, lieten in dit dal kinderen door het vuur gaan (2 Kron. 28:3; 33:6; Jer. 7:31). Deze gruwelijke praktijk die men van de omliggende volken had afgekeken, was kwaad in de ogen van JAHWEH. Volgens de profeet Jeremia werd juist deze praktijk de aanleiding voor Jeruzalems verwoesting (Jer.19:1-8).

Een godslasterlijk concept
De beruchte reputatie van Gehenna is gebaseerd op het feit dat IsraĆ«lieten op die plaats hun kinderen ritueel door het vuur lieten gaan. Deze praktijk geldt als de goddeloosheid ten top. Bij herhaling wordt gezegd dat dit idee in Gods hart nooit is opgekomen (Jer.7:31; 19:5). Laat dit goed op u inwerken. Want wat de christelijke theologie heeft gedaan is Gehenna omvormen tot een ā€˜hel’, waarin God Zelf de gruwelijke daden pleegt die Hij nadrukkelijk als goddeloos kwaad veroordeelt. Met andere woorden de gruwelijkste praktijk ooit, heeft men geprojecteerd op God Zelf! En dat ook nog eens ā€œtot in eeuwigheidā€. Dat laatste begrip is een kwestie apart, maar ik volsta hier met de vaststelling dat ā€˜eeuwigheid’ in de Schrift (Gr. aion) duidt op een wereldtijdperk met zowel een begin als een einde (ā€œvóór de aionenā€, ā€œvoleinding der aionenā€, etc.). Eeuw-ig betekent in de Bijbel niet eindeloos, maar houdt verband met eeuw, aeon.

Gehenna in de toekomst
Wanneer Jezus spreekt van Gehenna, refereert Hij onder andere ook aan het laatste vers van het boek Jesaja. Daar lezen we over het toekomstig vrederijk waarin de volken zullen optrekken naar Jeruzalem en daarbij ook de plaats zullen passeren waarin de onbegraven lijken liggen van goddeloze mannen. Het is bedoeld als een waarschuwing, God laat niet met Zich spotten. Gehenna zal volgens de profeten in de toekomst opnieuw een rol spelen, en voor JAHWEH zelfs heilig zijn (Jer.31:40).
God straft niet om te straffen, maar om recht te zetten en om terecht te brengen.

Jezus’ toevoeging in Marcus 9:48 over Gehenna ā€œwaar hun worm niet sterft en het vuur niet wordt uitgeblustā€ wordt hardnekkig foutief uitgelegd. Met deze opmerking refereert Hij aan Jesaja 66:24 waar sprake is van een verbrandingsplaats bij Jeruzalem waar lijken liggen te ontbinden. Dat is inderdaad een nogal macaber aanblik, maar wel iets totaal anders dan wat de christelijke traditie van ervan heeft gemaakt: een onderaards oord waar zielen worden gefolterd. In de grondtekst van Marcus 9:48 staat ook niet dat het vuur onuitblusbaar is, maar dat het niet wordt gedoofd. Iets heel anders. En dat ā€œhun worm niet sterftā€ betekent niet dat deze mensen niet sterven, maar de maden die hen aanvreten niet sterven. Maden sterven sowieso niet, maar verpoppen zich.
Kortom, het gangbare begrip van ā€˜de hel’ staat in alles haaks op wat de Schrift leert over Gehenna.

Hel versus gericht
De Bijbel is er volkomen helder over dat God oordeelt en gericht uitoefent. En dat doet Hij lang niet altijd zachtzinnig. Denk maar aan de zondvloed of aan Sodom en Gomorra. Maar denk erom: Gods oordelen zijn verhoudingsgewijs kortdurend. Psalm 30 vers 6 zegt: ā€œwant een ogenblik duurt Zijn toorn, een leven lang Zijn welbehagenā€. God zet de dingen recht, precies wat het woord ā€˜gericht’ ook betekent. Dat proces kan uiterst pijnlijk zijn, maar het heeft altijd het oogmerk van herstel. God straft niet om te straffen, maar om recht te zetten en om terecht te brengen. Gods gerichten zijn daarom ook altijd een uiting van Zijn liefde en trouw. Hij laat niet varen de werken van Zijn handen. Daarom is er geen groter karikatuur van de God van de Bijbel, dan het leerstuk van de hel.

AndrƩ Piet is Bijbelleraar en heeft sinds 2000 de bijbelstudie-website Goed Bericht onder zijn hoede. Bovenstaand artikel verscheen onlangs op zijn website en is met toestemming overgenomen door Cvandaag.

Wij vragen ons af...

De hel...

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

cvi
Nieuws

Waarom het ND berichtgeving over Christenen voor Israƫl niet rectificeert

Het Nederlands Dagblad heeft besloten haar berichtgeving over het onderzoek naar Christenen voor Israƫl (CvI) niet te rectificeren. CvI diende daartoe een verzoek in, maar de krant ziet geen aanleiding om dat te doen. In een uitgebreid statement legt

Diederik van Dijk
Persbericht

Na lang aandringen SGP wordt Transgenderwet eindelijk ingetrokken

ā€œDit is de enige juiste uitkomst", aldus SGP-Kamerlid Diederik van Dijk in reactie op het intrekken van de verruiming van de Transgenderwet. ā€œEr waren twee moties Ć©n een interpellatie voor nodig, maar het resultaat is er.ā€ ā€œKwetsbare jongeren zijn ju

Kamerlid Pieter Grinwis
Persbericht

Aangenomen ChristenUnie-voorstel moet einde maken aan dakloosheid

De Tweede Kamer heeft vandaag met een breed gedragen steun het amendement van Kamerlid Pieter Grinwis c.s. (ChristenUnie) aangenomen, waarmee dakloze gezinnen met minderjarige kinderen worden toegevoegd aan de groepen woningzoekenden die gemeenten ve

Don Ceder
Nieuws

Kamer stemt in met strafbaarstelling illegaliteit: CU-Kamerlid Don Ceder uit stevige kritiek

De Tweede Kamer heeft dinsdag ingestemd met twee wetsvoorstellen die onderdeel zijn van het voorgenomen asielbeleid van het kabinet. Het betreft de strafbaarstelling van illegaliteit en het strafbaar stellen van hulp aan mensen zonder verblijfsvergun

Willem Ouweneel
Video

"Omdat Christus stierf, ben ik gered" - Christenen delen grootste geloofslessen

Wat was de grootste geloofsles die u leerde? Deze vraag stelden wij onlangs aan diverse christenen. Onder anderen CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, SDOK-presentator Richard Groenenboom, theoloog Willem Ouweneel en presen

India
Nieuws

Indiase christenen in zee gedumpt: ā€œWe weten niet of ze nog levenā€

De onzekerheid is ondraaglijk voor Sadeq Shalom en andere Rohingya-christenen in India. Al bijna twee maanden hebben ze niets meer gehoord van hun geliefden die begin mei door de Indiase autoriteiten gedeporteerd werden – zonder waarschuwing en onder

Ds. B. Labee
Video

GerGem-predikant heeft boodschap voor jongeren die moeite hebben met bidden

"Ik hoor het nog wel eens dat jongeren het moeilijk vinden om te bidden. Gebruik dan maar deze woorden: 'Schep mij een rein hart, delg uit mijn ongerechtigheid en vernieuw in het binnenste van mij een vaste geest'", aldus ds. B. Labee. De GerGem-pred

N.T. Wright
Nieuws

Amerikaanse theoloog N.T. Wright: "God overstijgt gender"

De bekende Amerikaanse theoloog en voormalig bisschop van Durham, N.T. Wright, stelt dat God het menselijke begrip van gender overstijgt. Toch blijft het gebruik van mannelijke aanspreekwoorden als 'Vader' en 'Hij' volgens Wright Bijbels gezien veran

Meerartikelen

Bagtowar en Elias
Video

Wat houdt profetie in? Christenjongeren in gesprek

In deze aflevering van de ChristenDOM? podcast gaan Bagtowar en Elias in gesprek over de aard en actualiteit van profetie. De Bijbel staat vol profetieƫn: boodschappen van God, vaak uitgesproken door profeten, die richting geven, waarschuwen of hoop

Hardstyle-dj Sefa
Video

Terugkijken: hardstyle-dj Sefa in gesprek met ds. Bart de Bruin

Hardstyle-dj Sefa ging onlangs met vijf predikanten in gesprek over grote levensvragen en zijn levensstijl. Sefa Jeroen Vlaarkamp (24) treedt op bij grote dancefestivals als Defqon.1 en begeeft zich daarmee in een omgeving die haaks lijkt te staan op

MissieNederland logo
Persbericht

Alliantiedag MissieNederland: ā€˜Vrede in tijden van onrust’

In een tijd waarin conflicten, spanningen en verdeeldheid toenemen, klinkt de stem van Jezus verrassend actueel: ā€œMijn vrede geef Ik uā€ (Johannes 14). Op zaterdag 5 juli 2025 organiseert MissieNederland een Alliantiedag in het VEZ-centrum in Zwolle,

Superbook
Getuigenis

Japanse kinderen leren Jezus kennen door Bijbelse animatieserie: ā€œHet raakte mijn hartā€

In Japan, waar religieuze programma’s op nationale televisie nauwelijks ruimte krijgen, is het uitzenden van een animatieserie over de Bijbel al op zich een wonder. Toch gebeurde het: Superbook, een animatieserie met Bijbelse verhalen, was in de jare

operatiekamer
Column

Overgave in de operatiekamer: wat als je je kind moet loslaten?

Overgave op hoog niveau, dat is wat God van ons vraagt. Niet omdat Hij dat van ons eist, maar omdat Hij weet wat het beste voor ons is. Toen mijn zoontje op 3-jarige leeftijd met een geperforeerde blindedarmontsteking met spoed de operatiekamer in mo

Leo Smits
Opinie

Ziekte als teken van een zwak geloof? Tijd voor een tegengeluid

Er is de laatste tijd veel discussie binnen christelijk Nederland over een leer die stelt dat gelovigen gevrijwaard zouden zijn van ziekte en armoede. Deze zogenoemde gerealiseerde theologie legt sterk de nadruk op wat nu al zichtbaar is van Gods Kon

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels