Wat evangelische voorgangers kunnen leren van gereformeerde predikanten

In de afgelopen tijd zijn er nogal wat christenen overgestapt van een gereformeerde kerk naar een evangelische gemeente. Hoe vergaat het hen na de overstap? Hebben ze bereikt wat hen voor ogen stond? Of zijn er dingen die ze na verloop van tijd gaan missen? Onlangs schreef Gertjan Oosterhuis het boek Veranderen van kerk: hoe gereformeerd en evangelisch elkaar kunnen versterken waarin hij op al deze vragen antwoord geeft.

Gertjan is zijn hele leven lid van een van de gereformeerde kerken (de GKv). Eerst lid, later in de kerkenraad en nu is hij predikant in de Verbinding, een CGKV-gemeente in Hilversum. Ik ken Gertjan uit mijn tijd dat we samenwerkten op De Passie, evangelisch voortgezet onderwijs en vroeg hem wat gereformeerde predikanten kunnen leren van evangelische sprekers. Dat las je in de vorige blog. Nu deel 2: wat evangelische (s)prekers kunnen leren van gereformeerde predikanten.

In heb niet alleen onderzocht wat mensen ertoe heeft gebracht om de overstap te maken, maar ik vraag hen ook hoe het na de overstap is gegaan. En dat leidt tot een opvallend resultaat: veel respondenten missen op den duur de diepgang in de preek. Of ze raken uitgekeken op de uitbundige viering waar ze aanvankelijk zo door geraakt werden. Wat zit daar achter en wat zouden evangelische sprekers voorgangers daarvan kunnen leren? Vijf tips.

1. Vermijd makkelijke antwoorden
Soms valt het respondenten op dat het opleidingsniveau van evangelische predikers lager is dan dat van de gemiddelde gereformeerde predikant. Dat geeft te denken, want waar merk je zoiets aan? Als het goed is, ligt dat niet aan het percentage moeilijke woorden dat de spreker in zijn preek gebruikt. Ook gereformeerde predikanten leren tegenwoordig dat ze dat beter niet kunnen doen. Het zal eerder te maken hebben met de mate waarin de spreker de theologische of exegetische diepte van een tekst heeft gepeild. Wanneer de spreker uitgerekend stopt met zijn verhaal waar de belangstelling of de nood van de hoorder begint, dan is dat een gemiste kans. In mijn onderzoek worden voorbeelden genoemd hoe evangelische predikers reageren op het kwaad in de onvolkomenheid in deze wereld, zoals

• ‘We moeten maar veel bidden.’
• ‘Het ligt aan de satan.’
• ‘De Geest moet meer ruimte krijgen in je leven.’

Hoe Bijbelgetrouw dit ook moge klinken: mensen die ongeneeslijk ziek zijn, of diep eenzaam, en die onderhand niet meer weten hoe ze moeten bidden, schieten er niets mee of en knappen er juist op af.

2. Onderzoek de Bijbelse achtergronden
Soms komen voorgangers al in hun de eerste zinnen voor de dag met hun boodschap en de strekking van hun preek. Deze manier van communiceren is natuurlijk heel helder en wordt in het zakelijke verkeer veel gebruikt. Boeken en memo’s beginnen tegenwoordig met een samenvatting. Maar voor sommige luisteraars is het onbevredigend wanneer de spreker zijn eigen conclusie vooropstelt en in zijn verdere betoog een hele serie Bijbelteksten citeert die zijn stelling (en zijn gelijk) onderbouwen. De toepassing domineert, maar de uitleg (exegese) ontbreekt goeddeels. Dat is op den duur teleurstellend, zeker voor hoorders die gewend waren aan een preek waarin een Bijbelpassage eerst grondig en zorgvuldig wordt uitgelegd, en pas daarna de stap wordt gezet van de oorspronkelijke lezers en hoorders naar de hedendaagse hoorder en zijn dagelijkse zorgen.

3. Geef Gods woorden door, ook als je zelf aarzelt
In mijn vorige blog las je dat gereformeerde overstappers vaak positief zijn over de authenticiteit van evangelische sprekers. Maar het risico is dat je als spreker je (geestelijke) gezag ontleent aan je persoonlijke geloof of je charisma. En dat is niet altijd vol te houden. Iedere prediker heeft, net als iedere andere gelovige, zijn of haar momenten van zwakte en twijfel. Mag je dan het podium nog op van jezelf? Ben je dan nog geloofwaardig?

Voor een prediker uit een traditionele kerk is het een troostrijke gedachte dat hij een ambt bekleedt dat hem over deze persoonlijke aarzelingen heen mag helpen. Hij spreekt de verlossende boodschap van Christus, waar hij op dat eigenst moment nauwelijks bij kan, maar hij heeft niettemin de taak om die woorden door te geven. En hij preekt ook tot opbouw van zijn eigen geloof.

4. Sta open voor feedback
Een deel van de overstappers kreeg te maken met voorgangers die en er nogal prat op gingen dat ze hun roeping rechtstreeks van de Heilige Geest hadden ontvangen, en daaraan hun gezag ontleenden. Even voor de duidelijkheid, ook gereformeerde predikanten weten zich geroepen door God zelf. Maar in hun traditie wordt onderscheid gemaakt tussen de “inwendige” roeping, die ze rechtstreeks van God ontvangen, en de “uitwendige roeping” die gaat via de menselijke weg van het krijgen en aanvaarden van een beroep door de kerkenraad van een plaatselijke gemeente.

Het viel overstappers op dat een deel van de evangelische leiders niet of nauwelijks uit de voeten kon met feedback of kritiek van “beneden” omdat ze dit niet wisten te combineren met hun roeping van “boven”. Ik denk dat hier een leerpunt ligt voor de evangelische traditie. Hoe combineer je de stellige overtuiging dat je door God zelf geroepen bent, met de nuchtere werkelijkheid dat God je roept om een gemeente te dienen?

5. Heb oog voor traditie
Veel overstappers zijn heel blij met de vieringen die ze in een evangelische gemeente meemaken. Ze zijn een verademing vergeleken met de overgereguleerde gereformeerde erediensten waar geen lachje afkon. De vaak spontane en enthousiaste vieringen zijn voor veel respondenten dé reden zich aan te sluiten bij een evangelische gemeente. Maar, ook hier ontdekt een deel van de overstappers op den duur de keerzijde. Het blijkt in de evangelische gemeente weliswaar anders te gaan dan ze gewend waren, maar ook daar is men niet altijd erg flexibel. En daarbij gaat het er niet alleen om dat het nogal onpraktisch is om alles elke week anders te doen. Het blijkt dat een bepaald concept heilig is en dat veranderingen niet of nauwelijks bespreekbaar zijn.

Veel evangelische sprekers hebben weinig bemoeienis met de liturgie. Dat laten ze over aan de muziekgroep of de aanbiddingsleiders. En in de evangelische wereld komen ook opvallend veel rondreizende predikers voor. Als je alleen wordt gevraagd om je preek te houden, dan ligt het ook niet voor de hand om je te gaan bemoeien met de liturgie van een plaatselijke gemeente.

Maar toch gaat het dan op den duur wringen. De evangelische gemeenten worden eilandjes met hun eigen (podium)cultuur en de afstand tot de kerk van alle tijden kan te groot worden. Ik denk dat het voor evangelische gemeenten van belang is om, ondanks een sterke eigen identiteit, contact te houden met de christelijke traditie van alle tijden en plaatsen. Daarbij gaat het om de inhoud van het geloof, de manier waarop dat in een viering gestalte krijgt, en ook simpelweg om onderling (plaatselijk) overleg tussen gemeenten uit diverse tradities. En de voorganger zou ervoor moeten zorgen dat zijn gemeente daarbij niet het contact verliest met het wereldwijde lichaam van Christus. Kerken hebben elkaar nodig en de liturgie is daarbij al eeuwen een wereldwijde samenbindende factor.

Hoe maak je kans op een gratis boek? Laat voor 27 maart 2023 hier een reactie achter op deze vraag: Welke preektip zou jij zelf geven aan evangelische sprekers.

Paulien Vervoorn is spreker, trainer en auteur en eigenaar van Geloofwaardig Spreken. Deze blog van ds. Gertjan Oosterhuis verscheen eerder op haar website.

Deel dit artikel op: