'Dominee, mogen we met elkaar naar bed?'

Verdieping 12 december 2024 5 minuten Prof. dr. B.A. Zuiddam
Prof. dr. B.A. Zuiddam
YouTube

“De Bijbel heeft toch geen verbod op geslachtsgemeenschap, zolang je maar van plan bent om met elkaar te trouwen?” is een vraag die menig predikant en pastor te horen krijgt.

Echter, wie dat denkt, heeft nooit zijn Bijbel goed gelezen. Ook getuigt de vraag van onvoldoende besef van welke diep ingrijpende gevolgen geslachtsgemeenschap heeft voor betrokkenen: persoonlijk, sociaal en maatschappelijk. Volgens de belijdenis van de Kerk kun je Gods wil weten via de natuur en de Schriftuur (vgl. NGB art.2). Dat blijkt ook bij dit gevoelige onderwerp.

Toch is die vraag of “het mag”, zolang we het maar goed bedoelen, wel begrijpelijk in onze tijd. Ook in de kerk. In de wetenschappelijke theologie wordt de Bijbel immers niet meer gezien als gezaghebbend Woord van God. Nederlandse universiteiten spreken tegenwoordig liever van religiewetenschap. De Bijbel ziet men dan als een feilbaar product van godsdienstige mensen. Daarmee kun je iets doen als het je inspireert. Religiewetenschappers zijn dan ook vooral een spreekbuis voor de eigen cultuur en zeden. Voor zover de Bijbel daarbij past, mag hij meedoen.

Niet meer wat de Bijbel zegt in context is normatief, maar of we er iets mee willen in onze situatie, geeft de doorslag.

Dat is een nieuwe manier van Bijbellezen, die soms “nieuwe hermeneutiek” genoemd wordt. Niet meer wat de Bijbel zegt in context is normatief, maar of we er iets mee willen in onze situatie, geeft daarbij de doorslag. Wat ons niet uitkomt, wordt letterlijk wegverklaard. De Bijbel is als zodanig niet meer normatief. Ten diepste doet men niet aan uitleg van de primaire bron, maar aan betekenistoekenning vanuit de eigen tijd.

Spreekbuis voor de wereld
Wie wetenschappelijke artikelen raadpleegt, ziet dan ook dat theologische vaktijdschriften hun lezers een vrije seksuele moraal voorhouden. Overspel blijft natuurlijk niet netjes, je hebt het immers anders beloofd en moet om je gezin denken. Maar als je vrijgezel bent en seks wilt hebben met een andere single die dat ook wil, zou de Bijbel niet in de weg staan. Zolang je er geen geld voor vraagt of deelneemt aan een heidens godsdienstig ritueel, moet het allemaal kunnen, zo luidt de ‘consensus’ die zelden een ander geluid duldt.

Bruce Malina bracht deze, voor bijbelvaste lezers wel zeer bevreemdende opvatting, in de jaren zeventig voor het eerst onder woorden.. Deze socioloog en voormalig priester was van mening dat je seksueel kunt doen wat je wilt samen. Voorwaarde is dat je niet getrouwd of verloofd bent met iemand anders. Ook mag je er geen geld voor betalen of vragen en het mag ook geen deel zijn van een heidens ritueel.

Waar psychologen, economen, medici en sociologen de laatste jaren de noodklok luiden over de gevolgen van seks zonder blijvend commitment, lijkt de theologie met oogkleppen op te leven.

Wie terugblikt op deze opvatting, moet constateren dat dit meer zegt over de vrije moraal die vanaf de jaren zeventig zijn intrede deed, dan over de inhoud van de Bijbel.  Geen onbevangen Joods of christelijke bijbellezer vóór de twintigste eeuw zou ooit tot die conclusie gekomen zijn bij het lezen van Mozes of Paulus. Toch kwam het niet onverwacht. In de maatschappij heerste het existentialisme en in de theologie heerste de Schriftkritiek. Met andere woorden, onze eigen inzichten werden uitgangspunt en de Bijbel mocht meedoen voor zover het ons paste.

Sinds Malina zijn de opvattingen zelfs geradicaliseerd. Latere theologen (zoals Kyle Harper) vinden dat je in de Bijbel ook als prostituee eerlijk je brood kon verdienen. Ook zou het volgens de Schrift prima zijn om met je slavinnen naar bed te gaan (Jennifer Glancy). Waar psychologen, economen, medici en sociologen de laatste jaren de noodklok luiden over de gevolgen van seks zonder blijvend commitment, lijkt de theologie met oogkleppen op te leven.

Wat zegt de traditie?
Dat religiewetenschappers tegenwoordig zulke vrije opvattingen huldigen, komt niet door de inhoud van de Bijbel als zodanig. Zeker niet zoals die tot ons komt in de Joodse en christelijke traditie. Twee voorbeelden laten geen twijfel over de verwerpelijkheid van geslachtsgemeenschap zonder getrouwd te zijn. Wat de Joodse leer betreft, Rabbi Maimonides was van mening dat verloofden die geslachtsgemeenschap hadden, gegeseld moesten worden. Bepaald geen onschuldig vergrijp dus. Dat is een duidelijk antwoord van de Joodse traditie op de vraag aan het begin van dit artikel.

De promiscuïteit waardoor haar maagdelijkheid verloren ging, was de reden voor de doodstraf, ongeacht of dat voor of na de verloving had plaatsgevonden.

Dan viel het in de kerk nog mee. Daar werd je niet gegeseld, maar moest je wel in het openbaar schuld belijden. Tot in de twintigste eeuw was voor het begaan van geslachtsgemeenschap zonder gehuwd te zijn openbare schuldbelijdenis in de kerk verplicht. Meestal was dit omdat het meisje zwanger geraakt was. De schuldbelijdenis was echter niet vanwege de baby, maar vanwege de onwettige seks die volgens de Kerk alleen in een wettig huwelijk thuishoorde.

Vanuit het kompas van de kerkgeschiedenis weten we dus eigenlijk best wat we zouden moeten vinden van buitenechtelijke geslachtsgemeenschap. De Bijbel was voor onze voorouders op dit punt duidelijk. Wie nader bestudeert wat de Schrift zegt, ziet dat de opvatting van onze gelovige voorouders niet uit de lucht kwam vallen.

Wat zegt de Bijbel werkelijk?
Malina baseerde zich voor zijn vrije moraal op de uitleg van één woordje in het Oude Testament. Als iets geen “hoererij” was in strikte zin, zou het zogenaamd mogen. Die redenering klopt niet, want er zijn in de Bijbel meer dingen die niet mogen dan alleen hoererij. Bovendien negeerden Malina en zijn volgelingen dat het Nieuwe Testament het woord “hoererij” ook in de zeer brede zin van “seksuele ontucht” gebruikt. Wie meent dat de apostel Paulus het prima vond om met een hoer naar bed te gaan, zolang ze er maar geen geld voor vroeg, heeft behalve van het Nieuwe Testament ook zeer weinig van de moraal van het vroege christendom begrepen.

“Ga heen en zondig niet meer” laat zien dat zonde altijd verkeerd blijft en nooit goed gepraat kan worden. Ook niet door nieuwe hermeneutiek.

Echter ook het Oude Testament is niet voor misverstand vatbaar. De duidelijkste tekst over de zondigheid van vrijwillige geslachtsgemeenschap zonder huwelijk is Deuteronomium 22:13-21. Als een meisje bij haar trouwen geen maagd bleek te zijn, moest de plaatselijke gemeenschap haar stenigen. De Thora noemt dat “hoererij in het huis van haar vader”. Of de seksuele gemeenschap plaatsvond voor of nadat ze verloofd was aan de man waarmee ze uiteindelijk trouwde, is daarbij niet van belang. De promiscuïteit waardoor haar maagdelijkheid verloren ging, was de reden voor de doodstraf, ongeacht of dat voor of na de verloving had plaatsgevonden.

Hoewel uit de Bijbel duidelijk is dat doodstraffen voor seksuele overtredingen dikwijls niet uitgevoerd werden (denk aan koning Davids overspel), is er geen misverstand over de zondigheid ervan. Dat blijkt ook in de passage over de zondige vrouw in Johannes 8, waarin de situatie van Deuteronomium resoneert. “Ga heen en zondig niet meer” (Johannes 8:11) laat zien dat zonde altijd verkeerd blijft en nooit goed gepraat kan worden. Ook niet door nieuwe hermeneutiek.

Wel is onze God een God van genade en van tweede kansen. Dat geeft niet alleen hoop voor zondaren, maar het geeft ook motivatie voor een rein leven, juist in onze geseksualiseerde tijd.

Prof. dr. B. A. Zuiddam is hoogleraar Nieuwe Testament, Grieks en kerkhistorie aan de North West University in het Zuid-Afrikaanse Potchefstroom en is daarnaast een vrije presbyteriaanse predikant. Bovenstaand verhaal verscheen onlangs op de website van Bijbels Beraad M/V en is met toestemming overgenomen door Cvandaag.

Praatmee

Beluister onze podcast

#367 Jeffrey & Farshid Seyed Mehdi over oorlog Israël-Iran en een hoopvolle toekomst
Of beluister op:
Luister naar
0:00

Meerartikelen

Jurjen ten Brinke
Video

God voelt ver weg: hoe nu verder? Bekende christenen reageren

Het is een vraag die we misschien allemaal wel eens stellen: hoe kom ik dichter bij God als ik mij ver bij Hem vandaan voel? Die vraag legden we onlangs onder meer voor aan SDOK-woordvoerder Richard Groenenboom, ds. Kees van Velzen, EO-presentator Ju

priester
Nieuws

Zorgen in Nicaraguaanse kerk: priester verdwijnt na arrestatie

De Nicaraguaanse priester Pedro Abelardo Méndez Pérez is sinds 19 juni spoorloos, nadat hij samen met zijn chauffeur werd gearresteerd door de politie. Méndez verdween na het leiden van een eucharistieviering in Granada. Dit roept ernstige zorgen op

Noord-Korea
Nieuws

Christenen aangehouden na poging om Bijbels naar Noord-Korea te sturen

Zes Amerikaanse christenen zijn door de Zuid-Koreaanse autoriteiten gearresteerd nadat ze probeerden 1.600 plastic flessen gevuld met Bijbels naar Noord-Korea te sturen via zee. De flessen bevatten miniatuur-Bijbeltjes, USB-sticks, geld en rijst. Dat

Christelijk zomerkamp
Nieuws

Christelijk zomerkamp in Colorado mag blijven bestaan: ‘Overheid mag geloof niet straffen’

Het christelijk zomerkamp IdRaHaJe uit Colorado mag blijven bestaan. Vanwege een nieuwe genderwet van de staat riskeerde het zomerkamp namelijk haar deuren te moeten sluiten. Dit werd echter via een rechtszaak voorkomen. Het zomerkamp blijft de ruimt

Ds. V. S. van der Meer
Video

HHK-predikant wijst op grote verschillen tussen rivaliserende voetbalclubs en de kerk

"De kerk is geen clubje, zoals bij het voetbal waar de één zegt: 'Ik ben voor Feyenoord' en de ander: 'Ik ben voor Ajax of PSV'. De kerk is het lichaam van Christus", aldus ds. V. S. van der Meer. De hersteld hervormde predikant wees in een recente p

U.S. Customs and Border Protection
Nieuws

Iraanse christenen gearresteerd door immigratiediensten in Los Angeles

Pastor Ara Torosian van Cornerstone Church in West Los Angeles slaat alarm nadat vijf leden van zijn Iraanse gemeente zijn gearresteerd door Amerikaanse immigratiediensten. Onder de arrestanten zijn een gezin met een 3-jarig kind en een echtpaar dat

china
Nieuws

Chinese huiskerk maakt bijzonder statement na veroordeling drie kerkleiders

De Linfen Covenant Home Church, een ongeregistreerde huiskerk in de Chinese provincie Shanxi, heeft een krachtig statement afgegeven na de veroordeling van drie van haar leiders. De autoriteiten arresteerden de voorgangers op 19 augustus 2022. Dit ge

De Hoop on Tour
Persbericht

De Hoop on Tour; een muzikale avond vol hoop in Hoogvliet

De Hoop reist door het land met muziek en verhalen die hoop uitstralen! Op zaterdag 19 juli ben je van harte uitgenodigd voor de Lofprijsavond in het PENTA Collega, gelegen aan de Elritsstraat 11 in Hoogvliet. We zullen samen christelijke liederen zi

Meerartikelen

Bill en Lucy Curl
Getuigenis

Pastor vergeeft moordenaar van zijn vrouw: "Ik wil de Heilige Geest gehoorzamen"

In een rechtszaal in de Amerikaanse staat Florida speelde zich op 22 april een opmerkelijk tafereel af. Bill Curl, pastor bij First Orlando Baptist Church, sprak met gebroken stem maar vaste overtuiging vergeving uit over de man die zijn vrouw Lucy P

Hans Alblas
Verdieping

“Kom, volg Mij!”: Jezus maakt van vissers geen verpleegkundigen

We lezen in het Evangelie van Marcus een uniek soort historische vertelling. Marcus wil dat zijn lezers ontdekken wie Jezus van Nazareth is en wat Hij gedaan en onderwezen heeft. We zijn gekomen bij hoofdstuk 1 vers 16 tot en met 20. De inleiding is

Ds. Tim Schakel
Opinie

Niet iedereen is welkom in de kerk (en dat is maar goed ook)

‘Iedereen is welkom!’ Deze tekst staat sinds kort op de plek waar dominee Bram Beute voorgaat. 'Ik ben er best een beetje trots op', schreef hij vorige week. Met respect voor Beutes intenties stelt collegapredikant Tim Schakel een scherpe tegenvraag:

Olaf ten Napel
Opinie

Onvoorwaardelijke steun aan Israël? Ik zit met een dilemma

Ik zit met een dilemma. En dat zeg ik als christen. Mijn geloof in Jezus Christus vindt zijn oorsprong in het oude Israël. Jezus leefde als Jood, kende de Thora, zag zichzelf als nakomeling van Abraham, de stamvader van het volk Israël. Abraham werd

CGK-synode
Nieuws

Uitkomst besloten crisisbijeenkomst CGK: landelijke vergadering op komst

Na het abrupt afgebroken synodale proces binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) hebben 71 gemeenten de handschoen opgepakt. Tijdens een besloten bijeenkomst in Rijnsburg is afgesproken om nog vóór de herfstvakantie een zogeheten convent te

Annica
Video

Dankzij een operatie aan boord van Mercy Ships kan de 9-jarige Annica weer écht kind zijn

Door een ongeluk in haar jeugd, kon de 9-jarige Annica haar armen niet meer optillen. Dingen die voor andere kinderen vanzelfsprekend zijn - zoals een potje basketbal spelen of je haren kammen - waren voor haar bijna onmogelijk. Maar dankzij een kost

Ron van der Spoel
Video

Ron van der Spoel behandelt Psalm 79 in gebedsvlog: "Keuzes hebben consequenties"

Het gebed is onlosmakelijk verbonden aan het christelijk geloof, maar hoe dat je dat nu precies? In de Gebedsvlogs van IZB deelt Ron van der Spoel waardevolle inzichten en praktische handvatten om gebed en stilte een plek te geven in je dagelijks lev

Ds. G. van Zanden
Video

Ds. Van Zanden illustreert het werk van de Heilige Geest aan de hand van zijn open haard

"Misschien vraagt u zich af als u langs de pastorie loopt of fietst waar al die rook vandaan komt. Ik kan u zeggen: die rook komt uit onze open haard", aldus ds. G. van Zanden. In een recente preek vertelde de hervormde predikant te beschikken over e

Wilkin van de Kamp
Video

Wilkin van de Kamp legt uit waarom hij veel christenen op schoolkinderen vindt lijken

"Veel christenen doen mij denken aan een groep schoolkinderen die te horen hebben gekregen dat de meester vanwege een cursus een dag weg zou zijn." Dat stelt Wilkin van de Kamp in een nieuwe aflevering van de serie 'Begin je dag met God' waarin hij i

damascus
Verdieping

Terreuraanslag kerk keiharde klap voor Syrische christenen

Met minstens 22 doden en meer dan 50 gewonden, waarvan 13 in kritieke toestand, kreeg de christelijke gemeenschap in Syrië op zondag 22 juni een zware klap te verduren toen een terrorist de Sint-Eliaskerk in Dweilaa, Damascus, aanviel en zich daarna

Jacob Keegstra
Video

Wat heeft het Bijbelboek Numeri vandaag nog te zeggen? Jacob Keegstra legt uit

In deze videoboodschap duikt Jacob Keegstra, namens ICEJ Nederland, diep in de rijke en vaak verrassende betekenis van het boek Numeri. Ontdek hoe Gods leiding, orde en belofte door dit Bijbelboek heen klinken – en wat dat betekent voor ons leven nu.

Julienne
Video

Het trauma van de genocide: hoe kerken in Rwanda verschil maken

Het trauma van de genocide in 1994 in Rwanda drukt nog steeds op overlevenden, daders, jong en oud. Veel daders zijn berecht. Sommigen zijn teruggekeerd naar hun dorp. Maar hoe kunnen buren en kerkleden elkaar ooit weer vertrouwen? Rwandese kerken tr