Wat is er mis met bevindelijke prediking?

Verdieping 6 augustus 2024 9 minuten Hendrik Jan van der Heiden
Pad door Bos
Shutterstock

Heeft de bevindelijke prediking een probleem? Het antwoord is klip en klaar, volgens Hendrik Jan van der Heiden: ja, helaas wel. Hoe groot is dat probleem? Heel serieus en ernstig! Wat is er aan de hand? Het bevindelijke volksdeel van het kerkvolk wordt de ruimte van de Heere Jezus onthouden.

Bevindelijke prediking neemt de ervaringen en kenmerken van Gods kinderen als het uitgangspunt. De bijbelteksten staan in dienst om de bevindingen naar het hart van Gods volk te verklaren. Wie dat model handhaaft ontkomt er niet aan om bijbelteksten die dit bevindelijke model niet kunnen verklaren, over te slaan. Hierdoor onstaat er een smalle bijbel.

Het hele punt is dat in vele bevindelijke preken in behoudende refokerken de schuldbeleving vooraf gaat aan de schuldvergeving. Dat lijkt heel wat. Maar is het wel zo? Zo beschrijven bevindelijke predikanten wat er allemaal moet gebeuren voordat je tot het geloof komt. Deze predikanten denken heel precies te weten hoe de Heilige Geest werkt. Mensen stellen dan de vraag: hoe schuldig moet ik dan zijn om tot Christus te gaan? Overigens moet de prediking niet bevindelijk zijn, maar Woord-gericht, evangelisch in de ware zin van het Woord.

God komt pas met Zijn genade, als ik mijn schuld diep voel. Maar hoe diep is de schuld dan?

Er is objectieve en subjectieve schuld. Objectieve schuld, is die schuld, waarin iedereen voor God staat. Dus, of je buiten de kerk of binnen de kerk bent, iedereen heeft schuld. Subjectieve schuld is de schuld die je persoonlijk ervaart of voelt, tegenover God in het geweten. Maar wanneer voldoet jouw schuld nu zo, dat Christus daadwerkelijk vergeving geeft? Daar zit een hardnekkig misverstand. Men is eerst op zoek naar schuld, zondebeleving, droefheid naar God, en dan pas naar Christus. Men preekt over de straf van God in Zijn rechtvaardig oordeel. In veel bevindelijke preken wordt het op een manier gepreekt, dat de grondhouding een afwachtend karakter heeft: God komt pas met Zijn genade, als ik mijn schuld diep voel. Maar hoe diep is de schuld dan?

De bevindelijke predikanten sturen aan op de reflexieve daad niet van het geloof, maar van het gevoel van het geloof; ik geloof, dus ik weet dat ik een kind van God ben. Je moet dus eerst weten dat je een verkoren kind van God bent, en dan pas wordt je geloof geactiveerd. De schuld moet wel zo diep gaan, dat God dan pas Zijn genade gaat aanbieden.

Zo komt er een voorwaardelijk en on-Bijbels element in het innerlijke geweten van mensen

Is dat waar? Nee, op deze manier wordt Gods werk afhankelijk van onze schuld, terwijl God alle schuld al op Zich genomen heeft. Zo komt er een voorwaardelijk en on-Bijbels element, dat het vrije aanbod van het Evangelie verduistert, en wel op zo’n manier dat er een fundamentele verwarring is ontstaan, in het innerlijke geweten van mensen. Pas na beleving van een diepe schuld wordt Christus pas waar met Zijn genade, en dan pas biedt Christus Zich aan. De uitleg is dan, dat de Heilige Geest per se in deze volgorde alle kinderen van God zo onderwijst. Daarbij wordt er gezegd dat de schuldverslagen mens altijd met een rechtvaardig God te maken krijgt.

Dat is niet waar. Nee, Gods liefde en barmhartigheid is – in Christus – ontsloten voor ons! Uit angst voor zelfbedrog en het zelf aannemen van de Heere Jezus, durven vele mensen het geloof niet toe te eigenen. Je zou kunnen zeggen dat het gaat om een diep psychologische bewustwording in de ziel. Helaas werkt dat juist in de praktijk ongeloof. Men voelt niks, dus zal het ware zaligmakende geloof zal wel niet voor mij zijn. Zo komt men tot de gedachte dat ik me niet kan bekeren, ik dat eigenlijk wel wil, maar God wil dat niet en God hoort mij niet.

Overigens is een bevindelijk predikant niet geroepen om te vertellen dat je een diep schuldig mens bent, maar hij is geroepen om het Woord van God te bestuderen (niet kliederen met teksten om de toeleidende weg pasklaar te maken) en is een dienaar van Christus, om de goede en blijde boodschap te brengen: God wil jou hebben. God wil jou redden. God wil met jou een relatie aan gaan.

De bijbel is heel helder. Geloof het Evangelie en je zult zalig worden. Wendt je naar Christus toe, en je wordt behouden. Het ware geloof begint niet met een rechtvaardig God, maar met de liefde van Christus, een barmhartig God. God de Vader was rechtvaardig tot God de Zoon. En de Zoon betaalde aan Zijn Vader, en via de Vader aan ons. Dus wanneer je gelooft, ben je gered, vrijgesproken van schuld en straf en je gaat daadwerkelijk geloven dat al je zonden vergeven zijn. Christus is gekomen in het Evangelie. Christus’ Heilswerk ligt in de objectieve heilsfeiten. De heilsfeiten van Jezus zijn al gebeurd. Jezus Christus heeft Zijn werk gedaan. Christus is al gekomen met zijn Aanbieding. Deze aanbieding van Christus in het heerlijke Evangelie is voluit gemeend. Je mag daarom met vrijmoedigheid gaan tot de troon van de genade, om Christus aan te nemen. Kijk naar het Kruis, zoals het volk Israël onder Mozes naar de Koperen Slang keken.

Mijn gevoel van zondigheid moet ik niet voelen, maar ik moet geloven dat ik met schuld en zondigheid naar Christus mag gaan

Christus heeft alles aan het Kruis voldaan. Daar hoeft dus iets van ons niets meer bij. Dan kan ook helemaal niet. Alle schuld is verzoend. Christus heeft Zichzelf aangeboden in de komst van Jezus, Zijn Zoon. Hij is Redder van de wereld. Mijn schuld kan niet meer het offer van Christus overdoen. Dat hoeft juist niet. Mijn gevoel van zondigheid moet ik niet voelen, maar ik moet geloven dat ik met schuld en zondigheid naar Christus mag gaan. Hoe weet ik dat de Heere begint in mijn leven? Dat weet je als je jouw zondaarshand in de hand van de Belofte van het Evangelie, dus in de hand van Christus legt. Dat weet je wanneer je gaat geloven in Christus.

Anders geformuleerd. Waar de leer van de wedergeboorte wordt verzelfstandigd en niet meer gesproken wordt over het aannemen van het geloof met de aanbieding van Christus, worden mensen in het donker gehouden, omdat bijna niemand van zichzelf geloofd dat ze wedergeboren zijn. Mensen gaan zoeken naar gronden in zichzelf, om God te behagen. En ze komen erachter dat ze God niet kunnen behagen. De focus is te veel naar binnen. Het zelfonderzoek is wel zo diep, dat er geen vrijmoedigheid meer is om te vluchten naar Christus met een lege hand. Moede kom ik arm en naakt, tot de God die zalig maakt.

De focus moet gericht zijn op wat Christus gedaan heeft. De grond ligt in Christus, en niet in het menselijk subject. Eigen zondigheid ervaren, en Christus laten staan, en toch Christus niet geloven, is on-Bijbels, maakt je arm, en je blijft in het donker.

Te veel bevindelijke mensen zijn in vertwijfeling of God in Christus het wel echt met hun meent. Of de genade wel echt voor hen beschikbaar is. Wat zit daar tussen? Woorden als ‘eeuwigheid en verkiezing.’ Het accent op de soevereiniteit is wel zo groot dat er gezegd wordt dat je als mens in je onmogelijkheid gebracht moet worden. Hoe is het dan wel? Nou, God geeft ons de mogelijkheid van zalig worden, in het Evangelie. God maakt alle dingen nieuw.

Zo zijn er veel bevindelijke preken in de biblebelt, die niet Christus en al Zijn weldaden centraal stelt, maar de bevindelijke mens met zijn ervaringen. Zo worden veel Bijbelteksten vergeestelijkt, en deze teksten staan in dienst om voor een schuldverslagen zondaar juist de schuld te vergroten, zodat daarna Christus nog geopenbaard kan worden aan de ziel. In vele bevindelijke preken wordt Christus op afstand gehouden en vandaar dat mensen moeite hebben om over het geloof te praten. Zolang men niet goed weet of je wedergeboren bent, kan je het geloof ook niet goed doorgeven, laat staan evangeliseren. Daarom komt het christelijke geloof op een uitwendige manier tot uiting, namelijk alleen maar netjes leven. Dat is dus eigenlijk wettisch christendom.

In de praktijk zie je dat mensen wel bekeerd willen worden, maar niet kunnen

Ook wordt de belofte van het evangelie en het genadeverbond niet op een open manier aan de gemeente voorgehouden. Aan de kinderen is nauwelijks een woord. Zo komt de kern van het Evangelie wel heel ver af te staan bij de praktijk van het dagelijkse leven. Het accent ligt op de wedergeboorte en het leven van Gods volk. Vele teksten uit de Bijbel worden overgeslagen, omdat de leer van de wedergeboorte niet verklaard kan worden. Bij het vergeestelijken van Bijbelteksten gaat de werkelijke betekenis van de tekst verloren, en wordt de Bijbelse kracht en troost ervan gemist. Zo krijg je een smalle Bijbel, en kan het geloof niet tot groei, bloei, vrijheid en vrede komen. Mensen worden de daadwerkelijke troost onthouden! Het is eigenlijk een vorm van een halve waarheid in een hypercalvinistische jas. Deze bevindelijke prediking stelt het ongeloof niet schuldig, en wordt niet ontmaskerd. Zo kan je jaren lang onbekeerd blijven. Het beschrijvende element over de gang van Gods kinderen is niet tot echte troost, omdat het niet vanuit de vreugde en heerlijkheid van Christus komt.

Dat model van eerst gevoel van schuld, zonden, en dan wachten tot God met Zijn genade komt, heeft een dwingend karakter. In de praktijk zie je dat mensen wel bekeerd willen worden, maar niet kunnen. Maar dan zegt met in de preek dat een mens ook niet bekeerd wil worden. Zo krijgt de lijdelijkheid een grote plaats in de christelijke levenspraktijk. Dan ben je maar voor de helft christen. Zo wordt het Evangelie verduisterd, omdat Christus alleen wordt aangeboden aan de verkoren kerk en niet aan heel de gemeente. De Bijbel zegt dat ongeloof de grootste zonde is, en in de bevindelijke kerken heeft ongeloof een legitieme plaats gekregen. Levensgevaarlijk!

De universele beloften van het heil worden ook ingeperkt en niet vanuit het Genadeverbond bediend. De doop is dan ook geen pleitgrond meer voor het gedoopte kind zelf, tot troost van de ouders, maar staat geheel in het teken van de verkiezing van de uitverkorenen. Als Christus nu niet geheel wordt aangeboden in de beloften van het Evangelie? Wat is het gevolg? Onzekerheid over het heil. Waarom is dat erg? Omdat het heil van Christus, die tot een ieder komt, en een ieder die het aanneemt, zeer zeker is! Dat is de Bijbelse lijn. Waar dit spoor wordt verlaten, ontken je het Evangelie, en functioneert de ontdekking van de Reformatie niet meer. Je krijgt dan een halfslachtig, supralapsarisch heilsordelijk systeem, waarin de ware vrijheid, dat is de werkelijke betekenis van het christelijke geloof van alle eeuwen en plaatsen, ontnomen wordt. Het zet mensen in het donker, op vragen van jongeren wordt niet goed in gegaan. Er zijn ook jongeren die afhaken.

In de bevindelijke flanken van de gereformeerde gezindte wordt het Evangelie van zijn reddende kracht beroofd. Vele Bijbelteksten spreken niet meer. Het moge duidelijk zijn dat ik geen kritiek heb op de mensen zelf, maar op de ideeën over Christus en Zijn werk. We kunnen het Heilswerk niet samenpersen in een systeem. Want God is helemaal vrij hoe Hij zijn genade in ons werkt. We moeten niet bevindelijk zijn, maar Woord-gericht zijn.

Omdat Christus wordt aangeboden, is elke belofte van jou, als je er slechts op neer wil leggen in vertrouwend geloof

Wat is het christelijke geloof wel? Christus is gestorven voor onze zonden (1 Korinthe 15 vers 3 en 4). Wanneer je met een vinger naar je gedoopte voorhoofd wijst, en met de andere vinger naar een belofte uit de Bijbel wijst, en bidt om geloof, dan ben je gered. Wie gelooft is rechvaardig en vrijgesproken. Heel de christelijke gemeente wordt aangesproken vanuit Christus en Zijn Genadeverbond. Wij worden om niet gerechtvaardigd uit Zijn genade, voor de verlossing in Christus Jezus. Hem heeft God voorgesteld als zoenmiddel door het geloof, in Zijn bloed (Romeinen 3 vers 24-25). Wij hebben een Voorspraak bij de Vader, Jezus Christus, de rechtvaardige; en Hij is een verzoening voor onze zonden (1 Joh. 2 vers 1-2). Hierin is de liefde, niet dat wij God liefgehad hebben, maar dat Hij ons heeft liefgehad en Zijn Zoon gezonden heeft als een verzoening voor onze zonden (1 Joh. 4 vers 10).

Verheug je door het geloof in de overwinning in Christus Jezus. Rust op de beloften. Omdat Christus wordt aangeboden, is elke belofte van jou, als je er slechts op neer wil leggen in vertrouwend geloof. Charles Spurgeon zegt: ‘Kom vermoeide, gebruik de woorden van de Heere als je hoofdkussen. Lig er in vrede op. Droom alleen van Hem. Jezus is je ladder van licht. Kijk, de engelen komen tussen je ziel en God. Wees ervan verzekerd dat God je de belofte geeft en dat het geen diefstal is, als je die tot je neemt, alsof ze speciaal voor jou bedoeld is.

Hendrik Jan van der Heiden is pianist en blogger. Klik hier om zijn website te bezoeken.

Praatmee

Beluister onze podcast

#374 Jeffrey & Patrick over ds. Paul Visser en vermeend grensoverschrijdend gedrag
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Johan Schep
Video

Johan Schep legt uit waarom God Kaïns offer niet maar Abels offer wél aannam

In de vierde aflevering van de serie ‘Jezus in het Oude Testament’ behandelt evangelist Johan Schep Genesis 4. Hij legt uit hoe het leven van Abel vooruitwijst naar de Heere Jezus en laat zien dat Kaïns houding veel zegt over onze huidige maatschappi

Ds. A. C. Uitslag
Video

CGK-predikant wijst op enorm verdriet van ouders die hun kinderen zien afhaken

Kerkverlating trekt diepe sporen in kerken en gezinnen. Wellicht dat je er uit eigen ervaring over mee kan praten. Misschien heb je een kind dat voorheen met grote vreugde God diende, maar inmiddels het geloof verlaten heeft. Ds. A. C. Uitslag stond

Wilkin van de Kamp
Video

Twijfel niet: Wilkin van de Kamp over de kracht van de gave van geloof

In deze overdenking legt Wilkin van de Kamp uit hoe de gave van geloof werkt in een specifiek moment of situatie. Aan de hand van Marcus 11:23 benadrukt hij dat twijfel vaak opkomt, maar dat Jezus ons uitnodigt om te vertrouwen op wat God heeft geope

Lennard Elenbaas
Video

Welvaart in verdrukking: evangelist deelt lessen uit Ecuador

In deze themalezing van Daniël Online neemt Lennard Elenbaas ons mee naar Ecuador, waar hij jarenlang als evangelist werkte. Hij laat zien hoe christenen, zelfs in moeilijke omstandigheden en onder druk, toch diepe welvaart en geestelijke rijkdom kun

'De Wereld Rond'
Podcast

Zendingswerker Annette Waagemans deelt ervaringen in podcast

In deze aflevering van De Wereld Rond is Annette Waagemans te gast. Zij kwam op een bijzondere manier in aanraking met het gevangeniswerk. Tijdens haar zendingsopleiding werd ze gevraagd een preek te houden in de gevangenis, waar ze sprak over het Va

Psalmen Challenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 75

Symfonie van het hart is de Psalmen Challenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken

Ring geven/Nicole Bolweg
Column

12,5 jaar getrouwd, 12,5 jaar gescheiden: dit jaar zou ik mijn huwelijksjubileum vieren

Op het moment dat ik dit schrijf, vieren collega’s hun 25-jarig huwelijk. Zelf zou ik dat ook vieren dit jaar. Maar mijn leven liep anders. Ik was 12,5 jaar getrouwd en ben nu 12,5 jaar gescheiden. Wat begon als een liefdevolle relatie, eindigde in o

Arjanne Holsappel
Opinie

Waarom de strafbaarstelling van 'homogenezing' hard nodig is

Het is alweer jaren geleden dat ik als jonge vrouw in aanraking kwam met bevrijdingspastoraat. Ik was 24 en opgegroeid in een reformatorische omgeving. Op dat moment stond ik nog best wel aan het begin van mijn zoektocht naar mijn geaardheid. Ik was

Meerartikelen

Tweede Kamer
Nieuws

SGP hekelt steun CDA en CU voor importverbod Israëlische spullen: "Buigen mee in hetze"

Demissionair minister David van Weel wil een importverbod op spullen uit de Westelijke Jordaanoever. Dat bleek uit een Kamerdebat eerder deze week. Een Kamermeerderheid, met daarbij de steun van het CDA én de ChristenUnie, wil dat het kabinet zo snel

Jan en Tijs van den Brink
Video

Tijs van den Brink aankomende zondag te gast in Hour of Power

Tijs van den Brink is aanstaande zondag te gast in Hour of Power. Bekend als journalist en presentator van onder meer Adieu God? en De tafel van Tijs, zet hij nu een verrassende stap: de politiek in. In de uitzending deelt hij zijn drijfveren en zijn

Ds. Oscar Lohuis
Video

Ds. Oscar Lohuis: "De bekering van Israël is aanstaande"

De bekering van Israël is aanstaande, zo stelde ds. Oscar Lohuis in een recente preek. De baptistenpredikant en spreker behandelde Zacharia 12 en stond stil bij de strijd om Israël en de stad Jeruzalem in de eindtijd. Lohuis stelde de contouren van I

lyon
Nieuws

Christelijke Irakees (45) in rolstoel vermoord in Lyon

In Lyon is woensdagavond 10 september een 45-jarige christen van Iraakse afkomst om het leven gebracht bij een steekpartij. De man, Ashur Sarnaya, zat in een rolstoel en werd in de hals gestoken bij de ingang van zijn woongebouw in het 9e arrondissem

Stelletje
Dagelijks leven

Refoweb-vragensteller worstelt met seksueel verleden van haar vriend en vraagt advies

Een jonge vrouw schreef in de vragenrubriek van Refoweb openhartig over haar worsteling in haar verkering. Haar vriend bekende dat hij in het verleden seksueel te ver is gegaan met meerdere meisjes en via apps naaktfoto’s heeft gevraagd en gestuurd.

Joshua
Video

Christenjongeren verkennen twee aanwijzingen voor het bestaan van God

In deze video van ChristenDOM? gaan Joël en Joshua op zoek naar antwoord op een van de grootste vragen: bestaat God? Ze bespreken twee krachtige aanwijzingen die volgens hen wijzen op Zijn bestaan. Met een mix van persoonlijke inzichten en logische r

‘Met de dominee’
Persbericht

Nieuwe EO-serie ‘Met de dominee’ duikt in het leven achter de preekstoel  

Het is zonder twijfel een van de meest bijzondere beroepen van Nederland: predikant. Een kleine groep mensen kiest nog altijd vol overtuiging voor dit eeuwenoude ambt. In de nieuwe, vierdelige EO-serie Met de dominee volgen we vijf verschillende voor

Dwingelo
Nieuws

Drentse Dwingeloo locatie The Passion 2026

The Passion vindt op Witte Donderdag 2 april 2026 voor het eerst plaats in Drenthe. Het evenement vindt plaats in het dorp Dwingeloo. Deze locatiekeuze is op meerdere vlakken uniek: het is de eerste keer dat The Passion neerstrijkt in een klein dorp

Sri Lanka
Dagelijks leven

Lokale monnik leidt een groot protest tegen huiskerk in Sri Lanka

De christelijke minderheid in Sri Lanka - ongeveer 9 procent van de bevolking - heeft al jaren te maken met tegenwerking vanuit de overwegend boeddhistische bevolking. Voorgangers worden onder druk gezet om samenkomsten te stoppen. Deze zomer kwamen

EO
Persbericht

EO lanceert 'Dit is de week': scherpe en hoopvolle journalistiek op zaterdagavond

In het nieuwe EO-programma Dit is de week blikt presentator Margje Fikse samen met sidekicks Ronit Palache en Gert-Jan Segers terug én vooruit op de actualiteit. Vanuit wie ze zijn geven ze betekenis aan het nieuws. Ze bespreken wat voor hen van waar

Dr. C. A. van der Sluijs
Opinie

Prediking als tweesnijdend zwaard: Gods verkiezing zichtbaar in de stad

Gods verkiezing tot zaligheid blijkt in de stad een uitverkoren project te zijn: een spannend gebeuren van begin tot eind. Traditionalisme of activisme zijn daar contrabande, als wezensvreemde elementen in het werk van God. Zij zuiveren zichzelf uit

Jan van den Bosch
Interview

Voor Jan van den Bosch is Henri Nouwen één van zijn grootste geloofshelden

Wat kan een katholieke priester die bijna dertig jaar geleden overleed, ons als christenen vandaag nog leren? Heel veel, zo blijkt uit de blijvende impact van Henri Nouwen. Dit weekend vindt de tiende editie van de Henri Nouwen - Hour of Power Confer