In zak en as zitten: wat is de Bijbelse betekenis van deze uitdrukking?
Waar komt de uitdrukking in zak en as zitten vandaan en wat betekent het?
In zak en as zitten betekent 'in de put zitten', 'het helemaal niet meer zien zitten'.
In de Nieuwe Bijbelvertaling komt deze uitdrukking niet meer voor, maar de uitdrukking in zak en as zitten is, volgens mij nog tamelijk gebruikelijk.
Het is oorspronkelijk een rouwritueel. Je leest bijvoorbeeld in het boek Esther dat als Mordechai gehoord heeft van de verschrikkelijke plannen van Haman om zijn volk uit te roeien dat hij ‘zijn klederen verscheurde, zich in zak en as hulde en door het midden van de stad ging, terwijl hij luid en bitter jammerde’ (Esther 4:1).
As is in de Bijbel een symbool van de nietigheid van de mens. Om die reden bestrooiden de Joden, als ze om een overledene rouwden, hun hoofd met as. Bovendien trokken ze een ‘saq’ aan, een zwart haren gewaad zonder mouwen, met alleen armsgaten, en ook die zak bestrooiden ze soms met as.
Je leest het ook van Job en zijn vrienden: ‘Toen ze Job vanuit de verte zagen herkenden ze hem niet, en ze barstten uit in luid geweeklaag, ze scheurden hun kleren en wierpen stof omhoog over hun hoofd’ (Job 2:12).
Van de heftige rouwbetuigingen en het diepe verdriet dat de Israëlieten met dit ritueel tot uitdrukking brachten, is in onze Nederlandse uitdrukking niet veel overgebleven. In het Nederlands taalgebruik heeft het de betekenis gekregen van 'in de put zitten', 'het helemaal niet meer zien zitten'.
Wanneer wij in onze zeggen dat iemand in zak en as zit, bedoelen we het vaak ironisch. ‘Hij zit in zak en as’.
Woorden en uitdrukkingen die verdwijnen.
Tradities verdwijnen ook.
Zeker als het om sterven en begraven gaat.
Wat zijn we kwijt?
Wat willen we in onze tijd toch doorgeven?
We hangen geen witte lakens meer voor de ramen. In donkere kleding naar een begrafenis gaan, doen we dat nog? Na de begrafenis rouwkleding dragen. Rouw in de kerk brengen.
Het zou best kunnen zijn dat ook meerdere van jullie vele rouwgebruiken niet meer kennen.
We gaan niet klagen over wat er niet meer is.
Maar vind jij het waardevol om de jongere generatie, die al die gewoonten en uitdrukkingen niet kent, ook in onze tijd mee te geven?
Op z’n beloop laten? Kwamen er nieuwe gebruiken voor in de plaats?
Of toch tradities in ere houden?
Deze overdenking verscheen eerder op de Facebookpagina van ds. Arie van der Veer.
Praatmee