Moeilijke Bijbelteksten: Waarom is de aarde vormloos geschapen?

God 21 januari 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de vraag waarom Genesis 1:2 stelt dat de aarde vormloos is geschapen en of dit te maken kan hebben met de oorlog tussen God en satan.

De eerste drie verzen van het Bijbelboek Genesis lijken niet helemaal vlot te lopen en niet over hetzelfde te gaan. Het eerste vers kondigt aan dat God de Schepping in twee onderdelen –hemel en aarde– schiep. Dat is op zichzelf positief nieuws. Het vers beantwoordt ook de vraag waar de Schepping vandaan komt en het drukt Gods almacht uit. Het tweede vers is echter nogal somber en duister. Het is veel langer en staan in groot contrast qua duidelijkheid met het voorgaande vers. Vooral ook omdat het derde vers lijkt te gaan om een reparatie van die sombere en duistere wereld die vers 2 beschrijft.

‘Gap’-theorie
In het tweede vers staan oude Hebreeuwse woorden zoals ‘tohoe’ en ‘bohoe’. Die woorden gaan over de staat van de aarde meteen nadat het ontstond. Maar of het werkelijk die beginstaat beschrijft is niet zeker. Geleerden hebben de zogenoemde ‘Gap’-theorie ontwikkeld. ‘Gap’ is het Engelse woord voor gat of onbekende tijdsperiode. Het drukt een vermoeden uit dat er na de Schepping (vs 1) iets is gebeurd waardoor vers 2 zo somber en duister is. Er wordt gedacht aan de rebellie van satan tegen God en de gevolgen ervan, die elders in de Bijbel beschreven zijn. De Schepping zou door hun gevecht schade hebben opgelopen, waarna God satan op de aarde wierp (Op 12:4). Dat zou dan een uiterst interessant en zelfs spectaculair begin van het Bijbelboek Genesis betekenen. Het zou ook verklaren dat satan in de hof van Eden was (Gn 3:1).

De Gap-theorie maakt het overigens ook mogelijk te veronderstellen dat de aarde miljoenen of miljarden jaren oud is, want zolang zou de ‘gap’, de duur van de oorlog tussen satan en God, geweest kunnen zijn. De theorie wil ook het ‘probleem’ oplossen dat God van aanvang de Schepping perfect had geschapen en dat het niet nodig was om het verder vorm te geven. Dat dit toch nodig was blijkt vanaf vers 3. De oorspronkelijk perfecte vorm zou beschadigd zijn geraakt.

Problematische zaken
Er zijn echter problemen met deze Gap-theorie.

1. De hemel blijft buiten schot
Vers 2 en alle opvolgende verzen die de Schepping behandelen gaan niet over de hemel. Maar als er zich al een oorlog heeft voltrokken tussen satan en God dan toch eerst in de hemel. Satans oorspronkelijke ‘thuis’. Hij was immers een van de engelvorsten. Juist het feit dat God satan verwijderde uit de hemel wijst op diens verbanning daaruit. Natuurlijk kan gesteld worden dat de hemel niet fysiek is en dus geen schade kan oplopen in een gevecht. Dat zou dan de reden zijn dat de hemel niet genoemd wordt. Alleen schade in de fysieke Schepping zou genoemd zijn in vers 2.

2. Aarde in Gods macht
Het feit dat God satan naar de aarde heeft verbannen wijst erop dat Hij de hoogste macht heeft, maar wijst ook op een voorlopige afronding van de oorlog van satan en God. De Gap-theorie lijkt te veronderstellen dat die oorlog na de verbanning van satan toch nog verder is gegaan wat zou blijken uit de vormloze staat van de aarde beschreven in vers 2. Maar wat heeft dat voor zin en kan dat wel? Als satan en zijn demonen door God op de aarde werden neergestort zou Hij dan toestaan dat zij uit frustratie de aarde zouden verwoesten of beschadigen?

3. Tehom – de diepte
In vers 2 staat dat de ‘tehom’ verborgen of verduisterd (Hebreeuws chosjech) was. In veel vertalingen wordt het Hebreeuwse woord ‘tehom’ vertaald als watervloed, maar de vraag is of hier ook watervloed bedoeld is. In een Griekse vertaling van het Oude Testament, de Septuaginta, is ‘tehom’ vertaald met het Griekse woord ‘abussoe’ (diepte), dat meestal begrepen wordt als dodenrijk. Dan zou vers 2 bekend maken dat een derde Scheppingsonderdeel was geschapen naast hemel en aarde. Het woord ‘chosjech’ lijkt te veronderstellen dat die leeg was of nog irrelevant. Het dodenrijk is bedoeld als strafplaats voor satan (Opb 20:1-3). Als er dus al een oorlog was uitgebroken tussen satan en God, dan heeft satan die ultieme straf nog niet ontvangen. Maar God had toen wel meteen de voorwaarden ertoe geschapen. Het scheppen van het dodenrijk bevestigt dat er toen inderdaad al rebellie van satan tegen God was geweest sinds de Schepping (vs 1).

4. Gods Geest
Als satan en zijn demonen op de aarde waren, wat doet Gods Geest er dan? Er zou gesteld kunnen worden dat Gods Geest de aarde tegen hen bewaakte. Maar dat bevestigt het hiervoor genoemde punt dat God niet toestond dat er schade aan de aarde werd toegebracht.

Gap-theorie gewogen

De Gap-theorie benadrukt dat Genesis 1:2 afwijkt van het openingsvers (Gn 1:1), maar de theorie wil iets achter de tekst lezen in de vorm van gebeurtenissen en tijd. Maar de vraag is of die ertoe doen. Dat er oorlog was tussen satan en God en dat God hem naar de aarde heeft verbannen staat verschillende malen genoemd in de Bijbel (Lc 10:18; Opb 12:7). Dat zij de Schepping en diens schepselen corrumperen ook (1 Jh 3:8). Belangrijk is de vraag of vers 2 daar iets mee te maken heeft. Sterker, of dat aan de lezers van Genesis wordt gemeld.

Dat Genesis 1:2 aanleiding zou geven om te veronderstellen dat al een lange tijd was verstreken doet er evenmin weinig toe. Het lijkt er namelijk op dat het hele Scheppingsverslag van Genesis 1:1-2:3 geen tijdsmeting kent. Het gaat erover hoe God de aarde – de plaats waar de aardse schepselen zouden leven – vorm wilde geven. Welke vormen en onderdelen die zou moeten hebben. Hoe die onderdelen zich onderling zouden verhouden. Het beschrijft de speciale aandacht die God gaf aan het vormen van de leefomgeving van de schepselen en dient ook als les voor de mens om dat na te volgen. Vanuit dat gezichtpunt kan gesteld worden dat vers 2 waarschijnlijk het beginpunt van dat vormen van de aarde weergeeft: de oorspronkelijke staat van de aarde nadat God het geschapen had. Vervolgens schiep God licht voor die beginstaat en noemde dat vervolgens ‘een eerste moment’ (Hebreeuws: jom ‘échad). Vanaf Genesis 2:4 begint echter pas het levensverhaal (Hebreeuws: toldot) van de Schepping. Alleen voor fysiek leven is tijdsmeting relevant. Niet voor het scheppen. Zo beschouwd beschrijft Genesis 1:1-2:3 geen scheppingsdagen, maar scheppingsstadia.

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Billy Graham
Nieuws

Politieke organisatie biedt excuses aan voor gebruiken Graham-preken in anti-Trump-campagne

De politieke organisatie Evangelicals for Harris, inmiddels omgedoopt tot Evangelicals for America, heeft excuses aangeboden. De groep gebruikte preekfragmenten van de in 2018 overleden evangelist Billy Graham in een campagne tegen president Donald T

Ds. W. A. Zondag
Video

Volgens ds. Zondag kun je weten of je wel of niet uitverkoren bent

'Ben ik wel of niet uitverkoren?' Het is een vraag die met name christenen uit de rechterflank van de refogezindte bezighoudt. Volgens ds. W. A. Zondag kun je echter wél weten of je wel of niet uitverkoren bent. In onderstaand preekfragment noemt de

Henk Willem Laan
Video

Henk-Willem Laan aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Henk-Willem Laan is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power. De directeur van Stichting Het Gehandicapte Kind heeft zelf een zoon die meervoudig gehandicapt is. "Joas is mijn geliefde zoon en inspiratiebron, waardoor ik dit werk ben gaan doen. Er

Uitgezet
Nieuws

Amerika zet vader én voorganger na twintig jaar uit: "We zijn uit elkaar gerukt"

Pastor Maurilio Ambrocio is na een verblijf van meer dan twintig jaar in Amerika uitgezet naar Guatemala. De 42-jarige vader van vijf kinderen leidde jarenlang de Iglesia de Santidad Vida Nueva in Florida. In april werd hij tijdens een routinematige

LHBTI
Video

Wat zegt de Bijbel over het LHBTI-denken? Documentaire op komst

In een tijd waarin liefde vooral wordt verbonden aan gevoel, zelfexpressie en identiteit, rijst de vraag: is er nog ruimte voor een andere stem? Wat zegt de Bijbel over liefde, identiteit en waarheid - en hoe verhouden die zich tot thema’s als homose

Syrie
Nieuws

Raad van Kerken vraagt in brief aan ministers steun voor Syrische christenen

De Raad van Kerken heeft in een brief aan het demissionaire kabinet om steun gevraagd voor christelijke minderheden in Syrië. Dat meldt de organisatie zelf op haar website. Reden daarvoor is dat de positie van christenen in het land steeds benarder l

pastor
Nieuws

Baptistenpredikant en gemeentelid vermoord tijdens kerkdienst in Nigeria

Tijdens een kerkelijke bijeenkomst op maandag 7 juli zijn een predikant en een gemeentelid van de Bege Baptistenkerk in Yaribori (Katsina, Noordwest-Nigeria) doodgeschoten. De aanval werd uitgevoerd door vermoedelijk islamitische extremisten. Een vro

pakistan
Nieuws

Twee christelijke jongens in Pakistan vrijgesproken van blasfemie na jarenlange rechtszaak

Twee jonge christenen uit Pakistan zijn dinsdag 8 juli vrijgesproken van blasfemie, bijna twee jaar nadat ze op grond van valse beschuldigingen werden gearresteerd. De katholieke jongens Adil Babar en Simon Nadeem waren nog maar 18 en 14 jaar oud toe

Meerartikelen

Jacobs
Column

Voor het bouwen van een brug zijn twee kades nodig

Opperrabbijn Jacobs was in Friesland bij een bijeenkomst als onderdeel van zijn opdracht op bruggen te bouwen. Maar dat bouwen van bruggen gaat vaak erg moeizaam, zo zet hij uiteen in zijn nieuwe onderstaande dagboek. 'Om een verbinding te maken tuss

Jan Pieter Verweij
Opinie

Tegen de stroom in: op zoek naar profetische politiek

Het kabinet is gevallen, de eerste congressen zijn geweest en de eerste lijsttrekkers benoemd. De race is begonnen. Het regent al verkiezingsbeloften: “deze keer niet met de PVV”, “deze keer maken we “het strengste asielbeleid wel waar”, “deze keer r

Diederik van Dijk
Opinie

Willekeur in wetshandhaving: liefdevol protest bestraft, haat gedoogd

Terwijl de politie toekijkt hoe activisten Joden en christenen intimideren, wordt een stille, liefdevolle pro-lifewaker ingerekend en urenlang opgesloten in een politiecel. Dit is totale willekeur. Belangrijke grondrechten zijn in het geding. Verbran

Bert-Jan Ruissen
Persbericht

Europees Parlement roept op tot betere bescherming christenen in Syrië

Het Europees Parlement heeft donderdag met grote meerderheid ingestemd met een gezamenlijke resolutie van vijf fracties waarmee de overgangsregering van Syrië wordt opgeroepen christenen en andere (religieuze) minderheden beter te beschermen. SGP-Eur

Pakistan
Nieuws

Ter dood veroordeelde christen in Pakistan na 23 jaar vrijgesproken

Na meer dan twee decennia gevangenschap is de Pakistaanse katholiek Anwar Kenneth onlangs vrijgesproken van blasfemie door het Hooggerechtshof van Pakistan. De man, die kampt met mentale problemen, zat sinds 2001 vast op beschuldiging van godslasteri

Kerk
Nieuws

Grote Duitse kerken verliezen enorme aantallen leden

Het aantal Duitsers dat lid is van de twee grote kerken in het land daalt drastisch. Dat blijkt uit nieuwe cijfers die dinsdag door de Duitse nieuwsdienst Idea werden gepubliceerd. Vooral in het oosten daalt het aantal mensen dat lid is van een kerk

Israe
Nieuws

SGP Staphorst spreekt steun uit aan Israël: "Woord 'genocide' is misplaatst en ongepast"

De SGP in Staphorst heeft in de gemeenteraad een statement afgegeven waarin men morele steun uitspreekt aan Israël, de inwoners van Israël en Joodse Nederlanders. “Het gebruik van het woord genocide en de eenzijdige veroordeling van Israël door Neder

Regenboogzebrapad
Nieuws

Engelse christen spant rechtszaak tegen gemeente aan vanwege regenboogzebrapad

Een christelijke vrouw uit het Engelse Camden, Blessing Olubanjo, spant een rechtszaak aan tegen haar gemeente. Aanleiding daarvoor is een zebrapad in de kleuren van de regenboogvlag. Volgens Olubanjo is het zebrapad een politiek statement dat haar r

Ds. D. Breure
Nieuws

Hervormde gemeente Kesteren brengt beroep uit op ds. D. Breure

De hervormde gemeente te Kesteren heeft een beroep uitgebracht op ds. D. Breure. De predikant moet in het Gelderse dorp de opvolger worden van ds. A. Snoek die in 2024 naar het Friese Driesum vertrok. Ds. Breure is sinds november 2020 verbonden aan d

Ds. K. Hoefnagel
Video

CGK-predikant over mensen die zelfmoord plegen: "Laat het oordeel aan God over"

Als iemand zelfmoord pleegt, hebben we als christenen soms al heel snel ons oordeel klaar. Maar volgens ds. K. Hoefnagel is het helemaal niet aan ons om in zo'n geval te oordelen, dat stelde hij onlangs in een preek. De christelijke gereformeerde eme

Amir Tsarfati
Column

Israël tart elke logica: God is geen mythe

Er is ‘iets’ met Israël wat politici en opiniemakers ongemakkelijk maakt. En het is niet wat ze zeggen dat het is. Zij wijzen naar politiek, nederzettingen, grenzen en oorlogen. Maar graaf onder die uitgesproken verontwaardiging en je zult iets diepe

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp vertelt hoe de discipelen werden vervuld met Gods Geest

Pinksteren ligt inmiddels alweer even achter ons, maar in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' staat spreker en schrijver Wilkin van de Kamp nog een keer stil bij dit bijzondere heilsfeit. In onderstaande aflevering vertelt Van d