Raad van Kerken
De CGK hebben dus ook besloten om geen vorm van contact aan te gaan met de Raad van Kerken. Het gaat hier over een samenwerkingsverband van Nederlandse kerken. De Raad van Kerken streeft naar (meer) eenheid tussen de deelnemende kerken. Drie grote, met elkaar samenhangende, aandachtsvelden bepalen de agenda van de Raad van Kerken: Het gesprek over geloof en kerkelijke gemeenschap (1); in de richting van de politiek blijven inzetten voor en uitspreken over een transitie naar een duurzame, rechtvaardige en vreedzame samenleving (2); deelnemen aan verschillende gremia voor interreligieuze samenwerking, zoals het forum In Vrijheid Verbonden en het Overleg tussen Joden, Christenen en Moslims (3).

Een meerderheidscommissie vindt het ter ver gaan dat de CGK verantwoordelijk wordt gehouden voor alle uitingen van de Raad. ‘Als bijkomend bezwaar noemen deputaten daarbij ook de relatie tussen de Raad van Kerken en de Wereldraad van Kerken, die qua achterban nog breder is dan de Raad van Kerken en waarbij onder meer het standpunt van laatstgenoemde organisatie ten aanzien van Israël als problematisch wordt gezien.’ Een geassocieerd lidmaatschap van de Raad van Kerken heeft wat de meerderheidscommissie betreft dan ook geen toegevoegde waarde.

Kritische reacties
De christelijke gereformeerde predikant dr. B. Loonstra is onder meer bekend om zijn strijd tegen kerkelijke verdeeldheid. Hij reageerde dinsdag tijdens de synodevergadering als volgt: “Het kerkelijke landschap kun je grofweg verdelen in drie categorieën. Een categorie ware kerken, waarmee je zo snel mogelijk eenheid zou moeten zoeken. Daartegenover staat de categorie valse kerken die de naam kerk niet waardig zijn. En er is een grote tussencategorie van kerken waarover je het oordeel opschort. Kerken bij wie we iets herkennen van de kern van het geloof, maar ook zaken die zorgen baren. Met die tussencategorie zouden we gemeenschap moeten zoeken op alle mogelijke manieren. Niet om met hen één te worden, maar op basis van herkenning en verlangen. Is dit een goede reden om met die kerken contact te onderhouden? Laten we niet beginnen bij de grenzen, maar bij het centrum en vandaaruit ons beleid ontwikkelen.”

In antwoord daarop erkent ds. A. van der Zwan als rapporteur van de meerderheid van de commissie dat “contact zoeken op basis van herkenning en verlangen” voor zijn commissie zwaar weegt. “Namens de commissie kan ik zeggen dat dit mooie woorden zijn. Nu is het wel de vraag met wie we herkenning hebben en richting welke kerken dat verlangen uitgaat. We zijn toch echt tot de conclusie gekomen dat het palet overziend de Nationale Synode meer vervreemding dan herkenning oproept. Daarom zouden we liever andere wegen zoeken om contacten met andere kerken aan te gaan dan via de Nationale Synode. Soms is het voor de kerk heel heilzaam dat de deuren dichtgaan. In de ark van Noach is men daar bijvoorbeeld heel blij mee geweest toen de zondvloed begon. Het is niet verantwoord om ons mee te voeren in een oecumenisch proces waarvan we niet kunnen overzien waar het ons heenbrengt.”

“Kerkelijke Brexit”
Aan de hand van een zogenoemd preadvies lichtte prof. dr. H. G. L. Peels toe waarom hij kritische noten kraakt over het meerderheidsrapport. “Ik proef angst voor een valse vorm voor oecumene. Die zorgen en angst leiden tot onwil. De meesten van u hebben de Nationale Synodes niet meegemaakt en dan ook niet de tranen gezien van de algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond. De meesten van u hebben niet gezien hoe de remonstrantse man brak in een kringgesprek over Christus. De meesten van u hebben de vreugde van mensen van migrantenkerken niet meegemaakt die zich erkend voelden. De Nationale Synode is een beweging van onderop, niet geboren in kerkelijke vergaderingen, en ontstaan vanuit het besef dat kerkelijk Nederland in een andere situatie zit dan eeuwen geleden. Het is geboren vanuit het besef dat christenen elkaar nodig hebben.”

De hoogleraar oudtestamentische vakken ziet naar eigen zeggen “de PKN de laatste vijftien jaar een klein beetje richting de orthodoxie bewegen”. Ook binnen de evangelische beweging proeft hij “een verlangen naar een diepere, bredere, orthodoxe theologie. En dan de bijna één miljoen migrantenchristenen. Welke contacten onderhouden we met ze? Ze wonen links en rechts onder ons. De Drie Formulieren van Enigheid kennen ze niet. Nee, natuurlijk niet. Ze zijn niet gereformeerd, maar zijn wel christen. En dan zouden wij ons terugtrekken op ons eigen gereformeerde eiland? Dat noem ik een kerkelijke Brexit: terugtrekken op een eiland, waarbij je een ruime meerderheid van de kerken in Nederland kwijtraakt.” Peels vindt “de aantijging” dat de Nationale Synode de Bijbel niet als uitgangspunt zou nemen ongegrond. “Dan neem je hele grote woorden in de mond.”

Waarschuwing tegen sektarisme
Prof. dr. A. Huijgen onderschrijft de woorden van Peels als volgt: "Als we niet oppassen zijn we op weg om de kerk te worden van de ene absolute waarheid. De ware-kerk-gedachte die we lange tijd bij Kuyperianen waarnamen en bekritiseerden. Ik ben bang dat die bij ons bezit heeft genomen. Daar wil ik voor waarschuwen. Herkende de Jood Petrus zich in die heidenen? Nee, natuurlijk niet. Maar ze waren wel één in Christus. Gelijkgezinden opzoeken is een recept voor sektarisme. Zijn we bereid om op zoek te gaan wat ons samenbindt met die ander of zijn we geneigd om onze eigenheid te behouden? Als je in de wereld van vandaag de seculiere wind voelt waaien, kun je ervoor kiezen om je terug te trekken met die enkele gelijkgezinden die nog over zijn en langzamerhand minder te worden en te sterven. Je kunt ook zoeken naar eenheid met mensen die Christus belijden. Laten we een katholieke attitude aannemen en zoeken naar eenheid waar dat kan en mag.”

In een reactie benadrukt ds. Van der Zwan dat het meerderheidsrapport niet vanuit angst is opgesteld. “Ik sta hier als een zoon van de Afscheiding (orthodox-gereformeerden verlieten de toenmalige Nederlands Hervormde Kerk onder meer omdat de gereformeerde belijdenis niet meer functioneerde, red.). Als CGK zeiden we toen: daar gaan wij niet in mee. Dan schaam ik mij er ook niet voor om te zeggen dat er redenen zijn om te zeggen dat we aan deze vormen van verbondenheid zoeken niet mee moeten willen werken. Laten we ook niet alleen de nadruk leggen op het feit dat we als christenen een steeds kleiner wordende minderheid zijn geworden en volgens Huijgen dus wel mee moeten met andere kerken ‘om niet te kunnen sterven’. Dan houd ik me liever bij wat er in het meerderheidsrapport staat over de gemeente van Filadelfia in Openbaring 3:8: ‘Gij hebt kleine kracht, maar hebt mijn Woord bewaard.’"

Diep verschil van inzicht blootgelegd
Het voorstel om niet aan de Nationale Synode deel te nemen, werd aangenomen met 26 stemmen voor en 24 tegen. Het voorstel om een geassocieerd lidmaatschap van de Raad van Kerken aan te gaan, werd met 29 stemmen tegen en 22 voorstemmen verworpen. Synodevoorzitter ds. Schenau sloot dinsdagavond af met verbindende woorden: “Dit zijn typisch voorstellen die een diep verschil van inzicht en gevoelen blootleggen. Aan de ene kant leidt dit tot instemming en aan de andere kant tot teleurstelling. Het komt erop aan dat we ons samen afhankelijk opstellen van de Heere God. We hebben bijdragen gehoord die diep en ingrijpend waren. We zijn er allemaal van overtuigd dat de roeping tot het zoeken van eenheid blijft. Dan rest mij als voorzitter niet meer dan de hoop uit te spreken dat de Heere ons daartoe andere wegen wijst.”

Bekijk het slot van de synodevergadering met bovengenoemde bijdragen over het zoeken naar eenheid:

De CGK-synode werd besproken in de CIP Podcast. Beluister het fragment vanaf minuut 5:10

Deel dit artikel op: