Op maandag catechisatie, op woensdagochtend vrouwenkring en op vrijdagavond jeugdvereniging is niet wat jullie voor ogen hebben?
“Voor een deel wel. Dat zou een goed begin kunnen zijn”, antwoordt Remmelt. “De vraag is of zo’n kring wordt gezien als een activiteit voor een paar liefhebbers of is het wezenlijk kerk-zijn? Kerk-zijn staat voor veel mensen synoniem aan de kerkdienst op zondag. Wij zijn niet negatief over de kerkdienst en zeggen: haal dat primaat weg bij de eredienst. Kerk-zijn ben je ook op woensdagavond of donderdagochtend. Op momenten dat christenen bij elkaar komen. Hoe mooi is het als je dat omarmt? Er zijn nog altijd kerken met een tweede kerkdienst op zondag. Dat is prima, maar de vraag is of je beter energie kunt steken in kleine kringen.”

Wat is een drempel om die omslag te maken waar jullie zo naar verlangen?
“Blindstaren op de kerkdienst ervaar ik echt als een drempel. Kerkdiensten kunnen heel inspirerend zijn, maar corona laat de zwakke kant daarvan zien. Kerkdiensten kunnen in beperkte mate of helemaal niet. Het gevolg is dat voor veel kerken de menukaart leeg is. Wat ik zou willen is een tweede hoofdgerecht. Dan kun je terecht constateren dat het heel erg is dat een kerkdienst niet meer mogelijk is, maar er staat nog iets anders op het menu dat wél kan! Een alternatief zoals kleine groepen gun ik grote kerken, zodat je dan gemakkelijk kunt overschakelen naar een tweede menu.

Mijn droom is dat we als christenen twee denkslagen constant maken: wat beteken ik voor de ander in de kerk?; wat beteken ik de ander buiten onze kerk? Dan hoef je niet de hele wereld op je schouders te nemen, maar zo kun je wel een glimp van Gods koninkrijk laten zien in je eigen omgeving. Onze consumptieve houding zit dat vaak in de weg.”

Dat is een hele andere werkwijze dan kerkdiensten streamen.
“Ik hoor steeds vaker dat het effect van de online diensten afneemt omdat mensen van alles missen”, merkt de theoloog op. “Je hebt met je eigen gezinsdynamiek te maken dat kan afleiden. En het terugkijken van diensten op een eigen moment maakt relaties onderling nog losser dan ze al zijn. Kortom, kerkdiensten streamen is niet dé oplossing.”

Wat heb je te zeggen tot bezorgde dominees omdat ze zien dat steeds meer kerkleden afhaken sinds corona?
“Dit is de tijd om in de spiegel te kijken. Maak tijd vrij om iets minder te preken en andere vaardigheden te oefenen met alternatieve kerkvormen. Kijk naar China waar een huiskerkbeweging in ontstaan. Naar dit soort kleinschalige vormen zullen we ook over moeten. Heb het lef om die uitdaging aan te gaan. En focus op de kracht van het Evangelie in plaats van miezemuizen over wat niet kan.”

In hoeverre het aan ons is om de kerkdiensten aan te passen? We kunnen het ook omdraaien: wij moeten ons aanpassen of bekeren zodat de kerken weer vol raken.
“Vergeet niet, dat punt maken wij ook! Een kerk in vloeibare groepen omvormen is niet maakbaar en vraagt om commitment, waarbij geen ruimte is voor vrijblijvendheid. Daar moeten we naartoe. Dat vraagt om een andere manier van denken. Als mensen in dat proces willen vasthouden aan de traditionele kerkdienst, ga er vooral mee door. Maar de kerkdienst hoeft niet leidend te zijn. Een nieuwe manier van denken vraagt om open te staan voor nieuwe manieren van werken.”

Tegelijkertijd zijn er heel veel kerken in de Biblebelt met meer dan duizend leden bij wie het in het DNA zit om iedere zondag twee keer naar een predikant te luisteren. Het is toch jammer om dat overboord te gooien?
“Vergeet niet, op dit moment is het al weg. Niet vanwege ons boek, maar door corona. Het zou goed kunnen dat het bijvoorbeeld op Urk nog altijd goed werkt met traditionele kerkdiensten. Maar dan zeg ik: denk ook aan jongeren die afhaken en niet-christelijke buren die vervreemd zijn van kerk en geloof. Deze mensen kun je bereiken met andere verschijningsvormen, waardoor ze verrast worden door het Evangelie. Dat is mijn wens! Met de boodschap ‘ga op zondag mee naar de kerk’ ben je er niet. Er zijn nieuwe stappen nodig om die connectie te maken.”

Jullie bieden hier geen kant-en-klare oplossingen. Wel schetsen jullie drie bewegingen die helpen om focus te houden en om aan de slag te gaan. Kun je deze bewegingen toelichten?
“De eerste beweging is de beweging van het hart, geïnspireerd door Handelingen 15. Terug naar de roots en centrum van ons geloof. Laat de vaste set van gewoonten en tradities los en ontdek met elkaar hoe je naar de kern van het Evangelie kunt toe bewegen. Handelingen 15 laat zien dat men in een conflict niet uitkwam op een compromis, maar een kompas om richting te houden. De één is Griek en de ander Jood, maar zitten toch in één kerk. Wij mogen eenzelfde beweging maken door vanuit een centrum van kernwaarden te denken.

De tweede beweging is vanuit het kruis. Als je het kruis tekent zie je beweging naar boven (God), beneden (mens), binnen (gemeenschap) en buiten (samenleving). Vier richtingen. Als we die vier richtingen naar elkaar toe trekken, komen we nooit in de verleiding om de kerk draaiende te houden zonder gericht te zijn op wat er om ons heen speelt. De laatste beweging is een beweging van onderaf in plaats van topdown. In kerken zijn enorme spanningen rondom thema’s als ‘vrouw in ambt’ en homoseksualiteit. Als je het systeem in stand wil houden wordt die spanning veel groter. Als de focus meer komt te liggen op de lokale kerk in plaats van een landelijk instituut, blijkt er wel degelijk samenwerking mogelijk te zijn en ontstaan er mooie kerkelijke processen.”

Christenen die meer diepgang willen kiezen voor cvandaag Premium

Je las net een gratis cvandaag Premium artikel. Meld je aan en start je gratis maand.

Start je gratis maand