Vooral na de terroristische aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende oorlog, heeft het antisemitisme een piek bereikt die sinds de Holocaust niet meer is voorgekomen. De Jodenhaat is zichtbaar en voelbaar. Veel Joodse mensen voelen zich wereldwijd onveilig en vermijden zelfs het dragen van Joodse symbolen. Recente cijfers uit 2024 laten zien dat deze trend doorzet, met een forse toename van antisemitische incidenten in Europa en Amerika. 

Ook in Nederland
Ook in ons land klinkt ‘de oudste haat’ opnieuw. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) rapporteerde over 2023 een stijging van 245 procent in antisemitische incidenten ten opzichte van het voorgaande jaar. In 2024 kwam daar nog eens 11 procent bij. Van de 1700 meldingen in dat jaar was een kwart onmiskenbaar antisemitisch. Joodse Nederlanders melden meer incidenten, wat laat zien dat hun bezorgdheid en angst groeit. Sommige Joodse kinderen zijn al door hun ouders van school gehaald vanwege de agressie en bedreigingen door medeleerlingen. Mezoeza’s, de kleine kokertjes aan de deurpost, worden afgerukt, Joodse mensen worden uitgescholden en begraafplaatsen beklad. Zelfs Joodse monumenten zijn niet veilig. Denk aan de recente besmeuring van drie beelden in Amsterdam-Zuid, waaronder die van Anne Frank. 

Heel vers in het geheugen liggen nog de beschamende gewelddadigheden in Amsterdam tegen Israëlische voetbalsupporters. Die avond werd er heel bewust op ‘Joden gejaagd’. Nederland haalde hiermee de wereldpers en we stonden er niet fraai op. Zelfs onze premier zei dat Nederland had gefaald in het beschermen van de Joodse gemeenschap. 

Ook online is antisemitisme volgens het CIDI een moeilijk te beheersen probleem, waarbij algoritmes van sociale media bijdragen aan de snelle verspreiding van Jodenhaat. 

Oude leugens in nieuwe verpakking
Hoewel veel antisemitische leuzen tegenwoordig worden gepresenteerd als kritiek op Israël, zien we in de kern nog altijd dezelfde eeuwenoude haat terug. Neem nu bijvoorbeeld de veelgehoorde slogan ‘From the river to the sea, Palestine will be free’. Hoewel het klinkt als een oproep tot vrijheid voor de Palestijnen, is het voor velen een oproep voor de verdwijning van de staat Israël. Een (groot) deel van de pro-Palestijnse beweging verhult hun haat tegen Joodse mensen, onder het mom van antizionisme en anti-Israëlisme. 

Natuurlijk is Israël geen perfecte natie. De rechts-religieuze regering van Netanyahu neemt soms discutabele beslissingen of onderneemt acties die je de wenkbrauwen doen fronsen. Weloverwogen kritiek hierop mag, en moet misschien zelfs ook, want je vraagtekens hebben en ze genuanceerd uiten is een kenmerk van democratie. 

Maar… een grens wordt overschreden wanneer kritiek op Israël verandert in haatdragende taal en acties gericht tegen Israëli's en Joden wereldwijd. Dan is het geen politieke mening meer, maar pure antisemitisme.

Wanneer is kritiek geen kritiek meer?
De grens tussen terechte kritiek op Israël en antisemitisme blijft een heikel punt, en de huidige spanningen maken deze grens vaak ongrijpbaar voor het grote publiek. Het is belangrijk om te blijven bekijken hoe het een het ander beïnvloedt. En om het omslagpunt te herkennen. 

Want antisemitisme kan gemakkelijk verweven zijn met antizionisme, wat de Amerikaanse Anti-Defamation League definieert als “een vooroordeel tegen de Joodse beweging voor zelfbeschikking en het recht van het Joodse volk op een thuisland in de staat Israël.” 

De Boycot, Desinvestering en Sancties (BDS) beweging, die oproept tot het niet kopen van alle Israëlische producten, is hiervan een goed voorbeeld. 

Universiteiten als broeinest van haat
Ook op universiteiten neemt het antisemitisme toe, onder het mom van activisme. In mei 2024 en april 2025 braken in Amsterdam protesten uit tegen het Israëlische beleid. Wat begon als steun voor de Palestijnse zaak, sloeg om in een anti-Joods geluid: Israëlische gastsprekers werden weggejaagd, er waren hakenkruisen te zien en Joodse studenten en medewerkers werden geïntimideerd.

De aanhang van bewegingen als ‘Dutch Scholars for Palestine’ en ‘Studenten voor Rechtvaardigheid in Palestina’ groeit. Hun kritiek gaat veelal verder dan Israëls beleid. Ze vallen de bestaansreden van Israël zelf aan. In sommige gevallen zijn docenten openlijk vijandig tegenover Israël en verspreiden ze eenzijdige verhalen. Dit ondermijnt niet alleen het academisch debat, maar draagt ook bij aan een vijandige sfeer waarin antisemitisme welig kan tieren.

Doorstaat het de test?
Het is legitiem, ook voor christenen die van het Joodse volk houden, om een eerlijk en gezond debat te voeren over Israëls beleid. Maar nogmaals: blijf onderscheiden wanneer kritiek legitiem is en wanneer het afglijdt naar antisemitisme. 

Mede daarom kwam de Israëlische Natan Sharansky in 2004 als minister voor bestrijding van antisemitisme met zijn zogeheten ‘3D-test voor antisemitisme’. Hiermee zou je aan de hand van de trefwoorden Demonisering, Delegitimatie en Dubbele standaards ‘nieuw antisemitisme’ kunnen onderscheiden van kritiek op Israël. “Noodzakelijk,” volgens hem, “omdat nieuw antisemitisme zo lastig is bloot te leggen en vaak verstopt zit onder een vernisje van gegronde kritiek op Israël.” Laten we eens met een paar voorbeelden kijken naar deze drie D’s. 

Demonisering: bizarre beschuldigingen en leugens
Israël wordt beschuldigd van de meest bizarre misdaden, zoals het vergiftigen van Palestijnse watervoorraden. Deze beschuldiging is niet alleen onwaar, maar houdt ook historische antisemitische leugens uit de Middeleeuwen in stand, zoals die over het vergiftigen van waterputten en het verspreiden van de Zwarte Pest door Joden. 

Tot op vandaag circuleren nog altijd de klassieke antisemitische theorieën over de Joodse controle over de wereldpolitiek, economie en media. De beweringen over de zogenaamde ‘wereldwijde Joodse tentakels’ zijn zeer diepgeworteld, vooral in bepaalde delen van de moslimwereld. 

Nieuwe beschuldigingen zijn er ook. Kort na 7 oktober circuleerde het gerucht dat Israël zelf achter de Hamas-aanval zat. De Joodse staat zou Hamas zelfs van raketten hebben voorzien, om daarmee hun nieuwe raketafweersysteem, de opvolger van Iron Dome, te kunnen testen. Te bizar voor woorden, maar dit wordt wel door een groep mensen geloofd. Ook zou Israël de gruwelijke moorden, verkrachtingen en onthoofdingen op 7 oktober zelf hebben verzonnen om een grondoffensief in Gaza te rechtvaardigen. Wederom, te bizar voor woorden, maar ook hier geldt: er zijn mensen die het geloven. Vooral de Arabische media hebben deze leugens overgenomen en herhalen ze regelmatig.  

Delegitimatie: Geen bestaansrecht
Israël wordt steeds vaker het bestaansrecht ontzegd. Bewegingen zoals BDS (Boycot, Desinvestering en Sancties) proberen het land economisch en politiek te isoleren. Ze doen er alles aan om Israëls deelname aan de wereldeconomie te dwarsbomen. 

Vandaag horen we ook steeds vaker de vergelijking van Israël met een ‘apartheidsstaat’, zelfs in kringen die dit voor 7 oktober minder expliciet deden. Deze vergelijking is vooral bedoeld om Israël op ‘de zwarte lijst’ te krijgen. Men probeert Israël af te schilderen als een land dat geen recht van bestaan heeft, omdat het is opgericht op basis van ongelijkheid. 

Vandaag horen we in de moslimlanden nog nauwelijks iets over een vreedzame tweestatenoplossing voor de Palestijnen en de Joden. In plaats daarvan wordt in sommige radicale moslimstaten openlijk opgeroepen tot de vernietiging van Israël. De taal is gewelddadig en het doel is niet meer vrede, maar de eliminatie van Israël.

Dubbele standaarden: Meten met twee maten
Israël wordt strenger beoordeeld dan andere landen. Binnen de Verenigde Naties zijn er onevenredig veel resoluties tegen Israël, terwijl grove mensenrechtenschenders als Noord-Korea of Iran nauwelijks worden aangesproken. Dat roept vragen op over eerlijkheid en objectiviteit in de internationale gemeenschap.

Ook in de reacties op het bloedbad van 7 oktober, door Hamas zelf ‘Operatie Al-Aqsa Vloed’ genoemd, wordt vaak met twee maten gemeten. 

Onder de gruwelijke misdaden die Hamas pleegde, waren ook massale verkrachtingen. Het is verbazingwekkend dat ondanks de ooggetuigenverklaringen en het forensisch bewijs de (meeste) vrouwenrechtenorganisaties grotendeels stil blijven. 

Nog zo’n dubbele standaard is dat Israël in westerse landen wordt beschuldigd van genocide en schending van de mensenrechten, terwijl door bepaalde religieuze leiders in de moslimwereld de gruweldaden van Hamas worden goedgepraat en zelfs worden verheerlijkt als ‘een heroïsche daad van verzet’. Ook worden in veel moslimlanden de berichten over de barbaarsheden van Hamas afgedaan als ‘zionistische propaganda’. Er is geen veroordeling van Hamas, maar wel een rechtvaardiging van ‘hun verzetsdaad’. Waar is de verontwaardiging van de wereld hierover?

Het ‘nieuwe’ antisemitisme aan de kaak stellen
De antizionistische of anti-Israëlbeweging zegt zich in te zetten voor vrede en een beter leven voor de Palestijnen. En dat is ze ook gegund. 
Maar de praktijk laat zien dat pro-Palestina activisten vaak en ook snel hun toevlucht nemen tot anti-Joodse geluiden, die bijdragen aan de groeiende antisemitische retoriek en geweld in de wereld. 

Het verspreiden van onjuiste informatie en leugens over Israël helpt niet om het lot van het Palestijnse volk te verbeteren. Het wakkert uitsluitend haat en geweld aan. 

Zondebok Israël
Israël krijgt de schuld van het onrecht in Gaza, maar de waarheid is zoveel complexer. De bevolking van Gaza is slachtoffer van een dubbel onrecht: van binnenuit onderdrukt en van buitenaf betrokken bij een conflict dat eindeloos lijkt. 

De schuld voor het lijden van de Palestijnen ligt dan ook niet alleen bij Israël, maar vooral bij hun eigen leiders. Zij houden hulpgelden en -goederen achterhouden, verheerlijken de ‘jihad’ tegen Israël, indoctrineren kinderen om terrorist te worden en gebruiken hun burgers als menselijk schild. Vermoedelijk is een beter leven voor de Palestijnse bevolking in Gaza dan ook ‘wishful thinking’ zolang Hamas het voor het zeggen heeft. Waarom horen we dat geluid zo weinig?

Hopeloos?
In het debat rondom Israël wordt bijna nooit gesproken over de 850.000 Joden die sinds 1948 zijn gevlucht of verdreven uit de Arabische landen. Hun bezittingen werden afgepakt en hun rechten genegeerd. Zij vonden onderdak in Israël en hielpen het land opbouwen. Ook zij zijn slachtoffers van het Midden-Oostenconflict, maar hun verhaal wordt zelden verteld.

De situatie in het Midden-Oosten lijkt hopeloos. Antisemitisme groeit, de haat tegen Israël neemt toe, het land komt steeds meer alleen te staan, het conflict wordt steeds grimmiger en lijkt zich verder uit te breiden. Steeds meer mensen kiezen partij op basis van eenzijdige berichtgeving; de nuance verdwijnt.

Toch weten we dat er wél hoop is. Niet in akkoorden of wapenstilstanden, maar in de komst van de Messias. Hij zal echte vrede brengen, en ook rechtspreken, voor Joden én Palestijnen. Als de Vredevorst zal hij de eeuwenoude haat wegnemen en de harten veranderen.

Tot die tijd: blijven we bidden, het Evangelie en de Bijbel verspreiden, onder Joden en Arabieren.