Er komt een derde tempel volgens sommige christenen: is dat zo?

Verdieping 5 februari 2024 5 minuten Pieter A. Siebesma
tempel

Veel evangelische christenen menen dat in de toekomst de tempel weer herbouwd zal worden. Maar hoe denken orthodoxe Joden hierover? Verwachten zij de herbouw van de tempel? Zo ja, zullen er dan ook nog offers worden gebracht en zo niet, wat zal dan de functie van de priesters zijn?

Jeruzalem is voor het Joodse volk de belangrijkste stad ter wereld. Hier stond vroeger de tempel, gebouwd door koning Salomo, waarin God Zelf woonde. Na de verwoesting van deze tempel in 586 voor Christus werd na de Babylonische ballingschap de tempel opnieuw gebouwd. Onder Herodes de Grote werd de tempel zo verfraaid en uitgebreid, dat sommige geleerden spreken over de ‘derde tempel’. Dit gebouwencomplex, een van de mooiste en meest indrukwekkende gebouwen uit de oudheid, werd in het jaar 70 door de Romeinen verwoest. Sindsdien zijn er enkele pogingen gedaan om de tempel te herbouwen, zoals tijdens de opstand van Bar Kochba in de tweede eeuw en tijdens de regering van Julianus de Afvallige (361-363). Het liep op niets uit.

Verwachting
De meeste liberale Joden (bijvoorbeeld uit de Reformbeweging en de ‘Conservatives’ in de VS) verwachten niet dat er ooit nog een tempel zal komen. Maar de orthodoxe Joden zijn daarover unaniem. Het gaat zeker gebeuren. Er bestaat een verhaal over rabbi Akiba (± 50-135), een van de grootste rabbijnen van zijn tijd. Toen enkele rabbijnen een jakhals door de ruïne van de verwoeste tempel zagen rondsluipen, barstten zij in tranen uit. Maar rabbi Akiba troostte hen met de woorden, dat aangezien deze verwoesting door de profeten was voorzegd en was uitgekomen, de profetieën over de herbouw van de tempel ook ooit vervuld zullen worden.

Door de eeuwen heen hebben Joden uitgezien naar het moment waarop Jeruzalem zou worden herbouwd en de tempel weer zou worden hersteld. Vooral in de Joodse liturgie en het gebedenboek wordt de verwachting van de herbouw van de tempel levend gehouden. Tijdens de seidermaaltijd op het Pesachfeest, de avond waarop men de uittocht uit Egypte herdenkt, is een van de bekendste liederen het zogenaamde ‘Addier hu’ (Hebreeuws: ‘Hij is machtig’). Steeds weer wordt het refrein van dit lied herhaald: “Moge Hij Zijn tempel spoedig herbouwen, spoedig, spoedig, in onze dagen, spoedig; o God herbouw, o God herbouw, herbouw Uw tempel spoedig”.

Door de eeuwen heen hebben Joden uitgezien naar het moment waarop Jeruzalem zou worden herbouwd en de tempel weer zou worden hersteld.

Ook in het Achttiengebed, dat een essentieel onderdeel uitmaakt van de drie dagelijkse gebeden, vinden we verwijzingen naar de herbouw van Jeruzalem en de tempel. Hierbij wordt een relatie gelegd tussen de komst van de Messias en de herbouw van de tempel. De Messias zal in Jeruzalem regeren op de troon van Zijn voorvader David. Onder Zijn leiding zal men de tempel herbouwen. Dan zal God weer Zijn intrek nemen in Zijn Huis en wonen te midden van Zijn volk. Jeruzalem zal het centrum van de wereld zijn. Of in de woorden van Maimonides, een van de bekendste middeleeuwse Joodse geleerden: “Koning Messias zal in de toekomst opstaan en Hij zal het koningschap van David in haar oude toestand herstellen, zoals het was in het begin. En Hij zal de tempel herbouwen en de ballingen van Israël inzamelen. En in Zijn dagen zullen alle wetten weer van kracht worden, zoals ze in het verleden waren. Men zal offers brengen en zich houden aan de sabbatsjaren en jubeljaren met betrekking tot alle geboden in de Thora”. Volgens één bepaalde opvatting zal de tempel gebouwd worden voor de komst van de Messias en voor het herstel van het Huis van David, maar de meerderheid van de rabbijnen verbindt deze gebeurtenissen met elkaar.

Offers
Over de vraag of er in de toekomst weer offers in de tempel gebracht zullen worden, wordt ook verschillend gedacht. Er bestaan drie verschillende visies: De meest gebruikelijke is, zoals we die ook bij Maimonides vinden, dat er op dezelfde manier offers gebracht zullen worden als tijdens de eerste en tweede tempelperiode.

De tweede opvatting is dat er geen dieren meer geofferd worden. Volgens een uitspraak van rabbi Menachem van Gallië (of Galatië), een rabbijn uit het eind van de derde eeuw “zullen de offers afgeschaft worden, alleen het dankoffer zal niet afgeschaft worden”. Waarschijnlijk ging hij ervan uit dat in de eindtijd de mensen volmaakt zullen zijn en niet meer zondigen. Daarom is het niet meer noodzakelijk om offers voor de zonden te brengen. Alleen wanneer men God wil danken voor Zijn overvloed en goedheid, mag men een dankoffer brengen of een dankgebed uitspreken.

Over de vraag of er in de toekomst weer offers in de tempel gebracht zullen worden, wordt ook verschillend gedacht.

Het derde standpunt daarentegen verkondigt dat er helemaal geen offers meer zullen worden gebracht, omdat gerechtigheid en vrede de plaats van de offers zullen innemen. God Zelf zal als Koning in de tempel wonen en deze zal het geestelijk centrum van de wereld vormen. Dan zal vervuld worden wat Jesaja profeteerde (Jes.2:2-4), dat uit Sion de wet zal uitgaan en des HEEREN woord uit Jeruzalem.

Priesters
Ook de vraag of er in de toekomst nog priesters en Levieten nodig zullen zijn, wordt verschillend beantwoord. Volgens sommige rabbijnen zullen ze functioneren zoals in het verleden het geval was. Weer anderen menen dat de priesters zich met name zullen bezighouden met de bestudering, en het in praktijk brengen, van de Thora op basis van Maleachi 2:7. Zo wordt de tempel het geestelijk centrum van de wereld. De goddelozen zijn dan van de wereld verdwenen en er zal geen lijden meer zijn. Alleen de rechtvaardigen, zowel Joden als niet-joden, zijn overgebleven.

Essentiële verschillen
Deze visie vertoont overeenkomst met de visie op het duizendjarig rijk van veel evangelische christenen. Er zijn echter twee belangrijke verschillen. De herbouw van de tempel vindt plaats voor de wederkomst van Christus, omdat de antichrist deze tempel zal ontwijden, terwijl volgens de Joodse opvatting de Messias Zelf de tempel zal herbouwen. En waar de rabbijnen alles op het aardse Jeruzalem betrekken, maken veel christenen een onderscheid tussen het aardse Jeruzalem tijdens het duizendjarig vrederijk, en het nieuwe Jeruzalem ten tijde van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Immers volgens Openbaring 21:22 zal er in het nieuwe Jeruzalem geen tempel meer zijn, aangezien de HEERE God haar tempel is. 

Dr. Pieter A. Siebesma (1954) is hoogleraar godsdienstwetenschappen aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) te Leuven en daarnaast docent Bijbels Hebreeuws aan diverse instellingen. Bovenstaand artikel verscheen op de site van Stichting Israël en de Bijbel en is met toestemming overgenomen door Cvandaag.

Praatmee

Beluister onze podcast

#369 Ds. Bram Hofland & ds. John de Groot over de hel, eeuwige straf en het laatste oordeel
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

 Proponent L. Schouten
Nieuws

Preekbevoegdheid verleend aan PKN-proponent door Hersteld Hervormde Kerk

Het breed moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft proponent L. Schouten uit Elspeet per dinsdag preekbevoegdheid toegekend. Dat meldt het kerkverband op haar website. Schouten is al zo’n 35 jaar als proponent actief binnen de voormalige

Willem Lingeman
Video

Echtpaar noemt huwelijk "één groot drama": Willem Lingeman reageert

Bijbelleraar Willem Lingeman reageert in een videoboodschap op een pijnlijke huwelijksgeschiedenis van een echtpaar. Volgens het stel was hun huwelijk “zeker niet Gods wil” en noemt men het “één groot drama”. Inmiddels zijn ze gescheiden en beiden he

Apollinaris Darmawan
Nieuws

Indonesische christen op leeftijd vrijgelaten na jarenlange gevangenisstraf

Na meer dan vier jaar gevangenschap is de christelijke bekeerling Apollinaris Darmawan vrijgelaten uit de Kebon Waru-gevangenis in Indonesië. De man werd in november 2024 vervroegd vrijgelaten, nadat hij meerdere strafverminderingen kreeg. Darmawan z

Indonesische vlag
Nieuws

Honderden moslims protesteren tegen bouw Indonesische kerk

In het Indonesische Kalibaru, een dorp in de stad Depok (West-Java), protesteerden op 5 juli honderden moslims tegen de bouw van een christelijke kerk. Dit gebeurde ondanks dat de kerk alle benodigde vergunningen bezit. Op videobeelden is te zien hoe

Ds. P. den Ouden
Video

Waaraan kun je genade in je hart herkennen? HHK-predikant antwoordt

Waaraan kun je herkennen dat er genade in je hart gekomen is? Op die vraag gaf ds. P. den Ouden in een recente preek antwoord. De HHK-predikant uit Katwijk aan Zee gebruikte in zijn antwoord een citaat van Augustinus. De kerkvader had ooit een briefw

Ann Michelle Lee
Video

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee is aanstaande zondag te gast bij Hour of Power. Ze vertelt daar hoe ze God echt leerde kennen. Ook deelt ze haar droom en boodschap voor de jongere generatie. "Ik wil zoveel mogelijk mensen brengen naar het hart v

Mexico
Nieuws

Mexico: een jaar ontheemd en geen zicht op terugkeer

De maand juli markeert de trieste ‘verjaardag’ van de vlucht van honderden christenen uit hun gemeenschappen in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Ze moesten vrijwel alles achterlaten: hun land, huizen en dieren. Meer dan honderd christenen - van piepj

Arthur Alderliesten
Nieuws

Dolle Mina’s verstoren bijeenkomst Schreeuw om leven: directeur reageert

Afgelopen maandag verstoorden pro-abortus demonstranten een bijeenkomst van Schreeuw om leven in Gouda. De avond was bedoeld om mensen uit de achterban te informeren over het waken bij abortusklinieken. De circa 25 demonstranten - die zich presenteer

Meerartikelen

Syrie
Interview

Syrische christenen houden stand in vijandige omgeving: "God gebruikt de kerk"

"Voor veel mensen wordt de droom van een islamitische staat in Syrië steeds meer werkelijkheid. En daarin is geen plaats voor ongelovigen, zoals christenen." Aan het woord is Ibrahim Lahdo, tot voor kort woonachtig in Syrië. Cvandaag sprak met hem ov

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

De wereld kijkt niet naar je preek, maar naar je daden

Tijdens een zendingsreis in Zuid-Afrika kreeg ik onverwacht de gelegenheid om een van de meest gevaarlijke townships in Kaapstad te bezoeken. Kolonel Bazil Vellai, lid van de kerk waar ik te gast was, had ons persoonlijk uitgenodigd om Manenberg - de

Ds. M. van Reenen
Column

Overvolle huizen: spullen verzamelen of schatten in de hemel?

Een verhuizing levert veel op: stress, chaos, drukte, dozen, helpers, een verhuiswagen die de bocht niet kan halen... Maar ook: bezinning. Al die spullen die je uit het ene huis haalt en in het andere weer neerzet, waar komt het vandaan, waar moet he

Kerk van de Heilige Familie
Nieuws

Drie doden bij aanval op katholieke kerk in Gaza: Israël start onderzoek

Bij een aanval op de Kerk van de Heilige Familie in Gaza-stad zijn donderdag drie mensen omgekomen en raakten er meerdere gewond, onder wie de priester van de parochie. De kerk, waar sinds het uitbreken van de oorlog honderden christenen schuilen, we

Jan Pool
Column

Dankbaarheid is geen luxe; het is een manier van leven

Het leven kent zowel prachtige als pijnlijke momenten. Onlangs kreeg ik de sleutel van een prachtige auto, een cadeau van een dierbare vriend voor wie ik al vijftien jaar een mentor mag zijn. Ik ontving hem met tranen van ontroering in mijn ogen. Wat

Josephat Gwajima
Nieuws

Tanzania sluit grote pinksterkerk na kritiek op mensenrechtenschendingen

De Tanzaniaanse overheid heeft de grote protestantse kerk Glory of Christ Tanzania Church gesloten. Reden: een preek waarin voorganger Josephat Gwajima sprak over mensenrechtenschendingen in het land. Zes weken na de sluiting is de kerk nog altijd di

Ds. D. J. Budding
Video

Hervormde predikant wijst op kerken waar het evangelie niet ten volle klinkt

Als je op het volmaakte offer van de Heere Jezus ziet, dan mag je weten dat je zalig wordt. Toch zijn er, met name aan de rechterflank van de reformatorische gezindte, christenen die zich afvragen of zij wel zalig kunnen worden. Die worsteling leidt

Wilkin van de Kamp
Nieuws

Wilkin van de Kamp nodigt je uit om de Plaatsvervanger van Jezus beter te leren kennen

"De Heilige Geest is de Geest van Jezus in jou Die het leven van Jezus in en door jou wil leiden", aldus Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God'. De spreker en schrijver nodigt je in deze aflevering - en in de

Päivi Räsänen
Nieuws

Finse politica overweegt om haar kerk te verlaten na jarenlange LHBTI-strijd

De Finse politica Päivi Räsänen overweegt een definitief afscheid van de Evangelisch-Lutherse Kerk van Finland. De aanleiding: de groeiende acceptatie van homorelaties binnen de kerk en het recente besluit van een bisschop om kerken open te stellen v

Naomi Oosterhof
Podcast

Wat houdt ware vriendschap in? Beluister deze podcast

In deze podcastaflevering staat Naomi Oosterhof (foto) stil bij een thema dat ons allemaal raakt: vriendschap. Wat onderscheidt een gewone vriend van een broeder of zuster voor het leven? En hoe kijkt God eigenlijk naar vriendschappen? Naomi neemt je

Groot Letter-uitgave
Persbericht

Bijbelvereniging introduceert Groot Letter Nieuwe Testament (HSV)

Sinds vorige maand is bij de Bijbelvereniging het Nieuwe Testament in Groot Letter-uitgave verkrijgbaar. Deze speciale editie is gedrukt in de Herziene Statenvertaling (HSV) en bedoeld voor mensen die gebaat zijn bij grotere letters, zoals ouderen en

Serhii Burlaka met Oekraïense militairen
Interview

Serhii werkt voor ZOA én is legerpredikant: "Er is een wonder nodig voor Oekraïne"

Als ZOA-medewerker voorziet Serhii Burlaka mensen in de ‘bevrijde gebieden’ rond Cherson (Oekraïne) van voedsel. Maar één week in de maand werkt hij als legerpredikant aan het front. “Ik preek in zo’n week soms maar twee minuten. Het is veel belangri