Dubbelgebod van de liefde is fundament, geen samenvatting

God 16 december 2020 Steven Paas
Steven Paas

In veel kerken wordt op zondagochtend tijdens de eredienst een gedeelte uit de Bijbel voorgelezen dat wordt aangekondigd als de ‘wet van God’, of de ‘tien geboden’, ook wel aangeduid als de ‘tien woorden’ van God, of de ‘decaloog’. Men citeert dan uit Exodus 20 of uit Deuteronomium 5, waar een iets andere versie staat. Heel vaak volgt daarop het aanhalen van het bekende ‘dubbelgebod van de liefde’, in de woorden van Jezus als antwoord op een vraag van de Farizeeën, meestal in Mattheüs 22:37-40, en soms in de versies van Markus 12: 29-31 en Lukas 10:27. Het is opvallend dat dit zogenaamde ‘dubbelgebod’ – soms met een beroep op de Heidelbergse Catechismus vraag/antwoord 4 – meestal wordt aangekondigd als een door Jezus uitgesproken ‘samenvatting’ van de wet van God. Ik wil hier laten zien dat de aanduiding ‘samenvatting’ de inhoud en betekenis van het liefdegebod niet dekt.

Meer en dieper
De woorden van Jezus vormen namelijk niet maar een samenvatting van Gods wet. Allereerst vanwege de betekenis van het woord ‘samenvatting’ zelf. Er is een veelheid van definities van dat woord in omloop. Ze komen er allemaal op neer dat een samenvatting een verkorte versie is van een origineel. Het is een resumé of uittreksel, een simplificatie om de hoofdpunten van het veel langere onderwerp uit te lichten en de kerngedachten of de essentie ervan weer te geven. In relatie tot het geheel is een samenvatting qua inhoud altijd minder. Maar juist daarom zijn de woorden van Jezus geen samenvatting. Die woorden zijn namelijk meer dan een korte versie van de oudtestamentische tien geboden en ze zijn dieper dan de hoofdpunten of kern ervan. In het Oude Testament en bij de Joden in de tijd van Jezus, was het liefdegebod tot God bekend (Dt.6:4,5; 10:12; 30:6; Lk.10:27), evenals het gebod om de naaste lief te hebben (Lev.19:18; Lk.10:27). Maar Jezus geeft er Zijn eigen onmisbare dimensie aan.

Het dubbelgebod focust daarom niet alleen op onze liefde voor God en de naaste, maar vooral op Gods liefde voor ons.

De eigen dimensie van Jezus
Die dimensie is Hijzelf. Vanuit Hem krijgt de wet zijn ware betekenis. Als Hij zegt ‘doe dat en u zult leven’ (Lk.10:28), bedoelt Hij uiteraard daarmee dat we aan het liefdegebod concreet moeten gehoorzamen. Hij bedoelt er echter ook mee dat de oudtestamentische wet niet het laatste woord heeft, maar dat christenen beseffen dat ze vanuit Gods liefde de genade van Christus en Zijn plaatsvervangende werk nodig hebben om aan het dubbelgebod van de liefde te kunnen voldoen. In de dagelijkse praktijk van de strijd van het geloof moeten we steeds weer terugvallen op het volbrachte werk van Jezus, die ons niet alleen Zijn rechtvaardigheid toerekent maar ook Zijn heiligheid. Wet en Evangelie zijn met elkaar vervlochten. Juist dat hebben de Joodse wetgeleerden niet begrepen. En juist dat blijft ook vandaag bedekt als het gebod van Jezus niet meer zou zijn dan een samenvatting van de wet onder het oude verbond. Het dubbelgebod focust daarom niet alleen op onze liefde voor God en de naaste, maar vooral op Gods liefde voor ons. De Griekse werkwoordsvorm agapeseis voor ‘u zult liefhebben’ wijst naar agápè, Gods zelfopofferende liefde, blijkend uit het werk van Jezus, waardoor wij Hem als Verlosser mogen ontvangen, individueel en met elkaar. Wat een wonder van genade!

Fundament van Gods Woord
Er is nog een belangrijk aspect dat laat zien waarom het dubbelgebod meer is dan een samenvatting van de tien geboden. We zagen al dat Jezus de decaloog een diepe liefdesdimensie geeft. Maar Hij legt in het liefdegebod ook een veel bredere relatie dan alleen die met de tien geboden. In Mattheüs 22:40 sluit Hij af met deze woorden: ‘Aan deze twee geboden hangt heel de Wet, en de Profeten.’ In feite schept Hij een afhankelijkheidsrelatie tussen Zijn eigen woorden en het hele Oude Testament. De gebruikte werkwoordsvorm krematai wijst naar betekenissen als: hangen, hangen vanaf, hangen aan, afhangen van. En in Markus 12:31 zegt Hij van het door Hem samengesmolten dubbelgebod: ‘Er is geen ander groter gebod dan deze’.

Jezus spreekt heldere taal. Hij bedoelt dat van Zijn woorden in de verzen 37-39 de hele Tenach afhankelijk is. Het is als een boom met vruchten. De boom en de takken zijn Christus en Zijn woorden; de vruchten die eraan hangen zijn het hele Oude Testament in zijn ware betekenis. Het is ook te vergelijken met de parabel van dat op een rots gebouwde huis in Mattheüs 7, maar dan met een wat andere toepassing. Jezus en Zijn woorden zijn de Rots; het huis is het Woord van God, dat daarop onwrikbaar vast staat. De betekenis van het Oude Testament is die van totale afhankelijkheid van het dubbelgebod van Jezus. Zijn woorden zijn groter en perspectiefrijker dan die van het Oude Testament alleen. Ze steken er boven uit, niet als ontkenning of verzwakking ervan, maar als vervulling en als diepste betekenis ervan. Zonder Zijn dubbelgebod van de liefde zou de betekenis van de tien geboden voor ons verborgen blijven. De apostelen en evangelisten hebben na de hemelvaart de boodschap van het dubbelgebod van Jezus onder leiding van de Heilige Geest voor ons uitgewerkt en bewaard. Dat wettigt de conclusie dat het dubbelgebod van Jezus het fundament vormt van het hele Woord van God. Parafraserend kan men daarom zeggen: Op deze twee geboden rust het hele Woord van God. Niet als samenvatting, maar als fundament!

Dr. Steven Paas is theoloog. Hij publiceert onder andere over visies op de relatie tussen het Oude en Nieuwe Testament.

Praatmee

Beluister onze podcast

#369 Ds. Bram Hofland & ds. John de Groot over de hel, eeuwige straf en het laatste oordeel
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

 Proponent L. Schouten
Nieuws

Preekbevoegdheid verleend aan PKN-proponent door Hersteld Hervormde Kerk

Het breed moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) heeft proponent L. Schouten uit Elspeet per dinsdag preekbevoegdheid toegekend. Dat meldt het kerkverband op haar website. Schouten is al zo’n 35 jaar als proponent actief binnen de voormalige

Willem Lingeman
Video

Echtpaar noemt huwelijk "één groot drama": Willem Lingeman reageert

Bijbelleraar Willem Lingeman reageert in een videoboodschap op een pijnlijke huwelijksgeschiedenis van een echtpaar. Volgens het stel was hun huwelijk “zeker niet Gods wil” en noemt men het “één groot drama”. Inmiddels zijn ze gescheiden en beiden he

Apollinaris Darmawan
Nieuws

Indonesische christen op leeftijd vrijgelaten na jarenlange gevangenisstraf

Na meer dan vier jaar gevangenschap is de christelijke bekeerling Apollinaris Darmawan vrijgelaten uit de Kebon Waru-gevangenis in Indonesië. De man werd in november 2024 vervroegd vrijgelaten, nadat hij meerdere strafverminderingen kreeg. Darmawan z

Indonesische vlag
Nieuws

Honderden moslims protesteren tegen bouw Indonesische kerk

In het Indonesische Kalibaru, een dorp in de stad Depok (West-Java), protesteerden op 5 juli honderden moslims tegen de bouw van een christelijke kerk. Dit gebeurde ondanks dat de kerk alle benodigde vergunningen bezit. Op videobeelden is te zien hoe

Ds. P. den Ouden
Video

Waaraan kun je genade in je hart herkennen? HHK-predikant antwoordt

Waaraan kun je herkennen dat er genade in je hart gekomen is? Op die vraag gaf ds. P. den Ouden in een recente preek antwoord. De HHK-predikant uit Katwijk aan Zee gebruikte in zijn antwoord een citaat van Augustinus. De kerkvader had ooit een briefw

Ann Michelle Lee
Video

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Aanbiddingsleidster Ann Michelle Lee is aanstaande zondag te gast bij Hour of Power. Ze vertelt daar hoe ze God echt leerde kennen. Ook deelt ze haar droom en boodschap voor de jongere generatie. "Ik wil zoveel mogelijk mensen brengen naar het hart v

Mexico
Nieuws

Mexico: een jaar ontheemd en geen zicht op terugkeer

De maand juli markeert de trieste ‘verjaardag’ van de vlucht van honderden christenen uit hun gemeenschappen in de Mexicaanse deelstaat Chiapas. Ze moesten vrijwel alles achterlaten: hun land, huizen en dieren. Meer dan honderd christenen - van piepj

Arthur Alderliesten
Nieuws

Dolle Mina’s verstoren bijeenkomst Schreeuw om leven: directeur reageert

Afgelopen maandag verstoorden pro-abortus demonstranten een bijeenkomst van Schreeuw om leven in Gouda. De avond was bedoeld om mensen uit de achterban te informeren over het waken bij abortusklinieken. De circa 25 demonstranten - die zich presenteer

Meerartikelen

Syrie
Interview

Syrische christenen houden stand in vijandige omgeving: "God gebruikt de kerk"

"Voor veel mensen wordt de droom van een islamitische staat in Syrië steeds meer werkelijkheid. En daarin is geen plaats voor ongelovigen, zoals christenen." Aan het woord is Ibrahim Lahdo, tot voor kort woonachtig in Syrië. Cvandaag sprak met hem ov

Wilkin van de Kamp
Boekfragment

De wereld kijkt niet naar je preek, maar naar je daden

Tijdens een zendingsreis in Zuid-Afrika kreeg ik onverwacht de gelegenheid om een van de meest gevaarlijke townships in Kaapstad te bezoeken. Kolonel Bazil Vellai, lid van de kerk waar ik te gast was, had ons persoonlijk uitgenodigd om Manenberg - de

Ds. M. van Reenen
Column

Overvolle huizen: spullen verzamelen of schatten in de hemel?

Een verhuizing levert veel op: stress, chaos, drukte, dozen, helpers, een verhuiswagen die de bocht niet kan halen... Maar ook: bezinning. Al die spullen die je uit het ene huis haalt en in het andere weer neerzet, waar komt het vandaan, waar moet he

Kerk van de Heilige Familie
Nieuws

Drie doden bij aanval op katholieke kerk in Gaza: Israël start onderzoek

Bij een aanval op de Kerk van de Heilige Familie in Gaza-stad zijn donderdag drie mensen omgekomen en raakten er meerdere gewond, onder wie de priester van de parochie. De kerk, waar sinds het uitbreken van de oorlog honderden christenen schuilen, we

Jan Pool
Column

Dankbaarheid is geen luxe; het is een manier van leven

Het leven kent zowel prachtige als pijnlijke momenten. Onlangs kreeg ik de sleutel van een prachtige auto, een cadeau van een dierbare vriend voor wie ik al vijftien jaar een mentor mag zijn. Ik ontving hem met tranen van ontroering in mijn ogen. Wat

Josephat Gwajima
Nieuws

Tanzania sluit grote pinksterkerk na kritiek op mensenrechtenschendingen

De Tanzaniaanse overheid heeft de grote protestantse kerk Glory of Christ Tanzania Church gesloten. Reden: een preek waarin voorganger Josephat Gwajima sprak over mensenrechtenschendingen in het land. Zes weken na de sluiting is de kerk nog altijd di

Ds. D. J. Budding
Video

Hervormde predikant wijst op kerken waar het evangelie niet ten volle klinkt

Als je op het volmaakte offer van de Heere Jezus ziet, dan mag je weten dat je zalig wordt. Toch zijn er, met name aan de rechterflank van de reformatorische gezindte, christenen die zich afvragen of zij wel zalig kunnen worden. Die worsteling leidt

Wilkin van de Kamp
Nieuws

Wilkin van de Kamp nodigt je uit om de Plaatsvervanger van Jezus beter te leren kennen

"De Heilige Geest is de Geest van Jezus in jou Die het leven van Jezus in en door jou wil leiden", aldus Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God'. De spreker en schrijver nodigt je in deze aflevering - en in de

Päivi Räsänen
Nieuws

Finse politica overweegt om haar kerk te verlaten na jarenlange LHBTI-strijd

De Finse politica Päivi Räsänen overweegt een definitief afscheid van de Evangelisch-Lutherse Kerk van Finland. De aanleiding: de groeiende acceptatie van homorelaties binnen de kerk en het recente besluit van een bisschop om kerken open te stellen v

Naomi Oosterhof
Podcast

Wat houdt ware vriendschap in? Beluister deze podcast

In deze podcastaflevering staat Naomi Oosterhof (foto) stil bij een thema dat ons allemaal raakt: vriendschap. Wat onderscheidt een gewone vriend van een broeder of zuster voor het leven? En hoe kijkt God eigenlijk naar vriendschappen? Naomi neemt je

Groot Letter-uitgave
Persbericht

Bijbelvereniging introduceert Groot Letter Nieuwe Testament (HSV)

Sinds vorige maand is bij de Bijbelvereniging het Nieuwe Testament in Groot Letter-uitgave verkrijgbaar. Deze speciale editie is gedrukt in de Herziene Statenvertaling (HSV) en bedoeld voor mensen die gebaat zijn bij grotere letters, zoals ouderen en

Serhii Burlaka met Oekraïense militairen
Interview

Serhii werkt voor ZOA én is legerpredikant: "Er is een wonder nodig voor Oekraïne"

Als ZOA-medewerker voorziet Serhii Burlaka mensen in de ‘bevrijde gebieden’ rond Cherson (Oekraïne) van voedsel. Maar één week in de maand werkt hij als legerpredikant aan het front. “Ik preek in zo’n week soms maar twee minuten. Het is veel belangri