Hoewel miljoenen Duitsers afgelopen weekend het paasfeest vierden, is voor de meesten de religieuze betekenis daarvan naar de achtergrond verschoven. Voor veel Duitsers draait Pasen inmiddels vooral om vrije tijd, familiebezoek en ontspanning. Uit een recente peiling van de publieke omroep ARD blijkt dat slechts 29 procent Pasen nog daadwerkelijk als een christelijke feestdag ervaart. Voor de meerderheid speelt geloof nauwelijks of geen rol meer in het dagelijks leven.

Deze bevindingen sluiten aan bij een bredere trend. In 2024 telden de katholieke en protestantse kerken in Duitsland gezamenlijk nog ongeveer 38 miljoen leden. Daarvan behoren 19,8 miljoen Duitsers tot de Rooms Katholieke Kerk, terwijl 18 miljoen Duitsers zijn aangesloten bij de EKD. Hoewel dat een aanzienlijk deel van de bevolking is, gaat het om een flinke daling vergeleken met eerdere decennia. In 1990 lag het ledental nog op zo’n 58 miljoen. Het verlies van ruim 20 miljoen leden in ruim dertig jaar is tekenend voor het veranderende religieuze landschap.

Ook in het afgelopen jaar hebben opnieuw meer dan een miljoen mensen hun lidmaatschap van een kerk beëindigd. Dat gebeurt deels door natuurlijke afname – overlijden van leden – maar vooral doordat veel mensen bewust afscheid nemen van de kerk. Volgens gegevens uit onder meer WirtschaftsWoche en FAZ.net verlieten in 2024 ongeveer 321.000 katholieken en 345.000 protestanten hun kerkgenootschap.

Verschillende oorzaken spelen hierin een rol. Voor veel katholieken zijn de schandalen rond seksueel misbruik een belangrijke reden om de kerk de rug toe te keren. In 2022 leidde een onderzoek naar misbruik binnen het aartsbisdom München en Freising tot veel publieke verontwaardiging. Dat jaar schreven zich meer dan een half miljoen mensen uit bij de katholieke kerk – een record. Ook vergrijzing en het feit dat jongeren veel minder vaak met religie worden opgevoed, dragen bij aan het ledenverlies. Daarnaast speelt een financieel aspect mee: het systeem van kerkbelasting stuit bij steeds meer mensen op bezwaren.

Pogingen tot vernieuwing
Ondanks deze terugloop proberen kerken in Duitsland manieren te vinden om mensen opnieuw te betrekken bij het geloof. Zo probeert een predikant in Bonn, Joachim Gerhardt, via eigentijdse vormen – muziek, toegankelijke taal en sociale media – weer verbinding te maken met het publiek. Volgens hem verlangen mensen nog steeds naar gemeenschap en hoop, maar spreekt de traditionele kerktaal hen niet meer aan. De uitdaging ligt volgens hem in het opnieuw verbinden van oude inhoud met moderne vormen.

Ook binnen de Rooms Katholieke Kerk wordt de urgentie gevoeld. Bisschop Georg Bätzing, voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie, ziet de cijfers niet als reden tot berusting, maar als een oproep tot reflectie. “De cijfers dagen ons uit om opnieuw de vraag te stellen: voor wie zijn we er als kerk?”, zei hij onlangs in een interview.