Er vindt momenteel een stille ramp binnen kerkelijk Nederland plaats

Dit artikel is de eerste in een serie van zes of meer artikelen over kerkverlating en geloofsverlies. Waarom is het belangrijk om dit onderwerp hier op Cvandaag zo uitgebreid te behandelen? Omdat ik er van overtuigd ben dat de Nederlandse kerk, zonder dat zij dit nog doorheeft, momenteel door de grootste crisis van haar bestaan gaat. Een crisis die een enorme impact heeft op de kerk in zijn geheel, op de individuele kerken en op al die personen die hiermee te maken hebben. Er lijkt zich een enorme crisis voor onze neus in stilte te voltrekken en we staan erbij en zien het niet.

Dit artikel is je cadeau gedaan door cvandaag Premium lid leny koole kreeft.

Word ook lid

Deze crisis heeft alles te maken met kerkverlating en geloofsverlies. Vanzelfsprekend zijn er altijd christenen geweest, die na een proces van geloofstransitie hun geloof hebben verloren en die als gevolg de kerk hebben verlaten. Maar ik geloof niet in de mate, zoals dat nu plaatsvindt. Ik ben ervan overtuigd dat, mede door de coronacrisis en de langdurige lockdown van de kerken, dit proces bij vele christenen in een stroomversnelling is gekomen. Er vindt momenteel een stille ramp binnen de kerk in Nederland plaats. Een stille ramp voor het grote geheel, maar ook voor het individu, dat door zo'n proces van geloofstransitie of geloofsverlies heen gaat. De impact, die dit op het betrokken individu, het gezin, de christelijke vrienden en de geloofsgemeenschap heeft, is enorm.

Geloofsverlies en kerkverlating, we praten er soms zo gemakkelijk over. Het is zo’n proces dat keer op keer op individuele basis plaatsvindt en waarin elke keer dezelfde vragen lijken te worden gesteld. Vragen waar we als kerk vaak nog steeds geen antwoord op hebben. Onze pastorale zorg concentreert zich met name rondom onze kerkelijke voordeur en gaat meestal niet verder dan onze achterdeur. Ondertussen bloeden we als landelijke kerk en als individuele kerk langzaam leeg en kunnen wij niets betekenen voor deze mensen, die ons en misschien het geloof al hebben verlaten.

We weten niet waarom dit versnelde proces van kerkverlating bij hen gebeurt en welk effect dit op ons en op elk betrokken individu heeft. Bovendien praten we er te weinig over. Want de kortetermijnoplossing is nogal gemakkelijk: “Als wij wat stoelen weg zetten, zijn de lege gaten zo gevuld. De leeggevallen functies worden al snel door de overgebleven getrouwe broeders en zusters ingevuld. Want uiteindelijk moeten we gewoon verder. De volgende kerkdienst staat alweer in de steigers en wat er ook gebeurt: aanstaande zondag moet er een nieuwe kerkdienst staan.”

Wat mij opvalt is dat, terwijl wij ons in de grootste ramp binnen de Nederlandse kerk ooit bevinden, wij ons ondertussen verliezen in al die nietszeggende crisisjes in kerkelijk Nederland. De crisis rondom één stichting, die zich bezig houdt met het welvaartsevangelie en we schreeuwen moord en brand. De crisis rondom één band, die niet wil spelen als er een homoseksuele predikant bij betrokken is en iedereen moet een kant kiezen. De crisis, dat één Tim Hofman een tv-programma maakt over abortus en we moeten op onze achterste poten gaan staan. We verliezen ons in hele kleine, nietszeggende crisisjes en maken ons hier vreselijk druk over, terwijl niemand zich druk lijkt te maken om de echte crisis.

Is dat omdat wij het niet onder ogen zien of misschien wel durven zien? Het lijkt alsof we zwijgen en wegkijken. En als we er al over praten, dan bagatelliseren we het. “Het valt wel mee, zo erg is het niet. Er zijn veel ergere dingen om ons druk over te maken.” Bekijk het lijstje maar van de meest gelezen artikelen op Cvandaag en je ziet waar we ons het meest druk over maken. Seks doet het vooral erg goed en natuurlijk een lekkere kerkelijke rel. Ondertussen hebben we er geen oog voor, dat zowel de individuele kerk, als de overkoepelende kerk in Nederland zich in de allergrootste crisis sinds haar bestaan in dit land bevindt.

“Overdrijf je niet een beetje?”, zou een logische vraag zijn. “De allergrootste crisis sinds haar bestaan in Nederland?” Dat zijn nogal grote woorden. Ja, dat snap ik. Maar dat is omdat jullie niet zien wat ik zie. De gemiddelde christen heeft zich verbonden aan één kerk en ziet het wel en wee van die ene kerk. Je hebt dan geen oog voor wat er in andere kerken gebeurt. Het is alsof je op een soort eiland zit en je hebt geen flauw idee wat er op die andere eilanden plaats vindt. Je weet dat jouw gemeente tijdens de langdurige lockdown een percentage van haar leden verloren heeft. Maar jij weet niet wat er in andere gemeentes en kerken is gebeurd en hoe groot het percentage daar is.

Niemand weet dat, behalve de troubadour.

De troubadour, oftewel de rondreizende artiest zoals ik. Iemand die zich niet verbonden heeft aan één bepaalde kerk, maar vanwege zijn werk of bediening in een maand tijd meerdere kerken bezoekt. Als ik als verhalenverteller in een gemeente op bezoek ben, heb ik meestal wel een gesprek met iemand van de leiding en dan stel ik die persoon altijd de vraag: “Hoe zijn jullie als kerk door de coronacrisis gekomen? Hoeveel mensen zijn jullie kwijtgeraakt?” Veel kerken spreken over een deel, sommigen zelfs over een groot deel van de gemeente. Vermenigvuldig dat naar landelijk en dan zie je pas de impact. Elk bedrijf dat een twintigste, een tiende of een kwart van zijn mensen kwijtraakt, heeft een groot probleem. Natuurlijk zijn we geen bedrijf, maar stel je voor dat alle kerken in Nederland tijdens de coronacrisis een tiende of meer van haar leden zijn kwijtgeraakt, zou dat geen enorme ramp zijn? Moeten we wachten tot over tien jaar, wanneer de wetenschappelijke onderzoekers tot de conclusie zijn gekomen dat in de periode 2020-2021 de Nederlandse kerk het grootst aantal mensen ooit verloren heeft?

En nee, helaas zijn die mensen niet allemaal naar een Mozaiek-achtige gemeente gegaan. Het gaat ogenschijnlijk erg goed met gemeentes zoals Mozaiek, maar niet zó goed! Zo’n lawine van kerkverlaters kan geen enkele gemeente of groepje gemeentes aan. Dus wat krijg je dan? Een hele grote groep kerkloze christenen, die over verloop van tijd vaak veranderen in een hele groep kerkloze niet-christenen.

Deze grote groep van kerkverlaters waren geen mensen, die net deel waren geworden van de kerk. Het gaat ook niet om een deel van de jeugd, die achterin de kerk zat en die nu vertrokken is. Het gaat onder andere om voorgangers, oudsten en ouderlingen, diakenen, organisten en zangleiders, muzikanten, kinder- en jongerenwerkers en zelfs de dames die koffie schenken en de broeders die handen schudden. Het gaat om een enorme exodus van bezoekers, leden en actief betrokken mensen in de kerk. Allemaal weg en ondertussen doen we net alsof alles normaal is en er niks aan de hand is. Is dat misschien omdat niemand het overkoepelend plaatje ziet of wil zien?

Want het gehele overkoepelende plaatje zien, is schrikken:

Schrikken voor al die individuele gemeenten, die hele stapels stoelen achter de gordijnen verstoppen en momenteel niet genoeg mensen hebben om alle functies in de gemeente te vervullen.

Schrikken voor gemeenten die vanuit een stap in geloof en de gedachte van oneindige groei een veel te groot en voornamelijk veel te duur kerkgebouw hebben gekocht en die nu met moeite de maandelijkse hypotheek bij elkaar kunnen opbrengen.

Schrikken voor de landelijke kerk met al haar landelijke organisaties die, zonder dat zij dit doorheeft, heel hard aan het leeglopen is. Ik denk dat de meeste grote denominaties en landelijke organisaties nog niet inzien, wat ze de afgelopen twee jaar aan mensen hebben verloren.

Ondertussen gaan wij gewoon door. De grootste conferenties zijn nog steeds volgeboekt met de harde kern, de enthousiastelingen en de traditionelen. De aanbiddingsconcerten lopen goed. Conferenties komen en gaan. En we wijzen vooral naar de successen die er gehaald worden als belofte van Gods zegen en als hoop voor de kerk in ons land. Keer op keer zie ik christenen wijzen op de successen die er blijkbaar gehaald worden. Bijna altijd zijn deze successen verbonden aan de numerieke groei in een heel klein gedeelte van de kerk.

Het begon met Bethel in Drachten, DoorBrekers in Barneveld en nu Mozaiek in Veenendaal en andere plekken. Hun numerieke succes geeft ons hoop. Dit doen wij vanuit de eeuwige hoop, dat wellicht deze nieuwe succesformule de gehele kerk in ons land zal helpen. Meestal blijkt het succesje gekoppeld te zijn aan één bepaalde persoon of aan een groepje personen. Personen die wij helaas nog niet kunnen klonen, dus zullen wij het zelf moeten doen met veel minder succes.

Nou ja, succes? Wat is succes? Meestal duurt de numerieke groei in die bepaalde gemeente niet langer dan pakweg een of twee decennia, waarna ze weer ‘gewoon’ worden zoals wij. Dit stopt ons echter niet om maar te blijven staren. Ondertussen, terwijl wij zo gefixeerd naar dat piepkleine succesje kijken en daar onze hoop op vestigen, bloedt de rest van het lichaam met een rotvaart dood.

En we klappen en we juichen. We zingen onze overwinningsliedjes en we zijn zo blij.
We zijn mensen van het goede nieuws! Dus geef ons goed nieuws of zwijg…
“God heeft namelijk grootste plannen met ons land en met de kerk. Hij laat niet los wat zijn hand begon.” Even geen oog hebbend voor de kerkgeschiedenis, waaronder de volledige vernietiging van de eerste kerk in Noord-Afrika en in Turkije met al haar getrouwe gelovigen die maar baden en vasten… “God beschermt ons.” Ondertussen zijn we zo druk met ons zelfgemaakte crisisjes en is er geen dokter die zich over ons ontfermt, geen leider die op staat en geen dwaas die zich hierover uitspreekt.

Waar is die schreeuw die uitroept over het gekakel van al die ééndagcrisisjes, waar wij als christenen ons zo aan verlustigen en die roept: “Hoe groot moet de crisis zijn, voordat we willen toegeven dat we daadwerkelijk in een crisis zitten? Wie trekt er in Jezus’ naam aan de handrem?”

Het blijft stil…

Ondertussen zitten er duizenden oud-getrouwen thuis. Voormalige geliefde broeders en zusters die niet meer mee willen doen met onze kerkelijke show, die met allerlei vragen en twijfels rondlopen waar ze nergens mee terecht kunnen. Voor hen, en ook een beetje voor degenen die in onze kerkelijke draaimolen achterblijven, zijn de komende serie artikelen bestemd.

Wat kan ik betekenen?
Ik heb mijzelf afgevraagd: “Wat kan ik als individu betekenen in deze ramp betekenen?” Ik wil er niet alleen over praten, maar hierin ook betekenisvol zijn. Vanaf februari 2023 start ik met een eerste gespreksgroep voor met name (post)christelijke mannen. Mannen die door een geloofstransitie gaan en die aan de rand van de kerk staan, of zich al buiten de kerk bevinden. Mannen die rondlopen met grote geloofsvragen over God, de Bijbel, dogma's, de kerk, etc en die niet meer kunnen of willen geloven, of juist wel willen geloven, maar niet meer weten hoe.

Een gespreksgroep die een veilige setting biedt, waarin er op geen enkele manier aan je getrokken of geduwd wordt, maar waarin er juist alle ruimte is voor jouw verhaal, jouw vragen en je twijfels. Deel worden van een groepje mannen, die je niet het 'juiste' antwoord gaan geven, maar wel een tijdje met je willen optrekken.

Het gaat om een piepklein en nietszeggend initiatief: zes avonden om de twee weken in een groepje van maximaal zes andere mannen, die door een soortgelijk proces gaan. Klik hier voor meer informatie.

Matthijs Vlaardingerbroek is spreker, schrijver, christelijk opiniemaker, verhalenverteller, creatief brein, poppenspeler en goochelaar.

Christenen die meer diepgang willen kiezen voor cvandaag Premium

Je las net een gratis cvandaag Premium artikel. Meld je aan en start je gratis maand.

Start je gratis maand