Moeilijke Bijbelteksten: Hoe effectief waren de Richters uit het Oude Testament?

God 24 januari 2022 Marco van Putten
Marco van Putten

In de serie Moeilijke Bijbelteksten behandelt Bijbelleraar Marco van Putten in korte artikelen onderwerpen uit de Bijbel die moeilijk worden gevonden. Dit artikel is een evaluatie van het optreden van de Richters.

Als de Bijbelgegevens over de Richtertijd worden opgeteld dan zou die zo’n 400 jaar hebben geduurd. Daar komt nog de tijd van de geschiedenissen van Richteren 13-21 bij. De tijdsduur daarvan is echter onbekend. Deze ruim 400 jaar is onaannemelijk.

Uitgaande van de Bijbelgegevens over de rust die Richters zouden hebben verkregen voor Israël, dan zouden de Israëlieten daardoor hele lange perioden hebben gekend van vrede en welvaart. Het lijkt dan een uitzonderlijk godsvruchtige en gezegende periode te zijn geweest, terwijl de rest van de wereld te maken had met onrust, geweld en chaos.

Richters heroverwogen
Het is echter aannemelijker dat de Richterentijd ruim 100 jaar korter duurde (circa 1355-1043). Dat is altijd nog zo’n 180 jaar langer dan wat traditioneel daarvoor wordt gerekend. Tweederde van die tijd kan ‘rust’ hebben bestaan, doordat Richters buitenlandse vijanden en nationaal optreden van de Israëlieten binnenlandse vijanden hebben bestreden.

Om dit te onderbouwen wordt de Bijbel zo geïnterpreteerd dat de Richters niet in heel Israël (onder alle 12 stammen), maar slechts tegen regionale problemen optraden. Onder bepaalde stammen van Israël en vooral en op de eerste plaats ten behoeve van de eigen stam van de Richter. De herhaalde onderdrukking van ‘Israël’ zoals dat in de Bijbel wordt genoemd betrof dan niet steeds het hele volk Israël. Zo’n regionale onderdrukking werd wellicht toen wel collectief ervaren. Het was immers duidelijk dat die van Godswege kwam of dat Hij het toeliet.

Ook wordt er in dit artikel van uitgegaan dat de tijdsperioden waarin bepaalde Richters actief waren overlappingen hadden met andere Richters. Dat blijkt bijvoorbeeld als Samgar, die waarschijnlijk optrad in het stamgebied van Naftalie, wordt genoemd tijdens het optreden van Ehud (3:31-4:1). Verder is het de vraag of in de Bijbel niet alleen de belangrijkste Richters zijn genoemd. Er zijn namelijk aanwijzingen dat er meer waren.

Overzicht Richters
De bovenstaande interpretatieve uitgangspunten en aannames leiden tot het volgende overzicht van het optreden van de in de Bijbel genoemde Richters.

Uiteindelijk riep Israël tot God voor uitredding en deed alle afgoden weg. Dit wijst misschien op een ernstige eredienst in de tent van samenkomst.

De eerste Richter na het terugtreden van Jozua als algehele leider over de Israëlieten is Otniël uit de stam Judah (Jz 15:17; Rich 1:13). Hij was 40 jaar Richter (3:11) in zijn regio. Daarna kwamen de Israëlieten (waarschijnlijk zijn hier hoofdzakelijk de Judeeërs bedoeld) door hun zonden 18 jaar onder invloed van de Moabieten (vers 14). Moab grensde immers aan het stamgebied van Juda.

Daarna zond God Ehud uit de stam Benjamin als Richter die hun (de Judeeërs en Benjaminieten) van de Moabieten verloste, zodat zij 80 jaar rust hadden (vers 30). Samgar, waarschijnlijk van de stam Naftalie, trad in diezelfde tijd op tegen de Filistijnen die de noordelijke stammen onderdrukte (vers 31).

Daarna kwamen de (noordelijk wonende) Israëlieten, zoals de stam Naftalie, door (hun terugval in) zonden 20 jaar onder invloed van de Kanaänitische koning van Hazor (4:3). Maar God zond door de dienst van de profetes Deborah de Richter Baraq, van de stam Naftalie, en die versloeg de koning van Hazor, zodat Israël (vooral de stam Naftalie) 40 jaar rust had (5:31).

Aan het einde van de 80 jaar rust bewerkt door Ehud zondigde de Israëlieten (de Judeeërs) weer en daardoor kwamen ze zeven jaar onder de macht van Midjanieten (6:1). Toen riep God Gideon uit de aan Judah grenzende stam Manasse zodat hij hen bevrijdde en 40 jaar rust bewerkte (8:28).

Israël (de stam Manasse) verviel in afgoderij en een lid uit de familie van Gideon, Abimelech, riep zich na Gideons dood uit tot koning van de stad Sichem en doodde al zijn broers. Eén wist er echter te ontkomen. Dat was Jotam. Hij profeteerde over hem en vluchtte naar het zuiden van het beloofde Land.

Tijdens hun leven brachten ze rust voor hun eigen stam en vaak ook voor andere aangrenzende stammen. Maar al kort na hun dood keerde alles weer terug naar het oude.

Abimelech regeerde drie jaar in Sichem en bracht ellende aan Israël (vooral voor de stam Manasse), zoals Jotam had geprofeteerd. Na hem kwam Tola uit de aangrenzende stam Issakar (10:1) en daarna Jaïr uit de stam Manasse (Overjordaanse Gilead) die God als Richters liet optreden in Israël (de stam Manasse; 10:3). Ze gaven het 45 jaar rust (door hun gecombineerde optreden).

Maar daarna verviel (een deel van) Israël weer in afgoderij en toen gaf God hen 18 jaar lang over aan onderdrukking van Filistijnen en de Ammonieten. Uiteindelijk riep Israël tot God voor uitredding en deed alle afgoden weg. Dit wijst misschien op een ernstige eredienst in de tent van samenkomst (vss 10-16).

Toen dreef Gods Geest Jefta uit de stam Manasse (Gilead) aan tegen de Ammonieten (11:29) en liet Hem hen overwinnen. Hij was zes jaar Richter. Daarna trad Ibsan uit de stam Judah zeven jaar op, Elon uit de stam Zebulon 10 jaar en Abdon uit de stam Efraïm acht jaar (12:8, 11, 13).

Daarna deden de (westelijke stammen van de) Israëlieten weer kwaad en gaf God hen 40 jaar over aan de Filistijnen (13:1). In die periode liet God Simson uit de stam Dan 20 jaar als Richter tegen de Filistijnen optreden.

Evaluatie Richteren
De Richters blijken effectief te zijn, maar minder efficiënt. Tijdens hun leven brachten ze rust voor hun eigen stam en vaak ook voor andere aangrenzende stammen. Maar al kort na hun dood keerde alles weer terug naar het oude. Blijkbaar lieten ze geen of amper een godsdienstig nalatenschap ter verbetering na of wisten dat niet te borgen. Het waren dan ook niet zozeer godsdienstige leraren, maar leiders om (regionale) problemen op te lossen.

Het was echter niet in de aard van de godsdienst van de Israëlieten om hun hoop te vestigen op leidende personen, zoals de Richters. Israël vestigde hun hoop op Gods handelen.

Het was echter niet in de aard van de godsdienst van de Israëlieten om hun hoop te vestigen op leidende personen, zoals de Richters. Dat was iets wat juist gebruikelijk was bij heidense volken. Israël vestigde hun hoop op Gods handelen. Ook gaat het Bijbelboek niet zozeer over de Richters, maar over de godsdienstige geschiedenis van Israëls stammen na de inname van het beloofde land.

Tijdens het grootste deel van de Richterentijd kwam Israël niet verder dan te vertrouwen op Zijn ingrijpen tegen verdrukking van heidense buurvolken, terwijl zijzelf naar eigen inzicht bleven leven met een grote kans op zondigen. De kohaniem (Israëlitische priesters) en de oudsten valt dus meer te verwijten. Zij lieten blijkbaar na om Israël op te voeden, zodat God steeds weer een Richter moest roepen.

Als de Richters inderdaad slechts tegen regionale problemen optraden, dan wijst dat er op dat het godsdienstige verval van heel Israël in de Richtertijd veel minder groot was, dan wat een oppervlakkige Bijbellezing verondersteld. Dat sluit ook aan bij de gedachte dat de Richters hoofdzakelijk regionaal tot zegen waren. De ‘rust’ die verkregen werd slaat dus in Bijbelse zin op godsdienstig welvaren; vrijheid om het Verbondsleven te handhaven.

Opvallend is wel dat het boek Richteren eindigt met het nationale optreden tegen een ernstige misdaad van de Benjaminieten in Gibea. Hiertegen trad geen Richter of leider op, maar de volksraad in Mizpah (Rich 11:11; 20:1). Het ging immers om een misstand binnen Israël zelf.

Het boek Samuël, wat aanvankelijk ook nog de Richterenperiode beschrijft, opent met de rol van het centrale heiligdom in Silo; de tent van samenkomst (1 S 1:3, 21). Ook dat wijst op een groeiend besef van nationale eenheid. Dit besef zal ook het gevolg zijn geweest van de natuurlijke groei van het aantal Israëlieten.

Opmerkelijk is dat kohaniem en Levieten, de godsdienstige leidslieden, toen zo’n kwaadaardig gedrag blijken te hebben gehad. Dat verklaart dan waarom er geen goed godsdienstig onderricht bestond onder de Israëlieten zodat dit het hun naar eigen inzicht leven zou corrigeren. Er traden toen ook weinig profeten op (3:1).

Toen de Richter Samuel (7:15) als profeet werd erkend (3:20) wist hij tijdens een periode van onderdrukking door Filistijnen opnieuw de nationale volksraad in Mizpah bijeen te brengen (7:5). Maar toen Samuëls zonen Joël en Aviejah, die hij als Richters had aangesteld om hem op te volgen, zich misdroegen begonnen de oudsten van Israël te vragen om een koning over hen aan te stellen als Richter (8:5).

Praatmee

Beluister onze podcast

#361 Jeffrey & Andries Knevel over SGP-vrouwen, de nieuwe paus en het Joodse volk
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Week van het Gezin
Persbericht

Week van het Gezin over verslavende werking van de smartphone

Met het thema ‘Scherm uit, gezin aan’ brengt de Week van het Gezin (11 t/m 17 mei 2025) een actueel onderwerp onder de aandacht. Uit onderzoek en enquêtes blijkt steeds duidelijker dat overmatig schermgebruik door kinderen en jongeren nadelige effect

Maarten van Rossem
Nieuws

Nieuw seizoen ‘Adieu God?’ met Maarten van Rossem, Angela Groothuizen en Rob Jetten

Vanaf zaterdag 10 mei krijgt het bekende interviewprogramma Adieu God? een prominenter uitzendtijdstip. Op de zaterdagavond om 20.05 uur gaat Tijs van den Brink wekelijks in gesprek met een bekende gast over geloof, ongeloof en alles er tussenin. In

Proponent J. P. Bredenhoff
Video

Prop. J. P. Bredenhoff wijst op listige werkwijze satan om christenen van het avondmaal te houden

"Die tegenstander wijst op de omstandigheden en zegt: 'Het wordt helemaal niks.' Maar u moet niet op de omstandigheden letten, maar op de Heere", aldus proponent J. P. Bredenhoff. In een recente preek vertelde de hervormde proponent op welke listige

Nelleke Plomp
Nieuws

Nooit geleerd om te geloven? Wees fier op gelovige opvoeders

‘We hebben alles, behalve iets dat ons mensen samenbindt. Wij zijn geloof niet verloren, we hebben het nooit geleerd.’ Deze woorden van Freya India over jongeren liegen er niet om. Zij is zelf zo’n jongere: een succesvolle en superslimme Engelse onde

witte rook
Nieuws

Leo XIV eerste Amerikaanse paus: "De wereld heeft Christus nodig"

De Amerikaanse kardinaal Robert Prevost (69) is de nieuwe paus. Donderdagavond iets na 18.00 uur kwam er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse kapel. Ruim een uur later werd op het balkon van de Sint Pieterbasiliek bekendgemaakt dat Prevost

Kerk
Nieuws

Protestantse gemeente Zaandam verwelkomt nieuwe dominee: ds. S. A. Blok

De protestantse gemeente te Zaandam heeft een nieuwe predikant: ds. S. A. Blok. De predikant uit Tilburg heeft het op haar uitgebrachte beroep aangenomen. In Zaandam wordt Blok de opvolger van ds. Pieter van der Woel die in 2020 naar Assendelft vertr

Bijbel
Nieuws

Rijkswaterstaat vist enorme Bijbel uit de IJssel

Op Bevrijdingsdag werd er in IJssel bij Zwolle wel een heel bijzondere vondst gedaan. Rijkswaterstaat viste namelijk een enorme Statenbijbel uit het water. Dat meldt RTV Focus Zwolle. De Bijbel is mogelijk gestolen.  Het is puur toeval dat medewerker

 ANP/Alberto Pizzoli
Nieuws

Zwarte rook boven Vaticaan: dit is wat we de komende dagen kunnen verwachten

Woensdagavond kwam er zwarte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. Dat betekent dat er nog geen nieuwe paus is gekozen. Vandaag wordt het conclaaf hervat en vinden er vier nieuwe stemrondes plaats. Cvandaag zet kort op een rijtje wat we de

Meerartikelen

Opperrabbijn Jacobs
Column

Hoe ik de periode rondom 4 en 5 mei beleefde

Het is allesbehalve veilig in Nederland voor Joden die zich durven uit te spreken. Maar toch voelde opperrabbijn Jacobs zich veilig welkom en zelfs bijna helemaal thuis toen hij deze week een bezoek aan Urk bracht. Hij vertelt in zijn nieuwe ondersta

EP
Nieuws

Europees Parlement: antisemitisme en geweldverheerlijking moet uit Palestijnse schoolboeken

Het Europees Parlement roept de Palestijnse Autoriteit op om haar schoolboeken zo spoedig mogelijk op te schonen: zonder antisemitisme of het verheerlijken van geweld tegen Joden. Het Europarlement wil dat de Palestijnen dit doen vóór het begin van h

Biechten
Video

Hoe gaat de biecht in z'n werk? Bekijk deze uitlegvideo

Nog nooit gebiecht of is het lang geleden? In deze video wordt stap voor stap uitgelegd hoe biechten in zijn werk gaat. Wat zeg je precies? Hoe bereid je je voor? En wat kun je verwachten? Bekijk de video van het YouTube-kanaal Credo en klik hier voo

Baptize California
Nieuws

Bijna 8.000 mensen gedoopt op strand in Californië: "Grootste doopdienst ooit"

Dit weekend zijn meer dan 7.750 mensen gedoopt in de Stille Oceaan bij Huntington Beach (Californië). Dat meldt The Christian Post. Het zou volgens de organisatoren de grootste eendaagse doopdienst zijn die ooit in de geschiedenis van de Verenigde St

Corina Nagel
Video

Video: Corina Nagel over nieuw expertisecentrum voor geloofsopvoeding

Veel dominees, jongerenwerkers en kinderwerkers worstelen met de vraag hoe je jongeren betrokken houdt bij de kerk. Om hen tegemoet te komen bundelen drie experts op het gebied van kinderen, jongeren en geloof de krachten in een nieuw expertisecentru

Stichting Israël en de Bijbel
Podcast

Voor veel Joden is Jesaja 53 een onbekend hoofdstuk

Jesaja 53 komt niet voor in het leesrooster van de synagoge en is voor veel Joden een onbekend hoofdstuk. Terwijl juist dit hoofdstuk verwijst naar de Heere Jezus en Zijn verlossingswerk! Jesaja wordt ook wel de evangelist van het Oude Testament geno

Susan Durber
Persbericht

Dr. Susan Durber verzorgt oecumenelezing over eenheid in woelige wereld

Hoe helpt een kerkelijke vergadering van 1700 jaar geleden ons nu in de strijd voor rechtvaardigheid en tegen vrouwenonderdrukking? Tijdens de oecumenelezing van de Raad van Kerken in Nederland op 16 mei neemt dr. Susan Durber, regio-president van de

Ds. J. Koppelaar
Video

HHK-predikant blikt vooruit op verkiezing nieuwe paus: "Moeten we voor hem bidden?"

Momenteel zijn 1,4 miljard rooms-katholieken in afwachting van een nieuwe paus. De witte rook bleef gisteren uit en dat betekent dat er nog geen opvolger is van de vorige maand overleden paus Franciscus (88). In aanloop naar deze voor katholieken bij

Johan en Mathilde de Vries
Video

Dit christelijke gezin vertrekt later dit jaar naar zendingsveld Malawi

Johan en Mathilde de Vries en hun vier kinderen worden in het najaar van 2025 vanuit de hervormde gemeente Papendrecht door de GZB uitgezonden naar Malawi. Zij gaan wonen in Blantyre, een grote stad in het zuiden van het land. Vanuit deze stad zullen

De Hoop
Persbericht

De Hoop viert 50-jarig bestaan met 'Festival van Hoop'

Dit jaar viert De Hoop haar 50-jarig bestaan, een bijzondere mijlpaal die de zorgorganisatie met dankbaarheid wil vieren. Daarom nodigen we iedereen die zich betrokken voelt bij De Hoop van harte uit voor het Festival van Hoop op zaterdag 28 juni in

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp: "Vrijheid is geen vrijbrief om te doen en te laten wat je wilt"

'Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn. Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen, maar dien elkaar in liefde.' In 2023 was dit Bijbelvers uit Galaten 5 de meest gelezen Bijbeltekst op de site van het Nederlands B

Ds. R. J. F. Lock
Interview

Ds. Lock was katholiek maar staat nu op protestantse kansel: “Ik wilde zelfs priester worden”

Sinds oktober 2024 is ds. R. J. F. Lock predikant van de hervormde gemeente te Harmelen. Daarvoor werkte hij als geestelijk verzorger in zorginstelling Careyn. Dat Lock op een protestantse kansel staat is bijzonder. De predikant groeide namelijk kath