Welvaart wortelt in zending

Nieuws 24 juli 2014 Marten Visser - habakuk.nu
Wat zorgt ervoor dat een land democratisch wordt? Dat er een hoge levensstandaard is, dat er weinig analfabetisme voorkomt, dat er vrijheid is, dat er een hoge levensverwachting is, kortom, dat een land voorspoed beleeft? Socioloog
onderzocht het en deed een verbijsterende ontdekking.
Woodberry verzamelde zoveel mogelijk data, voerde daar de ingewikkelde berekeningen mee uit waar sociologen bekend om staan en ontdekte iets dat de oude verklaringen van tafel veegde. De factor die hij vond, bepaalt maar liefst voor de helft hoe democratisch een land is. Als je wilt weten hoe goed het nu met een land gaat in Azië, Afrika of Latijns-Amerika, dan moet je kijken naar hoeveel protestantse zendelingen er honderd jaar geleden waren.
Niet geheel verbazingwekkend kreeg hij in de academische wereld niet de handen op elkaar voor zijn ontdekking. Eerst kwam er niemand naar zijn workshops luisteren. Toen men wel begon te komen, werd hij onbeleefd onderbroken. Het tijdschrift waarnaar hij zijn artikel over het onderzoek stuurde, wilde het niet plaatsen. Jarenlang bleven ze hem aanvullende vragen stellen. Waren er geen alternatieve verklaringen te bedenken? Geduldig nam Woodberry alle suggesties in zijn model op. De uitkomst veranderde niet. Protestantse zendelingen waren de belangrijkste verklaring voor de ontwikkeling van democratische samenlevingen in de twintigste eeuw.
Het duurde veertien jaar voordat de wetenschappelijke gemeenschap erkende dat hij degelijk werk geleverd had, maar uiteindelijk stond het toch echt als grote kop in een toonaangevend tijdschrift: ‘The missionary roots of liberal democracy’, oftewel: de zendingswortels van de moderne democratie. De jarenlange lastige vragen die Woodberry telkens terug naar zijn computer hadden gedreven, wierp nu hun vruchten af. Hoe onpopulair zijn stelling ook was, er viel geen speld meer tussen te krijgen. Het artikel werd bekroond met maar liefst vier sociologische prijzen.
Diepgaande invloed
Woodberry benadrukt in zijn artikel dat niet alle zendelingen zo’n heilrijke invloed hadden op het welzijn van een land. Het was alleen een bepaald soort zendelingen: protestantse zendelingen die graag wilden dat mensen zich bekeerden tot Christus, en die niet betaald werden door een koloniale macht. Met schaamte moet ik dan ook vermelden dat de democratiserende invloed van zendelingen in Nederlandse koloniën nihil was. De Nederlandse overheid beperkte, net zoals de regeringen van katholieke landen, de vrijheid van zendelingen zodanig dat zij geen meetbare invloed op het maatschappelijk leven uitoefenden.
Hoe komt het dat zendelingen die erop uitgingen om mensen over Jezus te vertellen, ervoor zorgden dat het goed ging met het land waar zij naartoe gingen? De maatschappelijke en economische voorspoed van een land stond voor hen immers op het tweede plan. Het ging hen om de geestelijke voorspoed. Een van de opvallende uitkomsten van Woodberry’s onderzoek is dat de invloed van zendelingen op de democratische ontwikkeling van een land, grotendeels losstaat van de vrucht die ze zagen op hun primaire roeping. Ook als relatief weinig mensen protestants christen werden, had de aanwezigheid van protestantse zendelingen een diepgaande invloed. Dat gebeurde op minimaal vier manieren.
Zendelingen willen dat mensen in vrijheid een keuze voor Christus maken. Daarvoor is het belangrijk dat de Bijbel en christelijke lectuur beschikbaar zijn. Zendelingen waren dan ook degenen die in vele landen drukwerk in grote oplagen introduceerden. Aziatische landen kenden de drukkunst al lang. Maar ze waren alleen geïnteresseerd in het opleiden van de elite. Zendelingen zorgden ervoor dat iedereen boeken in handen kreeg. In het land waar ik woon, Thailand, was het een zendeling die de typemachine introduceerde, Edwin McFarland. Dat het Thaise alfabet nu nog maar 44 letters heeft in plaats van 46 komt omdat hij niet meer dan 44 tekens kwijt kon op zijn geïmporteerde typemachine die hij voor het Thais aanpaste. De inzet van zendelingen in Thailand en vele andere landen om mensen aan het lezen te krijgen, leverde een enorme bijdrage aan de ontwikkeling van een maatschappij waar democratie mogelijk was.
Sociale misstanden
Ten tweede zorgden zendelingen ervoor dat er overal scholen kwamen. Want als je boeken drukt, maar niemand kan ze lezen, heb je er nog niets aan. Tot de dag van vandaag is het verschil tussen landen waar zendelingen de katalysator waren voor het opbouwen van een nationaal onderwijssysteem, en landen waar dat grotendeels ontbrak, enorm. Onderwijs leidde tot het ontstaan van een middenklasse en maakte het mogelijk dat politieke partijen ontstonden. Opnieuw is hier een rechtstreeks verband met democratie.
Ten derde zetten zendelingen zich in tegen sociale misstanden zoals weduwenverbranding en voetbinden. Daarbij mobiliseerden zij de nationale bevolking. Er ontstonden nieuwe vormen van organisatie: verenigingen en belangengroeperingen, die gebruik maakten van allerlei vormen van vreedzaam protest. Zo ontstond er een maatschappelijk middenveld (‘civil society’) dat essentieel is voor een goed functionerende democratie.
Ten slotte stimuleerden zendelingen democratisering door zich kritisch zich te verzetten tegen koloniale misstanden. Zendelingen stelden zich zo vrij mogelijk op ten opzichte van de koloniale heersers. Met name in de Engelse koloniën hadden ambtenaren weinig mogelijkheden om het zendingswerk te belemmeren, terwijl zendelingen wel de publieke opinie in het thuisland konden mobiliseren om misstanden aan de kaak te stellen.
Een mooi voorbeeld hiervan is John McKenzie. Toen witte kolonisten in zuidelijk Afrika een stuk land van de zwarte bevolking wilden afnemen, nam hij de Afrikaanse koning Khama III mee naar Engeland. Hij organiseerde handtekeningenacties en zorgde er zelfs voor dat Khama III koningin Victoria ontmoette. Als rechtstreeks gevolg van zijn inzet werd het gebied behouden voor de zwarte bevolking en ontstond uiteindelijk het land Botswana.
Zendelingen verkondigen Christus. Dat is het belangrijkste. Er is geen enkele andere rechtvaardiging voor zending nodig. Maar nog helemaal afgezien van of je enthousiast bent over het christelijk geloof of niet, is het duidelijk dat de protestantse zending in de hele wereld een van de grootste maatschappelijke krachten ten goede geweest is in de laatste twee eeuwen. Democratie, welvaart, voorspoed. Voor zendelingen werd het waar: ‘Zoek eerst het Koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid, en al deze dingen zullen u erbij gegeven worden.’

Dit artikel verscheen eerder in het julinummer van De Oogst, het maandblad van stichting Tot Heil des Volks. Klik hier voor een abonnement of een gratis proefabonnement.

Praatmee

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

John MacArthur
Nieuws

Predikant en Bijbelleraar John MacArthur op 86-jarige leeftijd overleden

De bekende Amerikaanse predikant en Bijbelleraar John MacArthur is gisteren op 86-jarige leeftijd overleden. Zijn kerk, Grace Community Church in Los Angeles, maakte zijn overlijden bekend. Een week geleden werd MacArthur vanwege een longontsteking o

Ds. P. den Ouden
Video

HHK-predikant trekt vergelijking met Donald Trump: "Ook wij willen groot zijn"

"Trump zegt: 'Make America great again', maar ten diepste wil hij vooral zichzelf groot maken. We zijn wat dat betreft allemaal een beetje Donald Trump. We willen allemaal groot worden", aldus ds. P. den Ouden. In een recente preek waarschuwde de HHK

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp legt uit wat het betekent om te leven met de Heilige Geest

Wat betekent het om te leven met de Heilige Geest – niet alleen in ons, maar ook op ons? In een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' werpt spreker Wilkin van de Kamp een inspirerend licht op dit onderscheid. In deze video maakt hij d

Henk-Willem Laan
Interview

Henk-Willem Laan ontving een gehandicapte zoon: "God is te vertrouwen"

"Bel 112", zei de verloskundige tegen Henk-Willem Laan toen zijn zoon Joas net geboren was. Terwijl zij Joas reanimeerde belde Henk-Willem de ambulance. De directeur van stichting Het Gehandicapte Kind vertelde afgelopen zondag bij Hour of Power over

katholieke priester
Nieuws

Amerikaanse bisdommen springen in de bres voor ongedocumenteerde migranten

Twee katholieke bisdommen in de Verenigde Staten hebben ongedocumenteerde migranten vrijstelling gegeven van hun zondagse kerkplicht, uit angst voor immigratierazzia's. De maatregel komt te midden van een toegenomen immigratiehandhaving onder het bel

Kandidaat H. J. Ymker
Nieuws

CGK Soest verwelkomt nieuwe dominee: kandidaat H. J. Ymker

De CGK te Soest beschikt binnenkort weer over een eigen predikant. Kandidaat H. J. Ymker uit Meppen heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In Soest volgt Ymker ds. J. L. de Jong op die in 2023 vertrok. De kandidaat gaat in het Utrechtse dor

Soedan
Nieuws

Drie Soedanese kerken gebombardeerd: 5 doden

In het noorden van Soedan zijn begin juni drie kerken getroffen door luchtaanvallen van de Rapid Support Forces (RSF). De bombardementen, tussen 9 en 11 juni in El Fasher, kostten minstens vijf mensen het leven, onder wie priester Luka Jumu. Tientall

Upgrade Festival 2025
Persbericht

Upgrade Festival keert terug: Groeien, aanbidden en verbinden in Kapelle

Op 5, 6 en 7 september 2025 is het weer zover: Upgrade Festival 2025 gaat van start! Na het succes van de vorige edities keert het festival voor de derde keer terug, wederom op de prachtige locatie in Kapelle, Zeeland. Het driedaagse festival present

Meerartikelen

azc
Nieuws

Kamervragen SGP na flinke toename discriminatie Syrische christenen in azc's

SGP-Kamerlid Diederik van Dijk stelt Kamervragen over de situatie van Syrische christenen in asielzoekerscentra in Nederland. Stichting Gave stelde eerder deze week dat discriminatie van Syrische christenen in Nederlandse azc’s flink is toegenomen. S

Afina
Nieuws

Nigeria: Boko Haram ontvoert katholieke priester tijdens hulpactie voor vervolgde christenen

De Nigeriaanse katholieke priester Daniel Alphonsus Afina (41) is op 1 juni ontvoerd door de islamitische terreurgroep Boko Haram. De ontvoering vond plaats tijdens een gewelddadige aanval op een konvooi nabij Maiduguri, in het noordoosten van Nigeri

China
Nieuws

China intensiveert christenvervolging: 'Gezichtsherkenning in kerken, predikanten opgepakt'

De Chinese overheid voert opnieuw de druk op christenen op. In een poging de groei van het christelijk geloof te stoppen, grijpt het regime van president Xi Jinping naar vergaande maatregelen. Onder meer gezichtsherkenningscamera’s in kerken, arresta

Kees van Helden
Opinie

Hoe het ongemakkelijker is een ongeboren haan te doden dan een ongeboren kind

Wanneer er in een podcast gesproken wordt over het doden van een ongeboren haantje, merkt Kees van Helden dat er een bepaald ongemak heerst. Maar datzelfde ongemak is nergens te bekennen wanneer het over abortus gaat, zo merkt hij op. In onderstaande

Farshid Seyed Mehdi
Podcast

Farshid Seyed Mehdi: “Wat ik in de Bijbel las, was een enorme schok”

Farshid Seyed Mehdi ontdekte dat fundamentele Bijbelse waarheden in de islamitische leer zijn verdraaid. “Er zijn veel waarheden in de Koran” zegt hij, “maar ze zijn dan ook grotendeels overgenomen uit de Thora. Tegelijkertijd zijn er ernstige onjuis

Fred de Vries
Opinie

Twee rel-evangelisten vallen refogezindte aan: terecht?

Er is op het topje van de Bijbelbelt een rel gaande op straat. Evangelisten richtten hun pijlen eerst op de Gereformeerde Gemeente van Werkendam. Kennelijk is dat bolwerk nogal gesloten en slaan de pijlen erop stuk. Dus dan maar een andere kerk als d

gevangenen
Getuigenis

Honderden gevangenen geven leven aan Jezus in Amerikaanse gevangenis

In de Amerikaanse staat Oklahoma werkt God op bijzondere wijze tijdens een grootschalige gevangenis-outreach van Victory Christian Center uit Tulsa. Meer dan zevenhonderd gedetineerden kwamen samen voor aanbidding, gebed en onderwijs over het evangel

Mirjam Cappon
Interview

Mirjams dochter werd geboren met genetische aandoening: "Abortus was voor ons geen optie"

Toen Mirjam Cappon op haar veertigste zwanger raakte, was de vreugde groot. Maar al snel bleek er medisch iets aan de hand met haar kindje. Artsen noemden haar dochter "niet levensvatbaar", maar Rachel werd geboren én leefde. Haar korte leven liet di

Ds. P. D. Teeuw
Nieuws

Nieuwe dominee voor hervormde gemeente Arnemuiden: ds. P. D. Teeuw

De hervormde gemeente Arnemuiden verwelkomt binnenkort een nieuwe predikant. Ds. P. D. Teeuw uit Sliedrecht heeft het op hem uitgebrachte beroep aangenomen. In het Zeeuwse stadje volgt hij ds. M. Klaassen op die in 2022 vertrok en sinds juni 2024 ver

Regenboogvlag
Nieuws

Duitsers verdeeld over regenboogvlag op kerken: slechts 2 op de 10 zijn voor

Slechts twintig procent van de Duitsers vindt het gepast om de regenboogvlag te hijsen. Deze vlag is een symbool van de LHBTI-beweging en wordt op sommige overheidsgebouwen en kerken geplaatst. Een opiniepeiling van Insa-Consulere, uitgevoerd in opdr

Politieagent Amerikaanse immigratiedienst
Nieuws

Christelijke asielzoekers opgepakt tijdens bezoek aan Amerikaans immigratiekantoor

Pastor Ara Torosian van de Cornerstone Church in West-Los Angeles is diep geschokt na de arrestatie van een Iraans christelijk gezin uit zijn gemeente. De ouders en hun 3-jarig kind werden vorige maand opgepakt tijdens een afspraak bij een immigratie

Benjamin Netanyahu
Nieuws

Onderzoek: Ben-Gurion verwees vaker naar Bijbel dan Netanyahu

Uit een nieuwe studie blijkt dat David Ben-Gurion, Israëls eerste premier, in zijn toespraken tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog (1948–1949) vaak verwees naar de Bijbel en Joodse geschiedenis. De huidige premier Benjamin Netanyahu (foto) doet dat mi