PThU naar Utrecht, zo werd onlangs bekend: een reflectie

Nieuws 17 mei 2022 Piet Vergunst, De Waarheidsvriend
Piet Vergunst

De Protestantse Theologische Universiteit (PThU) vertrekt op termijn uit Amsterdam en Groningen en hoopt in september 2024 in Utrecht van start te gaan.

Er is onderhand een boeiende scriptie te schrijven over de plaatsen waar de theologie-opleidingen van de (voorlopers van de) Protestantse Kerk de voorbije 25 jaar gevestigd zijn, in combinatie met de motieven om te verhuizen of locaties af te stoten. Het debat over de inkrimping van zes naar drie steden staat me nog levendig voor de geest. Het ging in de betrokkenheid van de Gereformeerde Bond daarbij allereerst om voldoende plaatsen in ons land waar jonge mensen adequaat (academisch Ʃn confessioneel) opgeleid worden tot werker in Gods Koninkrijk, vooral als predikant. Ten tweede spraken we daarbij over de gevolgen voor de hoogleraren van de Gereformeerde Bond.

Zes, drie, twee, ƩƩn
Van Leiden, Utrecht, Kampen, Groningen en twee Amsterdamse universiteiten (in totaal zes) kende de kerk later drie en sinds 2012 twee plaatsen waar haar universiteit gevestigd was: in Amsterdam, waar de theologie zich de laatste jaren leek te concentreren, en Groningen, de noordelijke regio waarin bewust geĆÆnvesteerd werd. 

De positie en vitaliteit van een kerk zijn af te lezen aan haar theologische opleiding.

De positie en vitaliteit van een kerk zijn af te lezen aan haar theologische opleiding. Veelzeggend is dat de veranderingen elkaar daar snel blijven opvolgen. Voor de gemeenten is dit vrij onzichtbaar. Neergang in de kerk zien we voor het oog eerder aan een kleiner wordende gemeente, het moeilijk vervullen van de ambten, dreigende financiĆ«le tekorten. Er is echter beslist een wisselwerking tussen bloeiend geestelijk leven en een vitale opleiding tot dienaars van het Woord – en omgekeerd. Om die reden mogen kerkenraden belangstelling tonen voor het wel en wee van de Protestantse Theologische Universiteit, voor de uitstroom van haar studenten, voor de geestelijke vorming die ze daar ontvingen, ook voor het (gereformeerde) profiel van benoemde docenten en hoogleraren.

Toekomstbestendig
Tegen deze achtergrond is de concentratie op Utrecht als enige, toekomstige vestigingsplaats een teken aan de wand. De PThU-vestiging Groningen was in zakelijk opzicht failliet: een dubbele uitvoering van het nieuwe masterprogramma maakte het onderwijs te duur, terwijl elf procent van de universitaire begroting momenteel naar huisvestingslasten gaat. In Amsterdam kon de universiteit van onze kerk haar eigenheid onvoldoende bewaren.

Op 21 april presenteerde dr. C.P. Boele als voorzitter van het college van bestuur aan de synode de plannen. Hij gaf aan dat de keuze voor ƩƩn vestiging in Utrecht de meeste kans biedt op een toekomstbestendige PThU en noemde het uitzonderlijk dat dit beleid unanieme steun heeft van de raad van toezicht, de universiteitsraad en het college van hoogleraren van de PThU. Boele verwacht dat de keuze voor Utrecht in 2024 tot een verdubbeling van de instroom zal leiden, ook omdat het programma flexibeler en beter op deeltijders afgestemd wordt. En de driejarige master zal beter afgestemd worden op wat de kerk van haar predikanten verwacht.

De PThU-vestiging Groningen was in zakelijk opzicht failliet: een dubbele uitvoering van het nieuwe masterprogramma maakte het onderwijs te duur.

PThU-rector prof. P.M. Wisse onderstreepte dat Utrecht als stad in het hart van het voedingsgebied ligt, hier nauwer kan samenwerken met de dienstenorganisatie van de kerk en vooral haar zelfstandige positie kan versterken in samenwerking met niet-concurrerende partners. ā€˜Als je in Amsterdam in hetzelfde gebouw als de Vrije Universiteit (VU) zit, ben je nog niet institutioneel ingebed.’

Betrouwbare partner
Namens de commissie van synodeleden die samen de plannen besproken had, toonde ouderling F.A. van der Duijn Schouten (Ridderkerk) zich kritisch. Opnieuw naar een andere stad gaan, ā€˜raakt aan de PThU als betrouwbare partner’. En, ā€˜zichtbaarheid heeft in de theologische wereld niet te maken met je positie in een gebouw, maar met de wijze waarop theologen zich wetenschappelijk en maatschappelijk manifesteren. Ik zie daar meer van bij theologen van de Vrije Universiteit.’ Hij stelde voor het gesprek met de VU en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) te heropenen, om nu geldende bezwaren te bespreken.

Dr. G.J. Mink vroeg namens de Raad van Advies voor het Gereformeerd Belijden of er overlegd was met modalitaire organisaties die aan de VU geĆÆnvesteerd hebben, omdat de PThU in Amsterdam zit. Hij doelde onder meer op de Gereformeerde Bond en zijn steun voor dr. H. van den Belt en dr. P. Veerman.

Namens 21 (!) synodeleden diende ds. A. Reitsma uit Enschede een tegenvoorstel in, waarin om uitstel gevraagd werd en nader gesprek met andere partners. Veel synodeleden lieten zich op vergelijkbare wijze horen. Ds. L. Plug (Barneveld) vroeg wat er precies zit tussen de VU en de PThU, ds. D.C. Groenendijk (Zuid-Beijerland) zou graag zien dat de PThU als geheel zich zo profileert als haar hoogleraren P.M. Wisse en T.A. Boer doen, terwijl ds. L.G. Bos (Krimpen aan den IJssel) zei dat de betrouwbaarheid van de PThU vanwege de zoveelste stap haar zwaar valt.

Boele verwacht dat de keuze voor Utrecht in 2024 tot een verdubbeling van de instroom zal leiden, ook omdat het programma flexibeler en beter op deeltijders afgestemd wordt.

Speelruimte voor de synode
Scriba dr. R. de Reuver ging in zijn antwoord in op de precieze bevoegdheid van de synode, merkte op dat ouderling Van der Duijn Schouten de speelruimte voor de synode groter gemaakt had. ā€˜De raad van toezicht was voor het PThU-bestuur de lastigste gesprekspartner en stemde toch unaniem in.’ Namens deze raad zei mr. G. Endedijk dat het proces overdoen tot vermenging van verantwoordelijkheden leidt en dat ā€˜keer op keer’ met de VU gesproken is over de problemen in de gezamenlijke bachelor, ook over de duurzaamheid van de relatie. Hij zag geen mogelijkheid om meer met de VU te praten. Dr. C.P. Boele sloot hierbij aan: ā€˜Wij zijn met de VU tot het gaatje gegaan, terwijl met de RUG soepel en constructief overlegd is.’ Hij erkende wel dat de synode in heel korte tijd over de verhuizing moet spreken, terwijl aan de PThU dit proces van bezinning de vorige zomer al ingezet is.

Uiteindelijk stemden zes synodeleden tegen Utrecht als nieuwe en enige vestigingsplaats. Het tegenvoorstel van ds. Reitsma werd ingetrokken, nadat een amendement van oud. C.M. Molenaar (Veenendaal) aanvaard werd, waarin de PThU opgeroepen wordt ondanks de fysieke ontvlechting met de VU ā€˜samenwerking met VU en RUG te blijven zoeken, in het bijzonder waar het de toekomstige representatie in de opleiding van alle modaliteiten binnen de Protestantse Kerk betreft’. Hij refereerde hierbij aan de docenten van de Gereformeerde Bond.

Wetenschap en vroomheid
En zo keert de theologie – eerder besloot de Theologische Universiteit Kampen van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) al hiertoe – terug naar Utrecht, de plaats waar Gisbertus Voetius in 1634 bij de opening van de academie zijn beroemde rede over wetenschap en vroomheid hield, een ideaal dat niet verdampen mag.

Met belangstelling (en gedragen door de gebeden van de gemeente) mogen we de stap naar Utrecht volgen, de PThU houden aan haar belofte zichzelf inhoudelijk scherper te profileren. Het doet goed om in de advertentie voor een hoogleraar Dogmatiek, naar wie momenteel gezocht wordt, te lezen: ā€˜De PThU stelt zich als doel de representatie van de breedte van de Protestantse Kerk in de wetenschappelijke staf te bevorderen. Bij gelijke geschiktheid gaat om die reden de voorkeur uit naar een vertegenwoordiger van de klassiek-gereformeerde traditie.’

ā€˜Goede samenwerking hangt af van de lokale situatie en de karakters van de professionals, met name de predikant.’

De bijzondere leerstoel aan de PThU, Geschiedenis van het gereformeerd protestantisme, die prof. dr. W.H.Th. Moehn sinds 2016 bezet, zal ongetwijfeld meeverhuizen naar Utrecht. Meer doordenking en overleg vergt de vraag naar hoe de Gereformeerde Bond zijn recente investeringen aan de Vrije Universiteit (denk aan prof. dr. H. van den Belt en dr. P. Veerman) vruchtbaar kan laten blijven voor de kerk.

Missionair wereldwijd en lokaal
Een soort van hoogtepunt tijdens de tweedaagse synode was de toespraak van de Groningse PThU-hoogleraar dr. Benno van den Toren, die binnen de bestaande leerstoel ā€˜Interculturele Theologie’ per 1 april jl. de leeropdracht ā€˜Missionaire roeping’ aanvaard heeft. Deze leeropdracht bestaat uit het doen van onderzoek naar de betekenis van ontwikkelingen in de wereldkerk voor de vernieuwing van de missionaire theologie en praktijk in Nederland.

In zijn toespraak verbond prof. Van den Toren zijn ervaring als zendeling in de Centraal Afrikaanse Republiek met zijn huidige lidmaatschap van het kernteam in de pioniersplek Korrewegwijk in Groningen. ā€˜Wat is de kracht van Christus in elke context?’ en ā€˜De wereldkerk helpt ons te zien waar wij verleid worden door idealen van onze cultuur, waardoor de helderheid van ons getuigenis van het Evangelie wordt gecompromitteerd.’ In het kader van de nieuwe leeropdracht wil prof. Van den Toren de vraag stellen hoe we als kerk in Nederland in een nieuwe minderheidssituatie het vertrouwen in de beslissende betekenis van het Evangelie kunnen verdiepen en misschien wel hervinden.

Kerkelijk werkers
Tijdens de laatste middag aanvaardde de synode het rapport ā€˜Geroepen om te dienen’, waarin gefocust werd op de onderlinge samenwerking van predikant en kerkelijk werker. Een zin om over na te denken: ā€˜Goede samenwerking hangt af van de lokale situatie en de karakters van de professionals, met name de predikant.’ De achtergrond hiervan is zowel de slechte rechtspositie van de kerkelijk werker als het verwachte predikantentekort in het geheel van de kerk.

Piet Vergunst is hoofdredacteur van De Waarheidsvriend. GeĆÆnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 49,95). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van deze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Raouf Leeraar
Video

Christenen voor Israƫl genoemd in VN-rapport over verdrijving Palestijnen, Raouf Leeraar reageert

Volgens VN-rapporteur Francesca Albanese zouden bijna 50 organisaties zich schuldig maken aan de verdrijving van Palestijnen. Dat schrijft zij in een nieuw rapport. In het rapport staat onder meer dat de bezetting van de Westelijke Jordaanoever blijf

Urkers
Video

Prachtig: honderden Urkers zingen uit volle borst 'Een toekomst vol van hoop'

'U geeft een toekomst vol van hoop. Dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders U alleen, leidt ons door dit leven heen', deze woorden komen uit het voor veel christenen bekende lied 'Een toekomst vol van hoop'. Het lied - afkomstig van de christelij

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee hƩ? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep mo

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 80 in nieuwe gebedsvlog

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe bid je nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt PKN-predikant Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dag

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen tijdens Pinksteren met Gods Geest vervuld werden

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d

Drs. Piet Guijt
Column

Christenen moeten zich wapenen tegen dubieus piramideverhaal

Sinds maart 2025 gaat er een opmerkelijke theorie rond over verborgen structuren onder de Egyptische piramide van Chefren. De hype verspreidt zich razendsnel online, maar wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt volledig. Sterker nog: betrokken onder

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Ds. Kees van Velzen
Video

Christenen vertellen wat de kerk volgens hen meer dan ooit nodig heeft

Wat heeft de kerk meer dan ooit nodig? Deze vraag legden wij onlangs aan diverse christenen voor. Onder andere ds. Kees van Velzen, CU-Tweede Kamerlid Don Ceder, EO-presentator Jurjen ten Brinke, presentator Jan van den Bosch en theoloog Willem Ouwen

Meerartikelen

Willem Lingeman
Opinie

Hebben gelovigen de wet der tien geboden nodig?

Elke zondagmorgen buigen veel christenen zich onder het voorlezen van de Wet des Heeren, zoals die te vinden is in Exodus 20:1-17 en Deuteronomium 5:6-21. In veel kerken, met name van reformatorische signatuur, is dit zoals men zegt: ā€˜een goede gewoo

Zwitsers parlementsgebouw
Nieuws

Zwitserse overheid wil eiceldonatie voor vrouwen legaliseren

De Zwitserse Evangelische Alliantie (SEA) heeft zich uitgesproken tegen plannen van de overheid om eiceldonatie voor vrouwen te legaliseren. Volgens de christelijke koepelorganisatie brengt het wetsvoorstel ernstige ethische risico’s met zich mee en

Michal Canina Geske
Nieuws

Dochter van vermoorde christelijke uitgever dreigt Turkije te worden uitgezet

De Duitse Michal Canina Geske, de dochter van een in 2007 vermoorde christelijke uitgever in Turkije, dreigt na bijna dertig jaar Turkije te moeten verlaten. Dat meldt de Deutsche Welle. Michal was pas drie jaar oud toen ze met haar ouders naar Turki

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant: Israƫl heeft het recht om zichzelf te verdedigen

Al ruim anderhalf jaar zijn Israƫl en Hamas met elkaar in oorlog. In het begin van de oorlog kozen veel mensen Israƫls kant. Vandaag de dag scharen steeds meer mensen zich achter de Palestijnen. Ds. J. Koppelaar - hersteld hervormd emerituspredikant

 Wilkin van de Kamp
Video

Volgens Wilkin van de Kamp verwaarloosde de kerk eeuwenlang het werk van de Heilige Geest

"In de vierde eeuw na Christus beschreef een theoloog de Heilige Geest al als de 'onbeschreven God', de God over wie niemand schrijft", aldus Wilkin van de Kamp. In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' vertelt de spreker en schri

Elvis E
Video

Elvis E. is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Zondag in Hour of Power het verhaal van de veelzijdige en muzikale Elvis E. De musicus groeide op in Nigeria en werd geboren als prins. Hij kende daar rijkdom en armoede. God betekent alles in zijn leven. "Waar ik tekort kom, vult God het voor mij in

HSV
Nieuws

Hersteld Hervormde Kerk versoepelt koers rond Herziene Statenvertaling

De Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft haar standpunt ten aanzien van het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV) versoepeld. Tijdens de synodevergadering van juni besloot het landelijke kerkverband dat het gebruik van de HSV niet langer wordt

Bart Bolhuis
Nieuws

Prominent ChristenUnie-lid stapt over naar Partij voor de Dieren

Bart Bolhuis, tot voor kort actief binnen de ChristenUnie, heeft bekendgemaakt dat hij per 1 augustus in dienst treedt als beleidsmedewerker bij de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren. De overstap markeert een duidelijke breuk met zijn v

Gids bij de Bijbel
Nieuws

NBG helpt jongeren met 'Gids bij de Bijbel'

Wat staat er allemaal in de Bijbel? Spreekt God echt door de Bijbel? Bijbellezen, hoe doe je dat eigenlijk? Voor jongeren met dit soort vragen is er nu de Gids bij de Bijbel. "Deze Gids is een mega-handige, laagdrempelige, frisse en tegelijk verdiepe

Diederik van Dijk
Nieuws

SGP stelt Kamervragen over christenvervolging in Indonesiƫ

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken schriftelijke vragen gesteld over christenvervolging in Indonesiƫ. Aanleiding daarvoor is de recente, zorgelijke berichtgeving die onder andere op deze website verscheen. H

Tweede Kamer
Nieuws

Kamer stemt na chaotische dag voor strenger asielbeleid: dit was de rol van de christelijke partijen

Na een lange dag vol onduidelijkheid en twijfel stemde de Tweede Kamer donderdag uiteindelijk in met de Asielnoodmaatregelenwet. In die wet staat onder meer dat illegaal in Nederland verblijven strafbaar wordt. SGP en ChristenUnie speelden gedurende

Sebastiaan van Wessem
Opinie

Oude Testament als gewelddadig afschrijven is riskant

'Voor veel christenen (ook voor mij) bestaat er een stilzwijgend conflict tussen deze twee gezichten van God', stelde Olaf ten Napel eerder deze week in dit Cvandaag-artikel. Veel christenen zullen het dilemma herkennen dat Olaf beschrijft als we kij