PThU naar Utrecht, zo werd onlangs bekend: een reflectie

Nieuws 17 mei 2022 Piet Vergunst, De Waarheidsvriend
Piet Vergunst

De Protestantse Theologische Universiteit (PThU) vertrekt op termijn uit Amsterdam en Groningen en hoopt in september 2024 in Utrecht van start te gaan.

Er is onderhand een boeiende scriptie te schrijven over de plaatsen waar de theologie-opleidingen van de (voorlopers van de) Protestantse Kerk de voorbije 25 jaar gevestigd zijn, in combinatie met de motieven om te verhuizen of locaties af te stoten. Het debat over de inkrimping van zes naar drie steden staat me nog levendig voor de geest. Het ging in de betrokkenheid van de Gereformeerde Bond daarbij allereerst om voldoende plaatsen in ons land waar jonge mensen adequaat (academisch Ʃn confessioneel) opgeleid worden tot werker in Gods Koninkrijk, vooral als predikant. Ten tweede spraken we daarbij over de gevolgen voor de hoogleraren van de Gereformeerde Bond.

Zes, drie, twee, ƩƩn
Van Leiden, Utrecht, Kampen, Groningen en twee Amsterdamse universiteiten (in totaal zes) kende de kerk later drie en sinds 2012 twee plaatsen waar haar universiteit gevestigd was: in Amsterdam, waar de theologie zich de laatste jaren leek te concentreren, en Groningen, de noordelijke regio waarin bewust geĆÆnvesteerd werd. 

De positie en vitaliteit van een kerk zijn af te lezen aan haar theologische opleiding.

De positie en vitaliteit van een kerk zijn af te lezen aan haar theologische opleiding. Veelzeggend is dat de veranderingen elkaar daar snel blijven opvolgen. Voor de gemeenten is dit vrij onzichtbaar. Neergang in de kerk zien we voor het oog eerder aan een kleiner wordende gemeente, het moeilijk vervullen van de ambten, dreigende financiĆ«le tekorten. Er is echter beslist een wisselwerking tussen bloeiend geestelijk leven en een vitale opleiding tot dienaars van het Woord – en omgekeerd. Om die reden mogen kerkenraden belangstelling tonen voor het wel en wee van de Protestantse Theologische Universiteit, voor de uitstroom van haar studenten, voor de geestelijke vorming die ze daar ontvingen, ook voor het (gereformeerde) profiel van benoemde docenten en hoogleraren.

Toekomstbestendig
Tegen deze achtergrond is de concentratie op Utrecht als enige, toekomstige vestigingsplaats een teken aan de wand. De PThU-vestiging Groningen was in zakelijk opzicht failliet: een dubbele uitvoering van het nieuwe masterprogramma maakte het onderwijs te duur, terwijl elf procent van de universitaire begroting momenteel naar huisvestingslasten gaat. In Amsterdam kon de universiteit van onze kerk haar eigenheid onvoldoende bewaren.

Op 21 april presenteerde dr. C.P. Boele als voorzitter van het college van bestuur aan de synode de plannen. Hij gaf aan dat de keuze voor ƩƩn vestiging in Utrecht de meeste kans biedt op een toekomstbestendige PThU en noemde het uitzonderlijk dat dit beleid unanieme steun heeft van de raad van toezicht, de universiteitsraad en het college van hoogleraren van de PThU. Boele verwacht dat de keuze voor Utrecht in 2024 tot een verdubbeling van de instroom zal leiden, ook omdat het programma flexibeler en beter op deeltijders afgestemd wordt. En de driejarige master zal beter afgestemd worden op wat de kerk van haar predikanten verwacht.

De PThU-vestiging Groningen was in zakelijk opzicht failliet: een dubbele uitvoering van het nieuwe masterprogramma maakte het onderwijs te duur.

PThU-rector prof. P.M. Wisse onderstreepte dat Utrecht als stad in het hart van het voedingsgebied ligt, hier nauwer kan samenwerken met de dienstenorganisatie van de kerk en vooral haar zelfstandige positie kan versterken in samenwerking met niet-concurrerende partners. ā€˜Als je in Amsterdam in hetzelfde gebouw als de Vrije Universiteit (VU) zit, ben je nog niet institutioneel ingebed.’

Betrouwbare partner
Namens de commissie van synodeleden die samen de plannen besproken had, toonde ouderling F.A. van der Duijn Schouten (Ridderkerk) zich kritisch. Opnieuw naar een andere stad gaan, ā€˜raakt aan de PThU als betrouwbare partner’. En, ā€˜zichtbaarheid heeft in de theologische wereld niet te maken met je positie in een gebouw, maar met de wijze waarop theologen zich wetenschappelijk en maatschappelijk manifesteren. Ik zie daar meer van bij theologen van de Vrije Universiteit.’ Hij stelde voor het gesprek met de VU en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) te heropenen, om nu geldende bezwaren te bespreken.

Dr. G.J. Mink vroeg namens de Raad van Advies voor het Gereformeerd Belijden of er overlegd was met modalitaire organisaties die aan de VU geĆÆnvesteerd hebben, omdat de PThU in Amsterdam zit. Hij doelde onder meer op de Gereformeerde Bond en zijn steun voor dr. H. van den Belt en dr. P. Veerman.

Namens 21 (!) synodeleden diende ds. A. Reitsma uit Enschede een tegenvoorstel in, waarin om uitstel gevraagd werd en nader gesprek met andere partners. Veel synodeleden lieten zich op vergelijkbare wijze horen. Ds. L. Plug (Barneveld) vroeg wat er precies zit tussen de VU en de PThU, ds. D.C. Groenendijk (Zuid-Beijerland) zou graag zien dat de PThU als geheel zich zo profileert als haar hoogleraren P.M. Wisse en T.A. Boer doen, terwijl ds. L.G. Bos (Krimpen aan den IJssel) zei dat de betrouwbaarheid van de PThU vanwege de zoveelste stap haar zwaar valt.

Boele verwacht dat de keuze voor Utrecht in 2024 tot een verdubbeling van de instroom zal leiden, ook omdat het programma flexibeler en beter op deeltijders afgestemd wordt.

Speelruimte voor de synode
Scriba dr. R. de Reuver ging in zijn antwoord in op de precieze bevoegdheid van de synode, merkte op dat ouderling Van der Duijn Schouten de speelruimte voor de synode groter gemaakt had. ā€˜De raad van toezicht was voor het PThU-bestuur de lastigste gesprekspartner en stemde toch unaniem in.’ Namens deze raad zei mr. G. Endedijk dat het proces overdoen tot vermenging van verantwoordelijkheden leidt en dat ā€˜keer op keer’ met de VU gesproken is over de problemen in de gezamenlijke bachelor, ook over de duurzaamheid van de relatie. Hij zag geen mogelijkheid om meer met de VU te praten. Dr. C.P. Boele sloot hierbij aan: ā€˜Wij zijn met de VU tot het gaatje gegaan, terwijl met de RUG soepel en constructief overlegd is.’ Hij erkende wel dat de synode in heel korte tijd over de verhuizing moet spreken, terwijl aan de PThU dit proces van bezinning de vorige zomer al ingezet is.

Uiteindelijk stemden zes synodeleden tegen Utrecht als nieuwe en enige vestigingsplaats. Het tegenvoorstel van ds. Reitsma werd ingetrokken, nadat een amendement van oud. C.M. Molenaar (Veenendaal) aanvaard werd, waarin de PThU opgeroepen wordt ondanks de fysieke ontvlechting met de VU ā€˜samenwerking met VU en RUG te blijven zoeken, in het bijzonder waar het de toekomstige representatie in de opleiding van alle modaliteiten binnen de Protestantse Kerk betreft’. Hij refereerde hierbij aan de docenten van de Gereformeerde Bond.

Wetenschap en vroomheid
En zo keert de theologie – eerder besloot de Theologische Universiteit Kampen van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) al hiertoe – terug naar Utrecht, de plaats waar Gisbertus Voetius in 1634 bij de opening van de academie zijn beroemde rede over wetenschap en vroomheid hield, een ideaal dat niet verdampen mag.

Met belangstelling (en gedragen door de gebeden van de gemeente) mogen we de stap naar Utrecht volgen, de PThU houden aan haar belofte zichzelf inhoudelijk scherper te profileren. Het doet goed om in de advertentie voor een hoogleraar Dogmatiek, naar wie momenteel gezocht wordt, te lezen: ā€˜De PThU stelt zich als doel de representatie van de breedte van de Protestantse Kerk in de wetenschappelijke staf te bevorderen. Bij gelijke geschiktheid gaat om die reden de voorkeur uit naar een vertegenwoordiger van de klassiek-gereformeerde traditie.’

ā€˜Goede samenwerking hangt af van de lokale situatie en de karakters van de professionals, met name de predikant.’

De bijzondere leerstoel aan de PThU, Geschiedenis van het gereformeerd protestantisme, die prof. dr. W.H.Th. Moehn sinds 2016 bezet, zal ongetwijfeld meeverhuizen naar Utrecht. Meer doordenking en overleg vergt de vraag naar hoe de Gereformeerde Bond zijn recente investeringen aan de Vrije Universiteit (denk aan prof. dr. H. van den Belt en dr. P. Veerman) vruchtbaar kan laten blijven voor de kerk.

Missionair wereldwijd en lokaal
Een soort van hoogtepunt tijdens de tweedaagse synode was de toespraak van de Groningse PThU-hoogleraar dr. Benno van den Toren, die binnen de bestaande leerstoel ā€˜Interculturele Theologie’ per 1 april jl. de leeropdracht ā€˜Missionaire roeping’ aanvaard heeft. Deze leeropdracht bestaat uit het doen van onderzoek naar de betekenis van ontwikkelingen in de wereldkerk voor de vernieuwing van de missionaire theologie en praktijk in Nederland.

In zijn toespraak verbond prof. Van den Toren zijn ervaring als zendeling in de Centraal Afrikaanse Republiek met zijn huidige lidmaatschap van het kernteam in de pioniersplek Korrewegwijk in Groningen. ā€˜Wat is de kracht van Christus in elke context?’ en ā€˜De wereldkerk helpt ons te zien waar wij verleid worden door idealen van onze cultuur, waardoor de helderheid van ons getuigenis van het Evangelie wordt gecompromitteerd.’ In het kader van de nieuwe leeropdracht wil prof. Van den Toren de vraag stellen hoe we als kerk in Nederland in een nieuwe minderheidssituatie het vertrouwen in de beslissende betekenis van het Evangelie kunnen verdiepen en misschien wel hervinden.

Kerkelijk werkers
Tijdens de laatste middag aanvaardde de synode het rapport ā€˜Geroepen om te dienen’, waarin gefocust werd op de onderlinge samenwerking van predikant en kerkelijk werker. Een zin om over na te denken: ā€˜Goede samenwerking hangt af van de lokale situatie en de karakters van de professionals, met name de predikant.’ De achtergrond hiervan is zowel de slechte rechtspositie van de kerkelijk werker als het verwachte predikantentekort in het geheel van de kerk.

Piet Vergunst is hoofdredacteur van De Waarheidsvriend. GeĆÆnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 49,95). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van deze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

cvi
Nieuws

Waarom het ND berichtgeving over Christenen voor Israƫl niet rectificeert

Het Nederlands Dagblad heeft besloten haar berichtgeving over het onderzoek naar Christenen voor Israƫl (CvI) niet te rectificeren. CvI diende daartoe een verzoek in, maar de krant ziet geen aanleiding om dat te doen. In een uitgebreid statement legt

Diederik van Dijk
Persbericht

Na lang aandringen SGP wordt Transgenderwet eindelijk ingetrokken

ā€œDit is de enige juiste uitkomst", aldus SGP-Kamerlid Diederik van Dijk in reactie op het intrekken van de verruiming van de Transgenderwet. ā€œEr waren twee moties Ć©n een interpellatie voor nodig, maar het resultaat is er.ā€ ā€œKwetsbare jongeren zijn ju

Kamerlid Pieter Grinwis
Persbericht

Aangenomen ChristenUnie-voorstel moet einde maken aan dakloosheid

De Tweede Kamer heeft vandaag met een breed gedragen steun het amendement van Kamerlid Pieter Grinwis c.s. (ChristenUnie) aangenomen, waarmee dakloze gezinnen met minderjarige kinderen worden toegevoegd aan de groepen woningzoekenden die gemeenten ve

Don Ceder
Nieuws

Kamer stemt in met strafbaarstelling illegaliteit: CU-Kamerlid Don Ceder uit stevige kritiek

De Tweede Kamer heeft dinsdag ingestemd met twee wetsvoorstellen die onderdeel zijn van het voorgenomen asielbeleid van het kabinet. Het betreft de strafbaarstelling van illegaliteit en het strafbaar stellen van hulp aan mensen zonder verblijfsvergun

Willem Ouweneel
Video

"Omdat Christus stierf, ben ik gered" - Christenen delen grootste geloofslessen

Wat was de grootste geloofsles die u leerde? Deze vraag stelden wij onlangs aan diverse christenen. Onder anderen CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, SDOK-presentator Richard Groenenboom, theoloog Willem Ouweneel en presen

India
Nieuws

Indiase christenen in zee gedumpt: ā€œWe weten niet of ze nog levenā€

De onzekerheid is ondraaglijk voor Sadeq Shalom en andere Rohingya-christenen in India. Al bijna twee maanden hebben ze niets meer gehoord van hun geliefden die begin mei door de Indiase autoriteiten gedeporteerd werden – zonder waarschuwing en onder

Ds. B. Labee
Video

GerGem-predikant heeft boodschap voor jongeren die moeite hebben met bidden

"Ik hoor het nog wel eens dat jongeren het moeilijk vinden om te bidden. Gebruik dan maar deze woorden: 'Schep mij een rein hart, delg uit mijn ongerechtigheid en vernieuw in het binnenste van mij een vaste geest'", aldus ds. B. Labee. De GerGem-pred

N.T. Wright
Nieuws

Amerikaanse theoloog N.T. Wright: "God overstijgt gender"

De bekende Amerikaanse theoloog en voormalig bisschop van Durham, N.T. Wright, stelt dat God het menselijke begrip van gender overstijgt. Toch blijft het gebruik van mannelijke aanspreekwoorden als 'Vader' en 'Hij' volgens Wright Bijbels gezien veran

Meerartikelen

Bagtowar en Elias
Video

Wat houdt profetie in? Christenjongeren in gesprek

In deze aflevering van de ChristenDOM? podcast gaan Bagtowar en Elias in gesprek over de aard en actualiteit van profetie. De Bijbel staat vol profetieƫn: boodschappen van God, vaak uitgesproken door profeten, die richting geven, waarschuwen of hoop

Hardstyle-dj Sefa
Video

Terugkijken: hardstyle-dj Sefa in gesprek met ds. Bart de Bruin

Hardstyle-dj Sefa ging onlangs met vijf predikanten in gesprek over grote levensvragen en zijn levensstijl. Sefa Jeroen Vlaarkamp (24) treedt op bij grote dancefestivals als Defqon.1 en begeeft zich daarmee in een omgeving die haaks lijkt te staan op

MissieNederland logo
Persbericht

Alliantiedag MissieNederland: ā€˜Vrede in tijden van onrust’

In een tijd waarin conflicten, spanningen en verdeeldheid toenemen, klinkt de stem van Jezus verrassend actueel: ā€œMijn vrede geef Ik uā€ (Johannes 14). Op zaterdag 5 juli 2025 organiseert MissieNederland een Alliantiedag in het VEZ-centrum in Zwolle,

Superbook
Getuigenis

Japanse kinderen leren Jezus kennen door Bijbelse animatieserie: ā€œHet raakte mijn hartā€

In Japan, waar religieuze programma’s op nationale televisie nauwelijks ruimte krijgen, is het uitzenden van een animatieserie over de Bijbel al op zich een wonder. Toch gebeurde het: Superbook, een animatieserie met Bijbelse verhalen, was in de jare

operatiekamer
Column

Overgave in de operatiekamer: wat als je je kind moet loslaten?

Overgave op hoog niveau, dat is wat God van ons vraagt. Niet omdat Hij dat van ons eist, maar omdat Hij weet wat het beste voor ons is. Toen mijn zoontje op 3-jarige leeftijd met een geperforeerde blindedarmontsteking met spoed de operatiekamer in mo

Leo Smits
Opinie

Ziekte als teken van een zwak geloof? Tijd voor een tegengeluid

Er is de laatste tijd veel discussie binnen christelijk Nederland over een leer die stelt dat gelovigen gevrijwaard zouden zijn van ziekte en armoede. Deze zogenoemde gerealiseerde theologie legt sterk de nadruk op wat nu al zichtbaar is van Gods Kon

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels