Avondmaal houden in coronatijd: hoe doe je dat?

Ook dat kon ineens niet meer: avondmaal vieren. De coronacrisis raakte ook dit vitale onderdeel van het gemeenteleven. Voorlopig maar even uitstellen, dachten veel kerkenraden, schrijft ds. W. P. Vermeulen in De Waarheidsvriend.

De Waarheidsvriend is het huisorgaan van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland.

Ontvang De Waarheidsvriend!

Tafelviering of lopende viering
De eerste vraag is: gaan we weer avondmaal vieren of niet? Me dunkt dat dat geen principiële vraag zou moeten zijn. Wij vieren immers avondmaal tot Zijn gedachtenis (1 Kor. 11). Zijn opdracht en onze gehoorzaamheid daaraan zijn leidend, niet onze behoeften of eventuele angsten.

De volgende vraag is: hóe gaan we dan avondmaal vieren? De meeste lezers van dit blad zijn vertrouwd met de tafelviering. Het behoeft geen betoog dat juist deze vorm van viering extra kwetsbaar is onder de huidige afstandsmaatregelen. Behalve praktische bezwaren tegen een tafelviering met anderhalve meter afstand tussen de avondmaalgangers zou de desolate aanblik die zo’n tafel zou hebben, je alle geloofsmoed in de schoenen doen zinken. De tafelgemeenschap die door de vormentaal van deze viering zo krachtig gecommuniceerd wordt, valt immers helemaal weg.

Dan toch maar uitstellen? Gezien het principiële antwoord op vraag één én het gegeven dat niemand weet hoe lang de huidige maatregelen nog zullen blijven gelden, lijkt me dat geen begaanbare weg. We zullen naar alternatieve vormen moeten zoeken. Die vormen zijn gelukkig voorhanden. Voor sommige gemeenteleden is een vrij radicale verandering van de manier van avondmaalsbediening niet zo gemakkelijk om mee te maken. Voor anderen ligt dat heel anders, gewend als men is geraakt aan verschillende vormen van vieren die men meemaakte in ons land of het buitenland.

Onder de huidige omstandigheden lijkt de gaande of lopende viering het meest geëigend. Verschillende gemeenten, ook in het geheel van de Gereformeerde Bond, hebben daar inmiddels ervaring mee opgedaan – zo ook de Jacobikerkgemeente in Utrecht. Hoe hebben we dat aangepakt en ervaren?

Informeren
We hebben ervaren dat het belangrijk is om elkaar rustig en zorgvuldig mee te nemen in het betreden van onbekend terrein.

In de eerste plaats door goed en duidelijk vooraf te informeren. Bijvoorbeeld door duidelijk te maken dat al vanaf het begin van de Reformatie er een variëteit is in vormen van avondmaalsbediening. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de uitspraak die de Synode van Emden (1571) deed: ‘Maer al ghaende of staende of sittende 't avontmael te untfanghen oordelen wij middelmatich te sijne. Derhalve sullen die ghemeynten sulcke eene wij se ghebruicken die hen de allergheleghenste dunckt te sijne.’

Kennelijk kende men zowel de gaande, de staande als de zittende viering en érkende men die ook, waarbij de genoemde volgorde ook nog wel eens iets zou kunnen zeggen over de mate van voorkomen. De vorm noemt men zelfs ‘middelmatich’! Ook Calvijn drukt zich overigens in vergelijkbare termen uit (zie W. van Gorsel, ‘Zittend het Heilig Avondmaal vieren blijkt een typisch Nederlandse gewoonte te zijn’, Reformatorisch Dagblad, 24 maart 1989, te raadplegen op digibron.nl).

Vormentaal
Daarnaast merkten we dat het belangrijk is elkaar mee te nemen in de vormentaal van iedere vorm van vieren. Dit kan vooraf, in het kerkblad, maar ook goed tijdens de prediking of als inleiding op de avondmaalsbediening. Iedere vorm spreekt namelijk een eigen, rijke, bijbelse taal, waar we ons (ook als het gaat om de ons vertrouwde vormen) vaak amper van bewust zijn.

Waar de tafelviering onder andere de rust belichaamt die overblijft voor het volk van God (Hebr. 4:9), benadrukt de lopende viering het feit dat we hier geen blijvende stad hebben, maar een beter vaderland zoeken (Hebr. 13:14v).

Het zijn allebei kanten van het geloofsleven die we niet kunnen missen. Voor een opgejaagd mens (de tafelviering ontstond in de vluchtelingengemeenten in Londen) spreekt het tot rust komen aan Gods tafel natuurlijk boekdelen. Maar zouden comfortabel gesettelde christenen zich niet juist de lopende vorm moeten toe-eigenen om niet te vergeten dat onderweg zijn naar het Koninkrijk van God iets heel anders is dan een rimpelloos leven leiden?

Ds. W. P. Vermeulen is predikant van de protestantse wijkgemeente Jacobikerk te Utrecht. Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 10 september 2020, of download de gratis pdf.

Deel dit artikel op: