‘De onbekende soldaat’

Dagelijks leven 14 februari 2020
Willem Ouweneel

Het verhaal gaat dat president De Gaulle van Frankrijk eens op bezoek was bij de Israëlische premier Golda Meir. Men besloot De Gaulle ook een krans te laten leggen bij het graf van de onbekende soldaat, want dat was die man zo gewend... Alleen hééft Israël niet zo’n graf. Geen nood: men hing een grote doek over het standbeeld van een of andere joodse bankier en beweerde dat dit het graf van de onbekende soldaat was, dat tijdelijk in restauratie was. Maar op het moment dat De Gaulle zijn krans neerlegde, woei de wind het doek een beetje op, zodat hij de naam kon lezen: bankier Zo-en-zo. Hij zei niets, maar ’s avonds bij het diner fluisterde hij Golda in het oor: ‘Zeg, dat standbeeld van vanmiddag, dat was helemaal niet van de onbekende soldaat – dat was van bankier Zo-en-zo!’ Waarop Golda zei: ‘Dat klopt helemaal! Maar bedenk wel: als bankier was hij wereldberoemd, maar als soldaat was hij totaal onbekend!’

Ik denk wel eens aan de vele “onbekende soldaten” als ik bijvoorbeeld op grote kunstenaars stuit die volgens de kenners briljant waren, maar toch grotendeels in de vergeethoek zijn geraakt. Nou ja, zelfs de grootste van allen, Johann Sebastian Bach, bleef tot tachtig jaar na zijn dood (1750) grotendeels onbekend… Er zijn vele ‘onbekende soldaten’ in de kunstwereld, en ik heb het nu vooral over de wereld van de klassieke muziek. Neem nou de componist Franz Schmidt, wiens sterfdag de kenners afgelopen dinsdag (11 februari) hebben herdacht (maar dan moet je wel een héél grote liefhebber zijn om dinsdag dááraan gedacht te hebben…). Wie kent deze Hongaars-Oostenrijkse componist, die leefde van 1874 tot 1939? En over een maand herdenken we de sterfdag van de joods-Oostenrijkse componist Alexander (von) Zemlinsky (1871-1942), ook al niet erg bekend, behalve bij een beperkte kring enthousiastelingen. En om nog een derde verwaarloosde componist uit die tijd te noemen: de Tsjech Josef Suk (1874-1935).

Hoeveel lezers kennen deze componisten? Ik geef toe, je moet sowieso al een beetje van de periode houden waarin deze componisten leefden en werkten. Ik heb een bijzondere voorliefde voor de klassieke muziek van pakweg tussen 1880 en 1945 (gedachtig de kreet dat niemand hoeft te houden van de klassieke muziek die ná zijn geboorte geschreven is). Die periode wordt, wat Midden-Europa betreft, gedomineerd door (nog net) Anton Bruckner, en verder vooral Gustav Mahler en Richard Strauss, twee ongelooflijke giganten. Met zulke reuzen in de buurt is het altijd moeilijk zelf beroemd te worden. We zouden Georg Philipp Telemann wellicht veel meer waarderen als er in die tijd geen Johann Sebastian Bach geleefd had. We zouden Antonio Salieri wellicht veel meer waarderen als er in zijn tijd geen Wolfgang Amadeus Mozart geleefd had. We zouden Zemlinsky wellicht veel meer waarderen als er in die tijd geen Gustav Mahler geleefd had. (Zemlinsky was nota bene smoorverliefd op Alma Schindler, die haar verloving met hem verbrak om met die andere Jood, Mahler, te trouwen…) We zouden Suk wellicht veel meer waarderen als er in die tijd en kort ervóór geen Antonín Dvořák geleefd had (die nota bene Suks schoonvader was).

Als je veel waardering kunt opbrengen voor Anton Bruckner, Gustav Mahler en Richard Strauss, moet je echt ook eens Schmidt, Zemlinsky en Suk proberen. Komaan, dit is een christelijke site, dus ik zal van elk een bij uitstek (joods-)christelijk werk noemen, om je met deze drie té weinig bekende componisten een beetje vertrouwd te maken. De werken die ik noem, kun je allemaal op Youtube vinden.

Wat Franz Schmidt betreft, zou ik het liefst zijn vier heerlijke symfonieën noemen, vooral de vierde. Maar je moet beslist ook eens luisteren naar Das Buch mit sieben Siegeln (‘Het boek met zeven zegels’). Het is een oratorium op thema’s uit de Openbaring van Johannes. Het is tegelijk een van Schmidts belangrijkste werken (uit 1937) en duurt een uur en vijftig minuten. In dit werk wordt door zangers en instrumentalisten allereerst de openingsscène van Openbaring 5 uitgebeeld, en wordt vervolgens uitgebeeld wat er gebeurt bij het openen van elk van de zeven zegels. Het te weinig bekende werk geldt als een van de belangrijkste uit de Duitse laatromantiek.

Wat Zemlinksy betreft, zou ik ook graag zijn drie symfonieën noemen én zijn symfonisch gedicht Die Seejungfrau. Maar je moet ook eens luisteren naar zijn Psalm 83 voor solisten, gemengd koor en orkest. Psalm 83 is een gebed om hulp voor Gods volk tegen zijn vijanden. Zemlinsky schreef het juist in de tijd dat Alma hem in de steek liet (wat trouwens niet wil zeggen dat hij Mahler tot zijn ‘vijanden’ rekende, integendeel). De compositie heeft een wat requiem-achtige teneur omdat ze ontstond in de tijd dat Zemlinsky’s vader overleed (1900). Krijg je de smaak te pakken, luister dan ook naar Zemlinsky’s toonzettingen van de Psalmen 13 en 23!

Wat Josef Suk betreft, van hem moet je echt de vijfdelige Asraël-symfonie uit 1906-07 horen. Suk schreef dit werk om twee geliefde personen te herdenken: zijn schoonvader Antonín Dvořák en diens dochter, Suks vrouw Otilie Dvořák, die kort na elkaar stierven. Je kunt het werk dus een begrafenissymfonie noemen. Asraël, of Azraël (‘Hulp van God’), is in sommige joodse tradities de naam van de engel des doods, die we in de Bijbel tegenkomen in Ex. 12:23; 2 Sam. 24:16; 2 Kon. 19:35; 1 Kron. 21:15 (echter zonder de naam Azraël). In deze schriftplaatsen is zijn rol negatief, maar in de joodse traditie is zijn rol veel positiever. Azraël houdt een boekrol bij met de bestemmingen van de mensen en hij brengt de zielen van de gestorvenen over naar het hiernamaals. In deze zin moeten we Azraël zien in de titel van deze prachtige ‘uitvaartsymfonie’!

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo Méndez Pérez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. Méndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ‘Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de één zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge

De Hoop on Tour
Persbericht

De Hoop on Tour; een muzikale avond vol hoop in Hoogvliet

De Hoop reist door het land met muziek en verhalen die hoop uitstralen! Op zaterdag 19 juli ben je van harte uitgenodigd voor de Lofprijsavond in het PENTA Collega, gelegen aan de Elritsstraat 11 in Hoogvliet. We zullen samen christelijke liederen zi

Meerartikelen

Bill en Lucy Curl
Getuigenis

Pastor vergeeft moordenaar van zijn vrouw: "Ik wil de Heilige Geest gehoorzamen"

In een rechtszaal in de Amerikaanse staat Florida speelde zich op 22 april een opmerkelijk tafereel af. Bill Curl, pastor bij First Orlando Baptist Church, sprak met gebroken stem maar vaste overtuiging vergeving uit over de man die zijn vrouw Lucy P

Hans Alblas
Verdieping

“Kom, volg Mij!”: Jezus maakt van vissers geen verpleegkundigen

We lezen in het Evangelie van Marcus een uniek soort historische vertelling. Marcus wil dat zijn lezers ontdekken wie Jezus van Nazareth is en wat Hij gedaan en onderwezen heeft. We zijn gekomen bij hoofdstuk 1 vers 16 tot en met 20. De inleiding is

Ds. Tim Schakel
Opinie

Niet iedereen is welkom in de kerk (en dat is maar goed ook)

‘Iedereen is welkom!’ Deze tekst staat sinds kort op de plek waar dominee Bram Beute voorgaat. 'Ik ben er best een beetje trots op', schreef hij vorige week. Met respect voor Beutes intenties stelt collegapredikant Tim Schakel een scherpe tegenvraag:

Olaf ten Napel
Opinie

Onvoorwaardelijke steun aan Israël? Ik zit met een dilemma

Ik zit met een dilemma. En dat zeg ik als christen. Mijn geloof in Jezus Christus vindt zijn oorsprong in het oude Israël. Jezus leefde als Jood, kende de Thora, zag zichzelf als nakomeling van Abraham, de stamvader van het volk Israël. Abraham werd

CGK-synode
Nieuws

Uitkomst besloten crisisbijeenkomst CGK: landelijke vergadering op komst

Na het abrupt afgebroken synodale proces binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) hebben 71 gemeenten de handschoen opgepakt. Tijdens een besloten bijeenkomst in Rijnsburg is afgesproken om nog vóór de herfstvakantie een zogeheten convent te

Annica
Video

Dankzij een operatie aan boord van Mercy Ships kan de 9-jarige Annica weer écht kind zijn

Door een ongeluk in haar jeugd, kon de 9-jarige Annica haar armen niet meer optillen. Dingen die voor andere kinderen vanzelfsprekend zijn - zoals een potje basketbal spelen of je haren kammen - waren voor haar bijna onmogelijk. Maar dankzij een kost

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 79 in gebedsvlog: "Keuzes hebben consequenties"

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe dat je dat nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dagelijks lev

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden illustreert het werk van de Heilige Geest aan de hand van zijn open haard

"Misschien vraagt u zich af als u langs de pastorie loopt of fietst waar al die rook vandaan komt. Ik kan u zeggen: die rook komt uit onze open haard", aldus ds. G. van Zanden. In een recente preek vertelde de hervormde predikant te beschikken over e

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp legt uit waarom hij veel christenen op schoolkinderen vindt lijken

"Veel christenen doen mij denken aan een groep schoolkinderen die te horen hebben gekregen dat de meester vanwege een cursus een dag weg zou zijn." Dat stelt Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' waarin hij i

damascus
Verdieping

Terreuraanslag kerk keiharde klap voor Syrische christenen

Met minstens 22 doden en meer dan 50 gewonden, waarvan 13 in kritieke toestand, kreeg de christelijke gemeenschap in Syrië op zondag 22 juni een zware klap te verduren toen een terrorist de Sint-Eliaskerk in Dweilaa, Damascus, aanviel en zich daarna

Jacob Keegstra
Video

Wat heeft het Bijbelboek Numeri vandaag nog te zeggen? Jacob Keegstra legt uit

In deze videoboodschap duikt Jacob Keegstra, namens ICEJ Nederland, diep in de rijke en vaak verrassende betekenis van het boek Numeri. Ontdek hoe Gods leiding, orde en belofte door dit Bijbelboek heen klinken – en wat dat betekent voor ons leven nu.

Julienne
Video

Het trauma van de genocide: hoe kerken in Rwanda verschil maken

Het trauma van de genocide in 1994 in Rwanda drukt nog steeds op overlevenden, daders, jong en oud. Veel daders zijn berecht. Sommigen zijn teruggekeerd naar hun dorp. Maar hoe kunnen buren en kerkleden elkaar ooit weer vertrouwen? Rwandese kerken tr