Moeilijke Bijbelteksten: Waarom is de aarde vormloos geschapen?

God 21 januari 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de vraag waarom Genesis 1:2 stelt dat de aarde vormloos is geschapen en of dit te maken kan hebben met de oorlog tussen God en satan.

De eerste drie verzen van het Bijbelboek Genesis lijken niet helemaal vlot te lopen en niet over hetzelfde te gaan. Het eerste vers kondigt aan dat God de Schepping in twee onderdelen –hemel en aarde– schiep. Dat is op zichzelf positief nieuws. Het vers beantwoordt ook de vraag waar de Schepping vandaan komt en het drukt Gods almacht uit. Het tweede vers is echter nogal somber en duister. Het is veel langer en staan in groot contrast qua duidelijkheid met het voorgaande vers. Vooral ook omdat het derde vers lijkt te gaan om een reparatie van die sombere en duistere wereld die vers 2 beschrijft.

ā€˜Gap’-theorie
In het tweede vers staan oude Hebreeuwse woorden zoals ā€˜tohoe’ en ā€˜bohoe’. Die woorden gaan over de staat van de aarde meteen nadat het ontstond. Maar of het werkelijk die beginstaat beschrijft is niet zeker. Geleerden hebben de zogenoemde ā€˜Gap’-theorie ontwikkeld. ā€˜Gap’ is het Engelse woord voor gat of onbekende tijdsperiode. Het drukt een vermoeden uit dat er na de Schepping (vs 1) iets is gebeurd waardoor vers 2 zo somber en duister is. Er wordt gedacht aan de rebellie van satan tegen God en de gevolgen ervan, die elders in de Bijbel beschreven zijn. De Schepping zou door hun gevecht schade hebben opgelopen, waarna God satan op de aarde wierp (Op 12:4). Dat zou dan een uiterst interessant en zelfs spectaculair begin van het Bijbelboek Genesis betekenen. Het zou ook verklaren dat satan in de hof van Eden was (Gn 3:1).

De Gap-theorie maakt het overigens ook mogelijk te veronderstellen dat de aarde miljoenen of miljarden jaren oud is, want zolang zou de ā€˜gap’, de duur van de oorlog tussen satan en God, geweest kunnen zijn. De theorie wil ook het ā€˜probleem’ oplossen dat God van aanvang de Schepping perfect had geschapen en dat het niet nodig was om het verder vorm te geven. Dat dit toch nodig was blijkt vanaf vers 3. De oorspronkelijk perfecte vorm zou beschadigd zijn geraakt.

Problematische zaken
Er zijn echter problemen met deze Gap-theorie.

1. De hemel blijft buiten schot
Vers 2 en alle opvolgende verzen die de Schepping behandelen gaan niet over de hemel. Maar als er zich al een oorlog heeft voltrokken tussen satan en God dan toch eerst in de hemel. Satans oorspronkelijke ā€˜thuis’. Hij was immers een van de engelvorsten. Juist het feit dat God satan verwijderde uit de hemel wijst op diens verbanning daaruit. Natuurlijk kan gesteld worden dat de hemel niet fysiek is en dus geen schade kan oplopen in een gevecht. Dat zou dan de reden zijn dat de hemel niet genoemd wordt. Alleen schade in de fysieke Schepping zou genoemd zijn in vers 2.

2. Aarde in Gods macht
Het feit dat God satan naar de aarde heeft verbannen wijst erop dat Hij de hoogste macht heeft, maar wijst ook op een voorlopige afronding van de oorlog van satan en God. De Gap-theorie lijkt te veronderstellen dat die oorlog na de verbanning van satan toch nog verder is gegaan wat zou blijken uit de vormloze staat van de aarde beschreven in vers 2. Maar wat heeft dat voor zin en kan dat wel? Als satan en zijn demonen door God op de aarde werden neergestort zou Hij dan toestaan dat zij uit frustratie de aarde zouden verwoesten of beschadigen?

3. Tehom – de diepte
In vers 2 staat dat de ā€˜tehom’ verborgen of verduisterd (Hebreeuws chosjech) was. In veel vertalingen wordt het Hebreeuwse woord ā€˜tehom’ vertaald als watervloed, maar de vraag is of hier ook watervloed bedoeld is. In een Griekse vertaling van het Oude Testament, de Septuaginta, is ā€˜tehom’ vertaald met het Griekse woord ā€˜abussoe’ (diepte), dat meestal begrepen wordt als dodenrijk. Dan zou vers 2 bekend maken dat een derde Scheppingsonderdeel was geschapen naast hemel en aarde. Het woord ā€˜chosjech’ lijkt te veronderstellen dat die leeg was of nog irrelevant. Het dodenrijk is bedoeld als strafplaats voor satan (Opb 20:1-3). Als er dus al een oorlog was uitgebroken tussen satan en God, dan heeft satan die ultieme straf nog niet ontvangen. Maar God had toen wel meteen de voorwaarden ertoe geschapen. Het scheppen van het dodenrijk bevestigt dat er toen inderdaad al rebellie van satan tegen God was geweest sinds de Schepping (vs 1).

4. Gods Geest
Als satan en zijn demonen op de aarde waren, wat doet Gods Geest er dan? Er zou gesteld kunnen worden dat Gods Geest de aarde tegen hen bewaakte. Maar dat bevestigt het hiervoor genoemde punt dat God niet toestond dat er schade aan de aarde werd toegebracht.

Gap-theorie gewogen

De Gap-theorie benadrukt dat Genesis 1:2 afwijkt van het openingsvers (Gn 1:1), maar de theorie wil iets achter de tekst lezen in de vorm van gebeurtenissen en tijd. Maar de vraag is of die ertoe doen. Dat er oorlog was tussen satan en God en dat God hem naar de aarde heeft verbannen staat verschillende malen genoemd in de Bijbel (Lc 10:18; Opb 12:7). Dat zij de Schepping en diens schepselen corrumperen ook (1 Jh 3:8). Belangrijk is de vraag of vers 2 daar iets mee te maken heeft. Sterker, of dat aan de lezers van Genesis wordt gemeld.

Dat Genesis 1:2 aanleiding zou geven om te veronderstellen dat al een lange tijd was verstreken doet er evenmin weinig toe. Het lijkt er namelijk op dat het hele Scheppingsverslag van Genesis 1:1-2:3 geen tijdsmeting kent. Het gaat erover hoe God de aarde – de plaats waar de aardse schepselen zouden leven – vorm wilde geven. Welke vormen en onderdelen die zou moeten hebben. Hoe die onderdelen zich onderling zouden verhouden. Het beschrijft de speciale aandacht die God gaf aan het vormen van de leefomgeving van de schepselen en dient ook als les voor de mens om dat na te volgen. Vanuit dat gezichtpunt kan gesteld worden dat vers 2 waarschijnlijk het beginpunt van dat vormen van de aarde weergeeft: de oorspronkelijke staat van de aarde nadat God het geschapen had. Vervolgens schiep God licht voor die beginstaat en noemde dat vervolgens ā€˜een eerste moment’ (Hebreeuws: jom ā€˜Ć©chad). Vanaf Genesis 2:4 begint echter pas het levensverhaal (Hebreeuws: toldot) van de Schepping. Alleen voor fysiek leven is tijdsmeting relevant. Niet voor het scheppen. Zo beschouwd beschrijft Genesis 1:1-2:3 geen scheppingsdagen, maar scheppingsstadia.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Donald Trump
Nieuws

Amerikaanse kerkleiders spreken zich fel uit tegen wetsvoorstel Trump: ā€œOnmenselijkā€

Een groep katholieke bisschoppen en evangelische Latino-leiders spreekt zich fel uit tegen het wetsvoorstel van president Donald Trump, bekend als de 'One Big Beautiful Bill'. Zij waarschuwen dat het plan - dat asiel in Amerika flink moet terugdringe

Ds. M. H. Bil
Nieuws

Ds. M. H. Bil aanvaardt beroep uit Veenendaal en verlaat Dodewaard

De hervormde gemeente te Veenendaal mag een nieuwe dominee verwelkomen. Ds. M. H. Bil heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In de Sionskerk volgt Bil ds. P. Hoogendam op die vorig jaar vanwege gezondheidsredenen vervroegd met emeritaat gin

Ds. A. A. Egas
Video

Ds. Egas ontving van de koster een bijzonder verzoek: "Kan het een plekje in de kerk krijgen?"

Onlangs ontving ds. A. A. Egas een bijzonder verzoek van de koster van de gemeente waaraan hij verbonden is. De koster toonde de CGK-predikant uit Damwoude een mooie ingelijste plaat waarop de brede en de smalle weg te zien is. Egas werd gevraagd of

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp over Gods Geest: "Hij wil dat we op Jezus gaan lijken"

Als we Jezus als onze Zaligmaker kennen, mogen we ook weten dat de Geest in ons wil werken. Op het moment dat de Geest in ons werkt, zal Hij ons van binnenuit veranderen zodat we steeds meer op Jezus gaan lijken. Dat vertelde spreker Wilkin van de Ka

Samen Geloven
Interview

Deze kerk in Waddinxveen ziet interculturele contacten als verrijking

Nederland verbubbelt, blijkt uit onderzoek van het CBS. "Dat is ƩƩn van onze redenen om het verkenningstraject van Samen Geloven aan te gaan", vertelt Jeroen van Gent, pastoraal ouderling van wijkgemeente De Rank in Waddinxveen. "We dachten: laten we

kerk
Nieuws

Christelijke gezinnen aangevallen in India: ā€œKeer terug naar het hindoeĆÆsmeā€

Een lunchbijeenkomst van twintig christelijke gezinnen in het oosten van India is op brute wijze verstoord door een gewelddadige aanval van honderden hindoe-nationalisten. De aanval vond plaats op 21 juni in de afgelegen regio Malkangiri, in de deels

Indonesie
Nieuws

Tientallen christelijke jongeren in Indonesiƫ aangevallen door moslims: "Dit is puur christenfobie"

Wat begon als een vredige christelijke jongerenretraite eindigde vrijdag 27 juni in religieus geweld. In het Indonesische dorp Tangkil, in West-Java, werd een groep van 36 christelijke jongeren door een woedende menigte van ongeveer 200 moslims verja

GroenGelovig
Persbericht

GroenGelovig 2025 op zaterdag 18 oktober in De Basiliek in Veenendaal

Op zaterdag 18 oktober vindt in De Basiliek in Veenendaal GroenGelovig 2025 plaats. Het evenement is een initiatief van Tearfund en wil mensen motiveren en handelingsperspectief geven om hun leven en hun omgeving eerlijker en rechtvaardiger te maken.

Meerartikelen

Syrie
Nieuws

Kerkleider haalt uit naar Syrische president tijdens begrafenis slachtoffers bomaanslag

De Grieks-orthodoxe patriarch van Antiochiƫ, Johannes (X) Yazigi, heeft zich fel uitgesproken tegen de Syrische regering na de dodelijke aanslag op een kerk in Damascus. Tijdens een emotionele uitvaartdienst in de Kerk van het Heilig Kruis legde hij

Jacobs
Column

Hoe steeds meer Joodse activiteiten geen doorgang meer vinden in Nederland

Opperrabbijn Jacobs verbaasde zich tijdens zijn bezoek aan Belgrado over de vrijheid voor Joden. De synagoge aldaar hoefde niet beveiligd te worden. Dat is in Nederland weer anders. Sterker nog, hij vertelt in zijn nieuwe dagboek hoe steeds meer Jood

Dr. Steven Paas
Opinie

Theologische verheffing van Israƫl is en blijft riskant

In tegenstelling tot wat Bjorn Lous beweert, bevatten mijn artikelen (zie o.a. mijn eerdere reactie op Bjorn) geen persoonlijke aanvallen, geen verdediging van een superieure ā€˜religie’, geen karikaturale of onredelijke eisen aan Joden en geen uitwerk

Tyler Blevins
Getuigenis

Bekende Amerikaanse gamer: "Mijn band met Jezus wordt steeds sterker"

De bekende Amerikaanse gamer en livestreamer Tyler Blevins, wereldwijd bekend onder zijn online naam Ninja, laat zich steeds openlijker uit over zijn christelijk geloof. Tijdens een recente livestream op Twitch vertelde hij dat hij en zijn vrouw Jess

Babette van Drunen
Interview

Babette verloor haar vader, maar vond de Vader terug: ā€œIk geloof dat ik lang heimwee hadā€

We leerden haar kennen als de vrije geest uit B&B Vol Liefde, een jonge vrouw op zoek naar heling en liefde. Maar achter die ogenschijnlijke vrijheid ging diepe gebrokenheid schuil. Babette van Drunen zocht haar herstel jarenlang in de New Age, tot z

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo MƩndez PƩrez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. MƩndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ā€˜Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de ƩƩn zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge