In onze lege cultuur hebben we een theologie van de schepping nodig

Verdieping 14 juni 2024 Ds. J. A. W. Verhoeven
Ds. J. A. W. Verhoeven
YouTube

Wij leven in een cultuur waarin mensen zich ontworteld voelen. Elke vorm van geestelijke bestaanszekerheid is grondig geruïneerd. Wat blijft er over? Alleen nog het ik. Ik, zonder verband, zonder thuis, zonder doel. Deze situatie roept om hernieuwde aandacht voor de belijdenis dat God onze Schepper is.

De kerk heeft goud in handen met het geloof dat een mens geschapen is naar het beeld van God, dat we ertoe bestemd zijn Hem te kennen en te eren, en dat de schepping ons gegeven is om erin te wonen. We zijn er niet zomaar, niet voor niets. We zijn er voor God. Dat alles ligt besloten in de belijdenis dat God onze Schepper is.

Boze tongen beweren dat tegenwoordig bij de Gereformeerde Bond (stroming binnen de Protestantse Kerk in Nederland, red.) de biologie meer zeggenschap heeft dan de theologie. Zulke critici hebben niet begrepen wat er op het spel staat. Als onduidelijk wordt dat wij door God geschapen zijn, wordt ook onduidelijk waarom en waartoe we op aarde zijn. Dan komt het hele leven op losse schroeven te staan.

Probleem
Mogelijk is de aandacht in de theologie voor God als Schepper wat weggeraakt door de grote invloed van Karl Barth. Hij richtte alle aandacht op Christus alleen. In zijn spoor is ervoor gepleit om het boek Exodus vóór Genesis te plaatsen, en de verlossing bóven de schepping. De schepping is slechts een hulpmiddel om verlossing mogelijk te maken. Dr. A.A. van Ruler – in reactie – keerde het om: de verlossing, de weg van Christus, is slechts een bypassoperatie. Het draait wel om Christus, maar het gaat om de herschepping. Beide theologen lijken wat vergeten.

De kerk heeft goud in handen met het geloof dat een mens geschapen is naar het beeld van God, dat we ertoe bestemd zijn Hem te kennen en te eren, en dat de schepping ons gegeven is om erin te wonen.

Inmiddels zijn er in de theologie nieuwe tendensen waar te nemen, waardoor het handelen van God als Schepper naar de achtergrond verdwijnt. Het volle gewicht ligt vaak op de eschatologie, het komende Koninkrijk, op dat wat God nog zál doen. Het nieuwe. Bij dat toekomstperspectief verbleekt dan de wijsheid van God in de schepping.

Soms lijkt het zelfs alsof de schepping zelf tot een probleem wordt gemaakt, alsof zonde en kwaad gegeven zijn met de schepping. Het lijkt me goed om te blijven onderscheiden: Christus is niet gekomen om ons te verlossen van de schepping, maar van de zonde. De schepping is goed, omdat de Schepper goed is. Maar de zonde is kwaad, en die staat op conto van ons mensen.

Losgekoppeld
God is Schepper van alle dingen. Als wij die belijdenis opgeven, zijn we prijsgegeven aan de secularisatie. Dan verdampt het christelijk geloof en verdwijnt de kerk. Dat proces is trouwens volop gaande. De geestelijke strijd tegen de machten in de hemelse gewesten spitst zich momenteel hierop toe: of God Schepper is. Dat laatste wordt in alle talen heftig ontkend. De werkelijkheid, het bestaan, het zijn – dat is losgekoppeld van God.

Op het niveau van de taal hoor je het al: het woord ‘schepping’ is verdacht. Het verwijst immers naar een Schepper, naar een geestelijke werkelijkheid achter of in de dingen. We spreken over ‘natuur’: natuurwetenschap, natuurbeheer. Het woord ‘natuur’ reduceert de werkelijkheid tot materie. De dingen zijn er, de natuur. Maar waarom ze er zijn, blijft in de mist. Dát er iets is, en niet níéts, berust op louter toeval. Er is geen waarom of waartoe, geen grond, geen bedoeling. Het zijn roept geen ontzag op. In deze optiek is heiligheid onbestaanbaar.

Op het niveau van de taal hoor je het al: het woord ‘schepping’ is verdacht. Het verwijst immers naar een Schepper, naar een geestelijke werkelijkheid achter of in de dingen.

Intussen is deze beleving diep binnengedrongen in het westerse denken. Het lijkt ons aannemelijk, evident zelfs. Dit is de lucht die wij inademen. Er gaat aan het zijn niets vooraf. Je bént er domweg. Zoals een brommer kan worden opgevoerd, zo zijn wij mensen een opgevoerde aap. Biologen zijn het erover eens dat de mens de ‘gevaarlijkste diersoort’ op aarde is, die alles verwoest. De mens is een kwade grap. Het was beter geweest dat hij nooit ontstaan was.

Uitzichtloos
In deze levenssfeer is het bestaan zinloos. Het is een gapende leegte. Er is alleen buitenkant, geen binnenkant. Filosofen geven daar woorden aan, de mensen op straat leven het. Er waait een geest van onverschilligheid, onvrede, desillusie. Onverschilligheid uit zich in ongeremd materialisme. We consumeren ons kapot. Na ons de zondvloed.

Juist hoogopgeleide mensen uit de Amsterdamse grachtengordel, die met de mond belijden dat ze het klimaat willen sparen, blijken in de praktijk het vaakst een vliegvakantie te boeken – ze hebben er het geld voor. Onvrede uit zich in geweld. De politie pakt steeds vaker tieners op die zware delicten plegen, bommen leggen, of zelfs een moord plegen. Wat moet een rechter over hen zeggen? Wat kan een jeugdwerker beginnen? De geestelijke gezondheidszorg doet wat ze kan, maar lijkt machteloos. Psychiaters van allerlei snit luiden de noodklok. Doffe uitzichtloosheid drijft jongeren richting verslaving, steeds vaker zelfs richting zelfdoding. Desillusie uit zich in wantrouwen jegens overheden en teleurgesteld wegblijven bij verkiezingen.

Zonder ankerpunt buiten onszelf is er geen absoluut goed of kwaad. We zijn terechtgekomen in de pragmatocratie: wat werkt, is goed.

Vaste bodem
‘In het begin schiep God de hemel de aarde.’ Deze openingszin van de Bijbel is fascinerende verkondiging. Laten we ons deze eerste woorden van de Bijbel eigen maken in geloof. Ze vormen heilzaam medicijn tegen zwartgalligheid, vooral tegen een denken waarin we opgesloten blijven in ons aardse bestaan. De eerste woorden van Genesis trekken een grens tussen heidendom en hoop. Ieder mens weet vanuit spontane ervaring dat de dingen er zijn, het leven, de adem, het ontluikende groen, de sterren, licht en donker. Maar de Bijbel zegt: al deze dingen zijn voortgekomen uit God. Hij heeft ze bedacht. Hij wil dat ze er zijn. Het zijn werken van God. Ze staan op vaste bodem. Die bodemgrond is God.

De kerk lijkt op een konijn dat in de koplampen van een auto kijkt. Bevroren, verlamd.

Dat eerste zinnetje van de Bijbel zet Israël op de kaart als een uniek volk, onderscheiden van alle heidenvolken rondom. In Israël is het geloof gewekt dat alle dingen uit Gods hand komen, geschapen zijn, en daarom uitdrukking geven aan Gods liefde. De dingen zelf zijn niet God, ze zijn niet goddelijk. Daarom worden ze niet aanbeden. Ze zijn geschapen, kunstig, weldoordacht, met wijsheid. Als zodanig verwijzen ze naar God. Ze spreken een taal. Als je maar leert luisteren.

Scheppingsboek
In het begin schiep God. Aan alles wat is, gaat de eeuwige God vooraf. Hij spreekt – alleen dáárom is het er. Zijn spreken tintelt door al het leven heen. Hij wil er iets mee zeggen. Hij heeft er iets mee vóór: met de wereld, de mens, het bestaan. Ook met mij, mens voor Zijn aangezicht.

Wij merken dat niet op, we ervaren het zo niet. Maar dat doet niets af aan dat spreken van God via de geschapen werkelijkheid. Door het geloof in Christus, Die bij de schepping aanwezig was, krijg je er oor voor. De Heilige Geest geneest je blindheid. Nu lees je in het scheppingsboek Gods heerlijkheid en wijsheid. De geboorte van een kind, het fluiten van de vogels, het groen van het gras – dat alles verwijst naar God. Ze zijn als letters in een boek. Ze schrijven Gods majesteit uit.

Hoe wonderlijk is het dat er niet niéts bestaat! Het heeft God goed gedacht om alle dingen uit het niets te roepen. Waarvoor? Om er te zijn! Om er te zijn voor Hém. Dat is die binnenkant. De dingen, de mensen, flora en fauna, de wereld – dat alles rust niet in zichzelf. Het rust ook niet in het niets. Het rust in God. In het begin schiep God de hemel en de aarde.

Als je Christus kent, ga je je verbazen over de wereld, over de wijsheid die er in de dingen is, over God, Die het bestaan wil. Ik ben er niet zomaar, niet voor niets. Je gaat je verwonderen over mensen. Wat kunnen ze al niet. Een kind leert spreken. Taal geeft uiting aan gedachten in het hart. Dat is verbluffend. Een mens is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. Elk mens is een microkosmos, waarover je een boek zou kunnen schrijven.

Vreemdelingschap betekent dat we vanuit een zeer specifieke invalshoek betrokken zijn op de wereld, namelijk met diep ontzag voor Gods scheppingswerk.

Zonde
Maar wij horen het niet. In de kern is zonde: de weigering om te leven in de liefde van God. Liever aanbidden we het schepsel dan de Schepper. We buigen voor Baäl, voor de zon, voor een heilige boom. De postmoderne variant van heidendom is dat we nergens voor buigen. We leven zonder enige vorm van aanbidding, zonder enig besef van hoogte of diepte, heiligheid of verheffing. Als we ergens voor knielen, is het voor ons eigen ego.

Zoals Israël gebiologeerd naar Baäl keek, in de ban van het mysterieuze, zo lijken postmoderne, westerse christenen weerloos uitgeleverd aan de secularisatie. De kerk lijkt op een konijn dat in de koplampen van een auto kijkt. Bevroren, verlamd.

Christus is het enige medicijn tegen de macht en de magische greep van de zonde. Hij is als mens neergedaald. In Hem manifesteert zich Gods bewogenheid om Zijn schepping. Christus zegt: ‘Wie Mij gezien heeft, heeft de Vader gezien.’ Alleen Hij is bij machte om ons hart te openen voor de taal van de schepping. ‘Door het geloof zien wij dat de wereld tot stand gebracht is door het Woord van God.’ (Hebr.11:2) Wie in Christus gelooft, komt op zijn bestemming.

Begin
‘In het begin…’ De eerste woorden van de Bijbel verzekeren ons dat er een begin is. Dit is niet een toevallig begin, maar een begin dat ontstaat doordat God spreekt. ‘Alle dingen zijn door het Woord gemaakt.’ (Joh.1) Het is een weloverwogen begin. God heeft erover nagedacht, om zo te zeggen. Hij heeft Zijn liefde erin gelegd. Omdat er een begin is, is er ook een vervolg, een geschiedenis. En ook een einde, een doel. Dat heeft God in Zijn liefde ook na de zondeval vastgehouden. Hij laat Zich Zijn schepping niet afnemen. Hij voltooit al Zijn werken. Die keren alle tot Hem terug.

Er is een begin. Daaruit ontrolt zich een geschiedenis. Er is voortgang, richting. Wij dwarrelen niet maar wat rond. Het gaat ergens naar toe. Gods hand draagt de geschiedenis. Geschiedenis is daarom een theologisch thema.

Niet dat wij Gods hand zo gemakkelijk zien. Integendeel, maar we geloven het. Soms zijn er lichtstralen. In het bijzonder zien wij Gods hand in de geschiedenis van Israël (ook in 1948) en in de geboorte, kruisiging en opstanding van Jezus Christus. Hij is de Eerstgeborene van de nieuwe schepping. Nu is Hem alle macht gegeven. Hij is onze Hoop.

De schepping spreekt een eigen taal. Wie heeft er antenne voor? Er is wedergeboorte voor nodig om het te zien.

Milieuvraagstuk
Er is hoop. Niet alleen voor de kerk, maar voor de totale schepping. Daarom is er in de kerk aandacht voor het schepselmatige bestaan, voor geschiedenis, wetenschap, politieke kwesties, recht en gerechtigheid, economie en ecologie, huwelijk, relaties, levensbegin en levenseinde. Daarom hebben we ook aandacht voor ecologie. Wij laten het milieuvraagstuk niet links liggen. Wij leggen dat in handen van Christus.

Vreemdelingschap betekent niet dat we deserteren. We geven de wereld niet op. Vreemdelingschap betekent dat we vanuit een zeer specifieke invalshoek betrokken zijn op de wereld, namelijk met diep ontzag voor Gods scheppingswerk en in geloof dat Hij als de Eigenaar nooit zal loslaten wat Zijn hand begon. Die betrokkenheid op de wereld krijgt gestalte in voorbede en dienstbetoon. En dat is gekleurd door de wandel met God in zelfbeheersing en zelfverloochening, bevrijd, dankbaar.

God eren
De schepping spreekt een eigen taal. Wie heeft er antenne voor? Er is wedergeboorte voor nodig om het te zien. Wedergeboorte door het geloof: dat de eeuwige Schepper omwille van Christus mijn God en mijn Vader is. Mijn Vader, mijn Schepper, mijn Koning! Wie zo leeft, leeft voor de gloria Dei. Gods eer ligt verspreid op al Zijn werken. En al Zijn werken keren tot Hem terug. We horen dat bijvoorbeeld in Psalm 148.

Ds. J. A. W. Verhoeven is predikant van de hervormde wijkgemeente van bijzondere aard te Krimpen aan den IJssel en voorzitter van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond. Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 53). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van deze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!

Praatmee

Beluister onze podcast

#369 Ds. Bram Hofland & ds. John de Groot over de hel, eeuwige straf en het laatste oordeel
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

 Proponent L. Schouten
Nieuws

Preekbevoegdheid verleend aan PKN-proponent door Hersteld Hervormde Kerk

Het breed moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft proponent L. Schouten uit Elspeet per dinsdag preekbevoegdheid toegekend. Dat meldt het kerkverband op haar website. Schouten is al zo’n 35 jaar als proponent actief binnen de voormalige

Willem Lingeman
Video

Echtpaar noemt huwelijk "één groot drama": Willem Lingeman reageert

Bijbelleraar Willem Lingeman reageert in een videoboodschap op een pijnlijke huwelijksgeschiedenis van een echtpaar. Volgens het stel was hun huwelijk “zeker niet Gods wil” en noemt men het “één groot drama”. Inmiddels zijn ze gescheiden en beiden he

Apollinaris Darmawan
Nieuws

Indonesische christen op leeftijd vrijgelaten na jarenlange gevangenisstraf

Na meer dan vier jaar gevangenschap is de christelijke bekeerling Apollinaris Darmawan vrijgelaten uit de Kebon Waru-gevangenis in Indonesië. De man werd in november 2024 vervroegd vrijgelaten, nadat hij meerdere strafverminderingen kreeg. Darmawan z

Indonesische vlag
Nieuws

Honderden moslims protesteren tegen bouw Indonesische kerk

In het Indonesische Kalibaru, een dorp in de stad Depok (West-Java), protesteerden op 5 juli honderden moslims tegen de bouw van een christelijke kerk. Dit gebeurde ondanks dat de kerk alle benodigde vergunningen bezit. Op videobeelden is te zien hoe

Ds. P. den Ouden
Video

Waaraan kun je genade in je hart herkennen? HHK-predikant antwoordt

Waaraan kun je herkennen dat er genade in je hart gekomen is? Op die vraag gaf ds. P. den Ouden in een recente preek antwoord. De HHK-predikant uit Katwijk aan Zee gebruikte in zijn antwoord een citaat van Augustinus. De kerkvader had ooit een briefw

Ann Michelle Lee
Video

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee is aanstaande zondag te gast bij Hour of Power. Ze vertelt daar hoe ze God echt leerde kennen. Ook deelt ze haar droom en boodschap voor de jongere generatie. "Ik wil zoveel mogelijk mensen brengen naar het hart v

Mexico
Nieuws

Mexico: een jaar ontheemd en geen zicht op terugkeer

De maand juli markeert de trieste ‘verjaardag’ van de vlucht van honderden christenen uit hun gemeenschappen in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Ze moesten vrijwel alles achterlaten: hun land, huizen en dieren. Meer dan honderd christenen - van piepj

Arthur Alderliesten
Nieuws

Dolle Mina’s verstoren bijeenkomst Schreeuw om leven: directeur reageert

Afgelopen maandag verstoorden pro-abortus demonstranten een bijeenkomst van Schreeuw om leven in Gouda. De avond was bedoeld om mensen uit de achterban te informeren over het waken bij abortusklinieken. De circa 25 demonstranten - die zich presenteer

Meerartikelen

Syrie
Interview

Syrische christenen houden stand in vijandige omgeving: "God gebruikt de kerk"

"Voor veel mensen wordt de droom van een islamitische staat in Syrië steeds meer werkelijkheid. En daarin is geen plaats voor ongelovigen, zoals christenen." Aan het woord is Ibrahim Lahdo, tot voor kort woonachtig in Syrië. Cvandaag sprak met hem ov

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

De wereld kijkt niet naar je preek, maar naar je daden

Tijdens een zendingsreis in Zuid-Afrika kreeg ik onverwacht de gelegenheid om een van de meest gevaarlijke townships in Kaapstad te bezoeken. Kolonel Bazil Vellai, lid van de kerk waar ik te gast was, had ons persoonlijk uitgenodigd om Manenberg - de

Ds. M. van Reenen
Column

Overvolle huizen: spullen verzamelen of schatten in de hemel?

Een verhuizing levert veel op: stress, chaos, drukte, dozen, helpers, een verhuiswagen die de bocht niet kan halen... Maar ook: bezinning. Al die spullen die je uit het ene huis haalt en in het andere weer neerzet, waar komt het vandaan, waar moet he

Kerk van de Heilige Familie
Nieuws

Drie doden bij aanval op katholieke kerk in Gaza: Israël start onderzoek

Bij een aanval op de Kerk van de Heilige Familie in Gaza-stad zijn donderdag drie mensen omgekomen en raakten er meerdere gewond, onder wie de priester van de parochie. De kerk, waar sinds het uitbreken van de oorlog honderden christenen schuilen, we

Jan Pool
Column

Dankbaarheid is geen luxe; het is een manier van leven

Het leven kent zowel prachtige als pijnlijke momenten. Onlangs kreeg ik de sleutel van een prachtige auto, een cadeau van een dierbare vriend voor wie ik al vijftien jaar een mentor mag zijn. Ik ontving hem met tranen van ontroering in mijn ogen. Wat

Josephat Gwajima
Nieuws

Tanzania sluit grote pinksterkerk na kritiek op mensenrechtenschendingen

De Tanzaniaanse overheid heeft de grote protestantse kerk Glory of Christ Tanzania Church gesloten. Reden: een preek waarin voorganger Josephat Gwajima sprak over mensenrechtenschendingen in het land. Zes weken na de sluiting is de kerk nog altijd di

Ds. D. J. Budding
Video

Hervormde predikant wijst op kerken waar het evangelie niet ten volle klinkt

Als je op het volmaakte offer van de Heere Jezus ziet, dan mag je weten dat je zalig wordt. Toch zijn er, met name aan de rechterflank van de reformatorische gezindte, christenen die zich afvragen of zij wel zalig kunnen worden. Die worsteling leidt

Wilkin van de Kamp
Nieuws

Wilkin van de Kamp nodigt je uit om de Plaatsvervanger van Jezus beter te leren kennen

"De Heilige Geest is de Geest van Jezus in jou Die het leven van Jezus in en door jou wil leiden", aldus Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God'. De spreker en schrijver nodigt je in deze aflevering - en in de

Päivi Räsänen
Nieuws

Finse politica overweegt om haar kerk te verlaten na jarenlange LHBTI-strijd

De Finse politica Päivi Räsänen overweegt een definitief afscheid van de Evangelisch-Lutherse Kerk van Finland. De aanleiding: de groeiende acceptatie van homorelaties binnen de kerk en het recente besluit van een bisschop om kerken open te stellen v

Naomi Oosterhof
Podcast

Wat houdt ware vriendschap in? Beluister deze podcast

In deze podcastaflevering staat Naomi Oosterhof (foto) stil bij een thema dat ons allemaal raakt: vriendschap. Wat onderscheidt een gewone vriend van een broeder of zuster voor het leven? En hoe kijkt God eigenlijk naar vriendschappen? Naomi neemt je

Groot Letter-uitgave
Persbericht

Bijbelvereniging introduceert Groot Letter Nieuwe Testament (HSV)

Sinds vorige maand is bij de Bijbelvereniging het Nieuwe Testament in Groot Letter-uitgave verkrijgbaar. Deze speciale editie is gedrukt in de Herziene Statenvertaling (HSV) en bedoeld voor mensen die gebaat zijn bij grotere letters, zoals ouderen en

Serhii Burlaka met Oekraïense militairen
Interview

Serhii werkt voor ZOA én is legerpredikant: "Er is een wonder nodig voor Oekraïne"

Als ZOA-medewerker voorziet Serhii Burlaka mensen in de ‘bevrijde gebieden’ rond Cherson (Oekraïne) van voedsel. Maar één week in de maand werkt hij als legerpredikant aan het front. “Ik preek in zo’n week soms maar twee minuten. Het is veel belangri