Racisme penetreerde Westers christendom

Protesten tegen racisme kunnen verzanden in uitingen van politieke correctheid en hypocrisie. Anti-racisme kan ook worden misbruikt als propaganda voor een revolutionaire ideologie, met een ander doel. We zien beelden van relschoppers die monumenten omverhalen, winkels plunderen, brand stichten en op andere manieren de gevestigde orde aanvallen.

Onlangs wees een Nederland parlementslid terecht op intellectuelen die zich ‘slaafs en kruiperig wentelen in schuldbesef’, om maar te laten zien hoe deugdzaam zij zich hebben bekeerd tot de nieuwe modieuze trend van anti-racisme, en op (zwarte) activisten die het gewelddadige marxisme aanhangen. De parlementariër geeft toe dat racisme ‘uit den boze’ is, maar hij haalt vooral uit naar het anti-racisme dat ‘vaak … uit den boze’ is.

Maar, in zulke geïsoleerde aanvallen op het anti-racisme mist de vereiste nuance. Zo blijft de vraag naar het onderscheid onbeantwoord: Wanneer deugt anti-racisme en wanneer niet? Om dat te weten, moeten we eerst kijken naar de aard van het racisme zelf. Want, lopen we anders niet het gevaar dat met het aan de kaak stellen van de onoprechtheid, de politieke kleur en de gewelddadigheid van sommige actievoerders tegen het racisme het wijd en diep verbreide euvel van het racisme zelf wordt gerelativeerd en veel verzet ertegen verdacht wordt gemaakt?

Liefde voor alle volken
Racisme is namelijk een groot kwaad. Het is zonde tegen God. Racisten ‘vergoddelijken’ de natie van hun voorkeur (meestal hun eigen natie of ras) en zij ‘ontmenselijken’ andere groepen mensen of een bepaalde groep, die ze daardoor beroven van het beeld van God waarnaar Hij ze heeft gemaakt (Gen.1:26,27). Maar God niet wil dat het ene ras boven of onder het andere wordt geplaatst. Een van de ernstigste misvattingen in het verstaan van de Schrift is de gedachte dat God een particuliere positieve of negatieve discriminatie toepast op bepaalde categorieën mensen. Zo wordt Gods liefde voor Israël soms uitgespeeld tegen Zijn liefde voor de (andere) volken. Echter, vanaf het begin van de openbaringsgeschiedenis heeft God de hele mensheid lief. De hele schepping valt binnen de lichtkring van Zijn liefde.

Gods bijzondere verkiezing van het oudtestamentische Israël als openbaringsmiddel is een uitdrukking van die liefde. Israëls verkiezing sluit Gods liefde voor de volken in (zie bijvoorbeeld de Psalmen 67 en 84 en het boek Jona). In Zijn handelen met Israël heeft God zijn liefde voor de wereld gedemonstreerd. Hetzelfde geldt overigens voor Zijn oordelen. Als Israël in het Oude Testament Gods liefde afwijst, volgen Zijn oordelen. Gods liefdevolle of genadige handelen en zijn straffende en oordelende handelen zijn demonstraties voor de wereld van alle tijden en plaatsen. Op die manier laat God ieder mens weten wie Hij is en wat Hij van ons verwacht.

Met bloed doordrenkt
Het racisme in de vanouds ‘christelijke’ Westerse wereld heeft zich op verschillende manieren geuit. Imperialisme, kolonialisme en extreem nationalisme traden op als bondgenoten ervan. Dichtbij op de eigen ‘blanke’ of ‘boreale’ continenten van Europa en Amerika en veraf op de continenten van de anders gekleurde rassen is de bodem doordrenkt van bloed door vele pogingen om volken te onderwerpen, uit te roeien of tot slavernij te brengen.

Wie de geschiedenis kent, weet dat er niet maar één genocide tegen één volk is geweest, maar vele tegen vele volken.

Fatale loskoppeling
Een van de pregnantste vormen van het Westerse racisme is het verschijnsel van het ‘Israëlisme’. Daaronder versta ik elke poging om de bijzondere verkiezing van het oudtestamentische Israël los te maken van Gods gerichtheid op de volken. Die loskoppeling is fataal, want zij leidt onvermijdelijk tot de veelbesproken maar weinig begrepen vervangingstheologie. Die religieuze theorie heeft zich naar twee schijnbaar tegengestelde kanten geuit: het verlagen of het verhogen van het Joodse volk ten opzichte van andere volken. Óf de volken vervangen Israël. Óf Israël vervangt de volken. Zo ontstaan de ideologieën van respectievelijk antisemitisme en filosemitisme.

Beide ideologieën komen voort uit de Westerse blanke vanouds ‘christelijke’ cultuur, wellicht omdat de ‘blanke’ Joodse medemens altijd in de buurt was. Genoemde ideologieën zijn typerende aspecten ervan. Ze illustreren dat het Westerse racisme ten diepste religieus van aard is. De Schrift laat juist eenheid tussen de rassen zien (Ef. 2:14; Gal. 3:28). Het ontwaren van die samenhang doet ons beter begrijpen wie Christus is (Gal. 3:14-18) en geeft zicht op het geheim van de grootheid van God (Joh. 17:21; Ef. 3:6-10).

Genezen
Het neerkijken op een ander ras of andere rassen en het opzien naar een bepaald volk of ras heeft zich in de Westerse geschiedenis vermengd met het christendom. De onbijbelse gedachte dat een bepaald ras een exclusieve ‘goddelijke roeping’ zou bezitten, plaatst andere rassen lager op de ladder van Gods veronderstelde voorkeuren of prioriteiten. In feite is dit sociaal-Darwinisme in een christelijk jasje.

De schade die deze dwaling heeft aangericht is naar mijn overtuiging een belangrijke oorzaak van de terugval van kerk en geloof in het Westen. Wie als christen met de verlossende boodschap van Jezus Christus zijn of haar multiculturele wereld wil tegemoet treden, moet zich door Hem laten genezen van elke vorm van racisme.

Dr. Steven Paas sr is theoloog. Hij publiceert over kerkgeschiedenis, zending, Israëltheologieën en de lexicografie van het Chichewa, een veel gesproken taal in Centraal-Afrika.

Deel dit artikel op: