De bediening van het avondmaal komt in de Bijbel niet voor

God 3 januari 2019 Arie-Jan Mulder
Arie-Jan Mulder

Al vroeg in zijn bestaan krijgt de jonge kerk met een praktisch probleem te maken: er zijn te weinig helpende handen beschikbaar. In Handelingen 6:1-4 lezen we dat de apostelen in deze eerste periode nog voor alles tegelijk verantwoordelijk zijn. Besloten wordt om taken te verdelen. De apostelen zullen de dienst van woord en gebed voortzetten. Voor de bediening van de gezamenlijke maaltijden kiest de gemeente andere mensen uit. Er wordt niet bij gezegd of ze ook een speciale taak hebben bij het dagelijkse avondmaal hebben, dat toch een onderdeel was van de maaltijd.

Het is wel opvallend dat de bediening van het avondmaal hier niet genoemd wordt. En verderop in het Nieuwe Testament worden tientallen taken binnen de gemeente benoemd en besproken. Maar niet één keer gaat dat over de bediening van het avondmaal. Conclusie: de bediening van het avondmaal komt in de Bijbel niet voor. Is dat niet vreemd?

In het Nieuwe Testament worden tientallen taken binnen de gemeente benoemd en besproken. Maar niet één keer gaat dat over de bediening van het avondmaal.

Nee, dat is helemaal niet vreemd. Integendeel. Het is juist heel logisch, want het avondmaal wordt niet bediend. Dat wil zeggen: brood en wijn worden niet uitgedeeld door iemand met een speciale taak of bevoegdheid. Want aan de tafel van de Heer zitten alle leerlingen van de Heer als gelijken. En zo delen ze met elkaar het brood en de wijn, als gemeenschap der heiligen, zoals dat met een mooie ouderwetse uitdrukking genoemd wordt. Dat is de simpele reden dat er helemaal nergens in de Bijbel over de bediening van het avondmaal gesproken wordt.
Maar hoe komt het dan dat wij dat in veel van onze kerken wel zo doen? Dat is een kwestie van geschiedenis.

In de vierde eeuw na Christus werd het christendom door de Romeinse keizers tot de officiële godsdienst van het rijk gemaakt. Los van de persoonlijke overtuiging die de keizers hadden, had dat toch vooral een politieke achtergrond: op die manier kon de keizer de eenheid in zijn rijk bevorderen, en de macht houden over zijn onderdanen. Om die reden werd de kerk omgevormd tot een hiërarchische organisatie, zoals een leger of een bedrijf. Op deze manier kon de kerk op vrij eenvoudige wijze centraal bestuurd worden.

Verder werd er onderscheid gemaakt tussen geestelijken en leken. Dat was iets dat in andere religies normaal was, maar in de christelijke kerk niet. De kerk kende tot die tijd geen verschil tussen geestelijken en leken. Verschillende activiteiten die in de kerk werden gedaan (waaronder het avondmaal) werden nu bestempeld als 'sacramenten’, een term uit de heidense geschiedenis van Rome. Deze speciale handelingen mochten alleen nog maar uitgevoerd worden door de geestelijken, de priesters. Deze zogenaamde sacramenten werden de ‘genademiddelen’ genoemd. Dat betekende dat de genade van God alleen nog via de priesterklasse aan het volk werd overgebracht. De leken werden voor hun relatie met God dus afhankelijk van de geestelijken (en indirect van de overheid).

Zo’n onderscheid tussen geestelijken en leken in de kerk van Christus past niet bij het evangelie. Een priester is immers een middelaar tussen God en mens, maar wij hebben maar één middelaar, Jezus.

Zo’n onderscheid tussen geestelijken en leken in de kerk van Christus past niet bij het evangelie. Een priester is immers een middelaar tussen God en mens, maar wij hebben maar één middelaar, Jezus. Door hem hebben we allemaal rechtstreeks toegang tot God. Er zijn sinds het offer van Golgotha geen priesters meer nodig tussen God en Zijn volk. En vanaf de start van de kerk in het boek Handelingen totdat het christendom de staatsgodsdienst werd, was er in de kerk inderdaad geen onderscheid tussen leken en geestelijken.

De kerkhervorming, die in de zestiende eeuw leidde tot het ontstaan van de protestantse kerken, heeft formeel een einde gemaakt aan de priesterrol binnen die kerken. Maar vreemd genoeg hield men wel vast aan een aantal sacramenten, zoals het avondmaal, die in de protestantse kerken nog steeds alleen door een speciale klasse van gelovigen (de dominee) worden bediend. Feitelijk is de priesterrol daarin dus nog steeds gehandhaafd.

De evangelische- en de pinksterbeweging hebben deze gewoonte in het algemeen stilzwijgend overgenomen. Ook daar is de bediening van het avondmaal meestal beperkt tot voorgangers en oudsten.

Dit historische uitstapje laat zien dat er in de kerk een praktijk is ontstaan die wringt met het beeld van de viering van het avondmaal dat we in Handelingen en in de nieuwtestamentische brieven krijgen. Er is in het Nieuwe Testament eenvoudigweg geen onderscheid tussen geestelijken en leken, en er is zeker niemand die tussen God en ons in staat. Het avondmaal wordt dus niet door een ambtsdrager bediend aan de andere gelovigen. Gelovigen delen brood en wijn met elkaar delen als gelijken in Jezus Christus, als gemeenschap van heiligen. Dat is het prachtige gelijkwaardige beeld dat de Bijbel ervan geeft.

Arie-Jan Mulder is spreker en schrijver. Zijn boek over het avondmaal is verkrijgbaar als papieren boek en als ebook. Klik hier om zijn website te bezoeken.

Praatmee

Beluister onze podcast

#361 Jeffrey & Andries Knevel over SGP-vrouwen, de nieuwe paus en het Joodse volk
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Vladimir zit op school
Levensverhaal

Vlad (10) heeft autisme: "Welke kansen heeft mijn kind?"

Kinderen met een beperking krijgen in Moldavië geen kans om zich te ontwikkelen. Sterker nog: ze worden weggestopt. Geïsoleerd. Ook de 10-jarige Vlad bleef lange tijd bij zijn alleenstaande moeder. Hij heeft een zware vorm van autisme. “Er was geen e

Jeremy Clarkson
Nieuws

Engelse tv-presentator stelt dat westers christendom in gevaar is door lage geboortecijfers

Voormalig Top Gear-presentator Jeremy Clarkson heeft in zijn column in The Sun zijn zorgen uitgesproken over de toekomst van het christendom. Dat meldt Christian Today. Volgens de Brit dreigt het geloof in het Westen langzaam te verdwijnen door een s

Ds. C. P. de Boer
Video

CGK-predikant vraagt kerkgangers hoe ze hun vrije tijd besteden: "Leest u nog wel eens?"

"Hoe besteedt u uw vrije tijd? Leest u nog wel eens een goed, christelijk boek?", die vragen stelde ds. C. P. den Boer onlangs in een preek. De christelijk gereformeerde predikant wijst op het feit dat een hoop mensen tegenwoordig stellen dat ze nauw

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp stelt dat kerken soms te druk zijn met geschreven en ongeschreven regels

"Wat kunnen we toch druk zijn met met de geschreven en ongeschreven kerkregels die de kudde bij elkaar moeten houden en die haar dienen te beschermen, terwijl het enige wat we echt nodig hebben een bron van levend water is", stelt spreker Wilkin van

Jan de Wit
Video

Terugkijken: Jan de Wit beantwoordt Refoweb-vragen

Jan de Wit, voormalig docent Engels en godsdienst, is tegenwoordig voltijds theologiestudent aan het Hersteld Hervormd Seminarie en pastoraal medewerker in diverse hersteld hervormde gemeenten. Op Refoweb beantwoordt hij regelmatig geloofsvragen van

Psalmen Challenge
Podcast

Psalmen Challenge: in deze podcast bespreken christenen Psalm 68

Symfonie van het hart is de psalmenchallenge die jou voorziet van alles wat je nodig hebt om het hele psalmenboek uit de Bijbel door te gaan. Teun van der Leer, Remko Ongersma en Peter Kruijt, de initiatiefnemers van de Psalmen Challenge, bespreken s

Chris Develing
Nieuws

Boodschap voor pro-Palestina demonstranten: wees consequent

Activist Frank van der Linde verwoordde deze week op X wat veel van zijn medestanders ook vinden: je mag demonstreren op de plek van de Nationale Dodenherdenking en daarbij schreeuwen. De arrestatie van een paar activisten die precies dat deden, vind

Ursela von der Leyen
Nieuws

Europese Commissie zegt benoeming speciaal EU-gezant geloofsvrijheid toe

Ursula von der Leyen heeft toegezegd een nieuwe speciaal EU-gezant voor geloofsvrijheid te benoemen. Deze toezegging deed ze maandag in een brief aan de co-voorzitters van de intergroep geloofsvrijheid: de Slowaakse Miriam Lexmann (EVP) en Bert-Jan R

Meerartikelen

Gebedsnacht
Positief nieuws

2.000 Britse jongeren komen tijdens gebedsnacht in kerk bijeen om God te zoeken

In het Verenigd Koninkrijk (VK) lijkt iets bijzonders gaande. Steeds meer jonge mensen keren terug naar de kerk, op zoek naar genezing, vrijheid en ontmoeting met God. Afgelopen weekend kwamen ruim 2.000 jongeren samen in Londen voor een nacht van ge

Mozambique
Nieuws

Christenen in Mozambique lijden onder islamitisch geweld

Christenen in Mozambique lijden zwaar onder terroristische aanvallen van islamitische milities. Dat schrijft Kerk in Nood dat in het land actief is en probeert de lokale bevolking de helpen. De afgelopen dagen zijn er meerdere aanvallen geweest. Het

Pausmobiel
Nieuws

Pausmobiel wordt omgebouwd tot mobiele kliniek voor kinderen in Gaza

Een bijzondere wens van de vorige maand overleden paus Franciscus krijgt binnenkort vorm: zijn voormalige pausmobiel wordt omgebouwd tot mobiele kliniek voor zieke en gewonde kinderen in Gaza. Mobiele kliniek moet half mei operationeel zijnDe transfo

Frank Damazio
Nieuws

Voormalig megakerkleider en auteur Frank Damazio (75) overleden

Frank Damazio, jarenlang voorganger van de City Bible Church (nu Mannahouse Church) in Portland, Oregon, is op 75-jarige leeftijd overleden. Dat maakte de kerkelijke gemeente maandagavond bekend op Facebook. 'Met een verslagen hart maken we het overl

Andries Knevel
Podcast

Waar moet de nieuwe paus aan voldoen? Andries Knevel antwoordt

Deze week vindt in Rome het conclaaf plaats. Verschillende kardinalen van de Rooms-Katholieke Kerk komen deze week samen om een nieuwe paus te kiezen. Waar moet een nieuwe paus aan voldoen? Op deze vraag geeft theoloog en journalist Andries Knevel an

Nigeria
Nieuws

Zes christenen vermoord in Nigeria: ‘We vrezen voor een nieuw bloedbad’

In Nigeria zijn afgelopen weekend opnieuw christenen het slachtoffer geworden van gewelddadige aanvallen. Islamitische Fulani-herders vielen op zaterdag 3 en zondag 4 mei twee christelijke dorpen aan in de deelstaat Plateau. Daarbij werden zes christ

Nirky en Jan
Interview

Zondag is Nirky Postema te gast in Hour of Power

Zondag is het Moederdag. In Hour of Power is Nirky Postema te gast. Ze wist dat ze geen kinderen kon krijgen. Dat ze zwanger werd, ervaart ze als een gebedsverhoring. Na 24 weken verliest ze echter haar kindje. Vervolgens gebeurt er iets wat nauwelij

Week van het Gezin
Persbericht

Week van het Gezin over verslavende werking van de smartphone

Met het thema ‘Scherm uit, gezin aan’ brengt de Week van het Gezin (11 t/m 17 mei 2025) een actueel onderwerp onder de aandacht. Uit onderzoek en enquêtes blijkt steeds duidelijker dat overmatig schermgebruik door kinderen en jongeren nadelige effect

Maarten van Rossem
Nieuws

Nieuw seizoen ‘Adieu God?’ met Maarten van Rossem, Angela Groothuizen en Rob Jetten

Vanaf zaterdag 10 mei krijgt het bekende interviewprogramma Adieu God? een prominenter uitzendtijdstip. Op de zaterdagavond om 20.05 uur gaat Tijs van den Brink wekelijks in gesprek met een bekende gast over geloof, ongeloof en alles er tussenin. In

Proponent J. P. Bredenhoff
Video

Prop. J. P. Bredenhoff wijst op listige werkwijze satan om christenen van het avondmaal te houden

"Die tegenstander wijst op de omstandigheden en zegt: 'Het wordt helemaal niks.' Maar u moet niet op de omstandigheden letten, maar op de Heere", aldus proponent J. P. Bredenhoff. In een recente preek vertelde de hervormde proponent op welke listige

Trump en Jan
Column

Trump als verlosser of antichrist: voor veel Amerikaanse christenen is er geen andere keuze

Is Donald J. Trump de antichrist of de verlosser? Het lijkt soms alsof er geen andere keuze meer is. De verdeeldheid onder Amerikaanse christenen is zelfs zo groot dat in sommige kerken niet meer gebeden wordt voor de president. Jan van den Bosch spr

Bert Noteboom
Interview

Bert Noteboom over zijn missie in Groningen: "We zijn een pluktuin van Gods liefde"

“Voor de Heere Jezus timmeren we niet zomaar een zaaltje.” Dat kreeg Bert Noteboom te horen toen hij kort na zijn verhuizing naar Groningen tegen iemand vertelde wat zijn plannen waren. Waar hun roeping begon met een vochtige boerderij, ziekte en ver