"In het pastoraat kun je van ieder mensenleven een film maken"

“Vroeger had de dominee in het pastoraat een verkondigende functie. Het levensverhaal van mensen staat nu veel meer op de voorgrond,” constateert Willem van der Horst. Voor Weetwatjegelooft.nl geeft hij samen met Peter van de Kamp een basiscursus pastoraat in 4 videolessen en een tweedaagse training in narratief-hermeneutisch pastoraat. “In het pastoraat komt een dominee het oordeel nooit toe,” vertelt de psychosociaal therapeut over de cursus ‘De pastor als tolk en gids’ van Weetwatjegelooft.nl.

Weetwatjegelooft.nl is het online platform voor christenen van alle leeftijden die met het oog op de dagelijkse praktijk van het leven hun inzicht in kerkzijn, het geloof en de Bijbel willen verdiepen.

Kom naar de studiedag over kerkverlating!

Wat houdt narratief-hermeneutisch pastoraat in?
“Als mens kun je verstrikt raken in een bepaalde situatie, of in een hardnekkig patroon. Als dominee of pastoraal werker wil je iemand daar maar wat graag in verder helpen. Narratief pastoraat is dan een goede tool. Deze vorm van pastoraat houdt in dat de pastorant alle ruimte krijgt om zijn of haar verhaal te vertellen. Vervolgens is het de uitdaging om dat levensverhaal te verbinden met het verhaal van God. In dat proces functioneert de pastor als een tolk en gids.”

Heb je daar een voorbeeld bij?
“Ik herinner mij een jongeman die naar zijn pastor ging omdat hij worstelde met zijn werk- en thuissituatie. De aandacht die hij gaf aan zijn vrouw en kinderen hinderde hem in zijn carrière. Hij kwam niet vooruit. Welk probleem zit hierachter? Die vraag is nodig om te ontdekken hoe dit levenspatroon is ontstaan. Nadat de jongeman zijn verhaal deelde kreeg hij bijvoorbeeld de vraag waarom werk zo belangrijk voor hem is. Toen kwam zijn vader aan de orde. Die vader deed er alles aan om zijn zoon aan te sporen om zoveel mogelijk punten te scoren en diploma’s te halen, omdat hij daar zelf nooit in was geslaagd. Dit toont aan dat iedere pastorale vraag een geschiedenis heeft. In het pastoraat is het de uitdaging om daarnaar op zoek te gaan.

De zoektocht naar dat verhaal maakt het pastoraat zo spannend. Voor de pastor én de pastorant is dat een soort ontdekkingsreis. Het doel van deze vorm van pastoraat is dat iemand tools krijgt aangereikt om verder te kunnen. Deze persoon weet nu: ‘Ik hoef niet te wachten op een compliment van pa en mag gewoon mijn eigen boontjes doppen.’ Zijn ogen zijn opengegaan voor het feit dat hij wilde voldoen aan verwachtingen van anderen. Nu heeft hij meer ruimte gekregen om op een gezonde manier met zijn vrouw en kinderen om te gaan. In totaal zijn zo’n 4 à 5 gesprekken gevoerd met deze man.”

Wat is er zo lastig aan narratief-hermeneutisch pastoraat?
“Als pastor ben je op zoek naar de rode draad in iemands leven. Het helpt om te realiseren dat van ieder mensenleven een film te maken valt. Als je maar de juiste thema’s vindt. Ieder levensverhaal heeft een eigen genre of kleur. Je zoekt een plot die is verbonden met het karakter van mensen.”

Wat zeg je tegen iemand die nog niet zoveel ervaring heeft met pastoraat of het moeilijk vindt om de juiste houding aan te nemen?
“Ik zou zeggen: verdiep je eerst in je eigen leven. Kun je ervaringen benoemen die bepalend zijn geweest voor de manier waarop je nu in het leven staat? Wat is de invloed geweest van gebeurtenissen in je leven, je ouders en je onderwijzers? Dit is een kwestie van achterom leren kijken. Wanneer je oog krijgt voor je eigen ontstaansgeschiedenis, ga je weer nieuwe dingen ontdekken. Het voorkomt dat je pastoraat op de automatische piloot bedrijft.”

Onlangs hoorde ik over een bijzonder pastoraal gesprek. Een gescheiden pastorant hoorde van haar dominee deze opmerking: ‘Weet één ding: een volgende keer trouw ik je niet meer.’ Wat gaat er fout op zo’n moment?
“Als je als dominee zo snel al denkt te weten hoe het zit, ben ik geneigd om te zeggen: ‘Die persoon ging op de stoel van de Heere God zitten.’ In het pastoraat komt het aan op onbevooroordeeld luisteren. Overigens is oordelen iets anders dan een mening geven. Het is altijd goed om duidelijk te maken hoe je er als predikant over denkt als je het abc (aanmoedigen, bemoedigen en corrigeren, red.) van het pastoraat maar in het oog houdt. Dan is het juist goed om je mening en bijbehorende tips te geven. Maar het oordeel komt een dominee nooit toe!”

Je bent alweer 35 jaar bezig met pastoraat. Is er in die tijd veel veranderd?
“Het pastoraat had vroeger een ambtelijk karakter. De pastor had vooral een verkondigende functie. Op basis van wat hij hoorde bracht hij naar voren wat de Bijbel te zeggen heeft. In de loop der jaren heeft er een correctie op deze vorm van pastoraat plaatsgevonden. Dat heeft ook met de tijdgeest te maken. Mensen ontlenen hun identiteit nu veel meer aan hun levensverhaal. De Bijbel wordt in het pastoraat meer met ons eigen verhaal verweven.”

Welke les heb je door de vele pastorale gesprekken geleerd?
“Ik ben gestopt om te denken voor een ander. Door niet voor een ander te denken ontstaat er een grote mate van veiligheid en komt het gesprek veel beter op gang. Als dat het geval is vertelt een pastorant vaak dingen waarvan hij of zij zelf niet eens wist dat het zo’n centrale rol inneemt. Ik denk dat in 80 % van de gevallen de oplossing hierin zit: iemand voelt zich gehoord. Dat voorkomt een krampachtige zoektocht.”

Welke vaardigheden heb je nodig om deze benadering te kunnen toepassen? En waarom past deze vorm van pastoraat zo goed in onze tijd en cultuur én bij het Bijbelse verhaal over God en mensen? Lees hier meer over de videolessen basiscursus pastoraat van Weetwatjegelooft.nl en bekijk de eerste les ‘Wat is pastoraat?’ gratis.

Deel dit artikel op: