Jakob stal vaderlijke zegen van zijn broer Esau: wat voor zegen was dat?

Verdieping 12 januari 2024 Albert Balk
vaderlijke zegen Jakob

ā€˜Mijn zegen heb je!’ Die woorden, oprecht uitgesproken, hoor je graag van je vader of moeder. Ook als je zelf al lang volwassen bent. Als je moet leven zonder ouderlijke bevestiging, is dat een pijnlijk gemis. Ieder mens heeft ouderlijke bevestiging nodig. Genesis 27 vertelt dat Jakob de vaderlijke zegen steelt van zijn broer Esau. Wat voor zegen was dat, en had Jakob er iets aan?

Familieverhoudingen kunnen verziekt raken. Vaders, moeders, broers of zussen praten niet meer met elkaar. Soms komt er dan later toch weer een opening. Dat zien we in Genesis gebeuren tussen Jakob en Esau. Jakob had de zegen die voor zijn broer bestemd was, gestolen, door zijn vader Isaak te bedriegen. Een dief die tot inkeer komt, kan maar ƩƩn ding doen: teruggeven wat hij heeft gestolen. En precies dat zie je Jakob later doen met de zegen die hij eerst gestolen had.

Dat Jakob die vaderlijke zegen teruggeeft aan Esau is veel minder bekend dan het verhaal over hoe hij die zegen stal. We lezen het in Genesis 32 en 33. Jakob reist terug naar zijn familie, maar is doodsbang zijn broer Esau onder ogen te komen. Hij stuurt dienaren vooruit met grote geschenken om Esau gunstig te stemmen. En dan, als ze elkaar eindelijk ontmoeten, zegt hij tegen Esau: ā€˜Neem toch mijn zegen’ (hoofdstuk 33:11, Statenvertaling; in de NBV21: ā€˜Neem toch aan (…) waarmee God mij heeft gezegend’).

Een wereldse zegen
Om goed te begrijpen wat Jakob hier doet, is het nodig om aandachtig te lezen welke zegen Jakob van zijn vader Isaak had gekregen (hoofdstuk 27:27-29).
Hij kwam dicht bij hem staan en kuste hem. Toen Isaak zijn kleren rook, sprak hij deze zegen over hem uit:
ā€˜De geur van mijn zoon is de geur van het veld,
het veld dat de HEER heeft gezegend.
God geve je dauw uit de hemel
en vette, vruchtbare aarde,
een overvloed van graan en wijn.
Volken zullen je dienen,
naties zich voor je buigen.
Je zult heer zijn over je broers,
je moeders zonen buigen zich voor jou.
Vervloekt wie jou vervloekt,
gezegend wie jou zegent - Genesis 27:27-29.’

Mij valt op dat dit niet de zegen was die God aan Abraham en Isaak had gegeven.

Mij valt op dat dit niet de zegen was die God aan Abraham en Isaak had gegeven. Die zegen van Abraham hield twee dingen in: hij zou veel nakomelingen krijgen en het land waarin ze als vreemdelingen woonden (zie Genesis 12:2-3). Maar als Isaak Jakob zegent, heeft hij het daar niet over. In plaats daarvan spreekt hij van ā€˜overvloed van graan en wijn’ en over ā€˜heersen en onderwerpen’. Ook valt op dat Isaak zijn zegen aan Jakob niet geeft uit naam van God. Nee, het is een eigen, vaderlijke zegen. Een wereldse zegen, over hebzucht en macht. Het hele gevecht in het gezin van Isaak en Rebekka draaide dus om een wereldse zegen.

Het verschil tussen Isaaks zegen en de zegen van Abraham wordt nog duidelijker als we doorlezen na hoofdstuk 27. In hoofdstuk 28:3 zegent Isaak nóg eens zijn zoon Jakob, vlak voordat die vlucht naar Paddan-Aram.
God, de Ontzagwekkende, moge je zegenen, je vruchtbaar maken en je veel nakomelingen geven, zodat er een groot aantal volken uit je voortkomt - Genesis 28:3.

Het is een veel minder bekend moment. Maar dĆ”n, op dat moment, geeft Isaak aan zijn zoon de zegen mee van Abraham. Ook God wordt nu genoemd. Isaaks woorden getuigen deze keer van kwetsbaarheid en afhankelijkheid: ā€˜God, de Ontzagwekkende, moge je zegenen, je vruchtbaar maken en je veel nakomelingen geven, (…) moge Hij jou en je nakomelingen de zegen van Abraham geven.’ Het is deze minder bekende zegen die voor Jakob uiteindelijk veel meer betekende.

Dit verhaal houdt ouders een spiegel voor. Welke zegen, welke bevestiging geven zij hun kinderen mee?

Teruggave van de gestolen zegen
Terug naar de ontmoeting van Jakob met Esau, vele jaren later. Na zijn terugkeer zoekt Jakob verzoening met zijn broer Esau. Hoe kan hij dat beter doen dan door de zegen die hij ooit gestolen had, symbolisch terug te geven? Hij stuurt Esau complete kudden als cadeau. Daarmee geeft Jakob aan zijn broer de ā€˜overvloed’ terug die zijn vader hem aangezegd had. Ook geeft hij Esau het ā€˜heersen’ terug. Dat blijkt uit zijn instructie aan zijn knechten: ā€˜Als je mijn broer Esau tegenkomt en hij vraagt je bij wie je hoort, dan moet je zeggen: ā€œIk hoor bij uw knecht Jakob en dit is een geschenk dat bestemd is voor zijn heer Esauā€.’ En het blijkt ook uit de zeven buigingen die Jakob voor Esau maakt. En dan zegt hij (33:11) tegen Esau: ā€˜Neem toch mijn zegen’ (zo staat het er, kortweg, in het Hebreeuws). Naar mijn mening gaat het hier om de – gestolen – vaderlijke zegen die hij van Isaak had gekregen. En die zegen geeft Jakob nu alsnog aan zijn broer terug.

Dit verhaal houdt ouders een spiegel voor. Welke zegen, welke bevestiging geven zij hun kinderen mee? Maar het is ook een hoopgevend verhaal over familieverhoudingen. Die kunnen hopeloos kapot zijn, net als in het gezin van Isaak en Rebekka. Maar niet altijd is de situatie onoplosbaar. Er zijn creatieve wegen om oude wonden te laten genezen en oude fouten te erkennen. Ik herken in de zeven buigingen van Jakob de houding van Jezus. Die kwam niet om gediend te worden, maar om te dienen, zelfs tot aan het kruis. Wie Jezus volgt, bewandelt een weg die verzoening als mogelijkheid openlegt.

Albert Balk is predikant in de Nederlandse Gereformeerde Kerk ā€˜de Levensboom’ in Amersfoort-Noord. Bovenstaand artikel verscheen op de site van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap en is met toestemming overgenomen door Cvandaag.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israƫl-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo MƩndez PƩrez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. MƩndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ā€˜Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de ƩƩn zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge

De Hoop on Tour
Persbericht

De Hoop on Tour; een muzikale avond vol hoop in Hoogvliet

De Hoop reist door het land met muziek en verhalen die hoop uitstralen! Op zaterdag 19 juli ben je van harte uitgenodigd voor de Lofprijsavond in het PENTA Collega, gelegen aan de Elritsstraat 11 in Hoogvliet. We zullen samen christelijke liederen zi

Meerartikelen

Bill en Lucy Curl
Getuigenis

Pastor vergeeft moordenaar van zijn vrouw: "Ik wil de Heilige Geest gehoorzamen"

In een rechtszaal in de Amerikaanse staat Florida speelde zich op 22 april een opmerkelijk tafereel af. Bill Curl, pastor bij First Orlando Baptist Church, sprak met gebroken stem maar vaste overtuiging vergeving uit over de man die zijn vrouw Lucy P

Hans Alblas
Verdieping

ā€œKom, volg Mij!ā€: Jezus maakt van vissers geen verpleegkundigen

We lezen in het Evangelie van Marcus een uniek soort historische vertelling. Marcus wil dat zijn lezers ontdekken wie Jezus van Nazareth is en wat Hij gedaan en onderwezen heeft. We zijn gekomen bij hoofdstuk 1 vers 16 tot en met 20. De inleiding is

Ds. Tim Schakel
Opinie

Niet iedereen is welkom in de kerk (en dat is maar goed ook)

ā€˜Iedereen is welkom!’ Deze tekst staat sinds kort op de plek waar dominee Bram Beute voorgaat. 'Ik ben er best een beetje trots op', schreef hij vorige week. Met respect voor Beutes intenties stelt collegapredikant Tim Schakel een scherpe tegenvraag:

Olaf ten Napel
Opinie

Onvoorwaardelijke steun aan Israƫl? Ik zit met een dilemma

Ik zit met een dilemma. En dat zeg ik als christen. Mijn geloof in Jezus Christus vindt zijn oorsprong in het oude Israƫl. Jezus leefde als Jood, kende de Thora, zag zichzelf als nakomeling van Abraham, de stamvader van het volk Israƫl. Abraham werd

CGK-synode
Nieuws

Uitkomst besloten crisisbijeenkomst CGK: landelijke vergadering op komst

Na het abrupt afgebroken synodale proces binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) hebben 71 gemeenten de handschoen opgepakt. Tijdens een besloten bijeenkomst in Rijnsburg is afgesproken om nog vóór de herfstvakantie een zogeheten convent te

Annica
Video

Dankzij een operatie aan boord van Mercy Ships kan de 9-jarige Annica weer Ʃcht kind zijn

Door een ongeluk in haar jeugd, kon de 9-jarige Annica haar armen niet meer optillen. Dingen die voor andere kinderen vanzelfsprekend zijn - zoals een potje basketbal spelen of je haren kammen - waren voor haar bijna onmogelijk. Maar dankzij een kost

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 79 in gebedsvlog: "Keuzes hebben consequenties"

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe dat je dat nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dagelijks lev

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden illustreert het werk van de Heilige Geest aan de hand van zijn open haard

"Misschien vraagt u zich af als u langs de pastorie loopt of fietst waar al die rook vandaan komt. Ik kan u zeggen: die rook komt uit onze open haard", aldus ds. G. van Zanden. In een recente preek vertelde de hervormde predikant te beschikken over e

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp legt uit waarom hij veel christenen op schoolkinderen vindt lijken

"Veel christenen doen mij denken aan een groep schoolkinderen die te horen hebben gekregen dat de meester vanwege een cursus een dag weg zou zijn." Dat stelt Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' waarin hij i

damascus
Verdieping

Terreuraanslag kerk keiharde klap voor Syrische christenen

Met minstens 22 doden en meer dan 50 gewonden, waarvan 13 in kritieke toestand, kreeg de christelijke gemeenschap in Syriƫ op zondag 22 juni een zware klap te verduren toen een terrorist de Sint-Eliaskerk in Dweilaa, Damascus, aanviel en zich daarna

Jacob Keegstra
Video

Wat heeft het Bijbelboek Numeri vandaag nog te zeggen? Jacob Keegstra legt uit

In deze videoboodschap duikt Jacob Keegstra, namens ICEJ Nederland, diep in de rijke en vaak verrassende betekenis van het boek Numeri. Ontdek hoe Gods leiding, orde en belofte door dit Bijbelboek heen klinken – en wat dat betekent voor ons leven nu.

Julienne
Video

Het trauma van de genocide: hoe kerken in Rwanda verschil maken

Het trauma van de genocide in 1994 in Rwanda drukt nog steeds op overlevenden, daders, jong en oud. Veel daders zijn berecht. Sommigen zijn teruggekeerd naar hun dorp. Maar hoe kunnen buren en kerkleden elkaar ooit weer vertrouwen? Rwandese kerken tr