Moeilijke Bijbelteksten: Waarom is de aarde vormloos geschapen?

God21 januari 2020 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel gaat over de vraag waarom Genesis 1:2 stelt dat de aarde vormloos is geschapen en of dit te maken kan hebben met de oorlog tussen God en satan.

De eerste drie verzen van het Bijbelboek Genesis lijken niet helemaal vlot te lopen en niet over hetzelfde te gaan. Het eerste vers kondigt aan dat God de Schepping in twee onderdelen –hemel en aarde– schiep. Dat is op zichzelf positief nieuws. Het vers beantwoordt ook de vraag waar de Schepping vandaan komt en het drukt Gods almacht uit. Het tweede vers is echter nogal somber en duister. Het is veel langer en staan in groot contrast qua duidelijkheid met het voorgaande vers. Vooral ook omdat het derde vers lijkt te gaan om een reparatie van die sombere en duistere wereld die vers 2 beschrijft.

‘Gap’-theorie
In het tweede vers staan oude Hebreeuwse woorden zoals ‘tohoe’ en ‘bohoe’. Die woorden gaan over de staat van de aarde meteen nadat het ontstond. Maar of het werkelijk die beginstaat beschrijft is niet zeker. Geleerden hebben de zogenoemde ‘Gap’-theorie ontwikkeld. ‘Gap’ is het Engelse woord voor gat of onbekende tijdsperiode. Het drukt een vermoeden uit dat er na de Schepping (vs 1) iets is gebeurd waardoor vers 2 zo somber en duister is. Er wordt gedacht aan de rebellie van satan tegen God en de gevolgen ervan, die elders in de Bijbel beschreven zijn. De Schepping zou door hun gevecht schade hebben opgelopen, waarna God satan op de aarde wierp (Op 12:4). Dat zou dan een uiterst interessant en zelfs spectaculair begin van het Bijbelboek Genesis betekenen. Het zou ook verklaren dat satan in de hof van Eden was (Gn 3:1).

De Gap-theorie maakt het overigens ook mogelijk te veronderstellen dat de aarde miljoenen of miljarden jaren oud is, want zolang zou de ‘gap’, de duur van de oorlog tussen satan en God, geweest kunnen zijn. De theorie wil ook het ‘probleem’ oplossen dat God van aanvang de Schepping perfect had geschapen en dat het niet nodig was om het verder vorm te geven. Dat dit toch nodig was blijkt vanaf vers 3. De oorspronkelijk perfecte vorm zou beschadigd zijn geraakt.

Problematische zaken
Er zijn echter problemen met deze Gap-theorie.

1. De hemel blijft buiten schot
Vers 2 en alle opvolgende verzen die de Schepping behandelen gaan niet over de hemel. Maar als er zich al een oorlog heeft voltrokken tussen satan en God dan toch eerst in de hemel. Satans oorspronkelijke ‘thuis’. Hij was immers een van de engelvorsten. Juist het feit dat God satan verwijderde uit de hemel wijst op diens verbanning daaruit. Natuurlijk kan gesteld worden dat de hemel niet fysiek is en dus geen schade kan oplopen in een gevecht. Dat zou dan de reden zijn dat de hemel niet genoemd wordt. Alleen schade in de fysieke Schepping zou genoemd zijn in vers 2.

2. Aarde in Gods macht
Het feit dat God satan naar de aarde heeft verbannen wijst erop dat Hij de hoogste macht heeft, maar wijst ook op een voorlopige afronding van de oorlog van satan en God. De Gap-theorie lijkt te veronderstellen dat die oorlog na de verbanning van satan toch nog verder is gegaan wat zou blijken uit de vormloze staat van de aarde beschreven in vers 2. Maar wat heeft dat voor zin en kan dat wel? Als satan en zijn demonen door God op de aarde werden neergestort zou Hij dan toestaan dat zij uit frustratie de aarde zouden verwoesten of beschadigen?

3. Tehom – de diepte
In vers 2 staat dat de ‘tehom’ verborgen of verduisterd (Hebreeuws chosjech) was. In veel vertalingen wordt het Hebreeuwse woord ‘tehom’ vertaald als watervloed, maar de vraag is of hier ook watervloed bedoeld is. In een Griekse vertaling van het Oude Testament, de Septuaginta, is ‘tehom’ vertaald met het Griekse woord ‘abussoe’ (diepte), dat meestal begrepen wordt als dodenrijk. Dan zou vers 2 bekend maken dat een derde Scheppingsonderdeel was geschapen naast hemel en aarde. Het woord ‘chosjech’ lijkt te veronderstellen dat die leeg was of nog irrelevant. Het dodenrijk is bedoeld als strafplaats voor satan (Opb 20:1-3). Als er dus al een oorlog was uitgebroken tussen satan en God, dan heeft satan die ultieme straf nog niet ontvangen. Maar God had toen wel meteen de voorwaarden ertoe geschapen. Het scheppen van het dodenrijk bevestigt dat er toen inderdaad al rebellie van satan tegen God was geweest sinds de Schepping (vs 1).

4. Gods Geest
Als satan en zijn demonen op de aarde waren, wat doet Gods Geest er dan? Er zou gesteld kunnen worden dat Gods Geest de aarde tegen hen bewaakte. Maar dat bevestigt het hiervoor genoemde punt dat God niet toestond dat er schade aan de aarde werd toegebracht.

Gap-theorie gewogen

De Gap-theorie benadrukt dat Genesis 1:2 afwijkt van het openingsvers (Gn 1:1), maar de theorie wil iets achter de tekst lezen in de vorm van gebeurtenissen en tijd. Maar de vraag is of die ertoe doen. Dat er oorlog was tussen satan en God en dat God hem naar de aarde heeft verbannen staat verschillende malen genoemd in de Bijbel (Lc 10:18; Opb 12:7). Dat zij de Schepping en diens schepselen corrumperen ook (1 Jh 3:8). Belangrijk is de vraag of vers 2 daar iets mee te maken heeft. Sterker, of dat aan de lezers van Genesis wordt gemeld.

Dat Genesis 1:2 aanleiding zou geven om te veronderstellen dat al een lange tijd was verstreken doet er evenmin weinig toe. Het lijkt er namelijk op dat het hele Scheppingsverslag van Genesis 1:1-2:3 geen tijdsmeting kent. Het gaat erover hoe God de aarde – de plaats waar de aardse schepselen zouden leven – vorm wilde geven. Welke vormen en onderdelen die zou moeten hebben. Hoe die onderdelen zich onderling zouden verhouden. Het beschrijft de speciale aandacht die God gaf aan het vormen van de leefomgeving van de schepselen en dient ook als les voor de mens om dat na te volgen. Vanuit dat gezichtpunt kan gesteld worden dat vers 2 waarschijnlijk het beginpunt van dat vormen van de aarde weergeeft: de oorspronkelijke staat van de aarde nadat God het geschapen had. Vervolgens schiep God licht voor die beginstaat en noemde dat vervolgens ‘een eerste moment’ (Hebreeuws: jom ‘échad). Vanaf Genesis 2:4 begint echter pas het levensverhaal (Hebreeuws: toldot) van de Schepping. Alleen voor fysiek leven is tijdsmeting relevant. Niet voor het scheppen. Zo beschouwd beschrijft Genesis 1:1-2:3 geen scheppingsdagen, maar scheppingsstadia.

Praatmee

Beluister onze podcast

#292 Jeffrey & ds. Messemaker over klimaatactivisten, afgodsbeeldjes en Temptation Island
Beluister op soundcloud
Bekijk alle afleveringen
Of beluister op:

Meerartikelen

Prins Bernhard
Nieuws

Prins Bernhard verklaarde met hand op de Bijbel: "Ik was nooit een nazi"

"Ik kan met de hand op de Bijbel verklaren: ik was nooit een nazi. Ik heb nooit het partijlidmaatschap betaald, ik heb nooit een lidmaatschapskaart gehad", verklaarde prins Bernhard ooit in een serie vraaggesprekken die hij voor zijn dood had met de

Maasbach Worship
Nieuws

Maasbach World Mission Conferentie in Den Haag

De jaarlijkse conferentie (6 tot en met 8 oktober) van de Stichting Johan Maasbach Wereldzending staat dit jaar helemaal in het teken van missions en evangelisatie. In een tijd waar men veel hoort over de ontkerkelijking in Nederland, is er tegelijke

Guido Hamelink
Nieuws

Nieuwe bestuursvoorzitter A Rocha Nederland

Guido Hamelink (41) is de nieuwe bestuursvoorzitter van A Rocha Nederland. Hij volgt Harm Schoten op, die sinds 2017 voorzitter was van de christelijke natuurbeweging. Guido is algemeen directeur van ecologisch adviesbureau NLadviseurs dat zich inzet

Shalva-band
Nieuws

Christenen voor Israël organiseert concerten met Shalva-band

Ze zouden Israël vertegenwoordigen in 2019 in de finale van het bekende Eurovisie Songfestival, en werden beschouwd als één van de grootste kanshebbers. De Shalva-band, een muziekgroep van Israëlische artiesten met een verstandelijke en lichamelijke

Prof. dr. Bernhard Reitsma
Nieuws

Belijden we als christenen een inclusief of exclusief geloof?

Is het zo dat christenen openstaan voor iedereen? Dat je in de kerk en de christelijke gemeente mag komen zoals je bent? In alle gebrokenheid en onvolmaaktheid? Dat lijkt wel de enig logische conclusie te zijn die je uit het Evangelie kunt trekken. A

Politiek
Nieuws

Medische ethiek: Wat zijn de standpunten van de grootste politieke partijen?

Welke standpunten hebben de in de peilingen vijf grootste partijen op medisch-ethisch gebied? In dit overzichtsartikel lichten we de partijprogramma’s van VVD, GroenLinks/PvdA, PVV, BBB en D66 door op dit gebied. Hoe kijken deze partijen naar abortus

Ds. P. den Ouden
Nieuws

HHK-predikant roept christenen op om dagelijks te bidden voor de vervolgde kerk

‘Want ik hoop door uw gebeden aan u geschonken te worden’. Het zijn de woorden van Paulus aan het begin in de brief aan Filemon. Wanneer hij ze optekent, zit hij gevangen. Maar terwijl hij vastzit, ontvangt hij veel kracht. Er wordt namelijk door vel

Paus Franciscus
Nieuws

Paus ziet zegen voor homostellen als pastorale optie: "Maar hoeft niet per se de norm te worden"

In antwoord op de vraag van vijf kardinalen naar het zegenen van een homoseksuele relatie zegt paus Franciscus open te staan voor zo'n zegening als pastorale optie, dat melden diverse media. De paus gaf aan dat het volgens hem een uiting van "pastora

Meerartikelen

SGP-Kamerlid Roelof Bisschop
Nieuws

Terugkijken: SGP-Kamerlid Roelof Bisschop kritisch over spreidingswet

Afgelopen week debatteerde de Tweede Kamer twee dagen over de spreidingswet waarvan het lot nog altijd onzeker is. Veel partijen stellen dat gemeenten meer tijd moeten krijgen om opvangplekken voor asielzoekers te kunnen realiseren. In het actualitei

Pakistaanse voorganger verwond zichzelf opzettelijk met pistool
Nieuws

Pakistaanse voorganger verwondt zichzelf opzettelijk met pistool

De Pakistaanse predikant Eleazar Sidhu is vorige week aangeklaagd wegens het uiten van valse beschuldigingen, meldt Morning Star News. De predikant stelde begin vorig maand beschoten te zijn door moslimextremisten en spande een zaak aan bij de politi

Marokko aardbeving
Nieuws

Marokkaanse christenen zetten zich in voor slachtoffers aardbeving

In Marokko wonen niet heel veel christenen, maar toch zijn ze er. En ze bieden hulp na de verwoestende aardbeving van enkele weken geleden, waarbij rond de 3000 mensen om het leven kwamen. Enkele mooie initiatieven van Marokkaanse christenen kwamen a

Ds. Willem Glashouwer
Nieuws

Wat het Loofhuttenfeest tot christenen uit de volkeren te zeggen heeft

Jezus vierde het Loofhuttenfeest mee, op Zijn eigen manier. We lezen het in Johannes 7:37-38: “En op de laatste, de grote dag van het feest, stond Jezus op en riep, zeggende: "Indien iemand dorst heeft, hij kome tot Mij en drinke! Wie in Mij gelooft,

Lee Strobel
Nieuws

Voorganger Lee Strobel sprak met de oprichter van Playboy over Jezus

Lee Strobel sprak afgelopen zondag bij de First Baptist Church in Dallas, daar refereerde hij aan zijn ontmoeting met wijlen Playboy-baas Hugh Hefner. De 71-jarige bestseller-auteur is bekend van zijn boek 'Bewijs genoeg' waarin hij dertien topwetens

Oekraïense kerken bekritiseren voorstel om porno-industrie te legaliseren
Nieuws

Oekraïense kerken bekritiseren wetsvoorstel om porno-industrie te legaliseren

Het plan om de porno-industrie in Oekraïne te legaliseren is een "destructief initiatief", menen tal van religieuze leiders in Oekraïne. CNE News meldt dat Oekraïense kerken met kracht het politieke voorstel om porno legaal te maken, verwerpen.  De O

Ds. Arie van der Veer
Nieuws

Veel christenen hebben het niet over de angst der hel

Hoewel het meer dan vijftig jaar geleden is, zitten de oude psalmen er bij mij nog altijd goed in. Wat ik me nu vooral realiseer is, dat het vooral psalmen waren ‘op donkere toon’. Onder de lange lijst van oude psalmen die ik uit mijn hoofd ken, staa

Piet Vergunst
Nieuws

Israëlzondag stelt verhouding van de kerk tot het jodendom aan de orde

Staat het christelijk geloof nu tegenover het jodendom, of niet? Die vraag kon op (Israël)zondag (afgelopen zondag, red.) aan de orde komen, als de voorganger het aangeboden materiaal van de Protestantse Kerk volgt. De verhouding van Jezus tot de Far

Ulrich
Levensverhaal

Ulrich leerde één grote les in zijn leven: "Zonder God red je het niet"

Ulrich (47) fietste onlangs voor de zevende keer mee met Cycle for Hope. Hij is 13 jaar getrouwd met Esther en werkt bij een metaalbedrijf. Twintig jaar geleden zag zijn leven er compleet anders uit. “Ik zat zwaar verslaafd in een leeg huis. Alles wa

Psalmen Challenge
Nieuws

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 24

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

LEV
Positief nieuws

Kom bij met dit prachtige lied van LEV: 'Haal maar adem'

LEV heeft een schitterend lied uitgebracht om even bij op adem te komen. Het nummer 'Haal maar adem' gaat over jezelf overgeven aan God en het loslaten van de strijd. Het leven kan ons soms het idee geven dat we heel erg ons best moeten doen om alles

Gerdien Blom
Positief nieuws

Gerdien wilde blik naar boven gericht houden bij begrafenis dochter

Een krachtig getuigenis van Gerdien Blom, de moeder van acht kinderen was de afgelopen tijd te zien bij 'Een huis vol' van de KRO-NCRV. In gesprek met Cvandaag vertelde ze eind 2021 over de begrafenis van haar dochter Miriam (6). Ondanks al het leed