Nu was het omdat de Europese Commissie er de ruimte voor gaf en omdat de grote energieleveranciers wilden meewerken, maar anders was het prijsplafond voor de energierekening alleen maar een mooi plan gebleven.

Ik ben blij dat ‘ie er alsnog komt en ik dank de fracties van PvdA en GroenLinks ook voor hun inbreng hierbij. Maar de vragen over de hoogte van het gekozen prijspeil leven ook bij mij. Kan ik ervan uitgaan dat het kabinet ervoor zorgt dat dit écht meer zekerheid biedt? Zeker bij elektriciteit lijkt mij die prijs vrij hoog, omdat die hoger is dan de huidige prijs.

De uitgangspunten van het neoliberalisme doen nog steeds hun werk en niet alleen als het om onze energie gaat. Met veel marktwerking en veel concurrentie en te weinig zekerheid van een overheid vragen we het meeste van mensen die het minst weerbaar zijn. En dat is gewoon niet rechtvaardig.

Mensen met de laagste inkomens hebben vaak de minste zekerheid in hun werk, worden eruit gedrukt op een overspannen woningmarkt en leven gemiddeld korter dan anderen. Nieuwkomers in dit land moesten hun eigen inburgering inkopen en bleven zo op grote afstand staan van onze samenleving.

En boeren werden de fuik ingedreven van investeringen, schulden, intensivering, grootschaligheid en horen nu eerder iets over de opkoop van hun boerderij, dan hoe ze geholpen kunnen worden om de omslag te maken naar kringlooplandbouw. Dat is niet rechtvaardig.

Met de mond hebben we afscheid genomen van het neoliberalisme, al een paar jaar klinkt dat ook hier in debatten iedere keer weer, maar we zullen er ook in ons beleid nog veel meer afscheid van moeten nemen. Wat we nu nodig hebben is een overheid die weer bestaanszekerheid biedt, die de bodem optilt, die de menselijke maat hanteert. En een samenleving van noaberschap, van omzien naar elkaar.

2. Freedom from fear, vrij zijn van angst
Met een brute oorlog van Rusland tegen en in Oekraïne is er reden voor angst. Angst voor Russische agressie, zoals we nog steeds de dreiging ook hebben van jihadisme.

We kunnen die angst alleen beteugelen als we in staat zijn onszelf en onze vrijheid te verdedigen. En dit kabinet gaat eindelijk doen wat we al heel lang geleden hebben beloofd: we gaan 2 procent van ons inkomen besteden aan onze krijgsmacht.

Eindelijk. Dat is een bittere noodzaak. Want Oekraïne laat zien dat Europa niet in staat is zichzelf te verdedigen. Mijn vraag aan het kabinet is wel, dat als we nu voldoen aan onze internationale verplichting om de NAVO-norm te halen, of het dan ook niet de hoogste tijd is om opnieuw te voldoen aan die andere internationale verplichting, namelijk om 0,7 procent van ons inkomen te besteden aan de hulp aan de allerarmsten elders in de wereld.

Er is ook alle reden om angst te hebben voor de gevolgen van klimaatverandering. Opwarming van de aarde. Van op de ene plek en het ene moment veel te veel regen en dan weer totale droogte. Vooral jongeren hebben die angst. En dat is zeer begrijpelijk, want het gaat om hun toekomst.

Als we mensen zoveel als mogelijk willen vrijwaren van angst, dan moeten we minder uitstoten, minder vervuilen, minder verspillen, minder afhankelijk zijn van gas uit Rusland en olie uit Golfstaten, meer inzetten op een duurzame economie, op onze eigen, schone energie en op een leven waarin we niet meer verslaafd zijn aan meer, maar genieten van genoeg. Ik moedig het kabinet aan om door te gaan op deze weg en werk te maken van rentmeesterschap en zo deze angst tegen te gaan. 

3. Freedom of speech, vrijheid van meningsuiting
De vrijheid van meningsuiting is bedoeld om de waarheid te kunnen zeggen, om het vrije debat te voeren, maar hij wordt gebruikt voor beledigingen, bedreigingen, racisme, antisemitisme. Zelfs hier in dit huis ontspoort het vrije woord geregeld. Ik had het opgeschreven voordat de interrupties waren gepleegd. 

Je mag in dit land gelukkig bijna alles zeggen. Maar ik kan niet begrijpen waarom misbruik van deze vrijheid nog steeds zo vaak onbestraft blijft. Dan licht ik er een misbruik uit: antisemitisme. Waarom heeft dat nog zoveel ruimte? Antisemitische fabels en cartoons op Twitter en spreekkoren bij wedstrijden. Bedreigingen van Joodse jongeren op Joodse scholen en op universiteiten. Wat is de extra stap die het kabinet wil zetten in het tegengaan van misbruik van deze vrijheid?

4. Freedom of worship, vrijheid van godsdienst
Deze vrijheid geeft vertrouwen aan de samenleving, aan mensen om hun hart te laten spreken en te leven op grond van hun diepste overtuiging. En deze vrijheid is het moeilijkst voor een meerderheid die niet gelooft wat een minderheid gelooft.

Want dan moet je ruimte bieden aan iets wat haaks staat op je eigen overtuiging, terwijl je als meerderheid de macht hebt om de minderheid jouw wil op te leggen.

En te vaak kijkt een meerderheid in ons land naar minderheden als mensen die nog niet zo ver zijn als zijzelf. Dat zij een soort laatste Gallische stammen zijn die nog onderworpen moeten worden. Die nog bereikt moeten worden met de verlichting.

Het is tegen deze achtergrond dat we ook steeds weer de vrijheid voor onderwijs moeten verdedigen.

Ik vond zelf de stemming voor de zomer over christelijke zorgverzekeraar ProLife een pijnlijke. Controle van een kleine zorgverzekeraar die anders is dan de rest, maar zich zou moeten aanpassen aan de meerderheid. En het erge is, het werkt. ProLife heeft zich inmiddels aangepast, meer nog dan nodig.

Het laat zien hoe lastig het is om minderheden ruimte te geven en om minderheiden te zíjn en te blijven.

Tot slot
Het neoliberalisme beloofde meer vrijheid; de ‘vrije’ markt, de ‘vrijheid’ van het individu. Maar als we zien hoe dat heeft uitgepakt, zie ik dat die belofte niet is waargemaakt. Ik leg de vier vrijheden van Roosevelt daar naast. Dan is er nog een wereld te winnen in het bieden van de vrijheid van geen gebrek, de vrijheid van geen angst, de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst.

Ik zal daar steeds voor staan. Voor zekerheid. Voor noaberschap. Voor gemeenschapszin. Voor ruimte voor elkaar. En ik hoop dat ook het kabinet daar steeds voor zal staan. Ik begon mijn bijdrage in Washington Dc, waar ik voor het monument stond van Franklin Roosevelt, als je een stukje doorloopt kom je bij museum van Afrikaans-Amerikaanse geschiedenis. Een indrukwekkend museum. Als je dat museum door bent gelopen en bent gelopen langs de beladen geschiedenis van de zwarte Amerikanen, kom je helemaal aan het einde in een hal waar het water naar beneden stroomt en waar een spreuk van Martin Luther King hangt: 'We are determined to work and fight until justice runs down loke water and righteousness like a mighty stream': We zijn vastbesloten om te werken en te vechten totdat het recht neerdaalt als water en gerechtigheid als een machtige stroom. 

Dat wens ik het kabinet toe, dat wens ik ons allen toe en als ik dan gebruik mag maken van mijn eigen vrijheid van godsdienst wens ik u ook allen de zegen van God toe. 

Deel dit artikel op: