Terrorisme-expert Beatrice de Graaf: "Vredesopbouw neemt voedingsbodem terrorisme weg"

Gesponsord 23 mei 2023 ZOA
Beatrice de Graaf, beeld ZOA

De afgelopen jaren maakte ze naam als terrorisme­-expert. Aan verschillende talkshowtafels duidt de hoogleraar van de Universiteit Utrecht terroristische dreiging en angst in de samenleving. Maar Beatrice de Graaf heeft ook een warm hart voor het werk van noodhulp- en wederopbouworganisatie ZOA. “Noodhulp en vredesopbouw zijn essentieel om geweld te voorkomen en weer sprankjes hoop te bieden in uitzichtloze situaties.”

ZOA vraagt aandacht voor mensen op de vlucht voor terreur. Wat is het verschil tussen terrorisme en terreur?
“In ons spraakgebruik loopt dat vaak door elkaar heen, maar er is een formeel onderscheid. Terrorisme is niet­-statelijk geweld, terreur komt vanuit een dictato­riale overheid. Klassieke voorbeelden zijn de terreur van Hitler en Stalin. Vandaag de dag zien we de terreur van Poetin tegen de Oekraïners, terwijl geweld van een groep als Al­Qaida echt terrorisme is. Wereldwijd zijn er veel meer mensen op de vlucht voor terreur dan voor terrorisme. Maar waar terreur is, kan terrorisme als tegenbeweging ontstaan.”

Wat is de ideale voedingsbodem voor terrorisme?
“Daar geef ik een heel jaar college over, haha: de grondoorzaken van het terrorisme. Sommigen wijzen slechtere (klimaat)omstandigheden, zoals droogte en armoede, aan als mogelijke grondoorzaken. Maar deze factoren hebben geen voorspellende waarde. Het ver­klaart misschien bestaand terrorisme, maar droogte of armoede leidt niet altijd tot terrorisme. Daarom zoek ik het meer op het niveau van groepssociologie. Er staan leiders op die besluiten dat terrorisme iets oplevert en kansrijk is. Ze kunnen jongeren meekrijgen; de demo­grafie leent zich ervoor. Samen met een politiek-ideo­logisch of religieus doel ontstaat er een wervend ver­haal, waar mensen hun leven voor willen geven. Door de geschiedenis heen komen en gaan die verhalen in golven. Van het anarchisme in de negentiende eeuw, via links­revolutionair en rechts­extremistisch terroris­me in de twintigste eeuw tot het jihadisme nu.”

Vorig voorjaar waren er voor het eerst meer dan 100 miljoen vluchtelingen in de wereld. Velen van hen zijn op de vlucht voor geweld en terreur. Om moedeloos van te worden?
“Ons beeld wordt erg bepaald door het zichtbare geweld, zoals de oorlog in Oekraïne. Dat is verschrikke­lijk, en zo dicht bij huis. Net als toen IS op hun hoog­tepunt was en video’s van onthoofdingen rondgingen. Dat maakt me soms radeloos. Toch wordt de wereld statistisch gezien steeds veiliger. Voor mijn laatste boek 'Wat geloven terroristen?' heb ik gesprekken gevoerd met mensen in Syrië, Irak, Pakistan en Nigeria. In Indonesië sprak ik ex-­terroristen in de gevangenis. Dat vond ik best wel heftig. Om dat te relativeren kijk ik bijvoorbeeld naar het terrorisme in de negentiende eeuw. Van een afstand zie je dat terrorisme komt en gaat. Als gelovig persoon heb ik daarnaast geloof en hoop – en vandaaruit troost – dat er perspectief is.”

Uit het ZOA-klimaatrapport dat vorig jaar verscheen, blijkt dat klimaatverandering en conflict nauw verweven zijn. Herken je dat?
“Ja, Boko Haram bijvoorbeeld lift in Centraal­ Afrika ­met zijn ideologische verhaal mee op het ‘succes’ van IS. Vervolgens rekruteert deze beweging jongeren zonder perspec­tief, bijvoorbeeld doordat weidegrond steeds schaarser wordt. Klimaatverande­ring kan zeker een wortel zijn voor terro­risme, maar er moet ook een groep zijn met een ideologisch verhaal. Schaarste en vluchtelingenstromen door klimaatveran­dering kunnen ook tot andere vormen van geweld leiden, zoals stammenconflicten of een burgeroorlog.”

Welke hoop is er voor vluchtelingen van Boko Haram, die in kampen in Nigeria zitten?
“Vanuit het Westen moeten we bescheiden zijn: ons ingrijpen heeft vaak een averechts effect. Denk maar aan Irak en Afghanistan. De oplossing moet uit de regio zelf komen. Het zou hoopvol zijn als samenwerkende Afrikaanse staten dit regionaal aanpakken. Lichtpuntjes bieden we door goed voor deze medemensen te zorgen. Dat kan door asielzoekers hier humaan op te vangen, maar ook door het steunen van een organi­satie als ZOA, die vluchtelingen in de regio helpt overleven en weer perspectief biedt.”

Wat kan ZOA doen om terrorisme tegen te gaan?
“Dat is niet makkelijk. ZOA kiest voor een vredesgerichte aanpak van de hulp; onder andere door verschillende groepen met elkaar in gesprek te brengen. Dat is het opbouwen van een civil society (bur­germaatschappij, red.). Groepen die met elkaar praten, krijgen vaak begrip voor elkaars situatie en belangen, waardoor de kans op een conflict kleiner wordt. Een georganiseerde samenleving biedt ook minder voedingsbodem voor de werving van terroristen. Het lijken druppels op een gloeiende plaat, maar ik heb gezien dat het echt werkt. Voor mijn promotieonderzoek sprak ik mensen die ten tijde van de Koude Oorlog achter het IJzeren Gordijn woon­den. De aandacht van en ontmoetingen met westerse christenen waren sprankjes hoop in een donkere tijd. Het is belangrijk dat ZOA de verhalen vertelt, zodat er hier voor hen gebeden kan worden.”

Draag jij ook bij aan het werk van noodhulp- en wederopbouworganisatie ZOA? Dat kan op de website van deze stichting.

Beluister onze podcast

#368 Patrick & Jeffrey over de SGP, strafbaarstelling illegaliteit en pro-Palestijnse PKN-dominees
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Britse Lagerhuis
Nieuws

Ochtendgebeden in Brits parlement worden niet afgeschaft

In het Britse Lagerhuis wordt al eeuwenlang elke werkdag begonnen met gebed. Deze gewoonte ligt echter opnieuw onder vuur. Humanists UK noemt de praktijk “oneerlijk” voor parlementsleden die geen christen zijn en pleit voor afschaffing. Toch gaf de h

Nigeria geweld
Nieuws

Nigeriaanse christenen gedood na nieuwe aanvallen Fulani-herders

In Nigeria zijn christenen opnieuw slachtoffer geworden van geweld. Fulani-herders vielen maandagavond twee dorpen aan in de staat Kaduna, waarbij twee christenen werden gedood en drie anderen gewond raakten. Dit melden lokale bewoners aan Christian

Ursula von der Leyen
Nieuws

Haat tegen christenen neemt toe: Spaanse organisatie roept EU op tot actie

De Spaanse organisatie Observatorium voor Godsdienstvrijheid (OLRC) heeft deze week een dringende oproep gedaan aan Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Ze vragen om de aanstelling van een speciale EU-coördinator die haatmisdri

Europese Unie
Nieuws

Hongaarse politica slaat alarm na ‘antichristelijk’ rapport

"Binnen de Europese Unie (EU) wordt goddeloosheid steeds meer zichtbaar", waarschuwt de Hongaarse regeringscommissaris Bernadett Petri. Aanleiding is een rapport van het European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights (EPF), dat volge

Rafael en Remilyn
Getuigenis

Rafael: van gangster tot Gods dienaar

Rafael, uit Cavite op de Filipijnen was gevreesd, gewelddadig en verslaafd. Maar toen Gods Woord hun gezin bereikte via het Project Filippus van Bible League, begon er iets te veranderen. Vandaag leidt hij zijn gezin in gebed en verspreidt hij het Ev

Kenneth Moales Jr
Nieuws

Amerikaanse voorganger overleeft gewelddadige carjacking: "Een wonder dat ik nog leef"

Voorganger Kenneth Moales Jr. uit de Amerikaanse staat Connecticut overleefde eind juni een gewelddadige carjacking in Baltimore. Tijdens de carjacking werd hij door een 16-jarige jongen met een vuurwapen bedreigd. Moales, verbonden aan de Pentecosta

Ds. G. van Zanden
Video

Hervormde predikant vraagt toehoorders of hij hun internetgeschiedenis mag zien

"Mag ik jullie internetgeschiedenis eens zien? Nee, hé? Dat dacht ik wel", aldus ds. G. van Zanden. De hervormde predikant uit Katwijk aan Zee stelde deze vraag in een recente preek aan zijn luisteraars. De predikant wees hen erop dat ze een streep m

Ds. D. M. Heikoop
Boekfragment

Wees nuchter en waakzaam: Petrus’ alarm tegen de duivel

Achter alle weerstand die christenen in hun omgeving ontmoeten en achter alle kwaadsprekerij over hen, ziet Petrus één vijand bezig: de duivel (Grieks: diabolos) (vs. 8), de grote tegenstander van God en Zijn gemeente. En daarom roept hij met een tweevou

Meerartikelen

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp: "Het is essentieel om Gods Geest alle ruimte te geven"

Als je wil dat Gods Geest werkzaam wordt in je leven, moet je Hem wel de ruimte geven. Dat stelt spreker en schrijver Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Levenslicht'. Van de Kamp behandelt in deze video Handelingen 19 waar Paul

Lineke Blijdorp
Opinie

Oproep aan Kees van der Staaij: keer terug naar de SGP

Advocaat Lineke Blijdorp doet in een open brief een indringend beroep op Kees van der Staaij: keer terug naar de Tweede Kamer. In scherpe bewoordingen uit ze haar zorgen over de huidige politieke koers van de SGP, met name rond de strafbaarstelling v

Gerdien Lassche - Nelleke Plomp
Interview

Steeds minder mensen krijgen kinderen: slecht nieuws? Christenen reageren

Wereldwijd daalt het geboortecijfer en dat baart de Verenigde Naties (VN) zorgen. In veel landen besluiten mensen minder of zelfs helemaal geen kinderen te willen krijgen. Oorlogen, de klimaatcrisis én financiële onzekerheid spelen daarin een grote r

Don Ceder en Mirjam Bikker
Nieuws

ChristenUnie stelt Kamervragen over onveiligheid Joodse leerlingen op scholen

De ChristenUnie maakt zich grote zorgen over het toenemende antisemitisme binnen het Nederlandse onderwijs. Kamerleden Mirjam Bikker en Don Ceder hebben daarom schriftelijke vragen gesteld aan de minister en staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en

Billy Graham
Nieuws

Excuses voor gebruiken van Graham-preken in anti-Trump-campagne

De politieke organisatie Evangelicals for Harris, inmiddels omgedoopt tot Evangelicals for America, heeft excuses aangeboden. De groep gebruikte preekfragmenten van de in 2018 overleden evangelist Billy Graham in een campagne tegen president Donald T

Ds. W. A. Zondag
Video

Volgens ds. Zondag kun je weten of je wel of niet uitverkoren bent

'Ben ik wel of niet uitverkoren?' Het is een vraag die met name christenen uit de rechterflank van de refogezindte bezighoudt. Volgens ds. W. A. Zondag kun je echter wél weten of je wel of niet uitverkoren bent. In onderstaand preekfragment noemt de

Henk Willem Laan
Video

Henk-Willem Laan aanstaande zondag te zien bij Hour of Power

Henk-Willem Laan is aanstaande zondag te zien bij Hour of Power. De directeur van Stichting Het Gehandicapte Kind heeft zelf een zoon die meervoudig gehandicapt is. "Joas is mijn geliefde zoon en inspiratiebron, waardoor ik dit werk ben gaan doen. Er

Uitgezet
Nieuws

Amerika zet vader én voorganger na twintig jaar uit: "We zijn uit elkaar gerukt"

Pastor Maurilio Ambrocio is na een verblijf van meer dan twintig jaar in Amerika uitgezet naar Guatemala. De 42-jarige vader van vijf kinderen leidde jarenlang de Iglesia de Santidad Vida Nueva in Florida. In april werd hij tijdens een routinematige

LHBTI
Video

Wat zegt de Bijbel over het LHBTI-denken? Documentaire op komst

In een tijd waarin liefde vooral wordt verbonden aan gevoel, zelfexpressie en identiteit, rijst de vraag: is er nog ruimte voor een andere stem? Wat zegt de Bijbel over liefde, identiteit en waarheid - en hoe verhouden die zich tot thema’s als homose

Syrie
Nieuws

Raad van Kerken vraagt in brief aan ministers steun voor Syrische christenen

De Raad van Kerken heeft in een brief aan het demissionaire kabinet om steun gevraagd voor christelijke minderheden in Syrië. Dat meldt de organisatie zelf op haar website. Reden daarvoor is dat de positie van christenen in het land steeds benarder l

pastor
Nieuws

Baptistenpredikant en gemeentelid vermoord tijdens kerkdienst in Nigeria

Tijdens een kerkelijke bijeenkomst zijn deze week een predikant en een gemeentelid van de Bege Baptistenkerk in Yaribori (Katsina, Noordwest-Nigeria) doodgeschoten. De aanval werd vermoedelijk door islamitische extremisten uitgevoerd. Een vrouwelijke

pakistan
Nieuws

Twee christelijke jongens in Pakistan vrijgesproken van blasfemie na jarenlange rechtszaak

Twee jonge christenen uit Pakistan zijn deze week vrijgesproken van blasfemie. Ze zaten bijna twee jaar vast op basis van valse beschuldigingen. De katholieke jongens Adil Babar en Simon Nadeem waren nog maar 18 en 14 jaar oud toen ze in mei 2023 wer