Waarom ik niet meer in een middeleeuwse hel geloof

Toen ik als kind door onchristelijke vriendjes weleens te horen kreeg dat ik een domme kerkganger was, antwoordde ik met: "Maar jullie gaan lekker naar de hel!" Dat was toen nog een mooi weerwoord, maar gelukkig ben ik er later achtergekomen dat christenen helemaal niet blij zijn dat er mensen verloren gaan. De hel is geen 'sliep-uit' straf. Het is de gruwelijke consequentie van het kwaad dat wij, mensen, elkaar aandoen.

Maar wat is de hel precies? Onbewust denk ik aan karikaturen uit de middeleeuwen, waarbij duiveltjes met prikstokken gevallen zielen martelen in het vuur. De Bijbel gebruikt verschillende beelden om de hel te beschrijven, maar iedere christen begrijpt dat iets niet tegelijk een 'verslindend vuur' kan zijn, en een 'buitenste duisternis'. Beiden zijn metaforen. Ook lezen we dat de hel definitief is. Die combinatie van ellendigheid en eeuwigheid zet onze nekharen recht overeind. Het is niet voor niets dat veel christenen niet kunnen geloven dat de God die liefde is mensen tot zo'n straf kan verdoemen.

Een alternatief is dan alverzoening. God vergeeft volgens die gedachte vanwege Zijn liefde en genade ieder mens. Dat lijkt een mooie gedachte, maar is het niet. Het levert namelijk twee enorme problemen op. Als eerste is ons huidige leven dan zinloos. We moeten tijdelijk lijden, maar gaan straks hoe dan ook naar Gods heerlijkheid. Waarom laat God het goede leven niet direct beginnen? Waarom al die ellende in het nu? Ook is het fijn als God iedereen wil vergeven, maar welk nut heeft het om iemand te vergeven die zijn schuld niet erkent? Dan gaat die persoon toch opnieuw de fout in? Niemand is meer veilig op de Nieuwe Aarde als God er mensen toelaat die niet voor Hem buigen. Dan wordt het Genesis 3 all over again.

Maar een eeuwige foltering leidt rationeel gezien ook tot vragen. Een eeuwige straf staat niet in verhouding tot eindig kwaad. Op een gegeven moment is de vergelding die je ontvangt groter dan de ellende die je veroorzaakte. Maar als de hel een tijdelijke straf zou zijn betekent dat nog steeds dat na verloop van tijd mensen toegelaten worden op de Nieuwe Aarde die niet voor God gebogen hebben. Je zou dan aan een Vagevuur-achtig alternatief kunnen denken, waarbij de hel na verloop van tijd de mens tot inkeer brengt. Maar dat betekent dat deze mensen God gaan dienen vanwege Zijn harde hand, en niet omdat ze Hem vertrouwen en liefhebben.

Het grootste probleem met een eeuwige foltering vinden we in Genesis 2. God waarschuwt de mens namelijk dat hij zal sterven als hij niet gehoorzaamt. Sterven is wel eeuwig, maar geen foltering. Als de hel een eindeloze verschrikking is gaat dat verder dan de straf die God op de zonde zette. God is betrouwbaar, ook in zijn toorn.
De woorden die we telkens terug vinden in de Bijbel als het over het oordeel gaat zijn dood en leven. In Openbaring wordt gesproken over de 2e dood voor wie niet in het Boek van het Leven staat. Het eerste en het nieuwe Paradijs bevatten Bomen van het Leven. God zegt in Genesis tegen Zichzelf dat de mens niet van de Boom van het Leven mag eten nadat hij gezondigd heeft. Want dan zou de gevallen mens alsnog eeuwig leven! Tegenover dit eeuwige leven staat de eeuwige dood, geen voortdurend leven onder afschuwlijke omstandigheden.

Een eeuwige dood is een angstaanjagende straf. Het is een uitzichtloos einde van je bestaan. Een mens die definitief sterft is verloren. We zien hem niet meer terug. Sommige mensen zien dat niet als een straf, een eeuwige vergetelheid is zelfs aanlokkelijk voor hen. Maar hun achteloze visie op de dood neemt niet weg dat de dood alles omkeert wie we zijn en waartoe we geschapen zijn.

De eeuwige dood is het Bijbelse antwoord op de zonde. Hij past bij de God die liefdevol én rechtvaardig is. De dood is proportioneel, het is een gepast einde voor wie het Leven niet wil. De straf is eenmalig, ook al is hij definitief.

De dood als straf op de zonde wijkt schijnbaar af van sommige metaforen die we in de Bijbel lezen over de hel. Maar metaforen zijn niet voor niets beeldspraak. Vuur en duisternis gaan niet samen, zoals dood en tandenknarsen niet te combineren zijn. En hoe hemels kan het paradijs zijn als we, net als Abraham in de gelijkenis, vanuit de hemel kunnen communiceren met mensen in de hel?

Het tandenknarsen, het vuur, de duisternis, het geeft ons een beeld van de ernst van de straf op de zonde, en hoe onherroepelijk het is. "Had ik maar" zou je denken als je nog kon denken. Het vuur verteert, het is geen beeld van eeuwige marteling. Dat het vuur niet dooft laat zien dat er geen ontkomen aan is.

De dood is beklemmend, maar niet wreed. Wie de dood sterft is voor eeuwig verloren, een rechtvaardig einde voor wie de Levende God niet wil dienen. In tegenstelling tot een eeuwige foltering is de dood te rijmen met de God van liefde. De dood is de straf op de zonde waar God ons al voor waarschuwde in het Paradijs, God is betrouwbaar en geen leugenaar.

Jezus zegt dat God Zijn Zoon stuurde opdat een ieder die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft. Het Evangelie is de goede boodschap! We geloven niet in Christus zodat we onze buurkinderen kunnen toewensen dat ze naar de hel gaan. Het geloof in een eeuwige marteling is geen bewijs van orthodox geloof. De mens is ten dode opgeschreven sinds Genesis 3, maar dankzij Jezus Christus hebben we een prachtige boodschap voor wie het Leven zoekt: Hij is de Weg naar het leven. Sterker nog, Hij is de Weg, de Waarheid en het Leven.

Robert Plomp schrijft iedere maand een column op CIP.nl. Naar aanleiding van een CIP-lezersonderzoek gaat de column dit keer over de hel. Lees hier meer over het CIP-onderzoek.

Hel
- Zes redenen waarom de hel niet echt kan zijn
- Waarom ik niet geloof dat ongelovigen voor eeuwig verloren gaan
- Ds. Carmen Melissant ging anders naar de hel kijken: "God zal alles en iedereen herstellen"
- Zes redenen waarom de hel echt is
- Waarom dominee Den Butter niet zwijgt over hemel én hel
Meer over Hel »

Robert Plomp
- Gereformeerde Bond raakt los van eigen missie en verzwakt belijden van de kerk
- Hoe Paulus met 'de grot van Plato' alle christelijke discussies in een ander licht plaatst
- Ieder mens representeert God
- Waarom ik wil dat er dingen veranderen in de kerk
- 19 vragen aan tegenstanders van vrouwelijke ambtsdragers
Meer over Robert Plomp »

CIP onderzoek: hel
- CIP-onderzoek: Ga je zonder levend geloof in Jezus naar de hel?
- Waarom volgens Teun van der Leer 'hemel en hel' geen kernpunten zijn van het evangelie
- Ds. Van der Sluijs: "Christenen houden de hel op afstand"
- De hel is fictief geworden
- Lara Mohn: "De hel komt in de evangelische beweging indirect ter sprake"
Meer over CIP onderzoek: hel »